Juridische aspecten decentralisaties sociaal domein
Oktober 2014 Sandra van Heukelom
[email protected] 4/11/14
Decentralisatie & Samenwerking
4/11/14
Inleiding • Samenwerking tussen gemeenten voor uitvoering van de nieuwe taken aanbevolen door het Rijk. In sommige gevallen zelfs verplicht. • Gemeenten kiezen zelf welke samenwerkingsverbanden zij aangaan en op welke wijze zij samenwerken. • Samenwerking leidt tot vermenging van verantwoordelijkheden. Daarom: scherp houden/invloed houden.
Verantwoordelijkheden (= mogelijk aansprakelijkheden) • Verantwoordelijkheid voor de organisatie Gemeenten zijn verantwoordelijk voor "het stelsel". Gemeentelijke invloed op het stelsel is daarom wenselijk. • Verantwoordelijkheid voor de uitvoering Indien invloed van gemeenten te diep ingrijpt in de uitvoering van de hulpverlening ontstaat mogelijk uitvoeringsverantwoordelijkheid. Wenselijk?
Verantwoordelijkheid kan leiden tot aansprakelijkheid. Daarom verantwoordelijkheden goed beleggen door samenwerking te formaliseren
Mogelijkheden voor samenwerkingsverbanden
•
Publiekrechtelijk
Gemeenschappelijke regeling Centrumgemeente let op: geen rechtspersoonlijkheid
•
Privaatrechtelijk
Stichting Coöperatie in theorie kan het ook zijn: N.V. / B.V. Privaatrechtelijke overeenkomsten
NB: combinaties zijn ook mogelijk
Gemeentelijke invloed op samenwerkingsverband I A. Waar verzekeren gemeenten hun invloed? Dit hangt af van het samenwerkingsverband, b.v. 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Statuten Privaatrechtelijke (inkoop)overeenkomsten Subsidierelaties Raad voor het publiek belang Programmateams / stuurgroepen etc.
Gemeentelijke invloed op samenwerkingsverband II B. Hoe verzekeren de gemeenten dat zij op adequate manier invloed kunnen uitoefenen? Dit hangt af van de wensen van de gemeenten
• Invloed wenselijk i.v.m. verantwoordelijkheid voor het stelsel en de toegang. • Te veel invloed (on)wenselijk i.v.m. verantwoordelijkheid (aansprakelijkheid) voor de uitvoering.
Voorbeelden uit de praktijk - uitgangspunt
Voorbeelden uit de praktijk I– Eén grote gemeente Bijzonderheden: 1. Door grootte van gemeente: meerdere wijkteams in de gemeente; 2. Wijkteams zijn geen aparte entiteiten, dragen geen rechtspersoonlijkheid; 3. Zorginstellingen verzorgen bemensing van de wijkteam: arbeidsovereenkomst; 4. Hulpverleners in wijkteam hebben eigen professionele zelfstandigheid bij taakuitoefening; 5. Gemeentelijke invloed privaatrechtelijk: de overeenkomst regelt de invloed op de zorginstellingen; 6. Zorginstellingen kunnen via arbeidsrelatie invloed uitoefenen op de hulpverleners 7. Programma Team kijkt op niet bestuurlijke wijze naar functioneren teams 8. Waarom zijn wijkteams geen stichtingen/ waarom geen coöperatie? (ziet o.a. op zeggenschap)
Team
arbeidsovereenkomst
Team
Team
Gemeente
zorginstellingen
Programma Team Team Team
Client
Hulpverleners
overeenkomst + beleid + verordening
Voorbeelden uit de praktijk II – Een gemeenschappelijke regeling Gem Bijzonderheden: 1. Gemeentelijke invloed via GR 2. GR heeft invloed via subsidierelatie 3. Gemeentelijke invloed via Raad voor publiek belang. 4. Raad van Publiek belang bestaat uit afgevaardigden van de gemeenten 5. Raad van Publiek Belang dient toestemming te verlenen voor wijziging beleid door bestuur stichting en overleggen met het bestuur 6. Geen uitvoeringsinvloed
Gem
Gem
Gem
rapporteren
Gemeenschappelijke regeling
Raad voor publiek belang
stichting
Team
cliënt
Voorbeelden uit de praktijk III - Gemeente
Gemeente statuten
Bijzonderheden: 1. In statuten is opgenomen: i) dat de gemeente (B&W) bestuurders van de stichting ontslaat en benoemt. ii) Dat voor bepaalde bestuursbesluiten is goedkeuring van B&W vereist. 2. Verantwoordelijkheid voor organisatie 3. Verantwoordelijkheid voor uitvoering 4 Let op: is dit gewenst?
Stichting
Team
client
Overwegingen bij de keuze type samenwerkingsverband •
1. Gewenste inrichting van het stelsel jeugdhulpverlening en toegang;
•
2. Gewenste invloed in organisatie /uitvoering (let op aansprakelijkheden);
•
3. Toepasselijke wet- en regelgeving (let op verplichtingen);
•
4. Fiscale aspecten (btw);
•
5. De nieuwe aanbestedingswet;
•
6. De transitiefase (boventallig personeel; aansprakelijkheidsdekking (verzekering); waarborgen naleving contracten)
Decentralisatie & Wijkteams
4/11/14
Wijkteams
hulpverleners
Wijkteams
Clienten
hulpverleners
Inleiding • Namen wijkteams verschillen: Buurtteam Jeugd & Gezin / Wijkzorgteam / Ouder- Kindteam/ Sociaal Team/ Jeugd- en opvoedhulp / CJG (Centrum Jeugd en Gezin) / Samen Doen etc. Uitgangspunten: • Het wijkteam levert maatwerk vanuit de gedachte "één gezin, één plan, één regisseur";
Organisatie wijkteams Verschillende modellen Team 1: Lichtere hulp
Team 2
Team 2: Zwaardere hulp
Team 1
Team 1
Team 2 Team 1 criteria
Hulpzoek ende
Hulpzoek ende
Hulpzoek ende
Inrichting Wijkteams - Hulpverleners • Kwaliteitskader verantwoorde werktoedeling (artikel 5.1.1. Besluit Jeugdwet): Uitganspunt: i)
Taken worden uitgevoerd door een geregistreerde professional.
ii)
Taken worden uitgedeeld met inachtneming van de specifieke kennis en vaardigheden van de geregistreerde professional.
iii) Er wordt zorg voor gedragen dat geregistreerde professionals
taken kunnen verrichten binnen de geldende professionele standaarden.
Inrichting Wijkteams – Registratie I • Er komt één register: een kwaliteitsregister Jeugd • Het register wordt beheerd door een stichting Belangrijkste taak: Het openstellen van het register voor de registratie van beroepsbeoefenaren die minimaal op het niveau van een hogere beroepsopleiding scholing hebben afgerond die is gericht op het vervullen van een beroep in het jeugddomein.
Inrichting Wijkteams – Registratie II • Anderen dan geregistreerde professionals kunnen met de uitvoering van taken worden belast (artikel 5.1.1. Besluit Jeugdwet): • 1. Indien aannemelijk kan worden gemaakt dat de kwaliteit van de uit te voeren taak daardoor niet nadelig wordt beïnvloed (comply or explain);
• 2. Of indien dit noodzakelijke is voor de kwaliteit van de uit te voeren taken.
Inrichting Wijkteams – Samenstelling • Bijvoorbeeld: • • • • • • •
-
Toegangmedewerkers Gedragswetenschappers Adminitratief medewerkers Jeugdartsen Verpleegkundigen Thuisbegeleiders Zorgcoordinatoren
• Iedere professional heeft ook eigen standaard ogv bijzondere wet naar Jeugdwet en WMO (WGBO, Wet BIG etc).
Decentralisatie & de rol van de burger Van Zorg naar participatie Het familiegroepsplan
4/11/14
Beleid: zelfredzaamheid en betrokkenheid burger
Doel van de Jeugdwet • Mvt Jeugdwet:
• "Het uiteindelijke doel van het voorstel is het versterken van de eigen kracht van de jeugdige en van het zorgend en probleemoplossend vermogen van diens sociale omgeving".
Doel van het familiegroepsplan • Amendement Jeugdwet (ingediend door Christen Unie) Toelichting: • "Beoogt ouders, familieleden en anderszins direct betrokkenen de mogelijkheid te geven om (ook in de preventieve fase) voor gedwongen of vrijwillige jeugdhulp mee te denken en te helpen aan een oplossing. Burgers zijn in veel gevallen zeer wel in staat verantwoordelijkheid te nemen voor problemen in de eigen familie- of vriendenkring."
Definitie • Wat is een familiegroepsplan:
• " Een hulpverleningsplan of plan van aanpak opgesteld door de ouders, samen met bloedverwanten, aanverwanten of anderen die tot de sociale omgeving van de jeugdigen behoren"
Wanneer wordt familiegroepsplan opgesteld?
• Indien sprake is van vroege signalering van opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen, en stoornissen biedt de jeugdhulpaanbieder of de gecertificeerde instelling als eerste de mogelijkheid om, binnen een redelijke termijn, een familiegroepsplan op te stellen.
Hoe wordt het familieplan opgesteld?
• Bij een Eigen-Kracht-Conferentie waarbij familie- en vriendennetwerk onder leiding van een onafhankelijke coördinator zelf een plan opstelt en uitvoert.
Vervolgtraject
• • • • •
Melding Onderzoek (Plan) Aanvraag Toekenning voorziening
Bezwaar en beroep tegen het besluit. Dilemma's: - Wat als besluit op basis van meerdere wetten? - Ook tegen algemene voorziening?
Decentralisatie & privacy
4/11/14
Inleiding • De meest voorkomende vraag: mogen of moeten persoonsgegevens worden vastgelegd en mogen zij vervolgens aan anderen worden verstrekt? • 1. Vastlegging t.b.v. preventie en verstrekking t.b.v. toegang • 2. Vastlegging en verstrekking t.b.v. toegang en verstrekking t.b.v. jeugdhulp • 3. Vastlegging en verstrekking t.b.v. jeugdhulp • N.B. Gemeente veelal verantwoordelijke.
1A. Vastlegging t.b.v. preventie • Dossierverplichting? Nee, tenzij de preventiewerkzaamheden: -rechtstreeks betrekking hebben op een persoon en; -worden verricht door arts (jeugdarts/(kinder)psychiater) of; -zijn gericht op het voorkomen van ziekte, zoals psychische stoornissen.
(geneeskundige behandelingsovereenkomst, art. 7:446 jo. 7:454 BW)
1A. Vastlegging t.b.v. preventie • Dossierbevoegdheid? Afweging van professional of vastlegging noodzakelijk is voor uitvoering preventiewerkzaamheden. Hulpvraag staat centraal. Alleen vastlegging van reguliere gegevens? -ondubbelzinnig toestemming (art. 8 onder a Wbp); -o.g.v. publiekrechtelijke taak (art. 8 onder sub e Wbp) of gerechtvaardigd belang (art. 8 onder f Wbp), mits betrokkene is geïnformeerd en opt out is geboden).
1A. Vastlegging t.b.v. preventie Ook vastlegging van bijzondere (gezondheids)gegevens? -door hulpverlener, instelling voor gezondheidszorg of maatschappelijke dienstverlening: hetzelfde als bij regulier. -door anderen: uitdrukkelijke (in plaats van ondubbelzinnige) toestemming. Bewijslast rust op verwerkende partij. Daarom: vraag om ondertekend toestemmingsformulier.
1B. Verstrekking van preventiegegevens t.b.v. toegang? • Verstrekking mag in beginsel, mits noodzakelijk voor toegang tot de jeugdhulp en wordt verstrekt aan degene die zich met die toegang bezig houdt. • Grondslag voor verstrekking aan het college in art. 7.4.3 jo. 7.4.4 jo. 7.4.1 lid 2 Jw en art. 8 onder e Wbp, maar als de toegangstaak is gemandateerd...
• Informeren betrokkene. Bij verzet geen verstrekking, tenzij: -conflict van plichten -zwaarwegend belang
2A. Vastlegging t.b.v. toegang • Geen dossierplicht totdat jeugdhulp wordt verleend c.q. sprake is van een geneeskundige behandelingsovereenkomst (zie hierna). • Wel een dossierbevoegdheid, mits noodzakelijk t.b.v. de toegangstaak en betrokkene wordt geïnformeerd (zie 1A). • Grondslag voor het college in art. 7.4.4 jo. 7.4.1 lid 2 Jw en art. 8 onder e Wbp, maar als de toegangstaak is gemandateerd...
2B. Verstrekking t.b.v. toegang • Verstrekking aan anderen toegestaan, mits noodzakelijk t.b.v. de toegangstaak en betrokkene wordt geïnformeerd. Denk aan consultatie van een deskundige, zoals een psychiater. • Grondslag voor het college in art. 7.4.4 jo. 7.4.1 lid 2 Jw en art. 8 onder e Wbp, maar als de toegangstaak is gemandateerd...
2C. Verstrekking van toegangsgegevens t.b.v. jeugdhulp • Gegevens over de aangewezen jeugdhulp en over de achtergrond van de beslissing zullen mogen worden verstrekt aan de jeugdhulpaanbieder die de jeugdhulp feitelijk gaat verlenen. • Grondslag in art. 8 onder e Wbp, artt. 2.3, 7.4.1 en 7.4.4 Jw.
3A. Vastlegging t.b.v. jeugdhulp • Bij verlening van jeugdhulp (algemeen en individuele voorziening) die niet kwalificeert als geneeskundige behandeling: dossierplicht o.g.v. art. 7.3.8 Jw. • Bij verlening van jeugdhulp (algemeen en individuele voorziening) die wel kwalificeert als geneeskundige behandeling: dossierplicht o.g.v. art. 7:454 BW.
3B. Verstrekking t.b.v. jeugdhulp • Jeugdhulpverlener mag alleen gegevens uit het dossier met anderen delen met (uitdrukkelijke) toestemming, tenzij: -die ander rechtstreeks bij de specifieke jeugdhulp is betrokken (dus niet t.b.v. 1 gezin, 1 plan, 1 begeleider) -het belang van de jeugdige vereist dat informatie aan een ander wordt verstrekt (art. 7.3.2 lid 3 Jw/7:448 lid 3 BW) -wettelijke verplichting om gegevens te verstrekken -conflict van plichten -zwaarwegend belang
(art. 7.3.11 Jw/7:457 BW)
Decentralisatie & Extramuralisatie
4/11/14
Van decentralisatie naar extramuralisatie
•
Gemeenten zijn als gevolg van decentralisatie verantwoordelijk voor uitvoering Wmo;
•
Extramuralisatie al sinds 2013 een feit;
•
Extramuralisatie heeft implicaties voor financiering van de ‘geextramuraliseerde zorg’ :
•
-
Voorheen AWBZ
-
Straks: Wmo/Zvw
Gemeenten worden daarmee ten dele verantwoordelijk voor ‘geextramuraliseerde zorg’ en worden onvermijdelijk ook geconfronteerd met de praktische gevolgen van extramuralisatie
•
Wat houdt extramuralisatie nu precies in en tot welke gevolgen leidt deze ontwikkeling?
Intramurale versus extramurale zorg
•
CIZ geeft beoordeling af (ZZP) waarmee cliënt recht heeft op verblijf in een verpleeghuis, verzorgingshuis, GGZ-instelling (geestelijke gezondheidszorg) of GZinstelling (gehandicaptenzorg): intramurale zorg
•
Bij geïndiceerde intramurale zorg wordt de verblijfscomponent (wonen en hotelmatige diensten) vanuit de AWBZ (straks Wlz) bekostigd.
•
Een hogere ZZP correspondeert met een hogere zorgvraag
•
Deel van het zorgaanbod in de ZZP’s 1-4 is naar het oordeel van de regering niet noodzakelijkerwijs verbonden aan intramurale setting deze zorg wordt al m.i.v. 1
januari 2013 gefaseerd ‘geëxtramuraliseerd’ •
Extramuralisatie is het fysiek scheiden van wonen en zorg: -
de indicaties voor verblijf in een instelling – ZZP 1 tot en met 3 (later ook 4) komen
te vervallen: deze zorg wordt uitsluitend nog buiten de muren van een instelling geleverd
Wat zit er nog in een ZZP-budget bij verblijf buiten instelling (extramuralisatie)? onderdeel van ZZP-prijs
zorgfuncties
Persoonlijke verzorging Verpleging Begeleiding
Dagbesteding Behandeling verblijfscomponenten
Schoonmaak Eten en drinken (maaltijdservice) Overige faciliteiten: receptie, restaurant, winkels, wasservice, geestelijke verzorging, huismeester etc.
wooncomponenten
Gas, water, elektra (individuele ruimte) Gas,water, elektra (gemeenschappelijke/algemene ruimten) Huurdersonderhoud Eigenaarsonderhoud
(nog) geen onderdeel van ZZP-prijs
Kapitaallasten (nacalculatie en vanaf 2012 geleidelijk normatieve huisvestingscomponenten)
Kapitaallasten zorggebonden ruimten Kapitaallasten individuele ruimten Huur
Belangrijkste gevolgen en obstakels:
ZZP1
ZZP3
ZZP2
=/>ZZP4
ZZP1
ZZP2
ZZP3
=/> ZZP4
•
leegstand versus langlopende (niet opzegbare) huurovereenkomsten;
•
groeiende zorgvraag (vergrijzing);
•
dalende marktwaarde maatschappelijk vastgoed;
•
beperkingen in (her)bestemmingsmogelijkheden;
•
verslechterende financieringsmogelijkheden (loan-to-value);
•
onduidelijkheid over toepasselijk huurregime;
Omgaan met de gevolgen van extramuralatie: samenwerken of juist niet? •
Conflicterende belangen?
•
Maatschappelijke bekostiging onder druk;
•
Gezamenlijk een afweging maken over de bestemming van overtollig zorgvastgoed: continueren, herbestemmen of slopen?
•
Visie ontwikkelen: korte termijn belang ≠ lange termijn belang
De gemeente centraal?
•
Verlies van maatschappelijk kapitaal als gevolg van extramuralisatie: huisvestiging, arbeidsplaatsen, voorzieningen voor ouderenzorg;
•
Directe confrontatie met burgers die zorgbehoefte hebben waarin niet wordt voorzien -
ouderen die moeten verhuizen;
-
toenemende zorgvraag door vergrijzing;
-
wegvallen van voorzieningen
De gemeente centraal: wat te doen?
•
Niet vergeten in het beleid t.a.v. zorg
•
Tot stand brengen gezamenlijke initiatieven zorgaanbieder – woningbouwcorporaties – investeerders - gemeente;
•
Zelf initiatief nemen/investeren in nieuwe woon-zorgconcepten;
•
Sluiten van Wmo convenanten met woningbouwcorporaties;
•
Inzet van Wmo gelden voor ondersteuning initiatieven die voorzien in huisvestingsbehoefte ouderen/hulpbehoevenden;
•
Korte termijn belang ≠ lange termijn belang: heeft de gemeente het overzicht dat
marktpartijen niet hebben?
Contactgegevens voor het (vrijblijvend) stellen van vragen
Sandra van Heukelom-Verhage T (070) 515 3961
M 06 12998974 E
[email protected]
