DECEMBER 2003
Magazine Verder in dit nummer:
Een Marokkaan met de lach aan zijn kont. Kan het? Najib Amhali, acteur en
3 4 4 5 6 8 9 10
cabaretier, tart het beeld van de woesteling uit Amsterdam-West. “Ik schrijf
Nieuwe medewerkers Europa & Perslink Conferentie lokale media Foto’s dag van de media 2003: het jaar van de veranderingen Geslaagde verbouwing Veel onderwerpen, weinig deskundigen? Journalisten en jongeren spreken elkaar De meest spraakmakende boeken van 2004 11 Meeste allochtonen bij AVRO 12 Mediahervormingen in China 12 Miraboulevard
aan mijn eigen film en televisieserie. Als ik zie wat er allemaal voor bull shit op televisie verschijnt, moet dat niet zo moeilijk zijn.” De ondeugende twinkeling in zijn ogen verdwijnt geen moment.
Wij staan iedere dag in de krant
Redactioneel Het is pas vier uur in de middag, maar het begint al te schemeren. De feestverlichting op de Mariaplaats is aan en de gebruikelijke kerstballads van Wham en Paul McCartney klinken uit de luidsprekers op straat. Op mijn bureau liggen een stuk banketstaaf, het concept jaarverslag 2003 en het werkplan 2004. Kortom het is weer de oudejaarsperiode. De tijd van melancholisch terugkijken op wat je hebt gedaan en van goede voornemens voor het komende jaar. Dit nummer van het Mira Magazine heeft een tikje van die oudejaarsstemming meegekregen: Najib Amhali blikt terug op het afgelopen jaar, maar kijkt ook al reikhalzend vooruit naar zijn eerste oudejaarsconference. Enkele vaste rubrieken hebben een lijstjeskarakter gekregen (‘best of 2003’), en in het middenkatern blikken we terug op wat Mira Media het afgelopen jaar heeft gedaan en op wat er in het afgelopen jaar in Nederland en de media is gebeurd. We doen dat met gemengde gevoelens: bezuinigingen en ontslagen zorgden voor een lichte crisissfeer. Het toelatings- en integratiebeleid van de overheid werd steeds harder en er lijkt steeds minder draagvlak voor de multiculturele samenleving te zijn. Aan de andere kant waren er veel waardering en prijzen voor radio- en televisieproducties die zijn gemaakt door migranten of gaan over de multiculturele samenleving. Er is een staatssecretaris die oog heeft voor de relatie mediabeleid en multiculturele samenleving. En de aanwezigheid van migranten in de mediasector groeit traag maar gestaag. Met name jongeren willen graag een bijdrage leveren en participeren in de media. Welke trend het komende jaar de overhand zal krijgen is nog onduidelijk. Mira Media zet in ieder geval in op de positieve trend; op het belichten en versterken van initiatieven die de media multicultureler maken en die een veelzijdig en genuanceerd beeld van de Nederlandse samenleving bieden. De redactie
Najib Amhali
Door Saron Petronilia Wat vind je van het fenomeen oudejaarsconference? Ik hoop er over vijf jaar zelf een te doen. Het is een hele eer om daarvoor gevraagd te worden. Ik heb nu nog niet de ervaring om een heel programma alleen maar over de actualiteit te doen. Wat wil je uitdragen met je werk? Je hoeft geen krant open te slaan of ‘wij’ staan er in. Er zijn problemen. Maar we worden allemaal op een hoop gegooid. Ik maak me er kwaad over. Dé Marokkaan bestaat niet. Ik heb daarentegen wel het gevoel dat ik me verdedigen moet als er iets gebeurt. Ik wil dingen maken die ík leuk vind. Mijn afkomst zal daarin een rol spelen, maar op een andere manier. Ik wil spiegelen, uitvergroten, belachelijk maken of juist niet. Ik erger me aan de beelden in de media over
Marokkanen, moslims of allochtonen. Elke keer als er buitenlanders worden geïnterviewd, zijn het gebrekkig Nederlands sprekende mensen. Ik heb nog nooit een microfoon onder mijn neus gehad… Er ontstaat een gek beeld, vooral voor mensen in bepaalde streken van Nederland die helemaal geen allochtonen kennen. Het zijn direct woeste Marokkanen uit AmsterdamWest. Een vreselijke verkrachting met autochtone daders, vastgelegd op video, háált het niet bij een bericht over Marokkanen. Of neem de beelden van c-programma’s zoals die van Catharine Keyl. Zij zegt: ‘Ik ga het gewoon maar zeggen: ‘Wij zijn allemaal bang voor jullie.’ Ik heb die aflevering gezien! Ze zegt ook iedere keer ‘Wel antwoord geven, hè, maar niet liegen!’ Wat is dat voor journalistieke bull shit. En op het moment dat het programma interessant wordt: ‘Okay, bedankt, we stoppen ermee.’ Mira Magazine 4 / december 2003 / 1
vervolg van pagina 1 Ben je het moe om grappen over Marokkanen te maken? Ik heb het niet alleen over Marokkanen. In mijn vorige show zaten geen typetjes, geen stemmetjes. Er zat een klein stukje over mezelf in. Maar niet zoals in de show daarvoor waarin het alleen maar over mij en mijn achtergrond ging. Maar nee, ik vind het heerlijk. Ik maak graag zelf de beste grappen over Marokkanen. Welke personages speel je het liefst? Je bedoelt welke rollen krijg ik aangeboden? Dat is namelijk een heel verschil. De Ali’s en de Karim’s heb ik al gespeeld. Ik moest ergens beginnen. Ik vergelijk het met Amerikaanse films waarin de negers altijd als eerste doodgingen... Nu heb je de Wesley Snipes en Halle Barry’s. Ik zou alles kunnen spelen. Maar de kans ervoor krijg ik in de praktijk niet. Castingbureaus ontkennen dat, overigens. Als ik mag citeren? Eric van Sauers zegt: ‘Elke televisieserie heeft zijn eigen neger.’ En als er al een in zit, is dat waarschijnlijk vanwege de subsidie, redeneert men. Eigenlijk hebben alleen witte mannen hun rol verdiend. De rest heeft zich op de een of andere manier omhooggewerkt… Heb je last van je bekendheid? Ja. Nu is het ineens mijn bekendheid! Flikker toch op. Ik ben voor mezelf begonnen met stand up comedy. Om mijn frustraties te uiten. Het genre heeft als voordeel dat ik mijn eigen teksten kan gebruiken en ik kan zijn wie ik wil zijn. Johnny de Mol krijgt alle rollen. Heus niet omdat hij zoveel talent heeft. Hij heeft geen expressie, niks. Maar misschien is dit jaloezie. Ik wou dat mijn vader De Mol heette.
Een nieuw jaar De laatste week van 2003 en de eerste van 2004 gebruiken de Mira Media-medewerkers om bij te komen van een bewogen jaar en om nieuwe inspiratie op te doen voor het komende jaar. We hopen dat ook u even van rust kan genieten om de uitdagingen die het nieuwe jaar ongetwijfeld gaat brengen, fris en gemotiveerd tegemoet te gaan. Alle mensen en organisaties waar we in 2003 mee hebben samengewerkt, die met ons hebben meegedacht en andersom, ons hebben gesteund en onze activiteiten hebben bezocht, danken wij hartelijk. In 2004 gaan we graag samen verder. Een gelukkig nieuwjaar! Het Mira Mediateam
2004 2 / Mira Magazine 4 / december 2003
Ik ga een geweldige rol bemachtigen door zelf te schrijven aan een film en een televisieserie. Als ik zie wat er allemaal voor bull shit op televisie verschijnt, moet dat niet zo moeilijk zijn. Ik heb een club mensen om me heen verzameld die ik bewonder en vertrouw. Met hen kan ik een goed product maken. Samen met drie andere collega’s schrijven we aan onze droom, sketches voor een soort Saturday Night Live. Wie bewonder je? Het is heel gek. Toen ik begon, bewonderde ik vele Nederlandse cabaretiers. Een jaar later sta ik met een van hen te spelen. Ineens ga je samen wat drinken… Buitenlandse voorbeelden voor mij zijn Chris Rock tot en met Eddy Murphy. Ik heb laatst 25 dvd’s meegenomen uit New York. Iedere stand up comedian heeft daar zijn eigen dvd. En allemaal zijn ze hetzelfde begonnen. Mèt zelfspot. Portoricanen die alle vooroordelen over Portoricanen de revue laat passeren. Pas na het derde programma wordt een programma zonder zelfspot geaccepteerd. Ik merk dat ook. Zolang je die credits niet hebt, willen mensen gewoon horen wat ze van een onbekende Marokkaan, in mijn geval, verwachten. Qua acteren bewonder ik Robert de Niro. Ik heb ooit gedroomd dat Robert de Niro mijn vriend was. Wij liepen op straat. Iedereen duwde: ‘Daar heb je De Niro!’ Ik deed alsof het heel normaal was om met hem lopen. Ik zei: ‘Doe effe normaal man!’ Met hem kan ik me identificeren. Ook met Frank Rijkaard vroeger. Hij had krulletjes. Een kleurtje.
Heb je ook kritiek op jezelf? Ja! Het is vreselijk om mezelf terug te zien op beeld. Ik kan er niet met anderen naar kijken. Niet naar mezelf in een rol, dat is geen probleem. Nee, naar mezelf als mezelf. Ik hoor de eh’s en de fouten als: het wagen. Door wiens bril kijk je dan naar jezelf? Door de bril van het publiek. Zou ik deze man grappig vinden? Ik kijk als iemand die de voorstelling al een paar keer heeft gezien en zegt: ‘De vorige keer was leuker.’
Mira Media Agenda Eerste Kwartaal 2004 19 januari: Dag van de media Twente. Info Ad van Dam,
[email protected] 21 januari: debat in het kader van Perslink: Vraagstelling: Lijdt het imago van de Islam onder de Marokkanen, of lijden de Marokkanen onder het imago van de Islam. Meer info en aanmelding: Youssef Ouchene (
[email protected]) of Rachida Bouali (
[email protected]) 29 januari: Motion Culture Masterclass in het kader van het internationale filmfestival Rotterdam. Derde masterclass over de relaties tussen cultuur en filmmaken. Informatie: Giovanni Massaro (
[email protected]) 4 februari: Dag van de media Flevoland. Info Ad van Dam,
[email protected] 6 februari: training productie-oriëntatie; bij het ter perse gaan van dit nummer van het magazine waren nog twee plaatsen open. Informatie en aanmelding: Hayat Amrani (
[email protected])
27 februari: bijeenkomst adviescommissie documentaire; documentairemakers die advies willen hebben over de wijze waarop zij hun plan kunnen indienen en gefinancierd krijgen kunnen een synopsis vóór 16 februari inzenden. (
[email protected]) 17-21 maart: week van de monitoring/dag van anti-racisme: meerdere activiteiten m.b.t. het monitoren van multiculturaliteit in de media in een groot aantal landen. Mira Media verzorgt i.s.m. OnLine/more colour in the media de coördinatie in Nederland. Zie vanaf februari de website; of informeer bij Joost van beek (
[email protected]) Uitgebreide actuele informatie over de activiteiten van Mira Media vindt u vanaf 15 januari op de vernieuwde Mira Media website: zie ‘activiteitenagenda’ in de rubriek ‘over Mira Media.
In & Uit De unit Europa van Mira Media is tijdelijk versterkt met Martina Valdetara en Derk Beltman.
Martina: “Ik werk tot april als stagiaire aan de realisatie van een Europese Dag van Monitoring. In dit project worden samen met organisaties in vijftien andere Europese landen monitoringsystemen voor multiculturaliteit in de media ontwikkeld en getest. In maart 2004 worden in alle landen discussies met programma-makers en journalisten georganiseerd. Ik zorg vooral voor coördinatie en afstemming. Ik heb in Bologna en Venetië colleges mediterrane betrekkingen gevolgd en weet nog niet wat ik ná mijn studie ga doen. Als het kan blijf ik wellicht in Nederland. Er is hier meer werk en ook meer waardering voor jonge medewerkers, zélfs voor stagiaires. Aan de andere kant is Nederland toch een stuk minder bruisend dan veel Italianen denken. Ik mis die levendigheid van de mediterrane landen soms wel.”
Derk: “Ik ben tot juli ingehuurd voor twee projecten: Cream is een project om media-educatie en beroepenoriëntatie meer met elkaar in verband te brengen. Mira Media is betrokken bij de Nederlandse uitwerking van dit Europese project. Equa Media heeft als doel een blauwdruk of plattegrond te maken van de relaties tussen de media en organisaties die betrokken zijn bij multiculturele samenleving. Dat is nodig om meer samenwerking en afstemming te bevorderen, maar ook om aan het licht te brengen waar knelpunten zitten bij het bevorderen van multiculturaliteit in de media. Mijn leven bestaat uit twee delen: zomers werk ik als reisleider over de hele wereld, ’s winters heb ik verschillende banen. Vorig jaar bijvoorbeeld was ik office manager bij FORUM.”
De Europese activiteiten van Mira Media worden in samenwerking met Online/More Colour in the Media uitgevoerd. Voor meer info zie: http://www.multicultural.net http://www.miramedia.nl/over/europa.htm http://www.equamedia.net/
Rachida Bouali werkt sinds oktober bij de unit Informatie en Communicatie Rachida: ik ben productie-assistente voor Perslink. Dat wil zeggen dat ik meehelp de debatten en de trainingen voor Perslink te organiseren. Afgelopen maand hebben we bijvoorbeeld een debat met jongeren en de pers in Utrecht georganiseerd. Het verslag daarvan vind je verderop in dit magazine. En in januari is er een debat met als motto: lijden Marok-
kanen onder het imago van de Islam, of lijdt de Islam onder het imago van Marokkanen? Verder maak ik deel uit van de redactie van het Mira magazine. Ik ben bijna afgestudeerd in televisiejournalistiek en heb stage gelopen bij diverse omroepen. Onder andere bij de week van Willibrord. Voor informatie over debatten en trainingen kun je bellen (030-2302240) of mailen (
[email protected]). Actuele informatie is op onze websites te vinden: www.miramedia.nl en www.perslink.nl
Switch into Media mediadag voor jongeren Op 13 december organiseerde Mira Media in samenwerking met Argan en Be at the Media een dynamische mediadag voor jongeren, onder de naam Switch Into Media. Ongeveer 50 enthousiaste jongeren deden mee aan de workshops presenteren, debatteren, redactie en techniek. De kennis die ze opdeden tijdens de workshops werd meteen in de praktijk toegepast. Dit gebeurde tijdens een talkshow. Deelnemers aan de workshop techniek namen de talkshow op (De Amsterdamse lokale zender Salto zond de reportage later uit). De presentatie lag in handen van een van de deelnemers aan de workshop presenteren. De jongeren die zich over het onderwerp debatteren hadden gebogen,
maakten tijdens de talkshow gebruik van hun nieuwe debating-vaardigheden. De dag werd afgesloten met optredens van Kunstbende- genomineerden en dj’s. Kijk voor een fotoverslag van Switch into Media op www.miramedia.nl
Mira Magazine 4 / december 2003 / 3
Conferentie Lokale Media Onder de titel ‘Kwaliteit aan zet’ organiseerde Mira Media op 21 november een werkconferentie over de toekomst van lokale etnische programma’s. Tijdens de conferentie werd ingegaan op de beleidsmatige, en vooral op programmatische ontwikkelingen met betrekking tot lokale etnische media. Besproken werd wat deze ontwikkelingen betekenen voor de positie van deze omroepen. Uitgangspunt was de Mira Media-notitie Kwaliteit aan zet, een ruimer perspectief op mediabeleid.
Bijna veertig medewerkers van lokale omroepen, gemeentes, toegangsomroepen en ondersteuningsinstellingen luisterden naar de inleidingen van Hans Sibarani en Carmelita Serkei (Mira Media) en de reflectie daarop door Chris Kwant (beleidsadviseur lokale media Den
Haag). De lijn die Sibarani en Serkei schetsten was: zorgen voor kwaliteitsverbetering van de omroepen om van daaruit een sterkere positie te bevechten, maar wel aandacht blijven houden voor en benutten van de mogelijkheden die het mediabeleid biedt. De heer Kwant
schetste de huidige mediasituatie van Den Haag en de ontwikkelingen die zich daarin voordoen. In zijn ogen (hij sprak niet namens de gemeente, maar op persoonlijke titel) valt doelgroepprogrammering niet onder mediabeleid, maar onder communicatiebeleid. Met deze stelling lokte hij nogal wat reacties uit omdat lokale etnische programmering in deze visie vooral als instrument voor overheidscommunicatie wordt bezien, en niet als eigenstandig medium met meerdere taken. In de daarop volgende workshop werd dieper op dit onderwerp ingegaan via een poging om het begrip ‘doelgroepprogrammering’ helderder te omschrijven en ervaringen met de invulling van etnische doelgroepprogramma’s uit te wisselen. In de tweede workshop werd uitgebreid ingegaan op de positieverbetering van etnische toegangsomroepen, waarbij vooral juridische aspecten aandacht kregen. De notitie Kwaliteit aan zet, een ruimer perspectief op mediabeleid en het verslag van de conferentie zullen vanaf half januari te downloaden zijn van www.miramedia.nl
Succesvolle regionale dag van de media Op 13 november organiseerde Mira Media samen met Omroep Brabant een ‘regionale dag van de media’. De regionale dagen zijn bedoeld om scholieren kennis te laten maken met de media en ze te leren daarmee kritischer om te gaan. Leerlingen discussieren tijdens de dag met mediamakers en volgen workshops over een
4 / Mira Magazine / december 2003
groot aantal aspecten van het mediabedrijf; van het maken van een videoreportage tot het schrijven van een persbericht, en van het deelnemen aan een talkshow tot het verzorgen van de makeup van presentatoren en deelnemers. In 2004 zullen meer regionale dagen volgen; onder andere op 19 januari in Twente bij RTV
Oost en op 4 februari in Flevoland in samenwerking met Omroep Flevoland. Voor meer informatie over deelname aan de dagen van de media: Ad van Dam (030-2302240;
[email protected]). Meer foto’s, een verslag en een videoverslag zijn te vinden op de website www.replay4me.nl.
Uitgelicht
Jaaroverzicht
De rubriek ‘Uitgelicht’ heeft dit nummer het karakter van een jaaroverzicht: welke maatschappelijke en mediagebeurtenissen waren het afgelopen jaar van belang voor het werk van Mira Media, en welke activiteiten heeft Mira Media uitgevoerd? 2003 wordt door Mira Media als het jaar van de verandering gezien; zowel wat betreft de eigen organisatie, als wat betreft de manier waarop de overheid en de media tegen de multiculturele samenleving aankijken.
Was 2002 het jaar waarin alles anders moest, dan is 2003 het jaar waarin alles anders werd. Het verzet tegen ‘paars’, de opkomst van Pim Fortuyn en de regeringsdeelname van LPF leidden in 2002 weliswaar tot veel discussie, maar nauwelijks tot verandering of vernieuwing. Vanaf 2003 lijkt er wél veel te veranderen. Tal van zekerheden en voorzieningen werden ter discussie gesteld of afgeschaft; vaak uit bezuinigingsoverwegingen, soms omdat ze niet, of niet meer, zouden voldoen aan de eisen van deze tijd.
2003: het jaar dat alles anders werd Algemeen De verkiezingen in januari eindigen in een nekaan-nek strijd tussen PvdA en CDA. De LPF verliest flink. Onderhandelingen tussen PvdA en CDA worden in april afgebroken. Met steun van D’66 vormen VVD en CDA een regering. Rita Verdonk wordt minister van vreemdelingenzaken en integratiebeleid en Medy van der Laan staatssecretaris van OC&W, met mediabeleid in haar portefeuille. Het land lijdt ondertussen onder een recessie, die dwingt tot bezuinigingen en leidt tot stijging van werkloosheid, goed merkbaar onder allochtonen. Internationaal gezien staat het jaar in het teken van de oorlog in Irak, die officieel weliswaar snel eindigt, maar voortwoekert in de vorm van aanvallen op zowel militaire- als burgerdoelen. Opvallend genoeg wakkert dat de polarisatie tussen groepen in Nederland veel minder aan dan tijdens de Golfoorlog van 1990. Die polarisatie is er wel degelijk, maar heeft veel meer te maken met gebeurtenissen in Nederland waarbij jongeren uit de ‘traditionele’ migrantengroepen betrokken zijn. Steun is er regelmatig voor asielzoekers die uitgezet dreigen te worden naar zogenaamd veilige landen of moeten verhuizen vanwege de sluiting van AZC’s. Vooral Ameland haalt de pers: het zijn dan wel asielzoekers, maar het zijn inmiddels onze asielzoekers.
Beeldvorming ‘Het integratiebeleid is mislukt’ en ‘Marokkaanse en Antilliaanse jongeren vormen een bedreiging voor de samenleving’. Dat is het beeld dat aan het eind van het jaar bij veel Nederlanders (autochtoon én allochtoon) leeft. Hoewel in beide beelden ongetwijfeld een kern van waarheid zit, is de nuance zoekge-
De AEL op bezoek in Den Haag
raakt. Er is weinig oog voor de successen die wel degelijk zijn bereikt; zowel bij integratie in het algemeen, als door individuele migranten. De negatieve beeldvorming over deze groepen leidt tot verdere polarisatie. Goed zichtbaar werd dat tijdens de vrijspraak van een politieagent in Amsterdam die een Marokkaan doodschoot. In de ogen van demonstrerende Marokkanen een bewijs van racisme bij de politie. De polarisatie werd opgestookt door een vliegtuigje met de banner “de politie had gelijk”. Aan de andere kant lijkt polarisatie ook aangewakkerd te worden door de komst van AEL voorman Abou Jahjah naar Nederland en de oprichting van een Nederlandse afdeling van de AEL, en door de eis van twee ROC studentes een Chador te mogen dragen.
Integratie Met een demissionair kabinet was het politiek gezien tot ver in mei redelijk stil. Wel werd een start gemaakt met de parlementaire commissie die het integratiebeleid moest onderzoeken. Veel ondervraagde personen waren negatief over dat beleid. Sommigen over de uitgangspunten, anderen over de uitvoering. Toch was ook te horen dat het beleid relatief geslaagd is, zeker als je het vergelijkt met de situatie in andere landen. De kritiek dat de mensen over wie het beleid gaat niet betrokken werden bij het onderzoek werd ondervangen door enkele goed bezochte bijeenkomsten in de wijken te houden. In de tweede helft van het jaar werd het rumoeriger: politici drongen aan op het opheffen van Onderwijs in Allochtone Levende talen, Mira Magazine 4 / december 2003 / 5
Uitgelicht Greep uit het binnenlandse nieuws Januari
• Manifest Koerswijziging over beeldvorming • • • • •
Marokkanen. Landelijke verkiezingen; CDA en PvdA winnen; LPF verliest. Oprichting AEL Nederland. ROC weigert gesluierde studentes. Hirsi Ali veroorzaakt commotie met negatieve uitspraken over Mohammed. Amelanders protesteren tegen vertrek asielzoekers.
Februari
• CDA oppert verbod op gezichtssluier in de wet. • Winkeliers die asielzoekers weerden worden
wilden restricties voor islamitische scholen (ondanks een positieve waardering van de inspectie!), en een stringenter inburgeringsbeleid, niet alleen voor nieuwkomers, maar ook voor oudkomers. Lokaal ging de gemeente Rotterdam nog verder met voorstellen voor vergaande vestigingseisen voor nieuwkomers, weigering asielzoekers op te nemen, en het onderbrengen van Antilliaanse jongeren die zich niet aan de regels houden in AZC’s. Eveneens in Rotterdam wekte de bouw van de Essalaam moskee veel verzet vanwege het “niet in het stadsbeeld passende” ontwerp,
Media De Raad voor cultuur bracht een advies uit waarin onder meer werd gewezen op het gebrekkige bereik van de publieke omroep
onder jongeren en allochtonen. Dit advies werd door de nieuwe staatsecretaris ter harte genomen. In haar brief aan de Tweede Kamer meldde zij prestatie-afspraken met de publieke omroep te willen maken. Tegelijkertijd werd duidelijk dat de omroepen 64 miljoen euro moeten bezuinigen, wat deze opdracht zeker niet makkelijker zal maken. Voorts kondigde het ministerie van VWS een aantal bezuinigingen aan die enkele organisaties op het raakvlak van ‘migranten en media’ het werken vrijwel onmogelijk zou maken. Het betrof onder andere het bureau Migranten en Media van de NVJ en debatcentra als de Balie en de Rode Hoed. In december kondigt de Publieke Omroep een nieuwe publieke zender aan: urban radio, waarmee jongeren en allochtonen bereikt moeten worden.
vrijgesproken.
Maart
• Oorlog in Irak zorgt voor discussie, maar niet tot felle tegenstellingen in Nederland.
• Vertaling van Shakespeare’s Othello door Hafid Bouazza oogst veel waardering.
April
• Formatie Balkenende 2; eindigend in kabinet CDA, VVD en D’66.
Mei
• Uitkomst rechtszaak ROC – sluiers, ROC mag gesluierde studentes weigeren.
Juni Juli
• Inwoners van Enschede protesteren tegen sluiting AZC.
Augustus
• Marokkaanse man wordt doodgeschoten door • •
politie op Mercatorplein, Amsterdam. Turks meisje Zarife uit Almelo wordt tijdens vakantie in Turkije neergeschoten door vader; eerwraak. Demonstratie tegen politiegeweld en discriminatie op het Mercatorplein, Amsterdam.
September
• Gemeente Rotterdam wil allochtonenstop. • SP lid Ali Lazrak stapt op uit parlementaire onderzoekscommissie integratie.
Oktober
• Parool publiceert artikel over jonge Marokkanen die verzorgingstehuis zouden terroriseren.
• Inspectie concludeert dat islamitische scholen integratie niet belemmeren.
• Doodslaan Anja Joos door allochtoon winkelpersoneel leidt tot heftige reacties.
• Hervormingen gezinsrecht in Marokko verbeteren ook positie Marokkaanse vrouwen in Nederland.
November
• Donner oppert mogelijkheid allochtonen anders te straffen dan autochtonen.
• VVD wenst beperking aan mogelijkheden islamiti•
sche scholen te stichten. Bezoek minister de Graaf aan Antillen mislukt.
December
• Rotterdam komt met uitgebreid plan om kans•
armen te weren. Moord op 16-jarige Nijmeegse studente Maja Bradaric schokt Nederland .
6 / Mira Magazine 4 / december 2003
De afgelopen jaren is veel energie gestoken in het ombouwen van Stoa naar Mira Media. 2003 Is het eerste jaar geweest waarin volledig onder deze nieuwe naam is gewerkt. Het gaat echter niet alleen om een nieuwe naam, maar vooral om een nieuwe werkwijze: klantgerichter en met veel aandacht voor communicatie met en tussen migrantenorganisaties, media-organisaties, overheden en het publiek. Doel is het zichtbaar maken van (etnische) diversiteit in de media. In 2003 zijn daartoe nieuwe projecten gestart, nieuwe medewerkers aangetrokken, nieuwe samenwerkingen aangegaan en nieuwe voorzieningen gecreëerd. Dat alles heeft geleid tot een groot aantal succesvolle activiteiten. Hieronder volgt een beknopt overzicht.
Geslaagde verbouwing: veel Mira Media activiteiten in 2003 Programma’s: Veel aandacht is besteed aan het versterken van lokale etnische media. De belangenorganisatie PALM is verzelfstandigd. Ondersteuning is geboden aan enkele initiatieven van jongeren die radio willen maken, bijvoorbeeld de redactie van Combeat in Utrecht. Er is een handboek uitgebracht voor lokale etnische media en een notitie geschreven over de toekomst van deze media. Deze notitie vormde uitgangspunt voor een werkconferentie in november (zie verslag p. 4). Door middel van brieven aan de staatssecretaris, de Tweede Kamer en beleidsmakers bij de publieke omroepen werd regelmatig aandacht gevraagd voor multiculturaliteit bij de landelijke omroepen. In een kennismakingsgesprek met de nieuwe staatssecretaris werd nadrukkelijk gewezen op het belang daarvan.
Professionele participatie Aan mediaprofessionals werd ondersteuning geboden in de vorm van netwerkbijeenkomsten, seminars en workshops over onder meer scenarioschrijven, redactiecultuur en zelfpresentatie. Dit gebeurde ten dele in het kader van het Equal-project, Multiple Choice, een samenwerkingsproject van Mira Media met een groot aantal organisaties in de audiovisuele sector.
Bij Omroep Brabant werd een pilotproject ‘interculturalisatie regionale omroep’ gestart. Zeer succesvol waren de adviescommissies drama en documentaire die in totaal 38 programmamakers adviseerden bij het indienen van scenario’s bij fondsen. Speciale aandacht was er dit jaar voor filmmakers in het kader van het project Motion Culture: in samenwerking met grote filmfestivals verzorgde Mira Media masterclasses over multiculturaliteit in de film. Het verzorgen van een (vrijwel) wekelijks geactualiseerd vacatureoverzicht op website en via nieuwsbrief werd door veel mediaprofessionals gewaardeerd. Datzelfde geldt voor het opleidingenoverzicht.
Uitgelicht Greep uit het medianieuws Januari
• Installatie visitatiecommissie Publieke Omroep. Taak: onderzoeken in hoeverre de Publieke Omroep aan haar wettelijke taakstelling heeft voldaan.
Februari
• Multiculturele jongerenzender Fun X breidt haar radio-uitzendingen uit naar Den Haag.
Maart
• Advies ‘Medialogica’ van de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO), over krachtenveld tussen burgers, media en politiek; wordt in het najaar gevolgd door drie debatten.
April
Publieksparticipatie Mira Media hecht veel belang aan de inbreng van het publiek in programma’s. Op twee manieren werd daar invulling aan gegeven; door het ontwikkelen en uittesten van een instrument waarmee kijkers zelf het multiculturele gehalte van programma’s kunnen toetsen (en eventueel beïnvloeden) en via het project Perslink. Binnen dit project zijn mediatrainingen voor woordvoerders en deskundigen ontwikkeld en worden debatten tussen journalisten en publiek georganiseerd (zie ook p. 9). Voorts organiseerde Mira Media een debat ter gelegenheid van de Kamerverkiezingen.
Media-educatie Afgelopen jaar is interculturele media educatie goed op de kaart gezet. Zowel binnen Mira Media maar ook ver daarbuiten. Inmiddels werken zo’n 20 scholen voor Voortgezet Onderwijs mee aan het project reality@school en zijn er 10 docententrainingen gegeven. Het gehele project werd genomineerd voor de internationale Evens Award. Ook is de speciale website www.replay4me.nl dit jaar van start gegaan. In samenwerking met Omroep Brabant werd een succesvolle Dag van de Media georganiseerd. Media educatie participeerde ook binnen het internationale onderzoeksproject ChiCam, dat komend jaar wordt afgerond. Tot slot start binnenkort een nieuw project. Dit keer in samenwerking met Stichting Lezen. Het project ‘B van Baantjer’ is een multimediaal lees en kijk bevorderingsproject voor VMBO leerlingen.
Roots en Routes Dit jaar werden zowel in Rotterdam (i.s.m Dunya-festival), als in Amsterdam (i.s.m. Uitmarkt) succesvolle Roots en Routes projecten uitgevoerd. Mira Media stelde in samenwerking met lokale mediaorganisaties, meer dan 20 jonge mediatalenten in de gelegenheid hun eigen televisieregistraties te maken van jonge artiesten die deelnamen aan de Roots en Routes masterclasses. Deze registraties zijn via de lokale omroep en de website van de NPS uitgezonden. Roots en Routes resulteerde ook
in twee concertregistraties op Nederland 3 (NPS) en drie documentaires via MTNL en regionale omroepen.
Informatie en communicatie Het bezoek aan de Mira Media website steeg tot 500 bezoekers per dag en het aantal abonnees op de digitale nieuwsbrief nam toe tot ruim 1500. Het Mira Magazine kwam vier maal uit en de oplage moest worden verhoogd tot 2500. Gegevens uit deskresearch naar het aantal allochtonen dat bij de media werkzaam is en naar het schotelgebruik onder allochtonen zijn op de website gepubliceerd en worden frequent gedownload. Mira Media verzorgde een overzichtsartikel over media en allochtonen in het Handboek Minderheden. Dit is een jaarlijks bijgewerkt handboek dat wordt uitgegeven door Sdu.
• Harm Bruins Slot benoemd als voorzitter van de nieuwe Raad van Bestuur van de Publieke Omroep.
Mei:
• Presentatie nieuw kabinet. Medy van der Laan (D’66) krijgt de mediaportefeuille.
• Cameraman Lajos Kalanos ontvangt een oeuvre award bij de omroep vakprijzen.
• Verdeling FM frequenties wordt bekend gemaakt. Multiculturele zenders vissen naast het net.
• Bij de Academy Awards 2003 worden prijzen gewon•
nen door de tv series Dunya en Desie en Najib en Julia; Dunya en Desie wint ook een Zilveren Krulstaart. De eigentalige programma’s voor migranten op radio 747 worden verder ingeperkt.
Oktober
• Ex-minister van integratiezaken Van Boxtel wordt voorzitter NPS.
November
• Raad voor Cultuur brengt advies uit over meerja• • Europa Mira Media heeft samen met het Europese netwerk On Line/More Colour in the Media het initiatief genomen tot de realisatie van de European Day of Monitoring. Binnen dit project worden modellen voor monitoring van multiculturele programma’s ontwikkeld, getest en overdraagbaar gemaakt. Daarnaast is samen met Online/More Colour in the Media een bijdrage geleverd aan het tot stand komen van het Europees Manifest ter ondersteuning van het belang van etnische media. Dit manifest roept op tot erkenning van de rol van etnische media in Europa en eist een politieke status voor hen op, alsmede onafhankelijke en volwaardige toegang tot omroepfaciliteiten en uitzendplatforms.
• •
renbegroting Publieke Omroep. Is daarbij kritisch over het bereik van de omroep onder jongeren en allochtonen. Staatsecretaris Van der Laan kondigt prestatieafspraken met de Publieke Omroep aan over de invulling van wettelijke taken, en geeft invulling aan eerder aangekondigde bezuinigingsvoorstellen. Fun X, Jongerenradio met veel aandacht voor multiculturaliteit, wint de Uitblinker van het jaar 2003 Award op het Olon RTV festival. De VPRO-documentaire ‘Welkom in Holland’ over het beleid ten aanzien van kansloze alleenstaande minderjarige asielzoekers wordt bekroond met de Zilveren Zebra (ASN Mediaprijs). Bestuurscrisis bij Nederlandse Moslim Omroep.
December
• Regionale omroepen RTV west en RTV Rijnmond • • •
staan op de rand van faillissement. Aankondiging van de oprichting van Marokkaans/ Nederlandse Vereniging van Journalisten. Aankondiging verdwijnen van 400-450 banen bij publieke omroepen tot 2007. Aankondiging nieuwe publieke zender: urban radio waarmee jongeren en allochtonen bereikt moeten worden.
Mira Magazine 4 / december 2003 / 7
Perslink.nl link met de pers, link voor de pers Vaste rubriek van Mira Magazine is Perslink: de presentatie van een - veelal allochtone - woordvoerder of deskundige die is opgenomen in dé digitale database voor journalisten. Ditmaal een iets andere opzet: een overzicht van de onderwerpen en woordvoerders die het publieke debat over Nederland als multiculturele samenleving bepaalden in 2003.
FORUM onderwijsspecialist Zeki Arslan en Saïd Benayad, voorzitter van ISBO (organisatie van Islamitische scholen).
Trend? Hoe komt het dat er dit jaar geen echte allochtone ‘dokter Clavan’ of ‘mister cq. miss allochtoon’ is te vinden? Misschien slagen de media er beter in om ook anderen dan de gevestigde namen aan het woord te laten. In steeds meer praatprogramma’s komen inderdaad (jonge) migranten aan het woord om hun visie op maatschappelijke onderwerpen te geven. Deze trend zou mede ingegeven
Onderwerpen: De negatieve toonzetting over de multiculturele samenleving zette in 2003 door met als voornaamste items: falen van het integratiebeleid, ‘overlast cq. criminaliteit’ van Marokkaanse jongens, en islamitisch onderwijs. Het parlementair onderzoek naar het integratiebeleid fungeerde als kapstok voor reportages over de problemen in ‘zwarte’ wijken. (En heel soms over positieve ontwikkelingen). De negatieve publiciteit over Marokkaanse jongens leidde tot verzet tegen de onevenwichtige beeldvorming. Enkele prominente Marokkanen bepleitten in het manifest Koerswijziging evenwichtige aandacht voor problemen én successen. Anderen wezen op tendentieuze berichtgeving: overlast door donkere Marokkaantjes in Westfriese treinen bleek achteraf door blonde boerenzoontjes te worden veroorzaakt. En de Marokkanen die een bejaardentehuis in Amsterdam terroriseerden, bleken daar bij nader inzien alleen hinderlijk rond te hangen. Hoewel de inspectie daar geen aanwijzingen voor vond, ontstond toch een fel debat in de media en de politiek over de vraag of Islamitische scholen de integratie remmen en verboden zouden moeten worden. Door het verbale geweld en de overkill bij deze onderwerpen bleef een aantal onderwerpen, waarover genuanceerder is gesproken, onderbelicht: allochtone jongeren zelf startten begin dit jaar bijvoorbeeld een voorzichtige discussie over de beleving van homoseksualiteit. En - mede als reactie op het vermeende Arabisme van de AELonstond er meer aandacht voor de Berbercultuur.
Personen In voorgaande jaren drukte een klein aantal woordvoerders van allochtone herkomst hun stempel op het debat over de multiculturele samenleving door vaak, en rond verschillende onderwerpen, in de media aanwezig te zijn. Het is erg moeilijk om woordvoerders te vinden die in 2003 zó bepalend aanwezig waren. Het dichtst in de buurt komen twee personen die niet in Nederland wonen: de Belgische Libanees Abou Jahjah lokte veel discussie uit met opmerkingen over racisme tegen en achterstelling van Marokkanen en het voornemen een Nederlandse versie van de AEL op te richten. En de Antilliaanse familie Godett gooide de knuppel in het hoenderhok met uitdagende uitspraken over de ongelijkwaardige verhouding tussen Nederland en de Antillen. 8 / Mira Magazine 4 / december 2003
Naima Elmaslouhi: vice voorzitter AEL
Eigenlijk werd in Nederland alleen vanuit de politiek regelmatig de toon voor het debat gezet: Ayaan Hirsi Ali wierp zich op het ‘integratiebelemmerende’ Islamitisch onderwijs, en Ali Lazrak hekelde de wijze waarop de commissie waarin hij zelf zitting had het falen van het integratiebeleid onderzocht. Opvallend daarbij is dat beiden vooral kritisch zijn tegenover het gevoerde integratiebeleid en radicale uitspraken niet schuwen. Hetzelfde geldt ten dele ook voor de niet- politicus Afshin Ellian die als multi inzetbaar deskundige in veel panels optrad. Andere allochtone politici zoals Albayrak, Karimi en Griffith deden gematigder en genuanceerder uitspraken, maar werden (daardoor) minder vaak gehoord. Woordvoerders van organisaties waren dit jaar weinig zichtbaar. De nieuwe directeur van FORUM, Sadik Harchaouï kwam onmiddellijk na zijn aantreden wel met een aantal statements over Marokkaanse jongeren maar kwam daarna minder vaak in de pers. Vice-voorzitster Naima Elmasloui kreeg aanvankelijk waardering als het gematigde gezicht van de AEL, maar kreeg pas echt persaandacht toen ze antisemitische uitspraken leek te vergoelijken. In het debat over het Islamitisch onderwijs mengden zich onder meer
kunnen zijn doordat programmamakers wat moe zijn geworden van het vaste repertoire van de traditionele belangenbehartigers, en liever de stem van de straat laten horen. Sommige woordvoerders geven een andere reden: er is geen sprake meer van open discussie in de media: negatieve standpunten over bevolkingsgroepen en Islam staan al vast, en allochtone woordvoerders worden alleen uitgenodigd om in het beschuldigdenbankje plaats te nemen, dan wel om dat negatieve beeld te ondersteunen. Om die reden slaan ze invitaties af, en zijn dus ook minder zichtbaar. Mira Media en Perslink zullen het komende half jaar enkele debatten over dit onderwerp organiseren. Centraal staat daarbij de vraag op welke wijze beeldvorming over migranten en de multiculturele samenleving tot stand komt en welke mogelijkheden en verantwoordelijkheden migranten zelf hebben om invloed op de media uit te oefenen en een evenwichtiger of genuanceerder beeldvorming tot stand te brengen. Voor actuele informatie, data en onderwerpen zie de Mira Media agenda op www.miramedia.nl.
In het kader van Perslink organiseerde Mira Media op 6 december een debat tussen jongeren en vertegenwoordigers van de pers in Utrecht. Onderwerpen waren de beeldvorming over jongeren en de communicatie tussen jongeren en journalisten.
Journalisten en jongeren spreken over beeldvorming
Er bleek veel belangstelling te zijn: een week voor het debat stond de telefoon roodgloeiend. Aanmeldingen stroomden binnen en zelfs de landelijke pers bleek geïnteresseerd.
In de goedgevulde zaal debatteerden jongeren en mediaprofs heftig en levendig met elkaar. Onder de jongeren heerst veel frustratie over de negatieve wijze waarop zij in de media worden afgebeeld. Naar aanleiding van vragen en voorbeelden van jongeren voerden journalisten vooral geld- en tijdgebrek aan als oorzaak voor de geringe positieve aandacht voor allochtone jongeren. Maar ook onbekendheid met deze jongeren speelde een rol. Na het debat bleven velen nog even nakletsen en werden er veel telefoonnummers uitgewisseld. Daarmee is aan een van de belangrijkste doelen van het debat en van Perslink voldaan: betere en directe con-
In het eerste kwartaal van 2004 wordt een groot aantal debatten georganiseerd over beeldvorming.
Debatten over beeldvorming Beelden en Bouwsels van de multiculturele stad:
filialen. Op 23 januari met David Pinto in filiaal Schilderswijk; aanvang 19.30 uur. Toegang gratis.
Felix Meritis organiseert i.s.m. het International Institute for the study of Islam in the Modern World (ISIM) een debatserie over de invloed van de Islam op de Nederlandse samenleving.
Informatie: 070-3534558; http://www.dobdenhaag.nl/agenda
Aan bod komen onder andere: Beeldvorming in de media: In hoeverre draagt berichtgeving over moslims en islam en andere groeperingen bij aan meer kennis over de islam (e.a.) of juist aan het voortbestaan van bepaalde stereotyperingen? 22 januari. Nieuwe bewegingen en gevestigde organisaties: Waar staan nieuwe bewegingen en gevestigde organisaties als de ArabischEuropese Liga, Forum, Koerswijziging.nl, de Stichting Ben je bang voor mij en de Stichting Islam en Burgerschap? 19 februari. Het huwelijk: Hoe staan verschillende bevolkingsgroepen tegenover het instituut huwelijk; 18 maart. Amsterdam; Felix Meritis, Keizersgracht 324. Aanvang 20.00 uur. Informatie: tel. (020) 623 13 11 of http://www.felix.meritis.nl.
Debat islam, beeldvorming, integratie en de multiculturele samenleving De Openbare bibliotheek Den Haag organiseert debatten over beeldvorming in verschillende
Wie lijdt onder wat? Mira Media organiseert op 21 januari een mediadebat met als thema: “Lijdt de Islam onder het imago van Marokkanen, of lijden Marokkanen onder het imago van de islam. Informatie: Youssef Ouchene en Rachida Bouali: tel. 030-230224:
[email protected] of
[email protected]
tacten tussen journalisten en de (migranten) groepen waarover zij schrijven of radio en tv maken. Mira Media zal de komende tijd vaker debatten organiseren. Medio januari is de eerstvolgende onder de titel: Lijden Marokkanen onder het imago van de Islam, of lijdt de Islam onder het imago van Marokkanen? Meer informatie over de debatten is te vinden op de websites (www.miramedia.nl en www.perslink.nl) of te verkrijgen bij Rachida Bouali (030-2302240 /
[email protected])
Wie is wie in Islamitisch Nederland Uitgeverij van Gennep bracht in samenwerking met de stichting Islam en Burgerschap de gids Wie is wie in islamitisch Nederland uit. In elf korte hoofdstukken worden de belangrijkste onderwerpen rond de Islam uiteengezet; zoals imams, rituelen, voeding, gezondheidszorg en cultuur. Vervolgens zijn daar profielen van meer dan honderd deskundigen en woordvoerders aan toegevoegd, met inbegrip van hun persoonlijke gegevens. Deze gegevens zijn ook digitaal te raadplegen via de Perslink database (www.perslink.nl). Mira Media zal dit bestand regelmatig actualiseren. Van Gennep overweegt regelmatig geactualiseerde herdrukken van de gids uit te brengen.
Webdebat laait op Het discussieforum over beeldvorming van NVJ bureau Migranten en Media wordt steeds drukker bezocht. Met name de stelling van Rondom Tien presentator Cees Grimbergen zorgt voor een hoog aantal reacties van journalisten die zich soms opvallend fel tegen de stelling van Grimbergen keren. De stelling luidt: Als burgers (inclusief politici) meer hadden geluisterd naar journalisten, was de huidige discussie over de multiculturele samenleving veel eerder losgekomen.
De gids bevat 224 pagina’s en kost €16,95
Meedoen aan de discussie: http://beeldvorming.net Mira Magazine 4 / december 2003 / 9
Signalement In 2003 is er weer een aantal spraakmakende boeken over de rol van de media in de multiculturele samenleving verschenen. Mira Media heeft er vijf geselecteerd en geeft hieronder een toelichting op deze publicaties.
De vijf meest spraakmakende boeken van 2003
De NPS publiceerde in 2003 de congresbundel Kleurenkitsch. Witte media in de multiculturele samenleving, naar aanleiding van het gelijknamige congres op 8 mei 2003 in Amsterdam. In deze bundel zijn verschillende columns opgenomen van politici, programmamakers, schrijvers en wetenschappers die hun visie geven op het beeld dat de media schetsen van multicultureel Nederland. Zo zijn er bijdragen opgenomen van Ayaan Hirsi Ali, Prem Radhakishun, Said El Haji, Noraly Beyer en Haci Karacaer. Nog meer vraagstukken rondom visuele cultuur en etnische diversiteit komen aan bod in de bundel Beeldritsen, uitgegeven door politiek-cultureel centrum De Balie. Verschillende auteurs geven hun visie op de reproductie van identiteit in onze visuele multicultuur. Een interessant onderzoek rond beeldvorming is dit jaar uitgevoerd in opdracht
van het Landelijk Bureau ter Bestrijding van Rassendiscriminatie (LBR). Liesbeth Tillema, studente communicatie- en informatiewetenschappen, heeft in opdracht van het LBR onderzoek gedaan naar de beeldvorming over de Arabische Europese Liga (AEL) in Nederlandse en Belgische dagbladen. Volgens dit onderzoek is het beeld dat de dagbladen van de AEL schetsen voornamelijk negatief. Een ander opmerkelijk resultaat is dat de ‘linkse’ kranten in zowel Nederland als België (de Volkskrant en de Standaard) meer gebruik maken van suggestieve koppen dan de andere geanalyseerde kranten (Trouw, NRC Handelsblad, de Morgen en de Gazet van Antwerpen). Verder zijn er dit jaar twee interessante boeken over nieuwe media verschenen. In het eerste,
Jonge Nederlandse filmers bij Camera Zizanio in Griekenland Drie van de reality@school scholen werden uitgenodigd om zelf hun films te komen toelichten tijdens de 3rd European Meeting of Young People’s Audiovisual Creation in Griekenland. Tijdens het speciale scholierenprogramma Camera Zizanio in Pyrgos waren docenten en leerlingen van de IVKO uit Amsterdam, de SGL uit Lelystad en het KSE uit Etten-Leur aanwezig. Ze zagen niet alleen hun eigen films, maar ook vele andere films uit 15 landen. Mira Media is er trots op dat deze jongeren de gelegenheid hebben gekregen in het buiten10 / Mira Magazine / december 2003
land te laten zien wat ze hier aan media educatie op school hebben gedaan. In de toekomst zal Mira Media die schakel tussen scholen en culturele instellingen nog verder uitbouwen. Want wat is er nou leuker dan dat je film voor een internationaal publiek wordt vertoond en dat je er nog bij mag zijn ook! Zie www.replay4me.nl voor meer informatie
Deelnemers in de Griekse regen
Jaarboek ICT en samenleving 2003 is een hoofdstuk van Leen d’Haenens (docent communicatiewetenschappen KUN) opgenomen, getiteld ICT in de multiculturele samenleving. In dit artikel wordt onderzocht in welke mate nieuwe Nederlanders gebruik maken van ICT en welke rol internet speelt bij de identiteitsvorming van allochtone jongeren. Uit dit onderzoek blijkt onder meer dat jongeren die zich in hun eerste levensjaren meer Nederlands dan Turks of Marokkaans voelen, maar zich later meer gaan interesseren voor hun ‘roots’, diegenen zijn die zich actief mengen in online discussies over religie en afkomst. Internet speelt bij de vorming van hun identiteit een belangrijke rol. Een ander boek over internet is De mediarevolutie, 10 jaar www in Nederland, waarin de digitale revolutie van de laatste tien jaar wordt beschreven. Hierin wordt onder meer ingegaan op de betekenis van ontwikkelingen op het gebied van nieuwe media voor Nederlanders van buitenlandse afkomst. Martijn de Waal (journalist en onderzoeker) beschrijft wat de grote veranderingen van de afgelopen 15 jaar in het Nederlandse medialandschap voor nieuwe mogelijkheden bieden aan allochtonen. Het artikel geeft een overzicht van recent onderzoek op het gebied van (nieuwe) media en etnische minderheden.
Literatuur Theunissen, H. (2003) (red.). Kleurenkitsch. Witte media in de multiculturele samenleving. Hilversum: NPS. Boerman, T., Pisters, P. & Segal, J. (2003) (red.). Beeldritsen. Visuele cultuur en etnische diversiteit in Nederland. Amsterdam: De Balie. Tillema, E. A. (2003). AEL in de media: een ware hetze? Rotterdam: Landelijk Bureau ter Bestrijding van Rassendiscriminatie. Blanken, H. & Deuze, M. (2003) (red.). De mediarevolutie. 10 jaar www in Nederland. Amsterdam: Boom. Haan, J. de & Steyaert, J. (2003) (red.). Jaarboek ICT en samenleving 2003. De sociale dimensie van technologie. Amsterdam: Boom.
Multiculturele jongerenradio of urban station? Multiculturele jongerenradio lijkt steeds succesvoller te worden. FunX is in 2003 in de vier grote steden uit gaan zenden en zal vanaf 2004 ook in Zoetermeer te ontvangen zijn (via de kabel!). Bovendien kreeg FunX in november de OLON Uitblinker. De uitblinker is de prijs voor die organisatie, persoon, zender of programma die op een bijzondere wijze heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de lokale omroepsector. Volgens de jury is Fun X in het gat gesprongen dat alle andere media, zowel publiek als commercieel, hebben laten liggen, is de zender in korte tijd goed ontvangen bij de
beoogde doelgroep (urban jongeren), en gebruikt het muziek als bindmiddel voor deze stadsjongeren. In december maakte de NPS bekend dat ze - ondanks de ingrijpende bezuinigingen - de al eerder geopperde plannen om een nieuwe multiculturele “urban” radiozender te maken ook daadwerkelijk zal uitvoeren. “Urban radio” zal zich wat muziekkeuzes en thema’s betreft richten op stadsjongeren. Op veel kleinere schaal –en minder geïnstitutionaliseerd- bestaat urban radio overigens al veel langer. In veel Europese steden zijn voor-
Van alle publieke omroepen die gerapporteerd hebben in het kader van de Wet SAMEN, heeft de AVRO de meeste allochtone werknemers in dienst. Van de commerciële omroepen heeft Endemol de meeste werknemers met een niet-Nederlandse achtergrond. Dit blijkt uit de rapportage Wet SAMEN: verslaglegging van omroeporganisaties van Mira Media.
AVRO heeft meeste allochtone werknemers Om een beeld te krijgen van het aantal allochtone werknemers bij de omroepen in 2002 heeft Mira Media in het kader van de reeks Feiten & Cijfers de meest recente jaarverslagen Wet SAMEN van de omroepen bestudeerd. De Wet SAMEN (Wet Stimulering Arbeidsdeelname Minderheden) verplicht werkgevers met een onderneming waarin tenminste 35 personen werkzaam zijn, tot het voeren van een afzonderlijke personeelsregistratie en het opstellen van een jaarverslag Wet SAMEN. Bij vijf van de zeven publieke omroepen die voor 2002 gerapporteerd hebben, zien we een toename van het aantal allochtone medewerkers. Alleen bij de TROS en Teleac/NOT is er een afname (zie tabel 1). De EO heeft het kleinste percentage allochtone werknemers in dienst (3.3% in 2002). Dit heeft volgens de omroep zelf te maken met het feit dat veel personen die tot de doelgroep van de Wet SAMEN behoren, een andere levensovertuiging hebben dan die als voorwaarde is gesteld om bij de EO in dienst te treden. De NPS en de VARA hadden ten tijde van de rapportage (november 2003) nog geen jaarverslag ingediend. Opvallend was het hoge percentage allochtone medewerkers bij Endemol in 2001 (11%). In 2002 is dit percentage gedaald naar 9.3%. Toch werken bij Endemol in 2002 nog steeds de meeste allochtone medewerkers in vergelijking met andere commerciële omroepen. Van de
hier gerapporteerde commerciële omroepen hebben Sky Radio en Radio 538 als enige geen werknemers met een niet-Nederlandse achtergrond (zie tabel 2). De Wet SAMEN is op 1 januari 1998 in werking getreden en loopt op 1 januari 2004 af. Helaas heeft het kabinet besloten om de wet niet te continueren. Destijds is er bewust voor gekozen om de wet een tijdelijk karakter te geven om bedrijven bewust te maken van hun verantwoordelijkheid ten opzichte van multicultureel personeelsbeleid en te stimuleren om maatregelen te nemen. Uit de evaluatie rond de Wet SAMEN die in september 2003 ver-
Tabel 1. Percentage allochtone werknemers bij de publieke omroepen
NOS NPS KRO VARA EO NCRV AVRO TROS TELEAC/NOT
2001
2002
5.8 8.2 5.6 6.0 2.9 4.8 2.2 7.2 8.3
6.3 5.8 3.3 6.2 7.1 5.8 6.2
beelden te vinden van radiostations die door jongeren met verschillende culturele achtergronden worden gerund. Zij draaien muziek die die achtergronden weerspiegelt of daar een mengeling van is, en kaarten thema’s aan die jongeren aanspreken. Daarnaast zijn er multiculturele jongerenredacties bij grotere radiostations. In een van de volgende nummers van het Mira Magazine zullen we een aantal van deze zenders in o.a. Duitsland, Frankrijk, Italië én Nederland onder de loep nemen. Voor informatie over FunX zie: http://www.funx.nl
schenen is, blijkt dat de beoogde bewustwording is bereikt. Afschaffing past bovendien bij de huidige kabinetsdoelstelling om administratieve lasten voor werkgevers te verminderen. Wel zullen er andere maatregelen genomen worden om de arbeidsparticipatie van nietwesterse allochtonen te verhogen, zoals de oprichting van een Landelijk Centrum Diversiteitsmanagement. U kunt het rapport downloaden via de Mira Media website: http://www.miramedia.nl/over/ feiten.asp. Voor meer informatie over de rapportage Wet SAMEN: verslaglegging van omroeporganisaties kunt u terecht bij Susan Bink,
[email protected].
OPROEP! De volgende editie van Feiten & Cijfers zal betrekking hebben op de gesignaleerde trend dat eigentalige programma’s op de lokale omroep ondertiteld moeten worden. In welke gemeenten is dit verplicht en op grond van welke wet- en regelgeving gebeurt dit? Welke (financiële) knelpunten levert dit voor deze omroepen op? Mira Media roept lokale omroepen op om informatie over dit onderwerp door te geven. U kunt uw reactie sturen aan Susan Bink,
[email protected] of bel 030 230 22 40.
Tabel 2. Percentage allochtone werknemers bij de commerciële omroepen
2001
2002
RTL/HMG 7.6 SBS BROADCASTING 1.8 SKY RADIO 0 RADIO 538 0 ENDEMOL 11.0 TMF/MTV CANAL+ 2.7
8.7 2.2 0 0 9.3 8.6 4.5
Mira Magazine 4 / december 2003 / 11
MiraBoulevard Onderwerp van de onvermijdelijke jaaroverpeinzingen van de redactie van Mira Boulevard was wie tot de Mira Boulevard Persoonlijkheid 2003 (MBP-2003) uit te roepen. AYAAN HIRSI ALI was, als politica, al bij voorbaat gediskwalifiWas 2003 ceerd. dan toch het jaar van TOURIYA HAOUD? De ongekend populair geworden half Marokkaanse, half Macedonische, actrice en presentatrice speelde o.m. in Hartslag, had een kleine rol in Oesters van Nam Kee en presenteerde een blauwe maandag een programma op Veronica. Bovendien siert ze de FHM 2004 kalendercover 2004, en heeft ze haar populariteit ook in Italië middels een reclamespot te gelde gemaakt.
•
•
Even leek het erop dat 2003 het jaar van Studio Sportverslaggever en omnivoor HUMBERTO TAN zou worden. Allereerst werd bekend dat zijn boek ‘Het Surinaamse Legioen” dit jaar wordt verfilmd en in het voorjaar van 2004 in de bioscopen te zien zal zijn. En bij Beauty & Zo kondigde Humberto zijn kledinglijn aan. Maar nieuws over Humberto’s wederwaardigheden kenden een te wisselvallig karakter (“deze week alweer geen nieuws over Humberto Tan”, Volkskrant) om in aanmerking te komen voor de kwalificatie MBP 2003. Humberto, houdt moed, je bent een goede Na rijp beraad kanshebber voor 2004! besloot de redactie om niet één, maar drie tv persoonlijkheden te nomineren voor MBP2003 en wel vanwege hun onbaatzuchtige en vruchtbare bijdragen aan de interculturalisatie van de Nederlandse media. De TV Babes CHIMÈNE VAN OOSTERHOUT, ANOUSHA N’ZUME en MAUREEN DU TOIT schonken in
•
2003 leven aan de tv babes (m/v) van de toekomst. Mira Boulevard feliciteert deze dames met hun nakomelingen en stimuleert hen om vooral zo door te gaan! Mira Boulevard kan zich voorstellen dat u een andere keuze zou maken en om het democratisch proces te honoreren roepen wij u op uw keuze aan ons voor te leggen. Laat ons voor 31 januari 2003 weten wie volgens u tot de Mira Boulevard Professional 2003 moet worden uitgeroepen en vooral waarom. De meest originele motivaties zullen in het volgende nummer bekend worden gemaakt. Mailadres:
[email protected]
Standplaats Shanghai Betta Plebani Shanghai - Een condoom kan meer hervormingen veroorzaken dan je denkt. Eind november heeft de regering een commercial over condoom-
berichtgeving, we waren onafgebroken op straat en hebben alles verslagen wat er te verslaan viel. Er was enthousiasme en bevlogenheid.”
gebruik toegelaten op de staatszender China Central Television, in het kader reclame zou een verdere stap naar liberalisering kunnen betekenen.
Mediahervormingen in China: twee stappen vooruit, één achteruit
Het jaar 2003 heeft überhaupt veel veranderingen op mediagebied gezien: fusies van kranten, toename van tv-stations, en het sappiger maken van zowel nieuws als entertainment op tv en in tijdschriften.
Dit jaar werd een eind gemaakt aan de verplichte krantabonnementen voor staatsbedrijven en -organisaties. Het is de meest serieuze hervorming ooit door de regering uitgevoerd. De kwaliteit van de media is nu, meer dan ooit, voorwaarde om commercieel rendabel te zijn. Maar wat is kwaliteit? Uiterlijk lijkt boven inhoud te gaan. En dat is niet terecht volgens Chen Weihua van het weekblad Sjanghai Star. ‘Te mooi en altijd positief’ nieuws vernietigt het vertrouwen van het publiek. “Als je bepaalde aspecten verbergt, betekent het niet dat mensen er niets over weten, maar ze weten dat er niet openlijk over gesproken kan worden. Meer inhoud en kwaliteit daarentegen betekenen meer belangstelling en inkomsten.”
Sjanghai heeft de grootste omwenteling meegemaakt. In korte tijd kwamen daar een geheel Engelstalige zender, een gratis krant (vergelijkbaar met Metro in Europa) en een crossmedia businessinformatie dienst tot stand. Maar ook op andere plekken voltrekken veranderingen zich razendsnel: in november zijn 673 staatskranten opgeheven en is het eerste betaal tv kanaal gelanceerd. En in mei lanceerde staatzender CCTV het eerste 24 uur nieuwskanaal.
De oorlog in Irak en SARS waren katalysator voor een revolutionaire start van 2003: live reportages, multimediale en interactieve kanalen deden de kijken luistercijfers flink stijgen. De oorlog, als buitenlandse aangelegenheid, betekende een mogelijkheid tot experimenteren voor journalisten. Maar de gebeurtenissen die volgden op de officiële aankondiging over SARS op 20 april, betekenden pas echt werk voor de vele redacties in China. “Nooit eerder hebben we zo weinig restricties gehad in onze
12 / Mira Magazine 4 / december 2003
Daardoor en door het succes bij het publiek lijkt Peking de teugels weer wat aan te trekken. Een aantal hoofdredacteuren is geschorst en enkele kranten zijn opgeheven. “Na een paar ‘te kritische’ artikelen over de mislukking van het gezondheidssysteem op het platteland, ben ik zelf op het matje geroepen”, merkt Chen op. Peking kon het bezoek van Clinton in het kader van de campagne tegen AIDS echter niet onopgemerkt laten. Economische belangen raken steeds meer verstrengeld met politieke zaken, wat langzamerhand tot meer opening kan gaan leiden. Een 30 seconden durend condoomspotje zou daarom toch een voorbode kunnen zijn van verdere hervormingen.
Mira Magazine is het kwartaalblad van stichting
Colofon
van Aidspreventie. Het doorbreken van het jarenlange verbod op condoom-
Mira Media. Aan dit nummer werkten mee: Rachida Bouali, Yolanda Jansen, Giovanni Massaro, Rifka van der Meer, Nancy Kamperveen (redactie); Susan Bink, Ad van Dam, Betta Plebani, Saron Petronilia. Fotografie: Bob Bronshoff/Hollandse Hoogte, Cliff Dakota/Hollandse Hoogte, Ad van Dam, Mara Jansen, Bob Karhof, Giovanni Massaro, Mustafa Mortaji, Betta Plebani, Gerhard van Rhoon/ Hollandse Hoogte, Frans Schellekens/ Hollandse Hoogte, Prasanta Yahampath, Anat Zuriel. Redactie-adres: postbus 1234, 3500 BE Utrecht Email:
[email protected] Telefoon: (030) 230 22 40 Fax: (030) 230 29 75 Website: www.miramedia.nl Layout: Studio Voetnoot Druk: Drukkerij Zuidam & Uithof Oplage 2500 ISSN: 1567-276X
