Preek Psalm 139 Ken je mij januari 2016
Lieve gemeente, Al een paar weken houden de gebeurtenissen van de Oudejaarsnacht in Keulen ons bezig. Vrouwen die worden aangerand en beroofd in verschillende plaatsen tegelijk. Heel veel vragen roepen deze gebeurtenis op. Wie doen dit eigenlijk: vluchtelingen of mensen die al lang in Duitsland wonen en opeens rare dingen gaan doen? Of zit er een vooropgezet plan achter om de vluchtelingen in een kwaad daglicht te stellen? En wordt dit gedrag inderdaad in de landen waar de vluchtelingen vandaan komen geaccepteerd of mag dat daar ook niet, maar wordt er niets tegen gedaan? Het is in ieder geval in strijd met de gedragscode die moslims moeten onderschrijven, waarin staat dat de vrouw in ere gehouden moet worden. Veel vragen waar we niet uitkomen en die ons aan het twijfelen brengen over onze houding t.o.v. de vluchtelingen en asielzoekers in ons land. Als Christenen proberen we ons te houden aan wat de Bijbel ons hierin zegt en dat is dat we de vreemdeling in ons midden goed moeten ontvangen en naar hem om moeten zien. De Bijbel is daar heel duidelijk over. Maar dan…… Wat doe je met en tegenover die vreemdeling die met andere culturele gewoontes en ideeën in ons midden komt wonen. Wij willen onze cultuur niet aanpassen, eindelijk tellen vrouwen mee en dat willen we niet weer opgeven. Voor veel vluchtelingen is dit vreemd en hier moeten ze behoorlijk aan wennen.
1
Preek Psalm 139 Ken je mij januari 2016
En hoe moeten wij hier mee omgaan, hoe moeten we ons nu opstellen tegenover die vluchtelingen? Dat is de vraag die ons tegenwoordig gesteld wordt. In de contacten die er zijn tussen moslims en christenen valt op dat het altijd gaat om elkaar leren kennen. Elkaar kennen en door de ander gekend worden. Uitleggen wie je bent en waarom je de dingen doet zoals je ze doet. Dat is hierbij van wezenlijk belang. Want als je elkaar kent, kun je tegen die ander zeggen wat de vrijheid die jij hebt voor je betekent. En op zijn beurt kan die ander dan zeggen wat zijn cultuur voor hem of haar betekent. Elkaar kennen en zelf gekend worden. Daar gaat het in eerste instantie om. We hebben Psalm 139 gelezen. U kent mij, u doorgrondt mij. Een heel bekende en geliefde Psalm. Is dat niet omdat wij mensen gekend willen zijn. Dat we gezien worden en begrepen. Dat iets of iemand onze diepste gevoelens begrijpt. Gevoelens die vaak zo moeilijk in woorden zijn te vatten. De dingen die we doen, die we denken, onze gedachten en alles wat we hierbij overwegen, bewust en onbewust, het is een complex geheel dat op elkaar ingrijpt. Het komt uit onszelf, uit onze opvoeding, uit ons DNA, uit onze familie en voorouders. Het maakt ons tot de mens die we zijn. En het maakt dat we doen en zeggen en denken, zoals we dat doen. Veel daarvan is niet uit te leggen en niet in woorden te vatten. 2
Preek Psalm 139 Ken je mij januari 2016
Maar toch wil iedereen graag begrepen worden en gezien zoals je werkelijk bent. Daarom raakt deze Psalm ons in het hart, omdat die spreekt over gekend en begrepen worden. Gij kent mij. Iets of iemand kent ons en weet hoe wij in elkaar zitten en waarom we zijn zoals we zijn. Op het papier dat u gekregen hebt staan twee bewerkingen van Psalm 139 en ik wil nu de bewerking van Sytze de Vries aan u voorlezen. Psalm 139 Sytze de Vries Voor jou ben ik een open boek, doorzichtig tot op mijn ziel. Mijn gedachten, ze zijn je vertrouwd. Thuis weet ik mij door jou omgeven, ook onderweg kom jij me te na. Geen woord op mijn tong of jij kent het. Rondom mij rust jouw hand op mij. Het gaat mijn begrip te boven. Hoe je ontlopen, aan je aandacht ontsnappen? Hemelhoog klom ik – jou vind ik daar, diep in de aarde – jij bent er ook. Vluchtte ik weg op de stralen van het licht, school ik de overzij nog voorbij,
even ver reikt jouw hand. Zei ik: duister mag mij bedekken, nacht mag het worden voorgoed, helder als daglicht zou het blijven, dan nog is de nacht als een licht voor jou. Ik weet mij gekend in hart en nieren, in de schoot van mijn moeder door jou geweven. Godlof om dit wonder van mijn bestaan! Het staat in mijn hart gegrift. In het verborgene was mijn oorsprong, jou wel bekend. Nog vormeloos, maar jij zag mij al. Wie ik zou zijn stond voor jou al vast.
3
Preek Psalm 139 Ken je mij januari 2016
Groots, overweldigend zijn jouw gedachten, meer dan er zandkorrels zijn. Als ik ontwaak, dan nog ben ik bij jou. Wie jou verraden, kwaad van je spreken, laat ze toch vallen!
Ik verafschuw ze, zoals ze jou doen. Ze zijn ook mijn tegenstanders! Lees mij, diep tot op mijn bodem, peil mijn hart en toets mijn gangen. Neem mijn hand.
Aansprekend is met name het gedeelte over het geweven zijn in de schoot van mijn moeder en dan al door God gekend zijn. Een geboorte, de komst van nieuw leven, ervaren we vaak als een wonder. Een wonder dat raakt aan het geheim van dit leven. En dat geheim van ons leven, de bron van ons bestaan en de grond onder onze voeten, die noemen we dan God. God als de kracht die ons draagt en die ons kent. Toch zit er ook een andere, minder dierbare kant aan deze Psalm. Hij heeft nl. ook een nogal dwingend karakter, wanneer het erover gaat hoe onontkoombaar God is. Het kan beangstigend zijn: nergens ben je veilig, overal word je gezien en gekend. Blijkbaar moet je je helemaal aan deze God overgeven. Willen we dat? Niet als die God een God is als een tiran, die vanuit de hemel alles bestuurt wat hier op aarde gebeurt en die wij offers moeten brengen om hem gunstig te stemmen. Een God waaraan we dan helemaal ondergeschikt zijn, waarbij we niks hebben in te brengen. Maar als die God er nu eens anders uitziet? 4
Preek Psalm 139 Ken je mij januari 2016
Als het een God is van mensen en van menselijkheid. Een humane God die ons niet tot knecht wil maken en onderwerpen, maar die ons vrij wil maken en rechtop wil zetten. Een God die wil dat wij onszelf worden. Dat we datgene worden waarvoor we bestemd zijn: een mens die leeft vanuit liefde en medemenselijkheid. Daarover, over dat “jezelf worden” en tot je eigen bestemming, gaat de bewerking van deze Psalm gemaakt door Huub Oosterhuis, die ook op uw blaadje staat. Dochter Trijntje Oosterhuis heeft het gezongen en naar haar uitvoering gaan we nu luisteren. Psalm 139 Huub Oosterhuis Ken je mij? Wie ken je dan? Weet je mij beter dan ik? Ogen die door de zon heen kijken Zoekend de plek waar ik woon Ben jij …. beeldspraak voor iemand die aardig is en onmetelijk ver, die niet staat en niet valt en niet voelt als ik, niet koud en hooghartig. Hier is de plek waar ik woon Een stoel op het water, een raam waarlangs het opklarend weer of het vallende duister voorbij vaart. Heb je geroepen? Hier ben ik Ik weet niet wat in mij is hoeveel, hoe weinig, ik zeg de woorden die ik geleerd heb
zo goed mogelijk: ‘liefde, ja, ik zal, ik wil, jij. wij, ik, mensen’ – maar wat echt is, onloochenbaar en gelouterd in deze woorden, weet jij dat? Ik zou één woord willen spreken ooit, dat waar en van mij is Dat draagt wie ik ben, dat het houdt, en rechtop staat. als mens die mij aankijkt en zegt: Ik ben jouw zuiverste zelf, Vrees niet, versta mij, ik ben. Nooit komt het over mijn lippen. Maar jij hebt het al verstaan? Ben jij dan dieper stilte dan mijn verstomdheid in mij, ben je zo zelveloos in mij aanwezig dat je het zuchten en kreunen hoort dat ik zelf niet kan horen? 5
Preek Psalm 139 Ken je mij januari 2016
Hoor jij in mij geboren worden de ander, die ik zou willen zijn? Ben jij de enige voor wiens ogen niet is verborgen mijn naaktheid? Kan jij het hebben, als niemand anders, dat ik geen licht heb, niet warm ben, dat ik niet mooi ben, niet veel dat geen bron ontspringt in mijn
diepte dat ik alleen dit gezicht heb, geen ander. Ben ik door jou, zonder schaamte, gezien, genomen, door niemand minder? Zou dat niet veel te veel waar zijn? Ken je mij? Wie ben ik dan? Weet jij mij beter dan ik?
In dit lied hoor je ook dat je als mens vaak niet mooi, of goed of warm bent, of geen licht hebt of geen bron in jezelf. Dat er aan jou als mens dus nogal het één en ander ontbreekt. Maar dat je er toch zo mag zijn en zo gekend en geliefd bent bij die “jij”, die je neemt zoals je bent. Zo wordt het een Psalm die ook zingt over de kwetsbaarheid van een mens. Een kwetsbaar mens die gekend en geliefd wil worden en daarvoor op zoek gaat naar iets of iemand boven zichzelf uit. Een kracht die hem draagt, een kracht om uit te leven. En hoe dat leven eruit ziet, dat kunnen we dan zien in de manier waarop Jezus van Nazareth dat heeft voorgedaan. Hij heeft een leven geleid bestaande uit liefde, humaniteit en medemenselijkheid. Daarom lezen we ook altijd die verhalen over hem om daardoor bemoedigd te worden, want dat hebben we nodig bij alle dingen die op ons pad komen en waarover we ons een mening moeten vormen. Het zijn die verhalen die ons kunnen bemoedigen in een wereld die voor ons vaak onbegrijpelijk is en wanneer we niet weten wat goed en wat fout is. 6
Preek Psalm 139 Ken je mij januari 2016
En die verhalen hebben we nodig om bij de les te blijven en om onze humaniteit en medemenselijkheid vast te blijven houden. En om te blijven geloven dat ieder mens van jongs af aan gekend en geliefd is. Amen
7
