Preek Psalm 19 (1) (Preek in de serie Psalmen, Onbeperkt Houdbaar)
Liturgie 2 oktober 2011 – ds. D. Vonck Houten
Votum/ zegengroet Psalm 19:1,2 Opwekking 586 Heel de schepping geeft U eer Opwekking 347 Ik geloof in God de Vader Gebed Kinderen naar Kidspoint Lezing: Psalm 19 Spurt – luisterlied Opwekking 709 Preek Onbeperkt Houdbaar! Psalm 19 (1) Opwekking 709 (De hemel vertelt) Dankgebed en Voorbede Collecte (How Great is our God) Opwekking 518 Heer U doorgrond en kent mij Zegen
Geliefden, We gaan met elkaar kijken naar psalm 19 en wel de eerste zeven verzen van deze psalm. Als je de psalm bekijkt dan zie je dat er als het ware een soort knip in zit. Psalm 19 vers 1 tot 7 vertelt hoe we God kunnen leren kennen vanuit de schepping en de natuur en vanaf vers 8 gaat het over hoe we God kunnen leren kennen vanuit Zijn Woord. Er staat boven dat het voor de koorleider is, een psalm van David. David heeft lied gemaakt zodat het gezongen kon worden. En het vertelt: de hemel vertelt van Gods majesteit. Het kunstwerk Om daar eens een beetje aansluiting bij de vinden heb ik een aantal plaatjes (zie dia 1 PPT) Het eerste plaatje is een bekend plaatje (de nachtwacht). Door wie is dit gemaakt? Rembrandt. Het tweede plaatje …. Mondriaan. Dit is kunst. En we gaan nog even verder naar het derde plaatje … een Rietveld, een stoel die gemaakt is door Rietveld. De vraag is natuurlijk een beetje: hoe weten we dat nou allemaal? Maar we herkennen een kunstwerk en vervolgens zien we wie dat gemaakt heeft. En nu een moeilijke… ! Deze heeft Jort gemaakt, mijn zoon van anderhalf.
1
Verder heb ik een aantal plaatjes die gemaakt zijn door de Hubble Telescoop. Dat is een telescoop die in staat is om zover in het universum in te zoemen dat hij foto’s kan maken van plekken waar een mens nooit zou kunnen komen, simpelweg omdat we niet genoeg levensjaren hebben om die plek te bereiken. De telescoop die echt fantastische plaatjes heeft gemaakt: plaatjes van ingezoomde sterren en het laatste plaatje is een beeld waarvan je zou zeggen: hier heeft iemand met een beetje gevoel zich op los gelaten en iets met olieverf gemaakt… maar dit zijn plaatjes vanuit de ruimte, plaatjes vanuit het heelal. Dit zijn bestaande dingen waarvan wij alleen – als we ’s nachts naar boven kijken- een zwart gat zien. Maar dit bestaat! In het universum waar wij met elkaar in leven, in de wereld waarvan wij zeggen: die God gemaakt heeft, heeft God nog oneindig veel meer dingen gemaakt, zo ontzettend mooi, die wij waarschijnlijk niet eens zullen zien en die we nu, dankzij die telescoop, van dichtbij kunnen bekijken. Het kunstwerk spreekt voor zichzelf – de hemel vertelt van Gods heerlijkheid David kijkt naar die hemel en die kent dit allemaal nog niet. Hij kijkt naar de hemel en zegt: 2 De hemel verhaalt van Gods majesteit, het uitspansel roemt het werk van zijn handen, Hij zegt: als ik naar de hemel kijk en als ik die sterren en al dat soort dingen zie, dan wordt daar God zelf geëerd. Zoals wij een Rietveld kunnen herkennen, zoals we een Mondriaan kunnen herkennen en zoals ik het tekeningetje van mijn zoon kan herkennen, zo zegt David hier: ik ken God en ik herken Hem. Ik herken Hem in wat Hij gemaakt heeft. Aan het kunstwerk herken je de maker. Vervolgens gaat hij verder. Hij zegt: dat is het niet alleen, ’t is niet alleen dat ik dat herken … 3 de dag zegt het voort aan de dag die komt, de nacht vertelt het door aan de volgende nacht. 4 Toch wordt er niets gezegd, geen woord gehoord, het is een spraak zonder klank. 5 Over heel de aarde gaat hun stem, tot aan het einde van de wereld hun taal. Hij zegt: die schepping spreekt tot ons. Niet letterlijk met woorden, maar met een soort non-verbale communicatie. En dat kennen wij. Je kunt op allerlei manieren dingen duidelijk maken aan mensen. En die ervaring ken je zeer waarschijnlijk ook, wanneer de natuur soms tot je kan spreken… vul voor jezelf maar in. Wanneer je bijvoorbeeld aan de zee staat en je hoort alleen de zee ruisen of je ziet hele hoge golven… Of je bent in een berglandschap en je ziet enorme hoge bergen. Je kunt de bergen op een plaatje gezien hebben, maar wanneer je daar op dat moment staat: dat gevoel, die ervaring, die gedachten die dan door je hoofd gaan … je omgeving, de natuur doet iets met jou! Het spreekt als het ware tot jou. En het mooie is, zegt David, het is ook nog eens een hele mooie boodschap. Je kunt erbij staan te kijken, zelfs bij het grootste natuurgeweld, en zeggen: wow, dit is krachtig, of dit is bijzonder. Het is een hele mooie boodschap. Dat beeld gebruikt David hier als hij het heeft over de zon. Daar heeft hij – en dan is ‘hij’ God - een tent opgeslagen voor de zon: In dat heelal heeft God een plaats gemaakt voor de zon. En dan zegt hij twee dingen over die zon: 6 een jonge bruidegom die het bruidsbed verlaat, een held die vrolijk voort rent op zijn weg.
2
Je kunt je een beetje voorstellen hoe een bruidegom zich voelt wanneer hij net het bruidsbed heeft verlaten; daar is blijdschap, daar is verrukking, daar is vreugde. Dat is mooi, het was goed, het is bijzonder. En een held die vrolijk voort rent op zijn weg, ook daar spreekt vreugde uit: yes, we hebben net gewonnen… yes, we hebben de oorlog gewonnen en ik heb daar een hele mooie rol in mogen spelen. Dat zijn beelden van blijdschap en dat is waar David op wijst. Wanneer je zo naar de natuur kijkt, dan spreekt daar een heerlijke boodschap uit, een goede boodschap. En het mooie is: die boodschap klinkt overal over deze wereld. 7 Aan het ene einde van de hemel komt hij op, aan het andere einde voltooit hij zijn loop, niets blijft voor zijn gloed verborgen. Voor niemand is dat verborgen, waar je ook komt. Voor geen plek op deze wereld geldt dat niet. Steeds weer kun je de zon daarin zien. Steeds weer zie je de natuur daarin op je afkomen; de hemel, het wolkendek, de sterren, het blijft allemaal steeds weer hetzelfde. En daarvan zegt David: als je dat ziet en als je dat natuur op je in laat werken, dan vertelt het iets over God. Dan wijst dat ons op God zelf. En daarom begint hij deze psalm, waarin het gaat over hoe je God kunt leren kennen en kunt genieten van God, met deze lofzang. Maar -misschien zit je hier zo deze middag- maar zul je denken: hoezo zegt dat iets over God? Want laten we eerlijk zijn: of je het nu zelf vindt of mensen om je heen hebt die niet in God geloven… hoezo zegt het ons iets over God? Waarom is het niet gewoon een proces van een heleboel chemische reacties geweest? We kennen de evolutietheorie. Dat kan toch net zo goed? Het kunstwerk vraagt om ‘geloof’ Laat duidelijk zijn: wat David hier doet is een geloofsuitspraak geven. Wat hij hier zegt komt omdat hij gelooft. Maar wat ik deze middag wil laten zien is: ook wanneer je hier iets anders van vindt of denkt, dat ook daar een bepaald geloof achter zit. Twee manieren waarop je op een andere manier kunt kijken naar hoe deze wereld is ontstaan, maar wat te bestempelen is als geloof: Hebreeën 11:1 geeft ons een soort definitie van geloof. Want wat is nou precies geloof? Geloof : - vormt de basis voor al de dingen waar we op hopen, zo staat daar en - het overtuigt ons van de waarheid die we niet zien. Dat is helder. Geloof heeft iets van nog niet zien en iets van hopen, je aan vast kunnen houden. 1. Big Bang (evolutie) Een hele bekende theorie is de evolutietheorie, de Big Bang. Er was een soort moment waarop allerlei chemische processen bij elkaar kwamen en daar ontstond een soort chemische reactie in en daar werd een soort cel geboren. En van daar uit is
3
zich dat steeds verder gaan ontwikkelen, is er een heel stelsel gecreëerd, is er een wereld gecreëerd, is er leven op die wereld gecreëerd en zo heeft zich dat door miljoenen jaren heen –want dat moet wel natuurlijk- ontwikkeld. Het is een theorie die nog steeds best wel breed gedeeld wordt en uitgezet wordt en waar over nagedacht wordt. En dat is ook logisch, want het geeft hoop als je deze wereld ziet waarin je zoveel dingen niet kunt begrijpen, waarin je zoveel dingen niet snapt. En met zo’n theorie waar best wel een aantal bewijzen voor zijn dat er evolutionaire werkingen zijn waarbij je dan terug kunt rekenen en zeggen: kijk, dan moet het ongeveer zo gegaan zijn… dat geeft hoop. Want dat betekent dat we het kunnen verklaren, dat betekent dat we deze wereld kunnen begrijpen. Het betekent dat we met de wetenschap ergens meer grip op deze wereld krijgen. En het overtuigt ook van iets dat we niet zien. Want laat duidelijk zijn: het blijft een theorie en dat zullen ze ook zelf zeggen. Je kunt het niet bewijzen. Er zijn geen bewijzen te vinden voor hoe dat nou precies is ontstaan. En je moet proberen met het vinden van bewijs je geloof te bouwen, je geloof dat het zo gegaan is. De overtuiging zit er dus in, we hebben bewijzen gevonden dat iets zo werkt. 2. Neo-humanisme (ietsisme) We hebben nog een andere manier gevonden, want hier is best wel kritiek op gekomen; dat mensen zeiden: ho, ho, het klopt gewoon niet…. sorry, maar het klopt gewoon niet, je hebt hier haast meer geloof voor nodig dan dat je zou geloven in iets of iemand die dit gemaakt heeft. Er zijn zoveel aannames en echte bewijzen zijn niet geleverd. En er is al helemaal niet bewezen dat er geen God zou zijn. Dat is onmogelijk te bewijzen. Een andere vorm is het neo-humanisme. Je zou het ook een soort variant van het ‘ietsisme’ kunnen noemen. Het houdt in dat je zegt: er is wel degelijk iets, iets meer dan wij. Maar het neo-humanisme zegt: deze wereld zelf daar zit dat goddelijke in. Niet alleen in deze wereld, maar in het hele universum. En deze wereld zelf is een soort lichaam van een soort kosmische bewustzijn; en dat is eigenlijk god. Dus eigenlijk zit God overal in en God is eigenlijk overal in wat wij hier zien. Dat is een reactie op aan de ene kant de evolutie-theorie die zegt: er moet meer zijn dan alleen maar het koppie hier en tegelijkertijd tegen de kerk die zegt: hier in het woord van God en dan moet je het zo lezen en zo zien en zo bekijken. En er zit hoop in, ook hier gaat het weer over hoop. Tegenover de evolutie-theorie is de hoop dat er wel iets meer is; dat je deel uit maakt van iets groters. Dat het leven ook een beetje zin heeft dan alleen maar begrijpen hoe processen werken en dat jij het product bent van iets. Tegenover de kerk is de hoop dat je meer vrijheid ontdekt, dat je het meer op je eigen manier kunt doen. Dat je zelf kunt ontdekken wie God is en waar het goddelijke in zit, in plaats van te moeten luisteren naar een boek waar het allemaal al in staat. En er zit ook een hele duidelijke overtuiging achter. De overtuiging van: de mens is een geestelijk wezen. Dat kun je niet zien, maar dat kun je wel voelen en ervaren. De mens is meer dan een rekenmachine. Dat is de overtuiging.
4
3. Schepping (creationisme) En dan hebben we psalm 19. Psalm 19 zegt nog wat anders. Het is een beetje van allebei, maar het is anders. God heeft die wereld gemaakt en God is een macht die je kunt kennen. Niet één of ander onpersoonlijke macht die er in zit. Nee, God is Iemand die daar nog buiten staat en die dit allemaal heeft gemaakt. En ondanks dat Hij er buiten staat, kun je Hem wel leren kennen; zowel met je verstand als met je gevoel. Je kunt Hem leren kennen en enigszins begrijpen omdat Hij zich bekend heeft gemaakt in Zijn Woord, maar je kunt het ook ergens ervaren dat die God er moet zijn. Want als je goed kijkt naar de schepping, als je goed kijkt naar wat daar allemaal in gezegd wordt … ja, dan kun je daar niet omheen. Als je goed luistert naar wat God in de schepping daadwerkelijk tegen ons zegt, dan kom je tot de ontdekking dat dit echt is en dat het waar is. Hebreeën 11:3 zegt dat we door geloof tot de ontdekking komen dat door Gods woord deze wereld geordend is en ontstaan is. De bijbel zelf zegt dat door het woord van God het ontstaan is. En daar kunnen we achter komen zegt Hebreeën 11, want daar kom je achter door geloof, door wat echt is, wat waar is. Wat waar geloof uitwerkt. Daarom is het goed om te kijken: maar hoe werkt dit geloof dan. Hoe werkt het dan wanneer je zegt: oké, is geloof in de evolutie-theorie? Wat levert het dan op aan hoop? Wat levert het dan op aan overtuiging? En wat levert het dan daarin op aan doel misschien wel, aan zin, aan het leven zelf, aan het moeten leven in deze wereld? Hoop Wat voor hoop levert de evolutie-theorie op? Dat is lastig. Het is lastig, want waar hoop nodig is betekent dit dat mensen lijden en het moeilijk hebben. Wat zeg je tegen iemand -wanneer jij in de evolutie-theorie gelooft-, die het zwaar heeft in dit leven, heel zwaar daardoor getroffen wordt? Sorry, ja… dit is het leven… dingen gebeuren, dingen gaan zo… het is wel schrijnend dat het lot jou zo getroffen heeft, maar zo gaat het … survival of the fittest … je moet er zelf voor gaan en er voor zorgen dat je daar sterk in bent, zwakke mensen vallen op den duur af … Je kunt de link niet in één keer doorleggen, maar dit soort geluiden klinken in onze samenleving. Er zijn mensen - er zijn zelfs mensen die ethicus zijn dus die vertellen hoe je in dit leven moet staandie zeggen: gehandicapten, zieke mensen … weet je, het kost ons zoveel als maatschappij … dat kunnen we gewoon eigenlijk niet maken. Weet je, mensen zouden geen gehandicapte kinderen moeten krijgen, want dat verzwakt ons menselijk ras en het verzwakt deze wereld… Het zijn hele harde geluiden en natuurlijk gaat dat heel erg ver. Maar er zijn mensen die heel bewust deze theorie aanhangen en daarop uitkomen. En dat kun je begrijpen wanneer je op zo’n manier denkt. Hoop is een zwak woord. Hoop gaat hooguit over nieuwe ontdekkingen, maar wanneer die uitblijven wordt het lastig.
5
Hoe zit dat dan bij neo-humanisten? Mensen die zeggen dat het goddelijke overal in zit. Ook daar kom je dat lot-denken tegen: weet je, dit is het lot… zo gaat het in de wereld … probeer nu zo veel mogelijk daarin mee te bewegen, probeer dat goddelijke daarin in jezelf te zien … maar zo zit het in dit leven… Op een bijzondere manier kom je het bijvoorbeeld tegen in India, waar het boeddhisme kan bestaan. Ze zeggen: de kasten-stelsels zijn goed . Het is zo dat wanneer je als paria geboren wordt, dat daar niets aan te doen is. En wanneer je in een hogere orde geboren bent, dan heb je geluk. Het betekent dat je daarmee geen verantwoordelijkheid hoeft te nemen voor andere mensen: het lot bepaalt. Het is een manier waarop zich zoiets uit. Maar hoe zit dat dan in de bijbel en hier in psalm 19? De bijbel maakt allereerst duidelijk dat er alle reden is om hoop te zoeken. Die hoop heb je nodig om te overleven. Waarom? Omdat je ten diepste niet op deze wereld hoort. Het verklaart de gebrokenheid in deze wereld en het geeft er een oplossing voor. Kijk naar hoe God zorgt voor Zijn schepping! Moet je kijken in wat voor onderdeeltje van de schepping wij leven! God zorgt voor Zijn schepping. Er is hoop. Er is ook reden voor vernieuwing. God is bezig in deze wereld en de wereld zal vernieuwd worden. Zekerheid Hoe zit het dan met zekerheid? In de evolutie-theorie is zekerheid opgehangen aan weten, aan theorie, aan controle daarover. En wanneer nu net bekend wordt dat de relativiteits-theorie van Einstein waarschijnlijk toch niet helemaal klopt, dreigt het zo te zijn dat de hele wetenschap over de kop gaat. Er is dan geen zekerheid meer. Er moet op een nieuwe manier zekerheid gevonden worden. Wanneer wij het niet meer begrijpen, is de zekerheid weg. In die zin zullen neo-humanisten zeggen: weet je, er is ook helemaal geen zekerheid. Er is geen zekerheid in deze wereld. Alles gaat heen en weer en we weten niet hoe je aan zekerheid komt. De zekerheid zit er in dat we het niet weten. De bijbel in Psalm 19 maakt duidelijk: ja, er is zekerheid te vinden. Kijk maar wat David hier doet. Hij zegt: als je naar de hemel kijkt, dan zie je God. Hij zegt niet: dan zie ik God. Hij zegt: dan zie je God, Gods heerlijkheid, dan hoor je het spreken of je het nu wilt horen of niet. En die zekerheid is een weten omdat je Hem kunt kennen en daarover gaat de rest van deze psalm; je kunt hem persoonlijk leren kennen en ook ervaren. Want deze God is een persoonlijke God, die relaties aangaat, die betrokken is op Zijn schepping, die heel dicht bij mensen is en ze zelf zekerheid geeft. Door Jezus Christus mag je zekerheid hebben van geloof. Zo biedt de bijbel dat aan. Zo biedt God Zichzelf aan. Zo leren wij Hem kennen. Lof Dan is het de vraag wat het doet me je leven. Lof staat hier, maar je zou kunnen zeggen: wat levert het geloof jou nu op?
6
Wat levert het je op wanneer je als evolutie-theorie aanhanger er van overtuigt bent dat in het leven dingen gaan door allerlei processen die we kunnen begrijpen. Een heel interessant leven en hele bijzondere ontdekkingen, want vanuit de natuur ontdekken we steeds meer dingen van de schepping, wat God er allemaal ingelegd heeft. Maar er is meer dan alleen wetenschap. En tegelijkertijd, wanneer de neo-humanisten zullen zeggen –die de schepping heel serieus nemen, die belang hechten aan het bewaren van deze schepping, daar zijn ze om te prijzen …. maar hoe verklaar je dan deze rotzooi in deze wereld. Hoe houdt je daarin je hoofd boven en stijg je daar bovenuit? De vraag voor ons hier als christen is: hoe zien wij God? Hoe zien wij de Schepper in ons leven en wat doet dat met ons? Hoe werkt dat uit in je leven? Zie je Hem, hoor je die woorden spreken zoals het hier erover gaat? Kun je je herkennen in David die zegt: de hemel verhaalt van Gods majesteit. Ik hoor het wanneer de dag tegen de dag zegt en de nacht kennis geeft aan de nacht. Als ik naar de natuur kijk zie ik God daar ook in en ontmoet ik Hem. Wat het Kunstwerk jou te zeggen heeft. Wat zegt de dag dan? En wat zegt de nacht dan? Wat werkt die taal dan uit? Wat wordt daar gesproken? Aller eerst dat de aarde en deze wereld waardevol is voor God. Als je bedenkt dat oneindig veel lichtjaren verder –onbereikbaar voor mensen- daar zulke prachtige dingen gemaakt zijn door God. We zagen daar een paar mooie plaatjes van en als je naar de site van de Hubble Telescoop gaat kom je nog veel meer tegen. Als God zo oneindig ver weg zulke mooie dingen heeft gemaakt en deze wereld die zichzelf dreigt op te blazen en waarvan we weten dat er zoveel rotzooi is en die een knikker in deze ruimte is – dat God zegt: en toch laat ik die knikker, dat ene puntje bestaan, hoewel Ik hem zo weg had kunnen doen. Dat hele kleine aardje laat Ik bestaan, ondanks dat dat niet een schitterende plek is. Ik laat het bestaan. Het leven en de aarde is waardevol. Als God de zon laat schijnen en zorgt dat alles in zijn baan blijft zodat wij er niet uitschieten, geeft aan dat het leven en de aarde voor God waardevol is. En het gaat een stap verder. Het betekent dat u, jij en ik die hier leven op aarde mogen weten dat God ons gemaakt heeft en zei: Ik ga nu iets maken daar leg ik al Mijn passie en al Mijn verlangen en al Mijn denkkracht in. Zo zegt de bijbel: de mens was de kroon op de schepping. God had er voor kunnen kiezen om te zeggen: Ik geniet van al die sterren en planeten, dat is zo schitterend…. God zegt: Ik maak de mens als kroon op de schepping. En dat wij leven en dat wij nog bestaan, ondanks dat wij er helemaal niet meer aan voldoen, betekent dat God de mens waardevol vindt, dat u jij en ik gewild zijn door God. Dat God dat allemaal laat bestaan omdat Hij doet wat Hij zegt. Het doel van de Maker is niet veranderd.
7
Dat mag je zekerheid geven in dit leven als je beseft dat we op dit kleine puntje leven en dat God het niet heeft weggedaan. En als je beseft dat Gods plan daarin niet veranderd is, sterker nog: God zelf is afgedaald naar dat hele kleine puntje in het heelal en Hij is mens geworden, Hij heeft geleden, Hij is gestorven. Daar is Hij gestorven. Zijn doel is niet veranderd. En Hij kan genieten van alles wat Hij gemaakt heeft. Zijn doel is om te genieten van ons. Het feit dat Hij naar de aarde komt, daarvoor sterft en in dat geheel alles laat blijven bestaan, betekent dat Hij te vertrouwen is. Dat is een God waar je wat aan hebt. Het gaat nog een stap verder en daar gaan we volgende keer naar kijken. Het gaat nog een stap verder, want die Maker spreekt niet alleen door de natuur. Want dan zou je nog kunnen zeggen: allemaal heel leuk verteld en aardig … leuk bedacht, mooie theorie … Dat is het niet. Hijzelf spreekt! Hijzelf heeft gesproken dat we niet alleen zouden kunnen ervaren en kunnen ontdekken dat Hij er is, maar Hij heeft zelf gesproken om te vertellen wat Hij doet en wat Hij wil en wat Hij gaat doen. Dat geeft alle reden om Hem te loven. Dat geeft alle reden om straks te kunnen genieten van de zon en vanavond van de sterren en morgen wakker te worden en te zeggen: we hebben weer een dag gekregen van God. Wat zal Hij deze dag gaan doen? Zal Hij het vandaag gaan voltooien of voleinden? Leef zo met Hem in verwondering van Hem.
Amen
8
