Jaarverslag 2012
www.waddenvereniging.nl/jaarverslag printversie van het online jaarverslag
Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. De Waddenvereniging 3. Doelstelling, omgevingsanalyse & strategie 4. Gebiedsbescherming 4.1 Algemene strategie 2012 4.2 Duurzame Visserij 4.3 Eems-Dollard estuarium 4.4 Beheer en bestuur 4.5 Recreatie en toerisme 4.6 Klimaat 4.7 Lectoraat 4.8 Scheepvaartveiligheid/Rampenbestrijding 4.9 Continu bewaken gebied 5. Bevorderen van de belangstelling 6. Werving baten 7. Communicatie met belanghebbenden 8. Verantwoording 8.1 Organisatie 8.2 Samenwerkingsverbanden 8.3 Governance 9. Financiën en risicobeheersing 10. Samenvatting 11. Vooruitblik 2013 12. Begroting 2013 13. Financieel verslag Jaarrekening I. Balans per 31 december 2012 II. Staat van baten en lasten III. Kasstroomoverzicht IV. Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling V. Toelichting op afzonderlijke balansposten VI.Toelichting op de staat van baten en lasten 14. Overige gegevens 14.1 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant 14.2 Resultaatbestemming Colofon Ondertekening
1 2 3 7 7 9 11 13 15 17 19 21 23 25 27 29 32 32 37 39 41 45 46 47 48 48 48 49 51 52 54 57 60 61 62 63 64
1. Inleiding Trots 2012 is een uniek jaar voor de Waddenvereniging omdat we vol trots de de geboorte van het allereerste zeegras in tachtig jaar vieren. Ook andere initiatieven van de Waddenvereniging krijgen veel waardering en aandacht. Veel lof is er voor het plan om een vismigratierivier aan te leggen door de Afsluitdijk. Een baanbrekend project waarmee de ecologische verbinding tussen de voormalige Zuiderzee en de Waddenzee deels hersteld kan worden. Begin 2013 ontvangen we een gift van € 2.070.000 van de Nationale Postcode Loterij voor dit intiatief. Dit is voor ons een enorme steun in de rug om daadwerkelijk een ecologische verbinding tussen zout zeewater en zoet binnenwater te maken voor migrerende vissoorten. Trots zijn we ook op ons ‘ecologische spoorboekje’. Daarin staat voor het eerst omschreven wat er moet gebeuren in de Waddenzee na een olieramp op zee. Stuk voor stuk mooie resultaten waar de kwetsbare natuur in de Waddenzee van profiteert of nog gaat profiteren. Stuk voor stuk tot stand gekomen dankzij de kennis van de vereniging over de Waddenzee, onze wil om dit gebied te beschermen en de bereidheid om met anderen samen te werken.
Overheid doet minder In 2012 wordt ook duidelijk dat de overheid minder doet om natuur in Nederland te beschermen. De landelijke overheid trekt zich verder terug, bezuinigt op natuurbescherming en wil bescherming van de Waddenzee overlaten aan provincies. Voor de Waddenvereniging is dit aanleiding om leden en belangstellenden te vragen wie nu eigenlijk de baas is over de natuur in het werelderfgoed Waddenzee. Deze verkiezing levert veel commotie op zonder eenduidige winnaar. Deze uitkomst zorgt er wel voor dat de Waddenvereniging op een volstrekt nieuwe manier en aan een nieuwe doelgroep duidelijk maakt dat er iets moet veranderen aan het beheer van de Waddenzee.
Meer aandacht van publiek In 2012 wil de Waddenvereniging meer aandacht van het publiek vragen voor bescherming van de Wadden. Dat is gelukt. Zo stond de Waddenvereniging aan de wieg van een aantal publicaties over het plan voor een sloopwerf bij Harlingen. De publicaties waren aanleiding voor het stellen
1 van vragen in de Tweede Kamer. De Waddenvereniging maakt zich zorgen over de opeenstapeling van effecten door grootschalige ingrepen als zoutwinning en nog meer gaswinning. Hierover wordt actief de publiciteit gezocht en wederom leidt dit tot vragen in de Tweede Kamer.
Binding met de Waddenzee Wij zijn trots op dit natuurgebied en in 2012 merken we dat steeds meer mensen deze trots met de Waddenvereniging willen delen. Dat is te zien aan de groei van ons ledenaantal. We merken het ook als we leden uit het gebied rond de Eems informeren over de toestand van het Eems-Dollard estuarium. Bij zo’n bijeenkomst voel je de trots en de binding die onze leden hebben met de Waddenzee. Net als de wadvissers, die streven naar flexibile, natuurlijke visserij, waarmee we een succesvolle kerstexcursie organiseren. En die trots is ook voelbaar als de Waddenvereniging haar tanden laat zien. Dat doen we als er ontwikkelingen zijn die echt niet passen langs de Waddenzee , zoals de bouw van een kolencentrale in de Eemshaven of plannen voor zoutwinning onder het wad. We zitten er bovenop!
Kansen voor de regionale economie In 2013 willen we samen met onze leden, ondernemers op de eilanden en bezoekers die trots nog meer uitdragen dan voorheen. Er liggen nog zo veel kansen voor de regionale economie door juist de unieke natuur van de Waddenzee onder de aandacht te brengen. Gesterkt door die overtuiging organiseren we in de zomer van 2013 verrassende excursies en belevenissen voor iedereen die het waddengebied bezoekt. De Waddenvereniging wil iedereen laten kennismaken met de dynamische en vooral wilde natuur van het werelderfgoed Waddenzee. Er valt van alles te ontdekken maar je moet het eerst zien. Dan komt die trots vanzelf…
2. De Waddenvereniging De Waddenvereniging is dé toonaangevende landelijke organisatie die opkomt voor de belangen van het wad. De vereniging beïnvloedt het beleid van overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties en bevordert de belangstelling voor de Waddenzee. De Waddenzee is in 2009 uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed. De Waddenvereniging is sinds 1965 actief in het gebied als hoeder en kenner van het wad.
Naam Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee. Ook handelend onder de verkorte naam: Waddenvereniging.
Vestigingsplaats Harlingen
Rechtsvorm Vereniging
Contactgegevens Bezoekadres:
Droogstraat 3 8861 SR Harlingen
Postadres:
Postbus 90 8860 AB Harlingen Tel. 0517 – 493 693 Fax 0517 – 493 601
[email protected] www.waddenvereniging.nl Als lid of donateur ondersteunt u de duurzame bescherming van het wad. U bent al lid vanaf € 2,25 per maand. Kijk op www.waddenvereniging.nl op welke manieren u de Waddenvereniging nog meer kunt steunen.
2
3. Doelstelling, omgevingsanalyse en strategie Onze start
Speerpunten 2010-2014
Het is nu nauwelijks meer voor te stellen, maar in de jaren ’60 waren er vergevorderde plannen van de overheid om een groot deel van de Waddenzee in te polderen. Toen de 16-jarige wadloper Kees Wevers uit Kortenhoef van de plannen hoorde, schreef hij een ingezonden brief naar diverse kranten met daarin een oproep om de Waddenzee te beschermen. Enthousiaste natuurliefhebbers, bewoners van het waddengebied en biologen schaarden zich achter de noodoproep van Kees en keerden zich fel tegen de aantasting van dit unieke gebied. Zo werd op 17 oktober 1965 de Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee opgericht.
De Waddenvereniging houdt continu alle ontwikkelingen in het gebied in de gaten en speelt in op kansen en bedreigingen. Daarnaast kiezen we in ons meerjarenbeleidsplan 2010-2014 bewust voor een thematische benadering met een focus op vijf prioritaire thema’s. Dat zijn: natuurherstel en Natura 2000, verduurzaming van de Eemsdelta, klimaatadaptatie, duurzame recreatie en toerisme in het werelderfgoed en versterking van onze achterban. Per jaar worden deze thema’s verder uitgewerkt in een overkoepelend jaarplan. Het meerjarenbeleidsplan 2010-2014 van de Waddenvereniging kunt u downloaden van http://www.waddenvereniging.nl/meerjarenbeleidsplan.
Ons doel De Waddenvereniging is dé landelijke organisatie die opkomt voor de belangen van de Waddenzee. In de statuten staat onze doelstelling als volgt omschreven: “De vereniging streeft naar behoud, herstel en goed beheer van natuur, landschap en milieu en van de ecologische en cultuurhistorische waarden van het waddengebied, waaronder begrepen het noordelijk zeekleigebied en de Noordzee als onvervangbare en unieke natuurgebieden. De vereniging stelt zich tevens ten doel de bevordering van de belangstelling voor deze gebieden. In haar handelen gaat zij uit van het besef, dat de mens een onderdeel is van het ecosysteem.”
Onze meerwaarde De Waddenvereniging is de enige landelijke organisatie die behoud van de natuur in het waddengebied als doel heeft. Er zijn meer NGO’s die actief een bijdrage leveren aan de bescherming van de natuur rond de Waddenzee, maar zij combineren bescherming vaak met het beheer van stukken grond die zij zelf in eigendom hebben. Die organisaties hebben die inkomsten en middelen ook nodig om natuur in het waddengebied te beheren. De Waddenvereniging heeft geen enkel stuk natuur in of rond de Waddenzee in eigendom. Zij kan haar inkomsten en middelen volledig inzetten voor alles wat nodig is om de natuur in het waddengebied te behouden of veerkrachtiger te laten worden.
3
Omgevingsanalyse Intern
Extern
1. De Waddenvereniging is een landelijke, onafhankelijke, particuliere vereniging die bestaat dankzij de steun van een grote groep waddenliefhebbers. Niet alleen houdt die de Waddenvereniging financieel draaiende, ook staan we sterk in het publieke/politieke debat omdat wij altijd namens veel mensen spreken. We zijn niet afhankelijk van subsidies en ontvangen geen structurele overheidssteun voor ons werk. De Waddenvereniging is geen natuurbeheerder, we bezitten de Waddenzee niet. Daardoor kunnen wij in alle vrijheid kritisch staan tegenover ontwikkelingen die dit schitterende natuurgebied bedreigen.
1. De aanhoudende economische crisis, de val van het kabinet, nieuwe verkiezingen en de totstandkoming van het Kabinet Rutte II drukken hun stempel op het politiek-maatschappelijke debat. Behalve het gedoe over de Hedwige polder speelden natuur- en milieuissues hierin nauwelijks een rol. De Wadden staan laag op de politieke agenda. De belangstelling voor groen, duurzaam en ecologisch onder particulieren en bedrijven neemt toe. De markt voor duurzame producten en diensten groeit, consumenten kopen vaker duurzame en eerlijke producten.
2. De Waddenvereniging kiest er bewust voor om te werken met een klein, bevlogen en flexibel team professionals. Het enthousiasme en de betrokkenheid onder de werknemers is enorm. We spelen snel in op de actualiteit, terwijl de aandacht voor de prioritaire thema’s ook blijft bestaan. Er is altijd de wens om nog meer te doen. Zo willen we nog sneller en meer communiceren met waddenbezoekers en -bewoners en nog scherper en proactiever inhaken op de actualiteit. Tegelijkertijd moeten we keuzes maken welke onderwerpen we wel en niet oppakken. Een nadeel van het werken met een klein team is dat bij tijdelijke uitval van een medewerker, door ziekte bijvoorbeeld, de druk op andere collega’s te hoog kan worden. En omdat we met professionals werken die heel erg ingewerkt zijn op lastige thema’s, is het soms moeilijk om snel goede vervanging te regelen. Toch zien we ons kleine team vooral als sterkte en niet als zwakte.
2. Steeds meer bedrijven hebben een MVO-beleid (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen) en gaan samenwerken met goede doelen. De Waddenvereniging haakt aan bij deze ontwikkeling en gelooft erg in deze samenwerking. Zo raken bedrijven en hun medewerkers meer betrokken bij het gebied en kan de Waddenvereniging meer middelen inzetten om de natuur in het waddengebied blijvend te beschermen.
3. De Waddenvereniging is financieel gezond. We hebben geen schulden en beschikken over reserves die een solide basis zijn voor onze inzet op lange termijn.
4. Gebrek aan urgentie bij politiek voor natuur, milieu en meer specifiek de Wadden vertraagt processen om inhoudelijke doelen te behalen. Dit speelt met name tijdens het Kabinet Rutte I. Er is hoop dat onze inzet voor een nieuwe natuurbeschermingswet blijvend gesteund zal worden door PvdA, D66 en GroenLinks na aantreden van het Kabinet Rutte II.
4. De Waddenvereniging staat open voor samenwerking en bundelt vaak haar krachten met partners in het veld, waarbij we vooral ontwikkelingen ondersteunen die goed zijn voor het waddengebied. Uit onderzoek is af te leiden dat de Waddenvereniging nog vaak als actieclub wordt gezien die vooral tegen is, terwijl de Waddenvereniging een organisatie is die zich inzet vóór het wad. Het blijkt lastig om dit imago te veranderen. 5. Uit onderzoek in opdracht van de NDC Mediagroep blijkt dat de naamsbekendheid van de Waddenvereniging in Noord Nederland op 52% ligt. De bekendheid van ons logo is 32%. 6. Hoewel veel mensen de naam Waddenvereniging, het krachtige logo van Jan Loman en ook de oude slogan ‘Wees Wijs met de Waddenzee’ kennen, weten te weinig mensen (41%) precies waar we voor staan en wat we doen. Juist wanneer we ons imago willen veranderen, is het belangrijk daaraan te werken. 7. Steeds meer organisaties profileren zich met de Wadden. De Waddenvereniging is nog onvoldoende onderscheidend in de ogen van de consument.
3. We constateren dat door gebrek aan regie, ambitie en lef bij vrijwel alle betrokkenen (overheden, ondernemers en natuurbeschermers) de kansen van de werelderfgoedstatus nog onvoldoende worden opgepakt. De grootste kansen liggen in een actieve promotie van de unieke kenmerken van dit gebied en het aanbieden van een toegankelijke manier om met dit gebied kennis te maken.
5. Het aantal nieuwe leden stijgt, maar de uitstroom stijgt ook. Het is moelijk om leden voor langere tijd aan de Waddenvereniging te binden. In een tijd waarin iedereen op de portemonnee let, maken mensen scherpere afwegingen of ze wel of niet lid van de Waddenvereniging willen of kunnen zijn. Dit speelt overigens bij meerdere NGO’s. Eenmalige giften gaan goed. Het zijn vooral oudere leden die trouw blijven aan de Waddenvereniging. 6. De Waddenvereniging is niet de enige organisatie die zich actief inzet voor natuur in en rond de Waddenzee. Dat maakt het voor ons extra relevant om duidelijk te maken waarin wij ons onderscheiden.
4
SWOT Sterktes
Zwaktes
1. Onafhankelijke, particuliere vereniging. 2. De Waddenvereniging werkt bewust met een klein, bevlogen en flexibel team van professionals die snel op de actualiteit inspelen. 3. De Waddenvereniging is financieel gezond.
4. De Waddenvereniging wordt nog te vaak als actieclub gezien die ontwikkelingen tegenhoudt. 5. De naamsbekendheid van de Waddenvereniging is goed (52%), maar mensen weten niet precies waar we voor staan en wat we doen. 6. Onvoldoende onderscheidend in de ogen van de consument.
Kansen
Bedreigingen
7. Vanuit de overheid weinig aandacht voor natuur- en 10. Gebrek aan urgentie bij politiek voor natuur, milieu en milieu. Maar een groeiend groen bewustzijn bij particumeer specifiek de Wadden vertraagt processen om lieren. inhoudelijke doelen te behalen. 8. Vanuit het bedrijfsleven toenemende belangstelling voor 11. Het is lastig om leden/donateurs te binden en vast te partnerships met goede doelen (MVO). houden, het ledenbestand vergrijst. 9. De Werelderfgoedstatus van de Waddenzee wordt 12. We zijn niet de enige organisatie die zich actief inzet promotioneel weinig benut. voor natuurbescherming in het waddengebied.
Strategie 2012 •
Nu natuur en milieu laag op de politieke agenda staan (7), investeert de Waddenvereniging in 2012 meer in haar Haagse contacten. De goede verstandhouding die met de Waddenzee-woordvoerders van de verschillende partijen is opgebouwd, kan daarbij in ons voordeel werken.
•
Samen met lokale ondernemers, bewoners, deskundigen en gebruikers in het gebied ontwikkelt de Waddenvereniging een strategie om in een beter ontsloten waddengebied meer mensen op een verantwoorde manier de unieke waarden in het werelderfgoed te laten ervaren (8,9). In 2013 krijgt dit een concrete uitwerking.
•
De Waddenvereniging oriënteert zich dit jaar op het vinden van manieren om nieuwe leden aan zich te binden. (11). Met name van de gerichte vraag aan donateurs om ook huisgenoten donateur te maken verwachten we stevige respons.
•
De Waddenvereniging wil zich meer onderscheiden ten opzichte van andere organisaties (5, 6 ,12). We gaan duidelijker communiceren dat we in het politiek-maatschappelijk krachtenveld rond het waddengebied een eigen positie innemen.
•
Om meer als hoeder en kenner van het gebied te worden gezien (5), haken we beter aan bij netwerken in het veld. De relaties met de eilanden willen we verbeteren en het netwerk met de visserijsector versterken. In 2012 gaan we bestaande samenwerkingsverbanden continueren, waarbij
niet commerciële belangen, maar de inhoud centraal staat. Daarnaast zoeken we naar nieuwe samenwerkingsverbanden met bedrijven en evenementen in de regio. •
Om sneller te kunnen reageren op actualiteiten en ontwikkelingen in het veld zetten (2) we intern een Rapid Response Team op. De medewerkers in dit team worden vrijgemaakt van hun reguliere werkzaamheden wanneer er actualiteiten zijn die aangegrepen moeten worden. We beginnen ook met het werken aan thema’s in duo’s. Het is niet alleen effectiever (twee weten meer dan één), maar voorkomt ook problemen wanneer iemand plotseling tijdelijk uitvalt.
•
Niet alle actuele onderwerpen kunnen we met de huidige capaciteit oppakken. We moeten keuzes maken. Bewust kiezen we voor vier hoofdthema’s waar we vol op inzetten. Deze vier onderwerpen staan ook in de communicatie centraal. Onderwerpen die we niet zelf kunnen oppakken, maar waarvan we het wel belangrijk vinden dat er aan gewerkt wordt, proberen we af te stemmen met collegaorganisaties. Zo willen we effectiever samenwerken op het Eems-dossier.
•
Het veldnetwerk op de eilanden en de vastelandkust willen we versterken. Medewerkers krijgen een specifiek gebied toegewezen waar zij de ogen en oren in het gebied zijn. Daarnaast richten wij ons naast de ‘oude’ digitale media als de website en nieuwsbrief meer op de sociale netwerken Twitter en Facebook. Zo hoeven we niet altijd ‘live’ aanwezig te zijn om toch in contact te komen met bewoners en bezoekers.
5
Focus 2013 De toenemende activiteit in het waddengebied van natuurorganisaties en de moeizame ledenwerving vragen om een scherper profiel. Het onderscheidende karakter van de Waddenvereniging moet duidelijk zijn. Enerzijds om er voor te zorgen dat we de juiste dingen doen voor het gebied, anderzijds om onze betalende achterban op peil te houden. In 2011 hebben we in onze visie deze rol als volgt gedefinieerd: De Waddenvereniging is dé hoeder en kenner van het gebied, werkt samen met partijen die haar doelstellingen ondersteunen, smeedt allianties en is continue in dialoog met haar natuurlijke achterban en alle voor haar doelstelling relevante organisaties en is niet bang haar tanden te laten zien. De visie en de beschrijving van onze rol zijn niet veranderd. Dit is het kader waarbinnen ons profiel verder aangescherpt wordt. Om de hoederfunctie goed in te vullen is zowel draagvlak belangrijk als het zo nu en dan je tanden laten zien. Draagvlak is nodig om te zorgen dat zo veel mogelijk mensen de rust, ruimte en natuur van het wad willen behouden; het laten zien van tanden om te tonen dat het ons menens is met de rust, ruimte en natuur van het waddengebied.
6
4. Gebiedsbescherming 4.1 Algemene strategie 2012 Inspelen op actualiteit
De Waddenvereniging houdt continu alle ontwikkelingen in het gebied in de gaten en speelt in op actuele kansen en bedreigingen. Ons werk is eigenlijk net zo dynamisch als het waddengebied zelf. Voortdurend zijn er nieuwe activiteiten in het waddengebied of berichten in de media die onze aandacht vragen. In 2012 starten we daarom met het Rapid Response Team. Ieder kwartaal worden twee medewerkers gedeeltelijk vrijgemaakt om nog sneller en efficiënter in te spelen op actuele ontwikkelingen.
Focus
Bescherming en herstel van de natuur in de Waddenzee vraagt met name om maatregelen die op lange termijn spelen. In 2012 zijn drie langetermijnthema’s belangrijk; visserij, de Eems en duurzame recreatie. Een belangrijk onderwerp waar in 2012 extra tijd voor uitgetrokken wordt, is het beheer en bestuur van de Waddenzee.
Veldnetwerk
Voor 2012 koos de Waddenvereniging er bewust voor om haar netwerk met mensen in het veld te versterken om zo nog sneller geïnformeerd te worden over actuele ontwikkelingen. Immers, hoe eerder je iets weet, hoe beter je erop in kunt spelen. De inzet en ambtitie is door samen te werken met een uitgebreid veldnetwerk concrete resultaten te behalen en zichtbaar te zijn in het gebied en de media.
Samenwerking
Omdat er veel verschillende instanties, verenigingen en organisaties betrokken zijn bij de bescherming en het beheer van de Waddenzee is samenwerking gewenst en noodzakelijk. Waar mogelijk wordt gezocht naar partners die in de praktijk al grote stappen nemen richting duurzaamheid. Bij visserij gaat het dan bijvoorbeeld om samenwerking met vissers die al duurzaam vissen of organisaties die ons initiatief voor een vismigratierivier ondersteunen.
7 Andere onderwerpen
Naast de vier prioritaire thema’s wordt in 2012 nog steeds gewerkt aan andere onderwerpen. Daarbij kiezen we ervoor om het werk meer af te stemmen met collegaorganisaties of de berichtgeving te beperken tot een persbericht, artikelen in onze nieuwsbrief en berichten op social media. Mocht er onverwacht toch meer aandacht nodig zijn, dan wordt dit gedaan door het nieuwe Rapid Response Team.
Evaluatie strategie 2012 Focus succesvol
De keuze om te focussen op vier onderwerpen is succesvol gebleken en daar gaan we mee door in 2013. Het succes blijkt al uit de steun en lof die we krijgen voor ons plan voor het maken van een vismigratierivier als concreet initiatief voor natuurherstel. Ook werd in 2012 voortgang geboekt bij de Eems. Voor het eerst erkenden overheid, bedrijven en natuurbeschermers de noodzaak tot herstel van het estuarium in een gemeenschappelijke verklaring. De noodzaak voor een andere manier van besturen en beheren is duidelijk naar voren gekomen in de landelijke media en overgenomen door politici. Dat de status van werelderfgoed economische kansen biedt voor ondernemers uit met name de toerismesector, wordt duidelijk in een rapport dat de Waddenvereniging maakt.
Makkelijker communiceren
Daarnaast is de keuze om vier belangrijke onderwerpen centraal te stellen belangrijk in het concentreren van onze communicatie. Zo maken we vier WADDENmagazines die op elk thema onze leden optimaal informeren. De themanummers over het Eems-Dollard estuarium en visserij worden extra verspreid onder politici, bestuurders en ondernemers, omdat de inzet van de Waddenvereniging op die thema’s zo voor een breed publiek herkenbaar en toegankelijk is.
Samenwerking loont
De samenwerking met andere organisaties is met name op het thema Eems effectief. De Waddenvereniging
richt zich vooral op de omstreden verdieping van de vaargeul naar de Eemshaven, terwijl andere organisaties zich meer richten op het beheer van de natuur in het estuarium of de vergunningverlening voor bedrijven in de Eemshaven en Delfzijl. Uiteraard wordt samengewerkt bij de lopende juridische procedures tegen de vestiging van een kolencentrale in de Eemshaven. Door van tevoren scherper verantwoordelijkheden te verdelen en de jaarplannen van de partners op elkaar af te stemmen willen we de samenwerking en de daaruit voortvloeiende taakverdeling in 2013 verbeteren.
Veldnetwerk uitbreiden
De nadruk op werken met mensen ‘in het veld’ is ten dele gelukt. Binnen het thema visserij is een goed netwerk opgebouwd van mensen uit de praktijk, bij de Eems is een lokale bijeenkomst georganiseerd en de contacten met mensen op de Waddeneilanden en in Harlingen zijn verbeterd. Voor 2013 zullen we verder werken aan het uitbreiden van dit netwerk. Inspelen op actualiteit zonder Rapid Response Team Het Rapid Response Team komt in 2013 niet meer terug. Het opzetten van een Rapid Response Team om sneller te reageren op nieuwtjes en ontwikkelingen in het veld heeft niet gewerkt. Er is vaak onvoldoende capaciteit om deze op te pakken, doordat het werk aan thema’s doorging. Inspelen op de actualiteit blijft nodig en de directeur zal beslissen of capaciteit vrijgemaakt wordt bij voorkomende gevallen.
8
4.2 Duurzame visserij Beoogde resultaten 2012 De Waddenvereniging streeft naar visserij die is afgestemd op de natuurlijke draagkracht van de Waddenzee. Omdat de huidige visserij deze draagkracht overstijgt, werken we in 2012, net als in voorgaande jaren, aan de omvorming van de verschillende visserijvormen op de Waddenzee naar een passende omvang. Met name de overgang van de garnalenvisserij en mosselvisserij naar meer duurzaamheid is voor ons belangrijk dit jaar. Daarnaast stimuleren we actief bestaande vormen van duurzame visserij. Voor de garnalenvisserij blijft belangrijk dat de trend van schaalvergroting en bulkvisserij wordt doorbroken. Verduurzaming van deze visserij vraagt om een mix van technische aanpassingen en gebiedsgerichte maatregelen die we willen vastleggen voor de lange termijn. Bij de mosselzaadvisserij verwachten we vooruitgang door meer mosselzaadbanken te sluiten voor de voorjaarsvisserij op mosselzaad. Ook bestuderen we de mogelijkheden voor transport van mosselzaad vanuit Zeeland naar de Waddenzee. In 2012 is de inzet ook om de grote inspanningen die de Waddenvereniging al jaren pleegt zichtbaarder te maken. Met name de eigen leden en natuurlijke achterban moeten na 2012 meer weten over de inzet en strategie van de Waddenvereniging op dit onderwerp.
9 deze visserij op de Waddenzee. Als voorbeeld voor kleinschalige, kustgebonden visserij is het belangrijk dat er gegevens zijn die aantonen dat deze visserij is afgestemd op de natuurlijke draagkracht van de Waddenzee.
Minder mosselzaadvisserij
In 2012 is een langverwachte tweede stap van de mosselsector transitie gezet. Door extra ingevangen mosselzaad via invanginstallaties hoeft bij de voorjaarsvisserij de bodem minder beroerd worden. Hierdoor zal in het voorjaar van 2013 een volgende sluitingsfase komen van de voorjaarsvisserij op bodemmosselzaad. Mosselzaad in deze gebieden krijgt zo de kans om uit te groeien tot een stabiele mosselbank.
Laten zien wat we doen
In 2012 is het goed gelukt om aan een groter publiek te laten zien dat de Waddenvereniging zich sterk maakt voor een duurzame toekomst van de visserij en een gezonde visstand in de Waddenzee. Dat deden we door de plaatsing van een eigen visfuik voor onderzoek op Terschelling, door het organiseren van excursies, door veel aandacht in onze digitale nieuwsbrief, een themanummer van ons WADDENmagazine, lezingen en excursies tijdens onze Algemene Ledenvergadering. Met name ons plan voor het aanleggen van een vismigratierivier zorgde voor veel aandacht voor de lage visstand in de Waddenzee.
Impact: wat is gelukt? Innovatieve vistechnieken
Door toedoen van de Waddenvereniging wordt niet meer alleen gesproken over het sluiten van gebieden. Ook de bijdragen van technische maatregelen om bijvangst en het contact met de zeebodem te verminderen worden bekeken. Want selectievere vangstmethoden met minder bodemcontact leiden tot een verduurzaming van de gehele garnalenvisserij op zowel de Waddenzee als de Noordzee.
Meer kennis over vaste vistuigen
Mede op initiatief van de Waddenvereniging wordt gewerkt aan een betere inventarisatie van de vangsten met vaste vistuigen (fuiken en staand want). Hierdoor weten we meer over de impact van deze visserij. Dit moet de basis vormen voor langjarige afspraken over de omvang en impact van
“Alles is er nog wel, alleen nu veel minder en uit de kust. Kabeljauw, griet, fint: alles is van 100 naar 10 procent gegaan. Alleen de garnalen bleven het goed doen, omdat ze geen vijanden meer hebben.” Bron: interview met visser Henk Rispens, WADDENmagazine december 2012
Wat kan beter?
Beoogde resultaten 2013
Integrale aanpak
Van kilo’s naar kwaliteit
Er zijn nog steeds heel veel vormen van overleg over visserij op de Waddenzee. Voor elke sector is er een circuit waarin overheid, vissers en natuurbeschermers samenwerken. In alle sectoren moet de roep tot een integrale aanpak beter worden gehoord. Nog te veel wordt er gedacht en gewerkt vanuit een sectorale benadering. In 2013 zal de Waddenvereniging zich nog sterker moeten maken voor een integrale aanpak die gericht is op de Waddenzee en niet op een specifieke vissector.
Eigen visie
Een integrale aanpak vraagt ook van ons een helder verhaal over de samenhang van diverse maatregelen om te komen tot een rijke visstand en herstel van de natuurlijke draagkracht van de Waddenzee. Dit integrale verhaal zullen we zelf in 2013 actief onder de aandacht moeten brengen bij onze leden, de media en consumenten van vis uit de Waddenzee.
Inventarisatie visvangsten
We weten nog onvoldoende over de inspanning en vangsten van visserij met vaste vistuigen, zoals de fuiken staandwantvisserij. Deze vormen van visserij passen goed in ons toekomstbeeld van kleinschalige visserij die is afgestemd op de natuurlijke draagkracht van de Waddenzee. Samen met vissers die werken met vaste vistuigen willen we daarom een goede inventarisatie van vangsten opzetten.
We maken goede afspraken met de garnalen- , de mosselsector en de overheid over de totstandkoming van een visserij die is afgestemd op de natuurlijke draagkracht van de Waddenzee. Belangrijk is daarbij dat de transitie van de mosselzaadvisserij wordt doorgezet. Voor de garnalenvisserij vinden we het belangrijk dat een duidelijke omslag wordt gemaakt van kilo’s naar kwaliteit.
Veel vertellen
De Waddenvereniging geeft, met alle communicatiekanalen die ze heeft, aandacht aan voorlopers en trendsetters uit beide sectoren. Daarmee wordt duidelijk gemaakt dat vissers of handelaren nu al concreet werken aan de omvorming van bestaande visserij naar een duurzame visserij. We blijven vertellen over vissers die nu al rekening houden met de natuurlijke draagkracht van de Waddenzee. Zij kunnen op onze steun rekenen.
Goede monitoring
Cruciaal is een verbetering van de monitoring van de visstand. We moeten immers goed weten wat de impact van visserij en visserijmaatregelen is op natuur in de Waddenzee. Alleen met goede monitoring kan er op basis van de best beschikbare wetenschappelijke kennis verantwoord worden gevist. De Waddenvereniging wil in 2013 erop toezien dat beleidsmakers, bewoners en waddenbezoekers makkelijker inzicht krijgen in de visstand van de Waddenzee.
11% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar Duurzame visserij
10
4.3 Het Eems-Dollard estuarium Beoogde resultaten 2012 Natuurontwikkelingsprogramma
Het Eems-Dollard estuarium is de enige plek in het Nederlandse waddengebied waar een rivier direct in zee stroomt. Het is een uniek stukje Waddenzee, maar dit unieke stukje Waddenzee is dringend aan herstel toe. Voor 2012 is het uitwerken van een natuurontwikkelingsprogramma een belangrijk doel. In vervolg op het uitwerken van zo’n programma wil de Waddenvereniging gesprekken starten met bedrijven over de uitvoering van dit natuurontwikkelingsprogramma.
Informeren en protesteren
Ook willen we een bredere groep mensen dan voorheen informeren over de toestand van de natuur in het estuarium en ons werk in dit deel van de Waddenzee. Vanzelfsprekend houden we ongewenste ontwikkelingen, zoals vaargeulverdiepingen en de kolencentrale van RWE/Essent in de gaten en voeren juridische procedures om die tegen te houden.
Impact: wat is gelukt? Wetenschappelijke basis
Herstel en bescherming van de natuur in dit deel van de Waddenzee is een zaak van lange adem. Een belangrijk resultaat in 2012 was de publicatie van een ‘state of the art’ wetenschappelijk rapport dat weergeeft hoe het er nu voor staat met de natuur in dit estuarium. Dit rapport is door alle betrokken partijen erkend. Gezamenlijk begrip voor de problemen kan ertoe leiden dat oplossingen sneller mogelijk zijn.
Ecologie en Economie in Balans
De uitwerking van een natuurontwikkelingsplan bleek een te ambitieuze doelstelling om in 2012 te halen. Een belangrijke voorwaarde om te komen tot zo’n natuurbeschermingsprogramma is wel gerealiseerd in 2012. In oktober is de intentieverklaring Economie en Ecologie in Balans door veel partijen uit de regio ondertekend. Hierin is opgenomen dat alle partijen streven naar een beter ecologisch systeem van het Eems-Dollard estuarium.
Kennis over urgente herstelmaatregelen
De Waddenvereniging heeft het initiatief genomen om een adviesbureau te laten uitwerken welke maatregelen als eerste genomen moeten worden om de natuur in
11 het estuarium te verbeteren. Dit advies wordt begin 2013 gepresenteerd. De Waddenvereniging zal actief streven naar steun voor de gepresenteerde eerste maatregelen bij bedrijfsleven en overheden. Daarmee komt er een breed gedragen en uitvoerbaar natuurontwikkelingsprogramma tot stand.
Bezwaar tegen kolencentrale
We maken, samen met andere natuurbeschermers, bezwaar tegen de nieuwe vergunning voor de kolencentrale van RWE in de Eemshaven. Naast de procedure waarin we zelf partij zijn doet de Waddenvereniging, net als anderen, een oproep aan het publiek om ook bezwaar te maken tegen de vergunning die RWE ontving van de provincie Groningen. Dat leidt tot meer dan 6.000 bezwaren van mensen uit heel Nederland. Een beslissing op ons ingediende bezwaar wordt in 2013 verwacht.
Informeren publiek en politici
Om meer aandacht te krijgen voor de toestand van de Eems organiseren we diverse activiteiten. Allereerst een ledenbijeenkomst langs de rand van de Eems. Alle leden uit de regio worden persoonlijk uitgenodigd en de belangstelling blijkt groter dan verwacht. Voortbordurend op dit succes zal in 2013 een tweede bijeenkomst georganiseerd worden, waarin de voorstellen voor verbetering van de natuur aan onze leden uit de regio gepresenteerd worden. De Waddenvereniging organiseert ook een bezoek voor diverse Kamerleden aan het Eems-Dollard estuarium. Dat leidt tot Kamervragen over natuurbescherming en natuurherstel aan de regering. En ook in 2012 wordt de ‘Red de Eems Award’ uitgereikt.
“Kijk hoe steil de oevers zijn, meer dan anderhalve meter hoog. Dat komt omdat slib goed hecht. De Dollard oogt door dat slik anders dan de zandbanken elders in de Waddenzee. Zandbanken zullen nooit zo steil worden.” Bron: interview Klaas Keuijer (schipper inspectievaartuig Harder), Golden Raand, WADDENmagazine september 2011
Internationale samenwerking
Omdat Nederland en Duitsland samen dit deel van de Waddenzee beheren, neemt de Waddenvereniging actief deel aan het opstellen van een Integraal Management Plan dat moet leiden tot een bindend plan voor verbetering van de toestand in het estuarium. De noodzaak tot het maken van dit plan vloeit voort uit de status van het estuarium als Europees natuurgebied.
Wat kan beter? Overeenstemming kost tijd
Het uitwerken van een gedragen en uitvoerbaar plan voor natuurontwikkeling blijkt ingewikkeld en heeft meer tijd nodig dan voorzien. Er zijn veel partijen die zeggenschap hebben over delen van het estuarium. Maatregelen om de toestand van de Eems te verbeteren moeten steun hebben van elke partij. Het proces om tot gezamenlijke overeenstemming te komen kost meer tijd dan verwacht. Het is onze inschatting dat dit sneller kan door een aantal concrete eerste maatregelen voor te stellen.
Beoogde resultaten 2013 Eerste maatregelen bekend
In 2013 willen we weten welke maatregelen als eerste genomen kunnen worden om de Eems te verbeteren. Voor die maatregelen willen we draagvlak creëren in de regio; zowel bij bedrijven en ondernemers als bij onze eigen natuurlijke achterban. Vrijwel alle mogelijke maatregelen kunnen effect hebben op gevestigde belangen van industrie en/of landbouw, dus we voorzien dat draagvlak creëren niet gemakkelijk wordt. We hopen in 2013 voor alle doelgroepen overtuigend duidelijk te hebben gemaakt dat Eemsherstel echt noodzakelijk is. Sterker nog, dat er met spoed iets gedaan moet gaan worden. Daarnaast houden we ongewenste ontwikkelingen, zoals vaargeulverdiepingen en de kolencentrale van RWE/Essent in de gaten en spannen we indien nodig juridische procedures aan om die tegen te houden.
Anders informeren breed publiek
Juist in deze regio vinden we steun onder onze eigen leden voor concrete maatregelen noodzakelijk. Wij zorgen in 2013 voor een heldere boodschap over de maatregelen die nodig zijn en zullen onze leden hier direct over informeren. De uitreiking van de Red de Eems Award leidt ook in 2012 niet tot de bedoelde grootschalige persaandacht. Daarom beslissen we in 2013 of we al dan niet doorgaan met het uitreiken van deze prijs.
18% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar het Eems-Dollard estuarium
12
4.4 Beheer en bestuur Beoogde resultaten 2012 Voor 2012 is het thema ‘beheer en bestuur’ als prioriteit benoemd om te voorkomen dat we verzanden in langslepende rechtzaken over projecten die niet passen rond de Waddenzee. Bij goed beheer en bestuur wordt in een veel eerder stadium een afweging gemaakt of bijvoorbeeld een afvaloven bij Harlingen gerealiseerd kan worden aan de rand van de Waddenzee.
Visie en lobby
De Waddenvereniging gaat dit jaar als eerste een stevige, heldere visie ontwikkelen hoe het waddengebied zou moeten worden bestuurd en beheerd en we streven er naar om de noodzaak voor een andere beheer en bestuur in landelijke media op begrijpelijke wijze te agenderen. Met het uitschrijven van nieuwe Tweede Kamerverkiezingen in september 2012 start de Waddenvereniging, samen met andere natuurbeschermers, een lobbyactie om de noodzaak voor beter beheer en bestuur in duidelijke taal terug te vinden in het nieuwe regeerakkoord.
13 gebeurt, zijn op de natuur in de Waddenzee. Dit verhaal over cumulatie blijkt een begrijpelijke manier om nieuwe doelgroepen te informeren over de noodzaak van een ander beheer.
Wat kan beter? Concreet zijn
Te vaak verzanden discussies over beheer en bestuur in abstracte termen zonder aansprekend resultaat. We willen vaker een directe koppeling maken tussen concrete voorbeelden en de huidige manier van besturen en beheren. Zoals we dat deden over cumulatie en het gebrek aan overzicht bij Rijk en provincies. De visie van de Waddenvereniging op beheer en bestuur hebben we niet kunnen opstellen door tijdgebrek. Veel tijd werd gebruikt om meerdere doelgroepen te overtuigen van de noodzaak voor een beter bestuur en beheer. Voor 2013 is het dan ook noodzakelijk om een heldere en overtuigende visie te presenteren. Ook in de communicatie over dit onderwerp zullen we meer dan voorheen moeten onderstrepen waarom we dit onderwerp belangrijk vinden.
Impact: wat is gelukt? Aandacht voor waddenkapitein
Het is goed gelukt om de noodzaak voor een ander beheer en bestuur in landelijke en regionale media onder de aandacht te brengen. Ook is het goed gelukt om de noodzaak voor verandering van beheer en bestuur onder de aandacht te brengen van landelijke en lokale politici. Soms als reactie op artikelen in landelijke dagbladen, soms door een directe lobby van de Waddenvereniging voorafgaand aan de Tweede Kamer verkiezingen van september 2012. De verkiezing om de ware baas van de Waddenzee te benoemen brengt op een aansprekende manier de onduidelijkheid rond het huidige bestuur en beheer onder de aandacht.
Eigen onderzoek
Samen met andere natuurorganisaties zijn we het eens over de noodzaak dat beheer van het werelderfgoed Waddenzee de verantwoordelijkheid van één minister wordt. Door eigen onderzoek ontdekt de Waddenvereniging dat niemand bijhoudt wat de opeenstapeling van effecten op de natuur in de Waddenzee is. Overheden verlenen vergunningen zonder bij te houden wat de extra effecten, bovenop alles wat al
“Een vaargeulverdieping, zandsuppletie voor de waddenkust, zoutwinning in de Waddenzee, een kolencentrale in de Eemshaven. Stuk voor stuk economische activiteiten die een vergunning kregen in het kader van de Natuurbeschermingswet. Maar wat is het opeenstapelend effect van die activiteiten? Niemand die het weet en niemand die het bijhoudt.” Bron: NRC Handelsblad, 19/10/2012 (citaat van Arjan Berkhuysen)
Beoogde resultaten 2013 Inzicht in cumulatie
In 2013 zullen we de koppeling tussen actuele voorbeelden en de noodzaak tot verandering van bestuur en beheer sterk gaan benadrukken. We kiezen voor het onderwerp cumulatie als centraal thema omdat dit duidelijk en overtuigend de noodzaak voor een beter beheer en bestuur aantoont.
Beheren als werelderfgoed
De inzet van de Waddenvereniging blijft het streven naar een bestuur en beheer dat recht doet aan de werelderfgoedstatus van de Waddenzee. Het moet niet versnipperd zijn over meerdere bestuurslagen en worden uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van één beheerder. In 2013 moeten de drie provincies een gezamenlijk waddenbeleid presenteren. Dat zien we als een grote kans om het integraal beheer van de Waddenzee een stap verder te brengen. Daarnaast zetten we ons in voor een goede nieuwe Natuurwet die één bevoegd gezag mogelijk maakt en waarbij een cumulatieboekhouding is geformaliseerd.
14
13% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar Beheer & bestuur
4.5 Recreatie en toerisme
15
Beoogde resultaten 2012
Impact: Wat is gelukt?
Visie
Visie als beoordelingskader
De verwachting is dat de werelderfgoedstatus van de Waddenzee leidt tot meer aandacht en bezoekers. De verdere ontwikkeling van toerisme in het waddengebied is erbij gebaat als meer aandacht besteed wordt aan het unieke karakter en de natuurwaarden van het gebied. Daarom zet de de Waddenvereniging zich in 2012 in voor de stimulering van duurzaam toerisme op en rond de Waddenzee. Als eerste stap maakt de Waddenvereniging een eigen visie op duurzame recreatie en toerisme.
Bestuurlijk draagvlak
Om de status werelderfgoed te behouden en toerisme verder te stimuleren erkennen bestuurders rond de Waddenzee wat de Waddenzee uniek maakt in de wereld. Bestuurders worden aangespoord om juist die unieke kenmerken extra goed te beschermen vanwege de kansen die deze bieden voor de stimulering van het toerisme.
Ondernemers gastheer van natuur
Wij vinden het belangrijk dat ondernemers uit de toeristische sector zelf ook meer weten over de unieke natuur in de Waddenzee. Dat sluit aan bij de wens van ondernemers om zelf hun klanten op een directe en inspirerende manier te informeren over de Wadden. Daarom ontwikkelen wij in 2012 samen met een aansprekende partner een gastheerschapscursus voor ondernemers uit deze sector. Wij hopen dat naar aanleiding van zo’n cursus een hechtere band ontstaat tussen recreatieve en toeristische activiteiten en de unieke natuur in het gebied.
In 2012 heeft de Waddenvereniging een interne visie afgerond over wat duurzame recreatie en toerisme is. Deze visie is een hulpmiddel voor de Waddenvereniging om te beoordelen of nieuwe toeristische initiatieven passen bij de unieke natuur op en rond de Waddenzee.
Cursussen gastheerschap
Aan de wens om ondernemers te stimuleren om ook gastheer te worden in een natuurgebied willen we tegemoetkomen. De Waddenvereniging heeft twee projectvoorstellen gemaakt om het gastheerschap van toerisme-ondernemers in werelderfgoed Waddenzee te stimuleren. Beide voorstellen werden gemaakt met een strategische partner en ingediend voor financiering uit het Waddenfonds.
Wat kan beter? Visie vertellen en uitdragen
In 2012 was veel van ons werk nog niet zichtbaar voor de buitenwereld. Maar juist door het werken aan de visie en het uitwerken van projectvoorstellen zijn onze ideeën verder gegroeid. Wij hebben nu voor ogen op welke wijze wij de kennis over de unieke waarden van het werelderfgoed het beste kunnen overbrengen op ondernemers in de toeristische sector en bezoekers van het gebied. Omdat het gaat om veel en veelomvattend werk wordt een nieuwe medewerker aangetrokken.
Kansen status werelderfgoed benutten
Na de toekenning van de werelderfgoedstatus in 2009 is er te weinig gebeurd met de kansen voor ontwikkeling van duurzaam toerisme rond de Waddenzee. Daarom zal de Waddenvereniging in 2013 onderzoek doen wat ondernemers nodig hebben om deze kansen ook daadwerkelijk te verwezenlijken. Het onderzoek moet concrete tips opleveren voor ondernemers en overheden om bij meer mensen de onbedwingbare zin op te roepen om al dat bijzondere zelf te ontdekken en te beleven.
“Uit een enquête onder excursiegangers in 2011 bleek, dat degenen die het wad leren kennen een grotere binding krijgen met het waddengebied en vaker terugkomen. Hieruit kun je de conclusie trekken dat de excursies die de Waddenvereniging organiseert het toerisme op de eilanden versterken.” Akke Folmer, RUG in interview WADDENmagazine juni 2012
Beoogde resultaten 2013 Campagne Werelderfgoed Waddenzee
De Waddenvereniging laat waddenbezoekers in de zomer van 2013 ervaren waarom dit werelderfgoedgebied zo bijzonder is. De Waddenvereniging verleidt mensen via speciaal ontwikkelde excursies om de bijzonderheden van het werelderfgoed zelf te zien, te proeven, te ruiken en te voelen. We hebben daarvoor een unieke pool van werelderfgoedgidsen en werken zo veel mogelijk samen met ondernemers en particulieren uit het waddengebied.
16
5% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar Recreatie & toerisme
4.6 Klimaat Beoogde resultaten 2012 Natuur als kustverdediging
Het klimaat verandert, de zeespiegel stijgt en onze kustverdediging zal zich moeten aanpassen. Natuurlijke processen in de Waddenzee kunnen bijdragen aan onze veiligheid. Zeegrasvelden verminderen de stroming en zorgen voor meer zand en slib op de bodem. Met een veranderend klimaat, en de hiermee gepaard gaande snelle zeespiegelstijging, is het herstel van de zeegrasvelden van groot belang. Samen met Rijkswaterstaat willen we zeegras terugbrengen in de Waddenzee. In 2012 wil de Waddenvereniging het draagvlak vergroten voor een natuurlijke kijk op kustverdediging. We organiseren twee bijeenkomsten binnen het programma ‘Samenwerken aan Klimaatbuffer Wadden’. Ook zoeken we actief naar combinaties waar veiligheid en natuur hand in hand gaan. Dat doen we door onze plannen voor een vismigratierivier bij de Afsluitdijk verder uit te werken en zeegras terug te brengen in de Waddenzee.
17 Wat kan beter? In 2012 buitelen de plannen voor de bouw van nieuwe windmolenparken rond de Waddenzee over elkaar heen. De Waddenvereniging vindt dat de bouw van windmolens afbreuk doet aan het weidse en open landschap van het waddengebied. Tegelijkertijd is er een breed maatschappelijk draagvlak voor de omschakeling naar duurzame energie. Dit dilemma hebben wij ook naar buiten toe proberen te verwoorden. Grootschalige windenergie in het waddengebied is niet nodig, er zijn voldoende alternatieven (bijvoorbeeld op de Noordzee). We streven er naar om samen met andere natuur- en milieuorganisaties andere oplossingen te kunnen presenteren. Zo kunnen we onze wens tot behoud van een open landschap makkelijker en beter overbrengen bij overheden, projectontwikkelaars en inwoners van het gebied.
Impact: wat is gelukt? Zeegras geboren
Het ‘plukseizoen’ voor zeegraszaad verloopt in 2012 voorspoedig. Vrijwilligers plukken een recordgewicht aan zeegras in het Duitse deel van de Waddenzee en zaaien het vervolgens weer uit op drie plekken in de Nederlandse Waddenzee. Op 30 mei kunnen we trots de geboorte van het eerste zeegras in Nederland bekendmaken. Op alle proefvelden in het Nederlandse deel van de Waddenzee is zeegras opgekomen. Deze opmerkelijke geboorte krijgt veel aandacht in de landelijke en regionale media.
Wadden als klimaatbuffer
Dit jaar wordt het ‘Samenwerken aan Klimaatbuffer Wadden’ afgerond met een schetsschuit op Schiermonnikoog over de stuifdijk. Het idee dat de Wadden ook klimaatbuffer kunnen zijn, is in de loop van dit vierjarige project veelvuldig besproken en steeds vaker meegewogen in beslissingen rondom de veiligheid van het waddengebied binnen het Deltaprogramma. Ons eigen plan voor de Afsluitdijk om een vismigratierivier te bouwen wordt door bestuurders en professionals uitermate serieus genomen.
“Een Waddenzee met veel mosselbanken, oesterriffen en zeegrasvelden houdt het sediment beter vast dan een kale wadbodem. Het ecosysteem wordt robuuster en de wadplaten kunnen meegroeien met de zeespiegelrijzing.” Bron: folder Waddenvereniging ‘Het klimaat verandert’
Beoogde resultaten 2013 Meer zeegras
Belangrijk is de afronding van het zeegrasproject. We hopen ook in 2013 trots te kunnen melden dat er weer zeegras is geboren. Navolging van dit succes zal in 2013 erg belangrijk zijn, daar zullen we ook voor zorgen. Het Deltaprogramma zal in 2013 actiever worden en daarmee wordt het voor ons belangrijk dat de lessen en aanbevelingen uit de schetsschuiten opgepakt worden door het Deltaprogramma.
Andere energiebronnen
18
De aandacht voor de bouw van windmolens rond de Waddenzee of op de Noordzee zal in 2013 groot blijven. We zullen het initiatief nemen om samen met andere natuur- en milieuorganisaties oplossingen te presenteren voor de omschakeling naar duurzame energie.
19% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar Klimaat
4.7 Wetenschap en lectoraat Beoogde resultaten 2012 Onderzoek en publicaties
Op allerlei manieren verkrijgt, gebruikt en deelt de Waddenvereniging wetenschappelijke kennis over waddenonderwerpen. Het lectoraat Mariene Wetlands Studies functioneert als platform voor het initiëren van onderzoek en de uitwisseling van kennis over duurzame ontwikkeling in het waddengebied. De Waddenvereniging nam het initiatief tot dit lectoraat. De lector is verbonden aan de Hanzehogeschool in Groningen en Stenden Hogeschool in Leeuwarden. In 2012 verschijnen twee afgeronde publicaties. De eerste publicatie is onderdeel van het tweejarige internationale onderzoeksproject Climate(ex)Change en behandelt een integrale benadering van de kustverdediging in het Eems-Dollard gebied. De tweede is een onderzoek dat aanbevelingen doet voor de duurzame ontwikkeling van toerisme in het waddengebied.
Impact: wat is gelukt?
19 onze natuurlijke achterban. Elke drie weken verschijnt van de hand van de lector een column in onze e-mailnieuwsbrief en op de webiste van de Waddenacademie. Ook is er veel informatie op onze website te vinden en het lectoraat verzorgt wetenschappelijke artikelen die verschijnen in het WADDENmagazine.
Resultaten in de belangstelling
Door onderzoek binnen het lectoraat komen we steeds meer te weten over de verschillende factoren die een rol spelen bij de ontwikkeling van toerisme rond de Waddenzee. Daardoor zijn er diverse onderzoeksprojecten waarbij inbreng of medewerking vanuit het lectoraat gevraagd wordt. Daarnaast vragen partijen om medewerking vanuit het lectoraat bij het opstellen van een subsidieaanvraag bij het Waddenfonds. Resultaten uit het onderzoek naar de ontwikkeling van toerisme worden ingebracht voor een campagne van de Waddenvereniging in 2013 waarmee zij aandacht wil schenken aan de natuurwaarden van de Waddenzee.
Toerisme
De publicatie met aanbevelingen voor duurzame ontwikkeling van toerisme in het waddengebied wordt gepresenteerd op een internationaal wetenschappelijk congres over kusttoerisme. In het wetenschappelijk tijdschrift Vrijetijdskunde verschijnt een artikel naar aanleiding van deze publicatie. Een opvallende conclusie uit de studie is dat bij het ontwikkelen van toerisme de natuurwaarden van de Waddenzee (nog) geen grote rol spelen.
Kustverdediging
Het internationale onderzoek naar een integrale benadering van kustverdediging is afgerond met de publicatie van het boekje Climate(ex)Change, The results. Uit het onderzoek blijkt dat er nog geen integrale benadering van het kustverdedigingsvraagstuk is langs het Nederlandse en Duitse deel van de Waddenzee. Kwelders worden beheerd als natuurgebieden en beheerders hebben nauwelijks oog voor de rol die de kwelders spelen in het verminderen van de golfaanval op de kust. Dijkbeheerders staan primair voor de belangen van de veiligheid en geven minder prioriteit aan ecologische en recreatieve belangen.
Kennis delen
De Waddenvereniging deelt kennis binnen het lectoraat op verschillende manieren met onze leden, wetenschappers en
“Het internationale belang van de Waddenzee als natuurgebied staat vaak op gespannen voet met de complexiteit van het gebruik van het gebied en de veelheid aan functies. Dit maakt van de Waddenzee het meest bestudeerde en meest besproken gebied van Nederland en leidt tot een toenemende behoefte aan kennis.” Bron: Wadden, wereld, wetlands. Rede van Hans Revier bij aanvaarding van lectoraat Mariene Wetland Studies, april 2007
Wat kan beter?
Beoogde resultaten 2013
Onderzoek beheer
Relatie mens met waddengebied
Het beoogde onderzoek binnen het lectoraat naar het beheer van het waddengebied is niet tot volle wasdom gekomen. Wel is onderzoek gestart naar enkele deelaspecten. Zo wordt de relatie tussen klimaatadaptatie en het beheer van de Waddenzee bestudeerd. Hieruit blijkt dat, zeker bij de lagere overheden in het waddengebied, er nog onvoldoende zicht is op beheersmaatregelen die genomen moeten worden om het hoofd te bieden aan klimaatverandering. Daarnaast is gestart met onderzoek naar de relatie tussen de gewenste toeristische ontwikkeling en de mogelijke implicaties voor het beheer van het waddengebied. De eerste resultaten van deze deelstudies verschijnen in 2013.
Het lectoraat Mariene Wetlands Studies zal zich in 2013 meer gaan concentreren op de relatie mens en het waddengebied. De relatie mens en Waddenzee is ook het ‘leitmotiv’ voor de opzet van een boek over 50 jaar Waddenvereniging, dat de lector zal gaan samenstellen. Mocht de subsidieaanvraag bij het Waddenfonds voor het project Expeditie Waddenland worden gehonoreerd, dan zal de lector de kenniscomponent van dit project opzetten. Ten slotte zal een onderzoek worden opgestart naar de wenselijkheid een certificeringsysteem op te stellen voor het toeristische bedrijfsleven in het waddengebied.
8% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar Wetenschap & lectoraat
20
4.8 Scheepvaartveiligheid / Rampenbestrijding Beoogde resultaten 2012 Handleiding rampen
Simulatiemodellen laten zien dat bij een olie-incident vlak bij de Waddenzee we slechts één getijde de tijd hebben om in te grijpen. Het is dus belangrijk dat de scheepvaart ten noorden van de eilanden veilig verloopt. Het is net zo belangrijk dat een snelle inzet van menskracht en materieel geregeld is als er een ongeluk gebeurt op zee waarbij olie vrijkomt. In 2012 werkt de Waddenvereniging daarom aan de totstandkoming van een ecologisch spoorboekje. Met dat boekje wordt voor iedereen duidelijk wat er gedaan moet worden in verschillende delen van de Waddenzee als olie binnendrijft. Ook willen we dat de overheid voldoende mensen en middelen vrijmaakt om het waddengebied tegen olierampen te beschermen.
reid te zijn op een olieramp in de toekomst. Zo kan er bij een echt incident sneller worden gehandeld, waardoor schade wordt beperkt.
Wat kan beter? Veel betrokkenen, veel tijd
De voorbereidingen van zowel ‘Veiligheid bieden, veiligheid krijgen’ als het ecologisch spoorboekje maakt weer eens duidelijk hoeveel overheden en instanties betrokken zijn bij het beheer van de Waddenzee. Daardoor loopt met name de presentatie van het ecologisch spoorboekje vertraging op.
Impact: wat is gelukt? Aanbevelingen en financiering
We slagen er in om met VOPAK, Rijkswaterstaat en Groningen Seaports twee werkateliers te organiseren over rampenbestrijding en scheepvaartveiligheid met vertegenwoordigers uit alle hoeken van de rampenbestrijding. De werkateliers leveren vijftig praktische aanbevelingen op voor een betere rampenbestrijding. Die vormen de basis voor het boekje “Veiligheid bieden, veiligheid krijgen,” dat we in 2012 presenteren aan de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu. Hij prijst de bijzondere samenwerking en stelt 7 miljoen euro beschikbaar om werk te maken van de aanbevelingen. Met dat geld wordt nu een Verkeersmanagementsysteem op de Eems opgezet om scheepvaartincidenten te voorkomen.
Veel aandacht
De publicatie van het boekje heeft ons veel media-aandacht opgeleverd waardoor zowel experts als een breder publiek zich realiseren hoe moeilijk het is om in het waddengebied adequaat olie te bestrijden.
Ecologisch spoorboekje
De ontwikkeling van een ecologisch spoorboekje bij oliebestrijding was ook zo’n aanbeveling. Op initiatief van de Waddenvereniging is dit instrument in 2012 gemaakt. Het spoorboekje toont de verschillende gebiedsbeheerders methodes en technieken die nodig zijn om goed voorbe-
“Het is geen overbodige luxe dat Rijkswaterstaat, samen met initiatiefnemer de Waddenvereniging, een gedetailleerde handleiding heeft gemaakt voor het bestrijden en opruimen van olie in het waddengebied.” Bron: Wadweten door Gerbrand Gaaff 14/02/2013
21
Beoogde resultaten 2013 Presentatie en implementatie
In 2013 presenteren we het ecologisch spoorboekje aan een groter publiek. Daarbij streven we naar veel aandacht van zowel de media als experts binnen en buiten de overheid. Na de presentatie zal onze aandacht met name gericht zijn op de implementatie van het spoorboekje. Daar zal de overheid een belangrijke rol in hebben. De Waddenvereniging zal proberen de implementatie aan te jagen en kritisch te volgen.
22
4% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar Scheepvaartveiligheid
4.9 Continu bewaken gebied Thema’s die dit jaar minder prioriteit hebben, blijven uiteraard onze aandacht vragen. We letten daarbij speciaal op resultaten die wij in het verleden behaalden en waken er voor dat deze niet vergeten worden. Wat is er gelukt, wat kon beter en een vooruitblik op 2013 vindt u onder de betreffende kopjes.
Militaire activiteiten Doorbraak
23 aan de rand van de Waddenzee. De Waddenvereniging maakt ook in 2012 bezwaar tegen de natuurbeschermingswetvergunning van de afvalverbrander in de haven van Harlingen. Uiteindelijk besluiten we om niet in beroep te gaan tegen de beslissing op dit bezwaar. De bezwaren die de Waddenvereniging had, en heeft, tegen de vestiging van deze afvalverbrander aan de rand van de Waddenzee, lijken in verdere juridische procedures weinig kans van slagen te hebben. De bouw van een afvalverbrander blijft een smet op het werelderfgoed en de aantrekkingskracht van het waddengebied, maar wettelijk is er nauwelijks nog iets tegen in te brengen.
Het Ministerie van Defensie gaat in een deel van de Waddenzee niet meer laagvliegen met helikopters. Dit is vastgelegd in het eerste deel van de natuurvergunning voor militaire vliegbewegingen die in 2012 is verleend. Voor ons is dit een van onze successen na jaren werk. Straaljagers en helikopters van Defensie mochten tot nu toe zonder natuurvergunning opereren, terwijl een schilder niet eens op het wad een schilderij mag maken zonder natuurvergunning.
Onrust blijft
Samenwerking
Ander bestuur noodzakelijk
Een ander succes is dat de aanvraag van deze vergunning tot stand komt in nauw overleg met verschillende natuurbelangenorganisaties, waaronder de Waddenvereniging. Onze ervaring is dat dit zijn vruchten afwerpt. Door vroegtijdig met elkaar in discussie te gaan voordat een juridische procedure is gestart, gaat het over de inhoud en niet om juridische slimmigheden. Samenwerking leidt hier tot een beter eindresultaat.
Vergunning Defensie verbeteren
Dit succes vormt de basis voor een andere inzet op dit thema in 2013. De Waddenvereniging zal zich met name inzetten om deze vergunning op onderdelen te verbeteren. Dat doen we door samenwerking met andere partijen, waaronder het Ministerie van Defensie. We letten daarbij speciaal op de opeenstapeling van effecten (cumulatie) en vinden dat mitigerende maatregelen mee moeten wegen bij het handhaven van deze vergunning.
De blijvende onrust over de afvaloven bij inwoners van Harlingen en omstreken kan ertoe leiden dat ook in 2013 gevraagd wordt om betrokkenheid van de Waddenvereniging. We nemen een kritische houding aan in de klankbordgroep die door de gemeente Harlingen is ingesteld. Met name het plan om de bestaande schoorsteen van de afvaloven te verhogen kan mogelijk de gemoederen rondom Harlingen weer flink bezighouden. Onze ervaringen met dit onderwerp hebben ons gesterkt in de overtuiging dat we in 2013 nog harder moeten werken aan een vorm van beheer en bestuur waar van tevoren gekeken wordt of er plek is voor dergelijke ontwikkelingen langs de Waddenzee.
Delfstoffenwinning Handhaving vergunning gaswinning
Havens en industrie
Van belang voor ons in 2012 is handhaving van de strenge vergunningsvoorwaarden bij gaswinning onder de Waddenzee. Dat blijkt nodig omdat de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) een wijziging wil van een aantal vergunningen voor gaswinning. De Waddenvereniging geeft aan dat de bestaande vergunningsvoorwaarden moeten worden gehandhaafd. We maken ook duidelijk aan zowel de NAM als het Ministerie van EL&I dat verder onderzoek nodig is naar de modellen die bodemdaling moeten voorspellen. Dat is belangrijk omdat de NAM meer gas wil gaan winnen onder de Waddenzee.
Afvaloven Harlingen
Zoutwinning en cumulatie
De vestiging van een afvaloven bij Harlingen was in veel opzichten een duidelijk voorbeeld van wat we niet willen
In 2013 verzetten we ons tegen plannen voor de winning van zout onder de Waddenzee. Ook kijken we naar de resultaten
van de eerste zesjaarlijkse evaluatie van gaswinning onder de Waddenzee. Daarnaast blijven we inzetten op een breed onderzoek naar de opeenstapeling van effecten als gevolg van alle bodemverstorende activiteiten in de Waddenzee.
Plastic troep Meer aandacht voor plastic in zee
Ook in en rond de Waddenzee is er te veel plastic afval in de natuur. Op verschillende manieren vragen we in 2012 aandacht voor de noodzaak om minder plastic in zee te gooien. Dat doen we door in aanloop naar het Oerol festival een strandopruimdag te organiseren op Terschelling met Staatsbosbeheer en Stayokay. Een deel van het opgeruimde afval wordt gebruikt in voorstellingen en kunstprojecten tijdens het festival. Zo wordt afval verheven tot kunst en het publiek op Oerol geïnformeerd over de mogelijkheden om plastic afval anders te gebruiken. Ook tijdens ons jaarlijkse WaddenWerkWeekend vragen we aandacht voor de vervuiling van de zee met plastic. Want plastic afval komt overal; ook in magen van vogels op de Waddenzee. Door de resultaten van de opruimacties bekend te maken weten we media-aandacht te krijgen.
Opruimen op meer eilanden
In 2013 vragen we weer aandacht voor de grote hoeveelheid plastic troep in zee. Het jaarlijkse WaddenWerkWeekend zal daarbij het speerpunt zijn. We proberen om de opruimactie uit te breiden naar een tweede eiland.
Natura 2000 Nieuwe natuurwet
In 2012 is na een lange periode van stilte meer bekend geworden over een deel van het beheerplan Natura 2000 voor het waddengebied. Na veel voorwerk ontstaat een overzicht van de te verwachten maatregelen. Dan gaat het bijvoorbeeld om kwelderherstel in de Waddenzee of het afsluiten van delen van stranden tijdens de broedperiode van strandbroeders. Zowel voor de Noordzeekustzone als de Waddenzee is regulering van de visserij essentieel. Het is nu al duidelijk dat de doelen voor Natura 2000 in het waddengebied tijdens de eerste beheerplanperiode tot 2019 niet allemaal gehaald zullen worden. Dat komt onder andere doordat het kabinet Rutte I geen extra maatregelen daarvoor in de beheerplannen wenste op te nemen. Daarom pleit de Waddenvereniging samen met veertig andere organisaties in mei voor een echte natuurwet. Met het aantreden van een nieuw kabinet wordt dit pleidooi herhaald.
Focus op cumulatie
In 2013 komt het onderwerp ‘Natura 2000’ niet meer als apart thema terug in ons werk. maar leggen we een duidelijke focus op het thema cumulatie.
22% van het geld besteed aan gebiedsbescherming ging naar Continu bewaken gebied
24
5. Bevorderen van de belangstelling Beoogde resultaten 2012 Bevorderen van de belangstelling is een statutaire doelstelling van de Waddenvereniging. De Waddenvereniging wijst op de schoonheid, weidsheid en uniciteit van het gebied door diverse excursies, evenementen en activiteiten aan te bieden. Om deze doelstelling te bereiken richten we ons in 2012 op drie doelgroepen: • • •
Leden van de Waddenvereniging Bezoekers van het waddengebied, waaronder meer specifiek gezinnen en kinderen Ondernemers rond de Waddenzee
In 2012 breiden wij voor de eerste twee doelgroepen ons excursieaanbod uit. Als meer mensen zelf ervaren hoe mooi en uniek de Waddenzee is, zullen meer mensen willen helpen bij het behoud van dit unieke natuurgebied. Leden kunnen vaak met korting deelnemen. Voor ondernemers in het waddengebied onderzoeken we de mogelijkheden om voorlichting te geven over het werelderfgoed Waddenzee.
Impact: wat is gelukt? WaddenWerkWeekend
In september vieren we het lustrum van het populaire WaddenWerkWeekend op Terschelling. Met een groep van 200 vrijwilligers maken we het wad en strand van Terschelling schoon. De Waddenvereniging houdt het aantal deelnemers bewust laag, om iedereen een bijzondere Wad-ervaring te kunnen bieden. Binnen vijf weken is het weekend volgeboekt. Dit jaar winnen we zelfs de tweede prijs én de aanmoedigingsprijs van het Nationaal Groenfonds voor het organiseren van het WaddenWerkWeekend. De Waddenvereniging werd onderscheiden vanwege de bijzondere wijze waarop het WaddenWerkWeekend mensen kennis laat maken met de natuur en die kennismaking ook meerwaarde oplevert voor de natuur.
Unieke eenmalige excursies
Nieuw dit jaar zijn exclusieve, eenmalige excursies die we aanbieden in het WADDENmagazine, het ledenblad van de Waddenvereniging. Een overweldigend succes is de oes-
terspecial in december.Tijdens de excursie kunnen leden en belangstellenden in de praktijk ervaren wat duurzame visserij op de Waddenzee betekent. De combinatie van een lezing, oesters rapen op het wad, een warme lunch gemaakt van verse en eerlijke producten, zeilen en een oesterpakket mee naar huis spreekt veel mensen aan, waardoor de excursie in een mum van tijd volgeboekt is.
Evenementen
In 2012 doet de Waddenvereniging mee aan een aantal grote bestaande publieksevenementen zoals Oerol op Terschelling en het wandelevenement Tussen Slik en Zand op Ameland. Tijdens Oerol staat de dynamiek van het eiland centraal. De Waddenvereniging werkt mee aan flashmobs die de dynamiek van het eiland en de landschapsvormen benadrukken. Het wandelevenement Tussen Slik en Zand op Ameland heeft als thema: Werelderfgoed. We helpen bij het maken van de wandel- en gebiedsinformatie en elke deelnemer ontvangt ons WADDENmagazine.
Zeilreizen
Samen met aanbieders van zeilreizen organiseren we dit jaar weer diverse droogvaltochten. Voorlichters van de Waddenvereniging laten onderweg de schoonheid van de Waddenzee zien en nemen reizigers mee op ontdekkingstocht op een drooggevallen wadplaat. De meeste excursies zijn geschikt voor jong en oud. Samen met de Schipperscoöperatie Historische Zeilvaart Harlingen (SHZH), Zonnewind en rederij Neptunus gaan we in totaal achttien keer op pad voor een dag- of weekendtocht.
Wat kan beter? In 2012 gaan minder mensen mee op excursie met de Waddenvereniging dan in 2011. In 2011 waren er zo’n 7000 deelnemers die we mee het wad op namen, dit jaar 6000. De daling is deels te verklaren door de slechte weersomstandigheden in de zomermaanden waardoor excursies of vaartochten een paar keer worden afgelast.
Scholen
In 2012 onderzoeken we of we nog meer kunnen doen met scholen. Het huidige lespakket brengt het wad in de klas,
25
maar om het wad werkelijk te beleven willen we de klas naar het wad brengen. We doen al veel. Natuurinformatiecentrum ’t Kuitje aan het Balgzand bij Den Helder (gerund door vrijwilligers van de Waddenvereniging en Landschap Noord-Holland) biedt elk jaar tussen half april en half oktober een uitgebreid excursieprogramma aan voor basisscholen. Daarnaast zijn er regelmatig open dagen waarbij zowel kinderen als volwassenen een kijkje kunnen nemen in het natuurinformatiecentrum of mee kunnen met een wadexcursie of vogelkijktocht. Voor kinderen hebben we daarnaast educatieve materialen, zoals de speciale jeugdwebsite Wad4U.nl, de maandelijkse gratis e-mailnieuwsbrief BLUB, een lespakket en een spreekbeurtpakket. In het ledenblad WADDENmagazine bieden wij een speciaal katern voor de jeugd. Toch willen we meer. Ons doel is om in 2013 een lopend project te hebben en klassen mee te nemen naar het wad. Dit doel blijkt voor dit jaar nog te ambitieus voor het bestaande team. In 2013 breiden we daarom ons team uit met een extra medewerker om dit plan verder uit te werken.
Beoogde resultaten 2013 Meer bezoekers meenemen
De Waddenvereniging wil in 2013 zichtbaarder zijn voor bezoekers van het gebied dan in 2012. Daarvoor zetten we in op deelname aan tenminste vijf evenementen in het gebied en willen we tenminste 7.000 waddenbezoekers meenemen het wad op. In 2013 versterken wij de capaciteit op voorlichting en educatie met een nieuwe medewerker. De nieuwe medewerker zal in samenwerking met lokale ondernemers een excursieprogramma samenstellen waarbij de beleving van het werelderfgoed centraal staat.
Jongeren en Werelderfgoed Waddenzee
In 2013 willen we meer jongeren laten zien hoe mooi en bijzonder de Waddenzee is. Veel jongeren hebben nog nooit een bezoek gebracht aan het waddengebied, laat staan dat ze hebben ervaren hoe spectaculair het is om tijdens een wadlooptocht over de bodem van de Waddenzee te lopen en door de zee te moeten waden. In samenwerking met partnerorganisaties en ondernemers op de eilanden en in de kustgemeenten in Noord-Holland, Friesland en Groningen, wil de Waddenvereniging het bezoek van jongeren aan het gebied stimuleren. Met slimme samenwerking, goede afstemming en een sterk aanbod kunnen veel jongeren bereikt worden. De ontwikkeling van een gezamenlijk educatief aanbod aan de vaste kust voor basisscholen, waarbij werelderfgoed Waddenzee centraal staat, is ons streven.
Kansen werelderfgoed
Uit onderzoek dat we in 2012 doen blijkt dat weinig mensen precies weten waarom de Waddenzee de werelderfgoedstatus kreeg. Ook ondernemers willen meer doen met de titel werelderfgoed om toerisme te bevorderen. In 2013 wil de Waddenvereniging speciale Werelderfgoedcursussen voor ondernemers ontwikkelen. Om dit plan te kunnen uitvoeren doen we twee aanvragen voor aanvullende financiering bij het Waddenfonds, in samenwerking met Ecomare, andere Waddencentra en de Waddengroep. Samen met ondernemers bieden we in de zomer van 2013 excursies aan, waarbij bezoekers de bijzondere eigenschappen ontdekken die er voor hebben gezorgd dat de Waddenzee nu een officieel Unesco werelderfgoed is. Hiervoor werven we speciale Werelderfgoedgidsen en leiden hen op.
26
6. Werving baten De Waddenvereniging is een onafhankelijke, particuliere organisatie. Dit is terug te zien in onze begroting waarbij driekwart wordt opgebracht door leden en donateurs. Een kwart van de begroting is afkomstig van de Nationale Postcode Loterij. Het doel van onze fondsenwerving is de versterking van de achterban en de continuering van de financiële onafhankelijkheid van de vereniging. Onze fondsenwervingsactiviteiten richten wij voornamelijk op liefhebbers van het wad. Deze maken onderdeel uit van de 2,5 miljoen bezoekers die het gebied jaarlijks bezoeken; onze ‘natuurlijke achterban’. Een duidelijk uitgangspunt in onze fondsenwerving is dat we nadrukkelijk ervoor kiezen om te werven waar het gebied beleefd wordt. Een ander uitgangspunt is dat wij niet aan ‘hard selling’ willen doen. Geen ongewenste telefoontjes, maar momenten kiezen waarop de doelgroep in alle rust kan overwegen ons werk te steunen. Het beleidsuitgangspunt bij niet betalende donateurs is dat donateurs die langer dan 3 jaar niet betalen door ons afgeboekt worden. We richten ons op uitbreiding van het aantal leden/donateurs, partnerschappen en nalatenschappen en upgraden van bestaande lidmaatschappen. Met daarbij de kanttekening dat we in 2012 er voor kiezen om geen upgrade te doen. De reden hiervoor is de recente contributieverhoging en de huidige economische crisis.
Beoogde resultaten 2012 Ledenaantallen
Wij beogen een nettogroei van het aantal leden en donateurs met 2% ten opzichte van 2011. Dit is het saldo tussen in- en uitstroom, wat neerkomt op ruim 900 leden en donateurs. Om de beoogde ledengroei te realiseren hebben we in 2012 verschillende middelen ingezet. • • • •
Straatwerving bij de terminals naar Terschelling en Vlieland en op Texel Werving van leden en donateurs bij evenementen, jachthavens en campings. Inzet van vrijwilligers van de Werkgroep EXcursies (WEX); zij geven excursies met een educatief doel en leveren ook een aandeel in de werving. Aandacht vragen voor de mogelijkheid tot nalaten en periodiek schenken aan de Waddenvereniging door middel van een nalatenschapcampagne: ‘Week van het testament’ in samenwerking met de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen, een advertentie in de
27 • • •
regiogids gericht op bedrijfsleven en een advertentie plus interview in magazine ‘to Be’ Diverse advertenties (VVV, regiogids, HT RACE, NDC Mediagroep) Directmailing naar bestaande leden en donateurs in de vorm van een extra giftvraag in bij het WADDENmagazine van juni, september en december. Mailing naar donateurs voor het vergroten van draagvlak. (Maak je huisgenoten ook donateur!)
Meer partners
Vanuit bedrijven is er een toenemende belangstelling voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaamheid. In dat licht zijn partnerschappen met goede doelen, zoals de Waddenvereniging interessant. De Waddenvereniging gelooft erg in samenwerken met andere partijen om elkaar te versterken en zo meer te bereiken. Daardoor raken bedrijven en hun medewerkers meer betrokken bij het gebied en kan de Waddenvereniging meer middelen inzetten om het waddengebied blijvend te beschermen. Bij dergelijke partnerschappen houden we uiteraard goed in de gaten dat onze missie en onafhankelijke positie niet in het gedrang komen. Zo heeft de Waddenvereniging al langere tijd een officieel partnerschap met de ASN bank. De rente van spaarders met een Waddendeposito gaat naar de Waddenvereniging. In 2012 neemt het aantal mensen dat een Waddendeposito heeft toe van 129 naar 170.
Nationale Postcode Loterij
De grootste partner van de Waddenvereniging is de Nationale Postcode Loterij. Jaarlijks ontvangt de Waddenvereniging een bijdrage van € 500.000,-. De bijdrage van de Nationale Postcode Loterij en haar deelnemers is uniek, want deze is niet alleen meerjarig, maar de goede doelen bepalen zelf ook de besteding ervan, op basis van hun expertise. Het huidige kabinet heeft aangegeven het kansspelbeleid te willen moderniseren. Wij hopen dat de voorgestelde wijzigingen in het kansspelbeleid de Postcode Loterij voldoende ruimte geeft om de succesvolle fondsenwerving op dit niveau voort te zetten. Zonder de Nationale Postcode Loterij en haar deelnemers zouden wij een groot deel van onze initiatieven niet kunnen realiseren.
Impact: wat is gelukt? Meer leden en donateurs
Aan het einde van 2012 heeft de Waddenvereniging 43.301 leden en donateurs. Eind 2011 was dat 41.661, daarbij hebben we rekening gehouden met een opschoning van ons leden- en donateursbestand, zodat nu niet betalende leden en donateurs buiten de telling worden gelaten. Mede door deze opschoningsactie zijn dit jaar 6.614 leden en donateurs uitgeschreven. Van dat aantal zijn 2.858 reguliere opzeggingen. We verwelkomen 4.352 nieuwe leden en donateurs. De correctie buiten beschouwing gelaten is het aantal leden en donateurs in 2012 gegroeid.
Werving op straat
De straatwerving bij de veerbootterminal in Harlingen in het hoogseizoen van 2012 (van juni t/m september) is succesvol. Gedurende een kortere periode (6 weken) in augustus en september is voor het eerst een promotieteam actief dat naast Texel ook toeristische plekken aan de vaste wal bezoekt. Deze inzet levert ons ook nieuwe leden en donateurs op.
Winkel
De Waddenvereniging heeft haar eigen winkel met diverse producten. Deze is te benaderen via internet en de winkelpagina in het WADDENmagazine. De opbrengsten die behaald worden uit de verkopen van de winkel worden ingezet om onze doelstellingen te behalen. In 2012 is een omzet gerealiseerd van € 30.479,-.
Nieuwe partner
In 2012 is een partnerschap aangegaan met de NDC Mediagroep, uitgever van de grootste dagbladen en weekbladen in Noord-Nederland. Dit levert de Waddenvereniging extra zichtbaarheid op. Meer informatie over dit partnerschap staat in 8.2.
Wat kan beter? Ledenaantallen
In tegenstelling tot vorig jaar is het ons niet gelukt om 300 leden onder de 35 jaar te verwelkomen binnen de Waddenvereniging. In totaal werden er 199 leden onder de 35 lid.
Wadoptie
De mogelijkheid om online je eigen stukje wad te adopteren is in 2012 stopgezet. De deelnemers kunnen hun eigen stukje wad nog wel onderhouden, maar nieuwe wadopties zijn niet meer mogelijk. Reden voor het stopzetten was dat op basis van een kosten-batenanalyse naar voren kwam dat deze activiteit niet rendabel meer was. De speciale Wadoptie nieuwsbrieven worden nog wel verstuurd naar de 1100 deelnemers.
Ambities 2013 Behoud ledenaantal
In 2012 blijkt dat het werven van nieuwe leden moeizamer gaat. Dit komt aan de ene kant door onzekerheid bij de consumenten door de slechte economische situatie, aan de andere kant verandert de consument. Deze wil zich niet meer voor onbepaalde tijd verbinden aan een goed doel. Dit speelt overigens bij alle goededoelenorganisaties. In combinatie met extra bezuinigingen van de overheid wordt de concurrentie heviger. Voor het eerst voorziet de Waddenvereniging niet langer groei, maar behoud van het aantal leden en donateurs. De ambitie om te groeien bestaat nog steeds, maar wij geloven dat de marktsituatie veranderd is ten opzichte van de periode 2009/2010 waarin het meerjarenbeleidsplan is opgesteld. Reden voor ons om 2013 extra voorzichtig te begroten en gaan we uit van handhaving van het huidige aantal leden en donateurs.
Onderscheiden van anderen
Het onderscheid met andere organisaties moet duidelijker zijn en we moeten binnen het politiek-maatschappelijke krachtenveld rond het waddengebied duidelijker een eigen positie innemen.
Mailings
De Waddenvereniging verstuurt jaarlijks drie wervende mailings aan haar leden en donateurs. Hiermee vragen we aandacht en ondersteuning voor een specifiek en actueel thema. De mailings hebben een redelijk goede respons. Uitgespreid over de drie mailings geeft een gemiddelde van 4,5% gehoor aan onze oproep voor een extra gift en wordt er een totaalbedrag van € 113.201,- overgemaakt.
Verhouding kosten en baten uit fondsenwerving
Goededoelenorganisaties met het CBF-Keur mogen maximaal 25% van de eigen inkomsten uit fondsenwerving uitgeven aan fondsenwerving, gerekend over gemiddeld drie jaar. Zo kwamen de totale out of pocket kosten voor bovengenoemde 3 mailings in 2012 uit op een bedrag van € 21.365,-. Dat is 19% van de hieruit gegenereerde eigen inkomsten. Voor heel 2012 zijn de kosten van onze fondsenwerving 16,8% van de baten. In 2011 was dat nog 17,6%.
Andere doelgroepen
De Waddenvereniging voorziet momenteel vooral in de algemene behoeften van goede doelen gevers en nauw betrokken fans van het wad. Onze dienstverlening en boodschap (aanbod) willen we beter laten aansluiten op de actuele wensen van de consument. In 2013 willen we een beter beeld krijgen van de behoeften van onze doelgroepen en een goed onderscheidend vermogen hebben ontwikkeld. Daarnaast gaan we op zoek naar nieuwe en aangepaste vormen van dienstverlening om leden en donateurs te binden. Hierdoor zullen we beter in staat zijn om elke doelgroep op maat te bedienen en aan te spreken.
Samenwerking versterken
De samenwerking met de huidige partners willen we verder versterken en verder stroomlijnen. Hiervoor ontwikkelen we een partnerschapsprogramma, waarbij de samenwerking met huidige en nieuwe bedrijfspartners meer gestandaardiseerd wordt. Daarnaast willen wij tenminste één nieuwe partner aantrekken.
28
7. Communicatie met belanghebbenden Beoogde resultaten 2012 Bevorderen van de belangstelling is een statutaire doelstelling van de Waddenvereniging. Daarom communiceren we regelmatig over de bijzondere schoonheid van de Waddenzee en vertellen we wat de Waddenvereniging doet om de Waddenzee te behouden. Zo streven we naar bewustwording door een breed publiek van de uniciteit en ook de kwetsbaarheid van het waddengebied.
merken dat met name onder veel eilandbewoners nog een negatief beeld bestaat over de Waddenvereniging. Dit imago strookt echter niet (meer) met de werkelijkheid. We zijn een open en transparante vereniging van waddenliefhebbers die positieve ontwikkelingen juist wil bevorderen en dat vaak doet in samenwerking met anderen. Allleen als het er echt toe doet verzetten we ons en richten ons daarbij met name op het natte wad, waar de interesses en belangen van ons en de eilandbewoners doorgaans parallel lopen.
Groeiend gevoel van urgentie
Nieuwe strategie
We streven ernaar het gevoel van urgentie bij onze achterban te doen groeien en daarmee politici en bestuurders zodanig te beïnvloeden dat bescherming van de Wadden weer stijgt op de politieke agenda. Het vergroten van het besef bij de bevolking dat rust, ruimte en natuur in het waddengebied uniek is en behouden moet blijven, doen we via onze bestaande communicatiekanalen (WADDENmagazine, website, nieuwsbrief, social media), nieuwe communicatiemethodes (zoals onze Wadwaaier App) en aansprekende inhoudelijke projecten die we hiervoor als kapstok gebruiken. We communiceren vanuit onze liefde voor het wad en leggen de nadruk op de schoonheid en authenticiteit van het gebied.
4x focus op inhoud
In de communicatie naar haar achterban en het brede publiek focust de Waddenvereniging in 2012 op vier thema’s die ook in het inhoudelijke werk centraal staan. Dat zijn dit jaar ‘Eems-Dollard estuarium’, ‘Duurzame recreatie en toerisme’, ‘Visserij’ en ‘Beheer en bestuur’. Op die manier versterken inhoud en communicatie elkaar. De vier onderwerpen worden verdeeld over het jaar heen, waardoor er elk seizoen een ander thema centraal staat. In al onze uitingen en communicatie naar buiten toe focussen wij op dat thema. De Waddenvereniging verwacht met deze focus effectiever en efficienter te kunnen werken. Daarnaast spelen we ook in onze communicatie snel in op actuele ontwikkelingen.
Extra aandacht voor bewoners
De communicatie richt zich op de brede doelgroep van liefhebbers en bezoekers van het waddengebied. Daarnaast is er in 2012 extra aandacht voor bewoners in het gebied. We
In 2011 is een begin gemaakt met een strategisch marketingcommunicatieplan voor de komende jaren tot 2015. In 2012 is er een marketingmedewerker aangetrokken die de komende jaren de nieuwe strategie verder zal uitwerken en implementeren. Doel is om met een gecentraliseerde marketingaanpak vraag en aanbod steeds beter op elkaar aan te laten sluiten, de Waddenvereniging een duidelijker profiel te geven waardoor er meer steun komt voor de Waddenvereniging en het werk dat zij verricht. Speciale aandacht besteden we aan het spanningsveld dat kan ontstaan tussen wie wij graag naar buiten toe willen zijn (een organisatie die zich op een positieve manier inzet voor het wad) en het beeld dat nog te vaak in de media en onder bepaalde groepen heerst (van een organisatie die overal tegen is). Dit vraagt om zorgvuldige communicatie.
Impact: wat is gelukt? Meer volgers
Door onze online middelen zijn we in staat om rechtstreeks en regelmatig te communiceren met waddenbezoekers en de verschillende stakeholders. Het totale websitebezoek daalt in 2012 licht (-2500) naar 88.844 unieke bezoekers. Daartegenover staat dat het gemiddelde dagelijkse bezoek stijgt naar 600 unieke bezoekers. In 2012 zorgt de Waddenkapiteinverkiezing in maart voor de meeste bezoekers. In 2012 stijgt het aantal mensen dat geabonneerd is op onze digitale nieuwsbrief van 7.500 naar 8.100. Op Twitter groeit het aantal volgers van ca. 1.000 naar ca. 1.500 en het aantal mensen op onze Facebook-fanpagina groeit van 200 naar zo’n 600. Medewerkers van de Waddenvereniging twitteren
29
steeds meer via hun eigen account over het werk van de Waddenvereniging. De Waddenvereniging heeft geen eigen account op LinkedIN, medewerkers zijn wel op persoonlijke titel actief.
Wadwaaier App
In 2012 lanceert de Waddenvereniging voor het eerst een App voor Android-gebruikers. De lancering van onze Wadwaaier App wordt goed opgepakt in diverse media. De App wordt zeer goed beoordeeld in de PlayStore. Een 4,6, waarbij de maximale score 5 sterren is. Het aantal downloads ligt eind 2012 rond de 2.000. De Waddenvereniging krijgt erg veel verzoeken om de Wadwaaier App ook op IPhone uit te brengen. In het voorjaar van 2013 gaat dat gebeuren.
Tweede Kamerleden geïnstalleerd worden. Alle nieuwe Kamerleden krijgen van de Waddenvereniging een dag voor hun installatie het magazine en de nieuwe Waddenzeekalender voor 2013 als geheugensteuntje en inspiratiebron. Want zij zijn vanaf dat moment ook mede verantwoordelijk voor de Waddenzee, het grootste natuurgebied in Nederland.
Visserij
Zeer veel persaandacht is er voor het plan van de Waddenvereniging om een vismigratierivier aan te leggen langs en door de Afsluitdijk, een van de meest tastbare projecten onder het thema ‘Visserij’.
Focus op inhoud werkt
De Waddenvereniging is in 2012 weer vaker in de landelijke en regionale media te vinden. Onze keuze om in de communicatie te focussen op vier onderwerpen blijkt succesvol.
Beheer en Bestuur
We zijn goed zichtbaar met het thema ‘Beheer en Bestuur’. Twee initiatieven van ons krijgen veel aandacht. Allereerst de verkiezing van de echte Waddenkapitein. We vragen de lezers van ons WADDENmagazine om op onze website aan te geven wie in hun ogen de baas is over het waddengebied. De verkiezing wordt groot opgepakt in met name de Friese en Groningse media. Duizenden mensen brengen hun stem uit. Uiteindelijk is er geen winnaar. Juist het gebrek aan een duidelijke winnaar onderstreept ons betoog dat een andere vorm van beheer en bestuur nodig is. Een tweede actie op dit thema is ons betoog in de media over het gevaar van cumulatie. Bij de toekenning van vergunningen voor activiteiten in het waddengebied, wordt alleen gekeken naar de eventuele risico’s van die ene activiteit. Er wordt niet gekeken naar wat de gevolgen zijn van de opeenstapeling van activiteiten in het gebied. Onder andere NRC Handelsblad, het vakblad Natuur, Bos, Landschap en het Friesch Dagblad besteden aandacht aan ons betoog. Naar aanleiding van het artikel in het NRC worden er ook Kamervragen gesteld door meerdere partijen over het beheer in de Waddenzee.
Eems-Dollard estuarium
Rond het thema ‘Eems-Dollard estuarium’ zetten we veel communicatiemiddelen in om een breder publiek te informeren over dit vrij onbekende deel van de Waddenzee en ons werk daar. We nodigen alle leden die in de buurt wonen persoonlijk uit voor een speciale ledenbijeenkomst. We informeren hen over de toestand van de natuur in het Eems-Dollard estuarium en leden doen voorstellen voor maatregelen om de toestand van het estuarium te verbeteren. In de herfst maken we een WADDENmagazine over dit thema. Dit ‘Eems-magazine’ komt uit op het moment dat de nieuwe
Ook zichtbaar op andere thema’s
De Waddenvereniging zoekt ook op andere onderwerpen actief de pers op. Zo is er veel media-aandacht voor ons WaddenWerkWeekend en de noodzaak om de ‘plastic soep’ op zee te voorkomen. Arjan Berkhuysen was te gast in het RTL televisieprogramma Koffietijd. Een bericht over de mogelijke terugkomst van haaien in de Waddenzee belandt op Nu.nl en zorgt voor een hausse aan berichtjes op de sociale media. Onze trotse melding over de geboorte van zeegras in het Nederlandse deel van de Waddenzee is landelijk nieuws. Daarnaast wordt de Waddenvereniging regelmatig gebeld door de pers om een reactie te geven op actuele ontwikkelingen in het waddengebied.
Imago eilanden
De relatie met bewoners en ondernemers op de eilanden is verbeterd, met name op Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog. Een positieve invloed heeft het feit dat onze directeur zelf op een waddeneiland woont. Daarnaast zijn er meerdere gesprekken gevoerd met ondernemers op de eilanden. Om het oude imago te verbeteren helpt het ook dat we met positieve projecten zichtbaar zijn, zoals het zeegrasherstel, de vismigratierivier en onze inzet voor verduurzaming van visserij samen met vissers.
30
Wat kan beter? Op het thema duurzame recreatie en toerisme werken we in 2012 vooral nog achter de schermen. We maken onze visie op dit thema af, houden een enquête onder eilandbezoekers waarin we de kennis over de werelderfgoedstatus meten en gaan met ondernemers in het gebied in gesprek over de kansen voor meer en beter gebruik van de werelderfgoedstatus. Een rapport van deze gesprekken wordt in 2013 gepresenteerd. Over visserij communiceren we regelmatig, met name in de nieuwsbrief en op social media. Visserij is vooral een lobby-onderwerp en ons werk is daardoor niet altijd even zichtbaar als we willen. De Waddenvereniging blijft ondertussen op allerlei manieren in gesprek met vissers en de betrokken overheden. Wel zijn we veel zichtbaar in de media met ons plan van voor de Vismigratierivier. Deze wereldwijd unieke vispassage bij de Afsluitdijk moet de vismigratie tussen het IJsselmeer en de Waddenzee flink verbeteren.
Beoogde resultaten 2013 De Waddenvereniging wil ook in 2013 het bewustzijn over het werelderfgoed Waddenzee en het draagvlak voor het waddengebied en het werk van de Waddenvereniging vergroten. De eerste stappen in het implementeren van de nieuwe marketingcommunicatiestrategie worden gezet. Wie wij zijn en wat we doen voor het wad willen we beter uitdragen. Onze corporate identity gaan we daarvoor aanscherpen en eenduidiger uitdragen. Waar nodig worden communicatiemiddelen daarop aangepast.
3x Focus op inhoud
We gaan onze communicatieactiviteiten nog meer focussen. We concentreren ons in onze communicatie op drie thema’s die ook in het inhoudelijke werk centraal staan. In 2013 zijn dat: ‘Eems’, ‘Werelderfgoed’ (hiermee brengen we meer focus aan binnen het onderwerp ‘Duurzame recreatie en toerisme’) en ‘Vismigratrierivier’ (hiermee brengen we meer focus aan binnen het onderwerp ‘Visserij’). Binnen die drie onderwerpen zetten we vooral in op het thema ‘Werelderfgoed’, zodat we voldoende tijd en capaciteit hebben om hierop heel zichtbaar te zijn in het gebied. De thema’s worden gelijkmatig verdeeld over het jaar en staan dan centraal in alle communicatie-uitingen.
Sneller en vaker communiceren
Op actuele ontwikkelingen willen we nog sneller inspelen. Onze inzet op social media gaan we daarom in 2013 vergroten. Op Twitter willen we groeien naar tenminste 2.000 volgers, op Facebook naar tenminste 1.000. De groep nieuwsbrieflezers willen we vergroten naar 9.000.
31
8. Verantwoording 8.1 Organisatie De Waddenvereniging is een vereniging met een algemene ledenvergadering, bestuur, ledenraad en bureau. De ledenvergadering is het hoogste orgaan. De ledenraad adviseert de ledenvergadering en het bestuur. Het bestuur bestuurt, de directie is verantwoordelijk voor de strategievoorbereiding, de operationele leiding en de dagelijkse aansturing van het bureau. Het bureau is een platte organisatie zonder tussenlagen. De accountant is positief over de strikte manier waarop het principe van functiescheiding binnen de relatief kleinschalige organisatie wordt gehanteerd.
32 Om de ledenraad in staat te stellen haar werk te doen, informeert de directie en het bestuur de raad over het werk van het bureau. Van een apart toezichthoudend orgaan is geen sprake, de functie van toezichthouder is verdeeld over twee organen. Door de mandatering aan de directie kan het bestuur besturen op hoofdlijnen en tevoren actief toezicht houden. Op haar beurt legt het bestuur verantwoording af aan de Algemene Ledenvergadering (ALV), die zo achteraf toezicht houdt. Hieronder staat de structuur van de Waddenvereniging schematisch weergegeven.
Algemene Ledenvergadering De Algemene Ledenvergadering (ALV) is het hoogste orgaan binnen de Waddenvereniging. Alle betalende leden hebben binnen de ALV een stem in het vaststellen van het beleid. Besluiten worden genomen bij meerderheid van stemmen. De taken van de ALV zijn: vaststellen van een beleidsplan, goedkeuren van het jaarverslag over het afgelopen jaar, goedkeuren van de jaarrekening over het afgelopen jaar, benoemen en ontslaan van de bestuursleden, benoemen en ontslaan van leden van de ledenraad, het vaststellen en wijzigen van de statuten, vaststellen en wijzigen van het huishoudelijk reglement, besluiten nemen op grond waarvan aan de leden verplichtingen worden opgelegd en beslissing over het voortbestaan van de vereniging.
ALV 2012
Op 12 mei bezoeken zo’n 120 leden de jaarlijkse ledenvergadering. Dit jaar in het Groninger Museum. Er is een kinderprogramma georganiseerd om ouders de gelegenheid te geven toch bij de ALV te zijn. Na afloop van het formele gedeelte zijn er twee excursies voor leden over duurzame visserij en over het Lauwersmeer. Na de officiële opening houdt Jaap Vegter een lezing over duurzame visserij op de Waddenzee. Hij noemt zichzelf ‘freelance bioloog’ en parttime visser. In het jaar 2000 richtte hij samen met zes andere vissers de werkgroep Geïntegreerde Visserij op. De vissers binnen de werkgroep willen weer net als vroeger allround visser worden en seizoensmatig werken. Ze streven naar een meer kleinschalige, maar wel economisch rendabele visserij. In zijn lezing geeft Vegter zijn goedkeurende reactie op de hernieuwde visie van de Waddenvereniging op visserij, die actief aanstuurt op verduurzaming van waddenvisserij. Na goedkeuring van het jaarverslag 2011, de jaarrekening 2011 en de exploitatiebegroting 2012 neemt de ALV afscheid van penningmeester Bert-Jan Hofman. Jan Drent en Sietze Haringa hebben zich verkiesbaar gesteld voor het bestuur van de Waddenvereniging. Jan Drent is zittend bestuurslid. Sietze Haringa stelt zich kandidaat voor de functie van penningmeester. Hij is op Terschelling geboren en werkt nu als partner bij KPMG. In zijn portefeuille heeft hij veel NGO’s. Beide kandidaten worden gekozen.
bestuursleden kunnen geen lid zijn van de ledenraad. De leden van de ledenraad worden benoemd voor een periode van maximaal vier jaar. Daarna kunnen ze slechts eenmaal aansluitend worden herbenoemd voor een periode van nog eens vier jaar. Na de maximale zittingsduur van acht jaar, komen ledenraadsleden vier jaar niet in aanmerking voor een herbenoeming. Ledenraadsleden ontvangen alleen een onkostenvergoeding. In 2012 bestaat de ledenraad uit 10 personen. Jan de Boer Maaike van Boven-Klunne Jan Castelein Hans Domburg Peter de Groot Rudy de Hoog Foppe Huitema Wietske Jonker-ter Veld Gerard van Vliet Chris Weijer In 2012 komt de ledenraad driemaal bijeen, voorafgegaan door een voorbereidingsvergadering van het dagelijks bestuur. Twee ledenraadsvergaderingen zijn open voor belangstellenden. De ledenraad vergadert jaarlijks één maal op een waddeneiland, in 2012 is dat op Vlieland. De adviesprocedure van de ledenraad aan het bestuur is in 2012 zodanig verbeterd, dat de adviezen in het bestuur goed worden besproken en er voldoende feedback op wordt gegeven. In 2012 zijn twaalf adviezen doorgestuurd aan het bestuur van de Waddenvereniging. Van deze twaalf adviezen waren er vijf gevraagd en zeven ongevraagd. Het advies met het grootste effect in 2012 is de vraag naar meer activiteiten van de vereniging op het gebied van educatie. Inmiddels heeft de vereniging een extra medewerker aangetrokken om educatie vanuit de Waddenvereniging steviger neer te zetten.
Ledenraad De ledenraad heeft een adviesfunctie. De raad adviseert in ieder geval over de begroting, de jaarrekening, het jaarverslag en het beleidsplan. Daarnaast adviseert hij, gevraagd en ongevraagd, het bestuur en de ALV over allerlei andere zaken. De ledenraad komt minimaal tweemaal per jaar bijeen en krijgt ondersteuning vanuit het bureau van de vereniging. De ledenraad bestaat uit leden die door de algemene ledenvergadering zijn benoemd. De samenstelling van de ledenraad is evenwichtig met betrekking tot betrokkenheid en deskundigheid. Ook zijn de leden geografisch over Nederland verspreid. De ledenraad bestaat uit minimaal 10 en maximaal 25 leden. Werknemers van de vereniging en
Bestuur Het bestuur bestuurt de vereniging, betrokken, maar op hoofdlijnen. Aan de directie van het bureau delegeert het bestuur bevoegdheden die zijn vastgelegd in het directiestatuut. De directie legt daarover verantwoording af aan het bestuur, dat op haar beurt ter verantwoording wordt geroepen door de ledenvergadering. Het bestuur bestaat uit ten minste vijf en ten hoogste negen personen. De leden van
33
het bestuur worden door de ALV benoemd uit leden van de vereniging. De voorzitter wordt door de ALV voorgedragen. Het bestuur kiest zelf een vice-voorzitter en penningmeester. De leden van het bestuur worden benoemd voor een periode van maximaal vier jaar. Daarna kan een bestuurslid slechts éénmaal aansluitend worden benoemd voor nogmaals een periode van vier jaar. Na de maximale zittingsduur van acht jaar, komen bestuursleden vier jaar niet in aanmerking voor herbenoeming. Bestuursleden ontvangen een vergoeding voor de door hen gemaakte kosten. De gemaakte onkosten in 2012, met toelichting, staan in vermeld in de jaarrekening. Eind 2012 bestaat het bestuur van de Waddenvereniging uit 7 personen.
Voorzitter
Alexander de Roo (per ALV 2009) Senior adviseur Klimaat, Energie en Milieu, Provincie Gelderland Nevenfuncties: Senior adviseur DN Cabinet (EU Lobby firma Brussel), adviseur de Kwade Zwanen
Vice-voorzitter / lid
Ellenus Venema (per ALV 2010, vice-voorzitter per ALV 2011 en tot ALV 2012) Bureau Fundament Advies Nevenfuncties: Bestuurslid Regiobestuur D66 Gelderland. Lid Platform Duurzaamheid D66.
Lid / vice-voorzitter
Janette Worm (per ALV 2011, vice-voorzitter per ALV 2012) Senior adviseur Water, kust en Duurzaamheid, WaterPlanetEarth Nevenfuncties: Bestuurslid Antinea Foundation, Lid Watertafel
lopende zaken kort toegelicht door de directeur en wordt een inhoudelijk thema nader besproken in aanwezigheid van de desbetreffende medewerker. In 2012 worden de thema’s gaswinning (januari) beheer en bestuur (februari) en klimaat/ windenergie (september) besproken. Naast inhoudelijke onderwerpen richt het bestuur zich in 2012 ook op andere onderwerpen. In maart staat de Code Wijffels op de agenda en worden de profielen voor bestuursleden besproken. In juni spreekt het bestuur met de accountant over zijn aanpak en de waarborgen binnen zijn kantoor voor een goede vervulling van de controlerol en evalueert het bestuur zichzelf. In november wordt stilgestaan bij de maatschappelijke functie van de Waddenvereniging binnen de veranderende Nederlandse natuurbeweging. In december worden de plannen voor een zomercampagne in 2013 besproken, evenals de marketing en communicatie van de vereniging. De verslagen van alle bestuursvergaderingen worden bijgehouden voor het archief van de vereniging. Bij de behandeling van het jaarverslag en de jaarrekening 2012 is de accountant opnieuw aanwezig. De adviezen van de accountant over waarborgen in de betaalprocedure, het vastleggen van overleg over het wegzetten van deposito’s en over de tijdigheid van de urenverantwoording zijn of worden snel opgevolgd. De voorzitter bespreekt in 2012 het functioneren met de directeur en het bestuur zal in de zomer van 2013 (grotendeels samen met de directeur) het eigen functioneren evalueren.
Penningmeester
Sietze Haringa (1e termijn, per ALV 2012) Partner bij KPMG Nevenfuncties: Geen
Lid
Jan Drent (per ALV 2008) Bioloog Koninklijk NIOZ Nevenfuncties: geen
Lid
Annika van Dijk (per ALV 2010) Beleidsmedewerker bij Bosschap Adviseur bij Cailin Partners Nevenfunctie: lid Werkgroep Excursies van de Waddenvereniging
Lid
Hein Greven (per ALV 2011) Manager Public Affairs & Mediarelaties bij Eneco Nevenfuncties: geen Het bestuur komt dit jaar zesmaal bijeen en er wordt in juni een extra bestuursvergadering georganiseerd over het jubileum in 2015, waar ook alle medewerkers voor uitgenodigd zijn. Vergaderingen worden altijd bijgewoond door de directeur en afhankelijk van het onderwerp door een medewerker van het bureau. Iedere vergadering worden
Directie De directeur geeft dagelijks leiding aan het bureau van de vereniging. Hiervoor zijn taken en verantwoordelijkheden gemandateerd door het bestuur aan de directeur. In een door het bestuur vastgesteld directiestatuut is omschreven welke besluiten de directeur rechtsgeldig kan nemen en welke besluiten de goedkeuring van het bestuur nodig hebben. Dat laatste geldt in ieder geval voor het vaststellen van het meerjarenbeleidplan, het jaarplan, de begroting en de jaarrekening.
34
Algemeen directeur
Arjan Berkhuysen is directeur sinds 2011. Naast zijn managementverantwoordelijkheden treedt hij regelmatig op als extern gezicht van de organisatie en begeleidt inhoudelijke beleidsontwikkelingen. Arjan woont op Terschelling, schrijft elke twee weken een persoonlijk getint blog over de Waddenzee of zijn werk voor de Waddenvereniging. Meer informatie over de beloning van de algemeen directeur staat vermeld in de jaarrekening. De beloning ligt onder het gemiddelde van directiesalarissen bij andere organisaties in de natuur- en milieubranche. De directeur vertegenwoordigt de Waddenvereniging in meerdere advies- en bestuurscolleges. De belangrijkste hiervan zijn de Coalitie Wadden Natuurlijk (coalitie van Noordelijke natuurorganisaties), Regiekamer Programma Rijke Waddenzee, het programma Economie en Ecologie in Balans (Eems) en namens de Coalitie Wadden Natuurlijk neemt Arjan ook deel aan het Regie College Waddengebied (RCW) sinds 2012. Arjan is ook lid van de Raad van Advies Waddenzeehavens.
Bureau Ons werk is soms net zo dynamisch als het gebied zelf. Het kan zijn dat een medewerker de ene dag aan een lange vergadertafel zit in Groningen, de volgende dag een interview heeft met een journalist om daarna op de boot naar Ameland te stappen voor een ontmoeting met lokale ondernemers. Een belangrijk deel van ons werk wordt verricht vanuit het Waddenhuis in Harlingen. Hier verzorgen we de service aan onze leden, de fondsenwerving, de financiën en veel van onze communicatie over dit unieke natuurgebied. Het bureau is een platte organisatie zonder tussenlagen. In december 2012 werken er 24 medewerkers. Acht medewerkers werken ten behoeve van de doelstellingen op het gebied van
In 2011 had de organisatie haar visie voor de toekomst en haar rol daarbij weer kritisch tegen het licht gehouden. Op basis van die nieuwe visie heeft het bureau zich enkele organisatieontwikkelingsdoelen gesteld: • In 2012 heeft het bureau zich ten doel gesteld om zich zodanig te ontwikkelen dat zij, ook vanuit het veld, meer als hoeder en kenner van het waddengebied wordt gezien, beter en sneller communiceert met waddenbezoekers, meer samenwerkt met voorlopers en beter focust. • Om meer als hoeder en kenner te worden gezien willen we beter aanhaken bij netwerken in het veld. In 2012 zijn de relaties met enkele eilanden verbeterd en het netwerk in de visserijsector is versterkt. Desondanks behoeft dit nog verdere aandacht. Dit jaar zijn we ook begonnen met het werken aan thema’s in duo’s. Het succes daarvan is verschillend per thema, het is nog te vroeg om te concluderen of het wel of niet werkt. We kunnen het verder optimaliseren in 2013.
Bezetting bureau Inhoudelijk medewerkers gebiedsbescherming Josje Fens Esmé Gerbens Wouter van der Heij Ellen Kuipers Ester Kuppen Hans Revier Herman Verheij Auke Wouda In dienst voor Coalitie Wadden Natuurlijk Taco van den Heiligenberg Froukje Krist Tijdelijke medewerkers Romke Kats (tot april 2012) Frank Petersen (van april tot en met december 2012) Programma Rijke Waddenzee Paddy Walker Communicatie, voorlichting & educatie Renate de Backere Maarten van Doremalen Jojanneke Drijver Marc Kamminga (per april 2012) Lidewij Kemme Fondsen- en ledenwerving René Jellema
gebiedsbescherming. Zeven medewerkers zijn verantwoordelijk voor communicatie, voorlichting en educatie, waarbij één medewerker zich met name richt op fondsenwerving. Ondersteuning wordt geleverd door vijf medewerkers. In 2012 wordt een extra medewerker aangetrokken om nog meer nadruk te kunnen leggen op de voorlichting over ons werk en de Waddenzee. Twee medewerkers zijn in dienst als ondersteuning van de Coalitie Wadden Natuurlijk. Het totale team van de Waddenvereniging, inclusief de directeur, is goed voor 18,1 fte.
Financiële administratie Ebelien Breeuwsma Hinke Postma John de Vries Managementassistent Corina van der Meulen Linda Jongsma (tijdelijke vervanging) Agnes Hottinga (tijdelijke vervanging)
35
Ziekteverzuim
Sinds 2008 rapporteren we het verzuimpercentage in onze jaarverslagen. In 2008 lag dit op 4%. In 2009 nam het verzuimpercentage af tot 2,98%, het jaar daarop stijgt het percentage weer tot 3,90%. In 2011 ligt het verzuimpercentage op 3,41%. Dit jaar is het ziekteverzuim 2,19%. Dit percentage is exclusief zwangerschapsverlof. Qua ziekteverzuim loopt de Waddenvereniging in de pas met het landelijk gemiddelde van rond de 4%. De meest recente cijfers van het CBF dateren uit 2009. Het ziekteverzuim blijft echter een constant aandachtspunt.
Stagiaires
In 2012 lopen Emily Schrage en Laurens Niekel stage bij de Waddenvereniging. Zij worden door medewerkers van ons bureau begeleid en doen ervaring op bij het communicatiecluster.
Vrijwilligers
Veel activiteiten worden uitgevoerd door vrijwilligers. Dat is voor de vereniging van enorme waarde. Hiermee zorgen ze ervoor dat onze zichtbaarheid in het waddengebied, en ver daar buiten, vergroot wordt. Bijna 100 waddenfans, jong en oud, zetten zich regelmatig in voor de Waddenvereniging. Op een braderie, voor een groep watersporters, tijdens een symposium, op het wad of aan de keukentafel vertellen ze graag over de schoonheid én kwetsbaarheid van het wad. De vrijwilligers zijn georganiseerd in drie verschillende werkgroepen: Den Helder, de Werkgroep Excursies (WEX) en een kleine groep dialezers. Ook het bureau te Harlingen wordt ondersteund door enthousiaste vrijwilligers die helpen met zaken als documentatie, archivering, merchandise of huishoudelijke taken. Dit jaar zijn dat Ittie Atema-De Vries, Margriet Tichelaar, Agnes Mulder en Linda Kreike. Vrijwilligers worden gezien als volwaardige werknemers, maar ontvangen geen loon voor hun werkzaamheden. Onkosten en reiskosten worden vergoed. Vrijwilligers werken op basis van een vrijwilligerscontract. Daarin is vastgelegd dat de Waddenvereniging de kosten draagt van een ongevallenverzekering en van het lidmaatschap van de vereniging.
Vergoedingenbeleid
Bestuursleden en ledenraadsleden krijgen geen vergoeding. Vrijwilligers, bestuursleden en andere betrokkenen krijgen wel reis- en verblijfkosten vergoed indien dat van tevoren zo is afgesproken. Die vergoeding is niet hoger dan de gemaakte kosten. Medewerkers krijgen een vergoeding voor woon-werkverkeer en kunnen daarnaast gemaakte onkosten declareren.
36
8.2 Samenwerkingsverbanden De Waddenvereniging staat gelukkig niet alleen in haar streven naar behoud, herstel en goed beheer van de unieke waarden van het waddengebied. Ook in 2012 maken we ons sterk om juist in samenwerking met andere partijen onze doelstellingen te realiseren. We werken samen met andere natuurbeschermingsorganisaties, overheden, kennisinstellingen, bedrijven en brancheorganisaties. Soms op ad hoc basis, maar in toenemende mate in gestructureerde samenwerkingsverbanden. Meest opvallende nieuwe samenwerking is met de Noordelijke Dagblad Combinatie (NDC). Gezamenlijk wil de Waddenvereniging met NDC de aandacht voor de bijzondere waarden van het werelderfgoed vergroten. Vanwege een overname van NDC rond de jaarwisseling is er vertraging gekomen in de samenwerking. In de loop van 2013 moet deze verder worden opgepakt. In het algemeen werkt de Waddenvereniging goed samen met andere natuurorganisaties die actief zijn in het gebied. Samen met Vogelbescherming Nederland, Landschap Noord-Holland, It Fryske Gea, Stichting Het Groninger Landschap, Stichting WAD, Vereniging Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer vormen we de Coalitie Wadden Natuurlijk (CWN). De coalitie stemt af op onderwerpen van gezamenlijk belang in het gebied. In 2012 is Arjan Berkhuysen aangewezen als vertegenwoordiger namens deze natuurorganisaties in het Regie College Waddengebied. In dit college komen regionale bestuurders samen, zonder dat het college zelf wettelijke bevoegdheid heeft. De natuurorganisaties doen eraan mee om de moeizame situatie rond bestuur en beheer van de Waddenzee te agenderen en tot een oplossing te komen.
Natuurherstel Voor natuurherstel zijn wij actief in het Projectteam en de Regiekamer van het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW). Wij hebben als inhoudelijk deskundige en belanghebbende zitting in verschillende stuurgroepen, klankbordgroepen en expertteams als het gaat om het invullen van het Natura 2000 Beheerplan voor het waddengebied en de eilanden. Een belangrijk resultaat van het PRW in 2012 is het uitbrengen van een state of the art rapport dat de natuurlijke toestand van het Eems-Dollard estuarium beschrijft. Het rapport is door alle betrokken partijen erkend. Dit gezamenlijke begrip van de staat van de natuur maakt het zoeken naar oplossingen
37 sneller mogelijk. Daarnaast werken we in PRW aan de haalbaarheid van de vismigratierivier, hetgeen in 2013 zal leiden tot een degelijk rapport over dit mooie initiatief.
Duurzame visserij We nemen deel aan de Regiegroep en Projectgroep van de transitie van de mosselsector en het bestuurlijk overleg over verduurzaming van de garnalensector. Samen met de Stichting Geïntegreerde Visserij zoekt de Waddenvereniging met andere natuurbeschermers en vissers naar ecologisch verantwoorde en ook rendabele geïntegreerde visserij. De samenwerking met Sportvisserij Nederland, Vereniging Behoud IJsselmeer (nu genaamd Stichting Het Blauwe Hart en enkele beroepsvissers heeft er toe geleid dat het concept Vismigratierivier in 2012 door verschillende bestuurlijke gremia is omarmd.
Eems Rond de Eems werken we samen met Stichting Het Groninger Landschap, Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten en Stichting Wad onder de paraplu van de Coalitie Wadden Natuurlijk (CWN). Samen met Nederlandse en Duitse natuurbeschermingsorganisaties hebben we het samenwerkingsverband ‘Eems-Dollard, Natuurlijk’ (‘Ems-Dollart, Natürlich!’) opgericht. Daarnaast hebben we contact met lokale natuur- en landschapsgroepen. De nauwe samenwerking in de regio tussen natuurbeschermers, bedrijfsleven en overheid heeft geleid tot het ondertekenen van een intentieverklaring over de toekomst van de regio: Economie en Ecologie in Balans.
Klimaat We zijn actief lid van de Coalitie Natuurlijke Klimaatbuffers, waarin zeven landelijke natuurorganisaties participeren. De coalitie realiseert klimaatbuffers om Nederland veiliger en mooier te maken. Klimaatbuffers zijn gebieden waar natuurlijke processen de ruimte krijgen. Hierdoor groeien ze mee met klimaatverandering en verbeteren ze de leefbaarheid van Nederland. De samenwerking rond mogelijke klimaatbufferfuncties bij de Afsluitdijk was aanleiding voor de nieuwe samenwerking met Sportvisserij Nederland, Stichting Verantwoord Beheer IJsselmeer en Vereniging Vaste Vistuigen Noord voor het ontwikkelen van een goede vismigratiedoorgang in de Afsluitdijk.
Duurzame recreatie en toerisme De Waddenvereniging zit in de Raad van Toezicht van Stichting Waddengroep. De Stichting werkt aan het keurmerk Waddengoud voor duurzame producten en diensten uit het waddengebied. Naast streekproducten kunnen ook horecadiensten, accommodaties, fotografen, arrangementen en andere initiatieven in aanmerking komen voor het Waddengoudkeurmerk.
spoorboekje dat inzicht geeft in wat in de Waddenzee moet gebeuren bij een olieramp op zee en hoe de regio beter kan worden beschermd om dergelijke calamiteiten te voorkomen. Dankzij deze samenwerking komt er eindelijk wat op gang op dit gebied en heeft de staatssecretaris van EL&I in de zomer van 2012 zeven miljoen euro toegezegd voor veilige scheepvaart op de Eems.
Voorlichting De Waddenvereniging biedt verschillende activiteiten aan in het waddengebied. Hiervoor werken wij samen met verschillende partijen. Zo werken we samen met de Schipperscoöperatie Historische Zeilvaart Harlingen (SHZH), Zonnewind Zeilreizen en rederij Neptunus.
Werving baten De Waddenvereniging werkt steeds vaker samen met het bedrijfsleven. In 2012 zijn dat onder andere De Friesland Zorgverzekeraar, ASN Bank, Stayokay, Telenga groep, WestCord hotels en rederij Doeksen. De samenwerking met De Friesland Zorgverzekeraar, om meer mensen naar buiten te krijgen (ZoBuiten.nl) voor gezondheid en natuur, heeft behoorlijk bijgedragen aan versterking van de achterban van de Waddenvereniging.
Wetenschap De Waddenvereniging participeert in het lectoraat Mariene Wetlands Studies aan Stenden Hogeschool Leeuwarden en Hanzehogeschool Groningen via de Stichting Mariene Wetlands Studies. Aan beide opleidingen is Hans Revier als lector verbonden. Het lectoraat vormt een platform voor het initiëren van praktijkgericht onderzoek en de uitwisseling van kennis met betrekking tot de duurzame ontwikkeling van het waddengebied. De Waddenvereniging werkt wekelijks samen met de Waddenacademie bij het toegankelijk maken van wetenschappelijke kennis voor een breed publiek. Dat doen we concreet met de populair-wetenschappelijke column Wadweten. De artikelen staan in de e-mailnieuwsbrief en op de website en worden veel gelezen en geprezen.
Internationaal Als belanghebbende en inhoudelijk deskundige heeft de vereniging zitting in onder meer de trilaterale Wadden Sea Board en het trilaterale Wadden Sea Forum. De Waddenvereniging is lid van IUCN (International Union for Conservation of Nature), EEB (European Environmental Bureau), Seas At Risk en het Nationaal Ramsar Comité. De internationale samenwerking heeft geholpen bij het agenderen van Waddenzee-onderwerpen in een Europese Marine Strategie.
Rampenbestrijding en scheepvaartveiligheid Samen met Groningen Seaports, Rijkswaterstaat, VOPAK en anderen is gewerkt aan de realistatie van het ecologisch
Verder heeft de Waddenvereniging zitting in diverse expertgroepen, zoals Het Tij Geleerd, de Permanente Beheerscommissie Lauwersmeer, de Beheersadviescommissie Rottum, de Stuurgroep Noord-Friesland-Buitendijks en de Commissie Monitoring Waddengas.
38
8.3 Governance De Waddenvereniging is lid van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI), de branchevereniging van goede doelen en houder van het CBF-keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Dit keurmerk wordt toegekend aan fondsenwervende organisaties die zich op verantwoorde wijze bezighouden met het inzamelen van geld voor een goed doel. Door CBF en VFI zijn voor goededoelenorganisaties de volgende drie beginselen voor good governance geformuleerd. • Binnen de instelling is de functie ‘toezicht houden’ (vaststellen of goedkeuren van plannen, het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk gescheiden van het ‘besturen’, dan wel van de ‘uitvoering’; • de instelling werkt continu aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstelling; • de instelling streeft naar een optimale relatie met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten.
Verantwoordingsverklaring
Het bestuur van de Waddenvereniging onderschrijft en hanteert deze drie principes van good governance. Bij toepassing in de praktijk van deze principes wordt stilgestaan in de verantwoording die de directeur aflegt aan het bestuur en in de verantwoording door het bestuur aan de ledenvergadering. Ook de accountant staat hier in zijn controle bij stil.
1. Toezicht houden en bestuur op afstand Van een apart toezichthoudend orgaan is geen sprake, de functie van toezichthouder is verdeeld over twee organen. Door de mandatering aan de directie kan het bestuur besturen op hoofdlijnen en tevoren actief toezicht houden. Het bestuur kan zo ‘op afstand’ zorgen dat de vereniging niet afwijkt van haar statutaire doelstellingen en blijft voldoen aan de opgaven die tijdens de Algemene Ledenvergadering (ALV) worden vastgesteld. Op haar beurt legt het bestuur verantwoording af aan de ALV, die zo achteraf toezicht houdt. Werknemers kunnen niet als bestuurslid of ledenraadslid worden benoemd. Wanneer een ledenraadslid tot bestuurslid wordt gekozen, treedt die af op de dag van benoeming tot bestuurslid.
39 Bestuursleden wordt gevraagd naar hun nevenactiviteiten en indien er conflicterende belangen zijn moeten die worden gemeld. Bij een significant risico op vermenging van belangen moet dit worden opgepakt volgens de Code Wijffels. Jaarlijks tekenen de bestuursleden een verklaring waarbij dit wordt bekrachtigd. In hoofdstuk 8.1 is een uitgebreide verantwoording opgenomen van de samenstelling en werkwijze van de verenigingsorganen, waaronder het bestuur en een uitgebreide toelichting op de belangrijkste onderwerpen die de aandacht vroegen en aan de orde zijn geweest. Het bestuur is van mening dat zij zorgvuldig en geheel in lijn met dit eerste principe van goed bestuur heeft gehandeld.
2. Optimale besteding van middelen De directeur, het bestuur en de ALV zien toe op een optimale besteding van middelen. Door aan te sluiten op de geformuleerde strategie en de daarin verwoorde doelstellingen en door het vaststellen van het meerjarenbeleidsplan en de meerjarenbegroting met de daaruit voortvloeiende jaarplannen en begrotingen, geeft het bestuur richting aan de optimale besteding van middelen aan de doelstellingen van de vereniging. Het bestuur hanteert daarbij concrete uitgangspunten en normen voor de reserves, voor het op deposito zetten van middelen en voor de bestedingsratio’s, waaronder de hoogte van wervingskosten en de kosten van beheer en administratie. De ALV stelt deze uiteindelijk formeel vast. Het monitoren en evalueren van de uitvoering van de belangrijkste activiteiten vindt elk kwartaal plaats op het bureau. De directeur rapporteert hierover per kwartaal aan het bestuur. Jaarlijks vindt monitoring en evaluatie plaats bij de afwikkeling van de jaarplannen en het opstellen van jaarverslag en jaarrekening. Als externe bron van informatie voor het bestuur is de rapportage van de accountant van belang. Verbeterpunten, al dan niet op advies van de accountant, worden in de bestuursvergaderingen behandeld. In 2012 wordt tijdens de ALV het jaarverslag, de jaarrekening en begroting van 2012 goedgekeurd.
3. Optimale relaties met belanghebbenden Goede bescherming van natuur, milieu en landschap is in Nederland niet langer een vanzelfsprekendheid. Dat geldt ook voor de Waddenzee. De Nederlandse overheid heeft, naar het zich laat aanzien, minder middelen beschikbaar voor natuurbescherming. De rol van belanghebbenden in het gebied om de waarden rust, ruimte en natuur te beschermen, wordt daarmee belangrijker. De Waddenvereniging zal daarom meer dan voorheen investeren in werkrelaties met actoren in het gebied. We steunen initiatieven die een meerwaarde vormen voor een duurzame toekomst van het waddengebied (zoals Waddengoud, duurzame vissers, Historische Zeilvaart Harlingen). Met een ieder die ook trots is op de Waddenzee en zich inspant voor de duurzame toekomst van dit gebied sluiten we coalities, bestrijden we gezamenlijk ongewenste ontwikkelingen en bewerken we de politieke besluitvorming. Daarbij is het van belang dat zo veel mogelijk wordt aangesloten bij de beleving en behoeftes van bewoners in het gebied, met name op de eilanden.
De meest belangrijke samenwerking van de Waddenvereniging is momenteel de Coalitie Wadden Natuurlijk, waarbij de acht grootste natuur- en milieuorganisaties in en rond de Waddenzee samenwerken en afstemmen. Hierdoor kunnen taken, waar de Waddenvereniging voorheen alleen voor stond, beter worden verdeeld of beter worden afgestemd. Meer informatie over deze en andere samenwerkingsverbanden zijn te vinden bij ‘samenwerkingsverbanden’. Via de ledenraad wordt voeling gehouden met onze achterban. Een bijzondere doelgroep zijn de mensen die zich actief voor de doelstelling van de vereniging inzetten: actieve leden, vrijwilligers, medewerkers en bestuursleden. Speciale aandacht voor deze vitale relaties is belegd bij de directeur. Voor de relatie met de Nationale Postcode Loterij, met wie een bijzonder partnerschap is opgebouwd, is een speciale contactpersoon aangewezen. Een formele klachtenprocedure zorgt voor transparante verwerking en afhandeling van externe signalen over ons functioneren.
40
9. Financiën en risicobeheersing
41
FINANCIEEL RESULTAAT 2012 De financiële positie van de Waddenvereniging is goed. De reserves vormen een goede buffer voor de toekomst en geven ons ook na 2012 de ruimte voor de geplande extra inzet van middelen voor onze doelen. Dit is vastgelegd in de meerjarenbegroting. Voor het jaar 2012 werd vanwege die ruimte al een negatief saldo van € 108.000 begroot. De staat van baten en lasten sluit over 2012 uiteindelijk met een lager tekort van € 43.117. Dat lagere tekort ontstond door meevallende incidentele inkomsten, niet doordat we minder hebben besteed dan begroot. Totaal is er in 2012 ruim € 2.243.000 besteed, dit is zelfs € 95.000 méér dan begroot. Hiervan is € 1.126.000 besteed aan Gebiedsbescherming en € 653.000 aan Bevordering belangstelling. Bij de baten zijn vrijwel alle opbrengstencategorieën hoger dan begroot. Totaal is er ongeveer € 160.000 meer ontvangen.
BATEN 2012
LASTEN 2012
De baten 2012 zijn als volgt opgebouwd:
De lasten 2012 zijn als volgt opgebouwd:
Alle bedragen zijn in euro’s
Baten 2012
Eigen fondsenwerving Nationale Postcode Loterij Subsidies Rente Overige baten en lasten
1.379.162 500.000 96.152 92.213 132.741
63% 23% 4% 4% 6%
TOTAAL
2.200.268
100%
Lasten 2012 Besteed aan gebiedsbescherming
1.125.876
50%
Besteed aan bevordering belangstelling
653.138
30%
Kosten eigen fondsenwerving
232.195
10%
Kosten beheer en administratie
232.176
10%
2.243.385
100%
TOTAAL
BESTEDING AAN GEBIEDSBESCHERMING
De bestedingen aan de doelstelling gebiedsbescherming zijn als volgt te verdelen:
42 Alle bedragen zijn in euro’s
Activiteiten gebiedsbescherming Duurzame visserij Eems-Dollard estuarium Beheer & Bestuur Recreatie en toerisme Klimaat Lectoraat Scheepvaartveiligheid Continu bewaken gebied TOTAAL
119.883 206.842 146.407 61.782 208.961 88.640 48.628 244.733
11% 18% 13% 5% 19% 8% 4% 22%
1.125.876
100%
KENGETALLEN Met kengetallen kunnen we onze financiële prestaties vergelijken met die van andere goededoelenorganisaties en bewaken we ook over een reeks van jaren de ontwikkeling van deze prestaties. Wij noemen de volgende prestatiegebieden en onze onder normale omstandigheden geldende streefniveau’s op lange termijn:
• • •
Kosten besteding aan de doelstelling (bestedingsratio’s) (>80% van de totale lasten) Kosten eigen fondsenwerving (<20% van de baten eigen fondsenwerving) Kosten beheer en administratie (<10% van de totale lasten)
2012
2012 begroot
2011
2010
2009
2008
Bestedingspercentage baten Besteed aan de doelstellingen Totale baten
80,9%
79,9%
84,0%
89,7%
74,7%
76,7%
79,3%
75,9%
80,2%
78,8%
78,2%
77,3%
16,8%
20,3%
17,6%
21,3%
20,2%
19,1%
10,3%
11,5%
9,8%
8,8%
9,2%
10,3%
Bestedingspercentage lasten Besteed aan de doelstellingen Totale lasten
Fondsenwervingskosten % (CBF norm 25%) Kosten eigen fondsenwerving Baten eigen fondsenwerving
Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Totale lasten
FINANCIEEL BELEID
Algemeen De Waddenvereniging heeft geen winstoogmerk. Financiële soliditeit is wel een voorwaarde voor ons functioneren maar niet het doel ervan. Een structureel sluitende meerjarenbegroting is een belangrijke pijler in ons financieel beleid. Als er ruimte is om extra middelen in te zetten, dan doen we dat snel, maar uiteraard wel verantwoord en altijd in het licht van onze doelstellingen.
Beleid ten aanzien van reserves Reserves kunnen ontstaan door meevallers en overschotten, maar het aanhouden van die middelen moet altijd gerechtvaardigd worden vanuit de doelstellingen van de vereniging. Binnen de reserves kent de Waddenvereniging een continuïteitsreserve en een bestemmingsreserve voor specifieke bestedingen. De omvang van de continuïteitsreserve is door het bestuur bepaald op de CBF-norm van 1,5 keer de kosten van de werkorganisatie. De factor 1,5 vinden wij passen bij de aard van onze organisatie en de zorgvuldige bescherming van de belangen waarvoor we staan. Per 31 december 2012 komt dit neer op € 2.287.500. Deze reserve moet voldoende zijn om bij grote tegenslagen de vereniging de tijd te geven zich aan te passen aan de dan ontstane situatie. De bestemmingsreserves zijn gekoppeld aan bijzondere bestemmingen. De omvang van deze reserves bedraagt nu € 1.217.479. Deze bestemmingsreserves worden de komende jaren ingezet voor extra bestedingen aan diverse (strategische) doelstellingen van de vereniging. Het betreft:
• • • • •
versterking van de kennispositie; verzekeren van een langjarig commitment aan het natuurherstel; verjonging van bestuur, bureau en achterban; verbreding van de maatschappelijke steun aan het gebied; versteviging van de financiële onafhankelijkheid van de vereniging
tot eind 2014 tot eind 2012 tot eind 2013 tot eind 2013 geen einddatum
Omdat de continuïteitsreserve op peil is, kunnen we de komende jaren extra bestedingen doen die leiden tot bewuste exploitatietekorten die we dekken uit de bestemmingsreserves.
Beleid ten aanzien van beleggingen De vereniging belegt niet in aandelen. Conform het beleggingsstatuut van de vereniging worden beleggingsrisico’s op twee manieren vermeden. Allereerst kiezen wij ervoor om ons geld alleen toe te vertrouwen aan de zogenaamde systeembanken en aan risicomijdende banken die zich focussen op duurzame ontwikkeling. Ten tweede beperken we het wegzetten van middelen tot veilige vormen zoals deposito’s, zodanig, dat deze beschikbaar zijn als we ze weer willen inzetten voor de doelstelling.
Rendement per jaar op uitgezette gelden over de afgelopen 5 jaar
2012 Rentebaten Gemiddeld rendement op jaarbasis
2011
2010
92.213
93.933
78.620
3,0%
2,9%
2,3%
2009
2008
118.391
150.433
3,5%
5,1%
Beleid ten aanzien van beheersing risico’s Het beheersen van risico’s begint met het onderkennen van het bestaan van bedreigingen die er zijn waardoor ons werk niet, niet voldoende of niet correct kan worden uitgevoerd. Het gaat dan om operationele risico’s, financiële risico’s en reputatierisico’s.
Operationele risico’s
Operationele risico’s zijn er in verschillende vormen. Met beleidsbeïnvloeding als een van onze primaire taken is het werk goeddeels afhankelijk van ontwikkelingen in de buitenwereld. Veranderingen in de publieke opinie, in de politiek, in wetenschappelijke inzichten of in de regionale context van partners met wie veel wordt samengewerkt, vinden grotendeels plaats buiten onze invloedssfeer. Deze kunnen echter een grote weerslag hebben op ons werk, onze operationele slagkracht en de mate waarin wij onze doelen kunnen realiseren.
43
Om deze risico’s te beheersen, wordt geïnvesteerd (in geld en in capaciteit) in de deskundigheid van de medewerkers en in het beheer van een omvangrijk relatienetwerk. Het gaat om relaties die vaak over lange periodes lopen. Ook intern zijn er operationele risico’s, namelijk op het vlak van de continuïteit van het team medewerkers en van de benodigde ondersteunende diensten en middelen. Te denken valt aan ziekteverzuim, brandveiligheid en de dreiging van uitval en schade aan computersystemen en -bestanden. Om deze risico’s te beheersen worden enkele ondersteunende diensten niet intern verzorgd, maar uitbesteed aan specialisten.
Financiële risico’s
Financiële risico’s vormen een tweede categorie risico’s. In de beheersing van de uitgaven speelt de relatieve invloed van externe ontwikkelingen een grote rol. Een voorbeeld is de raming van kosten voor te voeren procedures: als door vertraging de kosten pas in een later jaar worden gemaakt, is dat een onverwachte belasting van de begroting van dat jaar. Mede uit oogpunt van risicobeheersing is daarom geïnvesteerd in de verzorging van goede kwartaalrapportages met managementinformatie per thema. In de groei en beheersing van de inkomsten gaat het enerzijds om het professionaliseren van de fondsenwerving en anderzijds om het beheer van belangrijke relaties. Onze samenwerking met de Nationale Postcode Loterij is een belangrijke steun voor de onafhankelijke positie van de vereniging. De jaarlijkse bijdrage stelt de Waddenvereniging al jaren in staat een van overheidssubsidies onafhankelijke positie in te nemen. De Nationale Postcode Loterij volgt de vereniging op een kritisch opbouwende manier. Daarvoor heeft de vereniging veel waardering. Het verantwoord en gericht inzetten van de opgebouwde reserves ten behoeve van de doelstellingen is een maatregel die voorvloeit uit de samenwerking met de Nationale Postcode Loterij.
Reputatierisico’s
Reputatierisico’s zijn de derde en minst tastbare categorie van risico’s. Het vertrouwen dat de samenleving in het werk van de Waddenvereniging stelt, is ons grootste kapitaal. Tegelijk is dat vertrouwen ook het meest vluchtige kapitaal. Een goede reputatie is een belangrijke buffer: hetzelfde incident leidt dan eerder tot een kras op het blazoen dan tot een forse deuk. In die zin is reputatiemanagement een instrument van risicobeheersing. ‘Goed bestuur’ en investeren in de competenties van de medewerkers en verdere professionalisering van de communicatie zijn ook uit het oogpunt van reputatiemanagement belangrijke beleidskeuzes.
44
10. Samenvatting We mogen trots zijn op het waddengebied; op de natuur natuur, het landschap en milieu en de cultuurhistorische waarden. En we mogen ook trots zijn op ons werk voor de bescherming daarvan in 2012. Het jaar waarin we de geboorte van het allereerste zeegras in tachtig jaar vieren, ons plan voor een vismigratierivier presenteren en ons ‘ecologische spoorboekje’ uitbrengen. Stuk voor stuk mooie resultaten waar de kwetsbare natuur in de Waddenzee van profiteert of nog gaat profiteren. Stuk voor stuk tot stand gekomen dankzij de kennis van de vereniging over de Waddenzee, onze wil om dit gebied te beschermen en de bereidheid om met anderen samen te werken.
Minder politiek meer publiek In 2012 wordt ook duidelijk dat de overheid minder doet om natuur in Nederland te beschermen. We kiezen ervoor om nadrukkelijk meer aandacht van het publiek vragen voor bescherming van de Wadden. Dat is gelukt. De Waddenvereniging maakt zich zorgen over de opeenstapeling van effecten door grootschalige ingrepen als zoutwinning en nog meer gaswinning. Hierover wordt actief de publiciteit gezocht en dit leidt tot vragen in de Tweede Kamer over de manier waarop dit natuurgebied beheerd en bestuurd wordt.
Binding met de Waddenzee Wij zijn trots op dit natuurgebied en in 2012 merken we dat steeds meer mensen deze trots willen delen. Ons ledenaantal groeit en we merken het ook als we leden uit het gebied rond de Eems informeren over de toestand van het EemsDollard estuarium. Bij zo’n bijeenkomst voel je de trots en de binding die onze leden hebben met de Waddenzee. Onze trots is ook voelbaar als de Waddenvereniging haar tanden laat zien. Dat doen we als er ontwikkelingen zijn die echt niet passen langs de Waddenzee, zoals de bouw van de kolencentrale in de Eemshaven of plannen voor zoutwinning onder het wad.
Meer volgers In 2012 stijgt het aantal mensen dat geabonneerd is op onze digitale nieuwsbrief van 7.500 naar 8.100. Op Twitter groeit het aantal volgers van zo’n 1.000 naar zo’n 1.500 en het aantal mensen op onze Facebook-fanpagina groeit van 200 naar zo’n 600. Kortom, via social media zijn we iets sneller en meer gaan communiceren met waddenbezoekers
45 Inspringen op actualiteit Door onze inzet op social media zijn we in staat om rechtsreeks en snel te communiceren. We merken dat het opzetten van een Rapid Response Team om sneller te reageren op nieuwtjes en ontwikkelingen in het veld niet heeft gewerkt.
Samenwerking In 2012 zijn bestaande samenwerkingsverbanden gecontinueerd -zoals met de Stichting Historische Zeilvaart Harlingen- en zijn nieuwe aangegaan met NDC, Oerol en het wandelevenement Tussen Slik en Zand op Ameland. Inhoudelijke samenwerkingsverbanden met voorlopers binnen stakeholders krijgt langzaam maar zeker vorm bij het thema visserij. De Coalitie Wadden Natuurlijk blijkt een prettige en nuttige manier om de krachten van individuele organisaties te bundelen.
Kansen voor de regionale economie In 2013 willen we samen met onze leden, ondernemers op de eilanden en bezoekers die trots nog meer delen dan voorheen. Er liggen nog zo veel kansen voor de regionale economie door juist de unieke natuur van de Waddenzee onder de aandacht te brengen. Gesterkt door die kennis organiseren we in de zomer van 2013 verrassende excursies voor iedereen die het waddengebied bezoekt. De Waddenvereniging wil iedereen laten kennismaken met de dynamische en vooral wilde natuur van het werelderfgoed Waddenzee. Er valt van alles te ontdekken, maar je moet het eerst zien. Dan komt die trots vanzelf…
11. Vooruitblik 2013
46
Bevorderen belangstelling
Spreken met de bestuurder
We willen in 2013 nadrukkelijk vertellen over de schoonheid van de natuur in en rond de Waddenzee. Daarbij benadrukken we niet alleen de werelderfgoedstatus. We laten bezoekers en bewoners persoonlijk ervaren waarom de Waddenzee zo uniek is. Kortom, we richten ons vooral op onze statutaire doelstelling om belangstelling voor het waddengebied te bevorderen. Daarbij trekken we samen op in initiatieven met partners, bewoners en ondernemers in het gebied.
De noodzaak voor een andere manier van bestuur en beheer van dit natuurgebied blijft voor ons een belangrijk punt. We brengen dit bij landelijke, regionale en lokale bestuurders onder de aandacht. Dat doen we bijvoorbeeld door samen met hen het wad op te gaan. Daarbij vragen we met name aandacht voor cumulatie, de opeenstapeling van effecten als gevolg van activiteiten in de Waddenzee.
Behoud ledenaantal Onze ambitie om meer mensen lid te laten worden van de Waddenvereniging bestaat nog steeds. Maar we moeten ook realistisch zijn. Dus zijn we ons zeer bewust van de invloed die de economische crisis heeft in het bestedingspatroon van iedere Nederlander. Behoud van het aantal leden dat de Waddenvereniging nu heeft staat centraal in 2013.
Positieve oplossingen Voor de bescherming van de Waddenzee blijven we werken aan positieve oplossingen voor de bedreigingen die het waddengebied nog steeds kent. Gesteund door een grote bijdrage van de Nationale Postcode Loterij van € 2.070.000,- uit de extra trekking van 2012 werken we de komende jaren verder aan ons plan voor de aanleg van een vismigratierivier bij de Afsluitdijk. We zorgen er in 2013 ook voor dat de aanbevelingen voor de bestrijding van olierampen uit het ‘ecologisch spoorboekje’ daadwerkelijk ingevoerd worden. Ook presenteren we in 2013 met een aantal strategische partners concrete voorstellen voor verbetering en herstel van het Eems-Dollard estuarium.
Tanden laten zien De economische druk op de Waddenzee blijft. Ook in 2013 kan het nodig zijn dat we ons daadwerkelijk verzetten tegen plannen die wezenlijke kenmerken van dit natuurgebied kunnen aantasten. Zo blijft de Waddenvereniging zich verzetten tegen verruiming van de vaargeul in de EemsDollard.
Snel en vaak communiceren Twitter, facebook en onze digitale nieuwsbrief geven ons de kans om direct met leden en belangstellenden te communiceren. We willen nog sneller inspelen op de actualiteit en een grotere groep mensen via deze media direct informeren. Daarnaast blijven we ervoor zorgen dat kranten, televisie en radio kunnen berichten over de schoonheid van de Waddenzee of bedreigingen van de kwetsbare natuur.
12. Begroting 2013
47
Alle bedragen zijn in euro’s
begroting 2013
begroting 2012
BATEN Baten eigen fondsenwerving
1.375.000
32,6%
1.330.000
65,2%
Baten uit acties derden
2.570.000
61,0%
500.000
24,5%
50.000
1,2%
60.000
2,9%
Rente baten
105.750
2,5%
95.000
4,7%
Overige baten
114.000
2,7%
55.000
2,7%
4.214.750
100,0%
2.040.000
100,0%
Subsidies overheden
Som der baten
LASTEN Besteed aan de doelstellingen Gebiedsbescherming
1.107.372
Bevordering belangstelling
693.813
1.108.289 522.355 1.801.185
76,7%
1.630.644
75,9%
278.013
11,8%
269.823
12,6%
267.802
11,4%
247.533
11,5%
Som der lasten
2.347.000
100,0%
2.148.000
100,0%
Resultaat
1.867.750
Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Beheer en administratie Kosten beheer en administratie
Bestemmingsfonds Vismigratierivier (VMR)* Bijdrage Nationale Postcode Loterij
2.070.000
Besteed conform begroting
59.000
Toevoeging bestemmingsfonds VMR per eind 2013
2.011.000
Resultaat na overheveling bestemmingsfonds -143.250 VMR *In de in december 2012 vastgestelde begroting was deze bijdrage nog niet bekend.
-108.000
13. Financieel verslag
48
Jaarrekening I. BALANS PER 31 DECEMBER 2012 na resultaat verwerking Alle bedragen zijn in euro’s
31 december 2012
31 december 2011
62.404
75.385
1.000.000
1.000.000
28.956
24.804
751.269
894.356
Liquide middelen
2.161.386
2.002.147
Totaal activa
4.004.015
3.996.692
ACTIVA Materiële vaste activa Financiële vaste activa Voorraden Vorderingen en overlopende activa
PASSIVA Reserves en fondsen Reserves Fondsen
Kortlopende schulden
Totaal passiva
3.504.979 0
3.548.096 0 3.504.979
3.548.096
499.036
448.596
4.004.015
3.996.692
II. STAAT VAN BATEN EN LASTEN Alle bedragen zijn in euro’s
49 2012 werkelijk
2012 begroot
2011 werkelijk
BATEN BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Contributies en donaties Nalatenschappen Verkoop goederen
1.306.006 42.677 30.479
1.170.000 140.000 20.000
1.224.298 24.276 25.654
1.379.162
1.330.000
1.274.228
500.000
500.000
500.000
SUBSIDIES VAN OVERHEDEN
96.152
60.000
139.304
RENTEBATEN
92.213
95.000
93.933
132.741
55.000
118.353
2.200.268
2.040.000
2.125.818
1.125.876 653.138
1.108.289 522.355
1.118.642 666.901
1.779.014
1.630.644
1.785.543
KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING
232.195
269.823
223.752
KOSTEN VAN BEHEER EN ADMINISTRATIE
232.176
247.533
217.406
2.243.385
2.148.000
2.226.701
-43.117
-108.000
-100.883
BATEN UIT ACTIES VAN DERDEN Nationale Postcode Loterij
OVERIGE BATEN EN LASTEN TOTAAL BATEN
LASTEN BESTEDINGEN AAN DE DOELSTELLINGEN Gebiedsbescherming Bevordering belangstelling
TOTAAL LASTEN
RESULTAAT
RESULTAATBESTEMMING 2012 Toevoeging/onttrekking aan: Bestemmingsreserve Lectoraat Natuurherstel Verjonging Campagne Werelderfgoed Bron van inkomsten
-39.340 -23.800 -17.200 -19.700 -65.577
Continuïteitsreserve
122.500
Totaal
-43.117
De bestemming van het resultaat in 2012 is conform het besluit van het bestuur uitgevoerd. Na de mutaties in de bestemmingsreserves en continuïteitsreserve resteert uiteindelijk een negatief saldo van € 65.577, dat onttrokken is aan de bestemmingsreserve ‘Bron van inkomsten’.
50
III. KASSTROOMOVERZICHT Alle bedragen zijn in euro’s Resultaat baten en lasten Afschrijvingen
51 2012
2011
-43.117 18.678
-100.883 17.245
143.087 50.439 -4.152
-223.958 -130.219 -4.654
Mutaties in werkkapitaal: Kortlopende vorderingen Kortlopende schulden Mutatie voorraden
164.935
Kasstroom uit operationele activiteiten:
Investeringen in materiële vaste activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten:
Mutatie geldmiddelen
5.696
-442.469
10.767 5.696
10.767
159.239
-453.236
2.002.147 2.161.386
2.426.071 1.972.835
159.239
-453.236
Geldmiddelen Per 1 januari Per 31 december Mutatie geldmiddelen
IV. GRONDSLAGEN VOOR WAARDERING EN RESULTAATBEPALING ALGEMEEN Deze jaarrekening is opgesteld conform Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Doel van deze richtlijn is ervoor te zorgen dat een heldere en transparante verslaggeving wordt verschaft, zodat het publiek erop kan vertrouwen dat deze verslaggeving een correcte weergave is van zowel de werving als de besteding van middelen. Naleving van deze richtlijn is een van de voorwaarden voor het verkrijgen van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving. De jaarrekening is opgesteld op basis van continuïteit. Herziening ter vergelijking opgenomen cijfers 2011 Ten behoeve van de vergelijkbaarheid van de cijfers zijn ten opzichte van de jaarrekening 2011 de ter vergelijking opgenomen cijfers van enkele balansposten aangepast. Deze aanpassing hangt samen met het verwerken in de jaarrekening van de cijfers van werkgroepen die ten behoeve van de Waddenvereniging op vrijwillige basis activiteiten ontplooien onder (financiële) verantwoordelijkheid van de vereniging. De aanpassingen per 31 december 2011 betreffen:
• • • • •
opname van materiële vaste activa voor € 1.189; toevoeging aan de vorderingen en overlopende activa van € 8.863; toevoeging aan de liquide middelen van € 29.312; toevoeging aan de kortlopende schulden van € 790; resulterend in een toevoeging aan de reserves van € 38.574.
De ter vergelijking opgenomen cijfers in de staat van baten en lasten over 2011 zijn vanwege de niet materiële invloed daarop niet aangepast.
GRONDSLAGEN WAARDERING VAN ACTIVA EN PASSIVA Materiële vaste activa worden gewaardeerd op basis van de aanschafwaarde verminderd met de lineaire afschrijving, gebaseerd op de geschatte economische levensduur.
Tenzij anders vermeld worden de financiële vaste activa gewaardeerd tegen reële waarde. De voorraden worden gewaardeerd tegen kostprijs. Vorderingen, overlopende activa, schulden en overlopende passiva worden gewaardeerd tegen reële waarde. Indien nodig vindt afwaardering plaats wegens incourantheid of oninbaarheid. De Waddenvereniging kent een continuïteitsreserve en bestemmingsreserves. De continuïteitsreserve is door het bestuur vastgesteld op 1,5 keer de vaste jaarlasten conform de (maximum) norm van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Deze reserve geeft de vereniging bij grote tegenslagen de tijd zich op zorgvuldige wijze aan te passen aan de dan ontstane situatie. Voor de overige (bestemmings-)reserves heeft het bestuur op basis van de strategische doelstellingen van de vereniging de bestemmingen bepaald.
GRONDSLAGEN BEPALING VAN HET RESULTAAT Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Voor erfstellingen en legaten die nog niet op de balansdatum zijn afgewikkeld, wordt de waarde op nihil gesteld, zolang de verwachte hoogte van de nettouitkering niet of onvoldoende betrouwbaar kan worden geschat. De waarde van erfstellingen en legaten, belast met een zogenaamd vruchtgebruik, wordt op nihil gesteld. De lasten van 2012 worden bij de kostentoerekening onderverdeeld in vier categorieën van activiteiten (bestemmingen): 1. lasten gebiedsbescherming; 2. lasten bevorderen van de belangstelling; 3. lasten werving baten; 4. lasten beheer en administratie. In de eerste plaats worden voor zover mogelijk de directe kosten toegerekend aan een van deze categorieën. De lasten die niet rechtstreeks kunnen worden toegerekend (kosten personeel, huisvesting, kantoor, algemeen en afschrijvingen) worden toebedeeld op basis van de daadwerkelijk bestede uren van het personeel aan de activiteiten, zoals blijkt uit de systematische urenregistratie en een op de werkelijke kosten gebaseerd gemiddeld uurtarief.
52
Pensioenen
Medewerkers van de Waddenvereniging nemen deel aan een pensioenregeling op basis van de middelloonregeling. Deze heeft het karakter van een premieregeling. De Waddenvereniging heeft bij een onverhoopt dekkingstekort van het pensioenfonds geen verplichting tot aanvullende stortingen, anders dan via hogere toekomstige premies.
53
V. TOELICHTING OP AFZONDERLIJKE BALANSPOSTEN VAN DE JAARREKENING 2012
54
Alle bedragen zijn in euro’s
MATERIELE VASTE ACTIVA VOOR DE BEDRIJFSVOERING Het verloop is als volgt:
Gebouwen
Inventaris
Computerinventaris
Totaal
58.376
15.193
1.816
75.385
Investeringen
0
3.621
2.076
5.697
Afschrijvingen
-11.614
-4.588
-2.476
-18.678
Waarde op 31 december 2012
46.762
14.226
1.416
62.404
afschrijving in procenten
aanschaf waarde
cumulatieve afschrijving
10-20% 20-33% 33%
122.447 33.188 105.531
75.685 18.962 104.115
2012
2011
1.000.000
1.000.000
Waarde op 1 januari 2012
Specificatie Gebouwen Inventaris Computerinventaris
De vereniging is gevestigd in een huurpand aan de Droogstraat 3 te Harlingen.
FINANCIELE VASTE ACTIVA De specificatie luidt per einde boekjaar: Overige vorderingen
Eind 2012 staat er € 1.000.000 vast op een termijndeposito tot 3 maart 2020. De jaarrente is 4,25%.
Alle bedragen zijn in euro's
VOORRADEN 2012
2011
2.900
2.900
26.056
21.904
28.956
24.804
2012
2011
Te ontvangen bijdrage Nationale Postcode Loterij Te ontvangen subsidies Te ontvangen uitkeringen uit nalatenschappen Te ontvangen van debiteuren Te ontvangen rente Overige vorderingen en vooruitbetaalde bedragen
500.000 37.252 49.729 6.267 84.894 73.127
500.000 59.500 46.277 119.934 76.310 92.335
Totaal
751.269
894.356
De specificatie luidt per einde boekjaar: Voorraad benodigd voor de bedrijfsvoering Voorraad kantoorartikelen Voorraad beschikbaar voor de doelstelling Voorraad merchandise
Totaal
De voorraden zijn gewaardeerd tegen de inkoopwaarde. De voorziening voor incourante voorraden is op nihil gesteld.
VORDERINGEN De specificatie luidt per einde boekjaar:
De opgenomen vordering nalatenschappen is gesaldeerd met de te verwachten successierechten welke hierover verschuldigd zijn. De vorderingen hebben een looptijd korter dan één jaar.
LIQUIDE MIDDELEN 2012
2011
Tegoeden bij banken Contanten
2.160.787 599
2.001.789 358
Totaal
2.161.386
2.002.147
De specificatie luidt per einde boekjaar:
Een bedrag van € 300.000 staat op een eenjarig deposito vast tot februari 2013. De overige tegoeden staan op direct opvraagbare (spaar)rekeningen.
55
Alle bedragen zijn in euro's
RESERVES
Bestemmingsreserves
Continuïteitsreserve
TOTAAL
2.165.000
3.548.096
122.500
122.500
Lectoraat Natuur- Verjonging Campagne Bron van herstel Wereld- inkomsten erfgoed Stand per 31 december 2011
223.100
23.800
26.500
137.100
972.596
Mutaties resultaatbestemming Toevoeging via resultaatbestemming Bestedingen via resultaatbestemming Stand per 31 december 2012
-39.340
-23.800
-17.200
-19.700
-65.577
183.760
0
9.300
117.400
907.019
-165.617 2.287.500
3.504.979
In de meerjarenbegroting wordt rekening gehouden met afbouw van de bestemmingsreserves in de komende twee jaar, met uitzondering van de bestemmingsreserve ‘Bron van inkomsten’. De bestemmingsreserve ‘Bron van inkomsten’ is bedoeld om uit een bestendige renteopbrengst jaarlijks extra middelen te kunnen besteden. De continuïteitsreserve is bedoeld om bij sterk tegenvallende opbrengsten en resultaten een zorgvuldige ombuiging in activiteiten en budget mogelijk te maken.
KORTLOPENDE SCHULDEN De specificatie luidt per einde boekjaar: Vooruitontvangen subsidies projecten Vooruitontvangen contributies volgend jaar Crediteuren Niet-opgenomen vakantiedagen en vakantiegeld Verschuldigd inzake pensioenlasten Af te dragen loonbelasting en sociale premies Nog te betalen kosten ledenadministratie Nog te betalen kosten Coalitie Wadden Natuurlijk Netto loon Diverse schulden
2012
2011
20.387 9.534 157.275 87.769 0 36.667 74.550 58.997 3.394 50.463
14.196 5.193 74.125 71.822 9.846 30.516 141.617 45.385 2.504 53.392
499.036
448.596
NIET IN DE BALANS OPGENOMEN VERPLICHTINGEN Met ingang van 1 november 2006 wordt het pand aan de Droogstraat 3 te Harlingen gehuurd. De huurovereenkomst loopt tot 1 november 2016 en kan vervolgens worden voortgezet voor aansluitende perioden van telkens 5 jaar. De aanvangshuurprijs bedraagt op jaarbasis € 55.000 en wordt jaarlijks geïndexeerd. Over 2013 bedraagt de huur € 61.620. Met ingang van 14 april 2011 is een leaseverplichting aangegaan met betrekking tot een leaseauto. De maandelijkse termijnen bedragen € 616, de gebruiker betaalt een eigen bijdrage van € 200 per maand. Per 31 december 2012 resteren 16 leasetermijnen.
56
VI. TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN ALGEMEEN In 2012 sluit de staat van baten en lasten met een negatief saldo van € 43.117. Begroot was een negatief resultaat van € 108.000. Het gerealiseerde resultaat wordt conform het besluit van het bestuur in mindering gebracht op de reserves. De grotere incidentele posten in het resultaat over 2012 waren:
de voortgang van de werkzaamheden van de subsidiabele projecten. Deze zogenaamde ‘dekking’ wordt per jaar bepaald aan de hand van de voortgangsinformatie uit de betreffende projectadministraties. In 2012 viel de dekking van twee gesubsidieerde projecten hoger uit dan was begroot.
Rentebaten
Zonder deze incidentele posten zou het resultaat negatief € 104.000 zijn geweest.
De rente-inkomsten bedragen in 2012 ruim € 92.000. Dit betekent dat de bate € 3.000 lager is dan begroot. Reden voor deze lagere opbrengst is een daling van de variabele rente. In de loop van 2010 is er € 1.000.000 vastgezet op een tienjarig termijndeposito. De jaarrente bedraagt 4,25% en valt ieder jaar in maart vrij. Een bedrag van € 300.000 staat op een eenjarig deposito vast tot februari 2013. De overige liquiditeiten staan op vrij opneembare spaarrekeningen.
BATEN
Overige baten en lasten
• eenmalige bijdrage Natuurcollectief • vrijval van een geschatte BTW-verplichting • verrekening teveel ontvangen bedrag over 2011 inzake project Programma naar een Rijke Waddenzee
41.000 (batig) 34.000 (batig) 14.000 (nadelig)
Baten uit eigen fondsenwerving
De baten uit eigen fondsenwerving vallen in 2012 € 49.000 hoger uit dan begroot. Dit is vooral te danken aan de opbrengsten uit contributies en donaties van onze leden en donateurs, die € 136.000 boven de begroting uitkomen. Voor een bedrag van € 41.000 betreft dit een eenmalige extra bate. Reden hiervoor is dat het Natuurcollectief de jaarlijkse financiële ondersteuning wil afbouwen en daartegenover een eenmalige bijdrage heeft gedaan. De inkomsten uit nalatenschappen waren € 97.000 lager dan begroot; deze baten fluctueren sterk en zijn niet goed te begroten. De omzet uit verkoop van Waddenverenigingproducten is ruim € 10.000 hoger uitgevallen dan begroot. De netto omzet bedraagt ruim € 30.000. De directe kosten voor de verkoop zijn verantwoord onder lasten werving baten en bedragen € 18.000. De brutowinst komt uit op € 12.000.
Baten uit acties van derden
Nationale Postcode Loterij De ongeoormerkte bijdrage van de Nationale Postcode Loterij voor 2012 is vastgesteld op € 500.000. Dit bedrag is ook in de begroting van 2012 meegenomen.
Subsidies van overheden
De opbrengsten uit subsidies bedragen in 2012 ruim € 96.000 en zijn daarmee € 36.000 hoger dan de begroting. De subsidieopbrengsten worden genomen naar rato van
In 2012 is er ruim € 132.000 opgenomen onder de overige baten en lasten. Deze baten bestaan onder andere uit een vergoeding van € 66.500 voor bestede uren aan het project Programma naar een Rijke Waddenzee. In 2011 is € 14.000 te veel ontvangen voor dit project. Dit is in 2012 gecorrigeerd.Daarnaast is een geschatte verplichting aan omzetbelasting van € 34.000 vrijgevallen. Nieuw in 2012 is dat de opbrengsten van vier vrijwilligerswerkgroepen van de Waddenvereniging meegenomen worden. In 2012 is er voor excursies, lezingen en het WaddenWerkWeekend in totaal € 50.000 ontvangen. De kosten van deze vrijwilligerswerkgroepen zijn verantwoord als kosten voor bevordering van de belangstelling. Daarnaast zijn er in 2012 € 4.000 nagekomen lasten verantwoord.
LASTEN Besteed aan doelstellingen
In totaal is er € 1.779.000 besteed aan de doelstellingen. Dit is ruim € 148.000 hoger dan begroot. Voor gebiedsbescherming is er € 17.000 meer uitgegeven. Voor gebiedsbescherming is begroot € 1.108.000 terwijl er ruim € 1.125.000 daadwerkelijk is besteed,met name door meer inzet op het project Eems-Dollard estuarium. De bestede kosten voor bevordering van de belangstelling voor het gebied (onder andere door middel van educatie en voorlichting) zijn € 132.000 hoger dan begroot. Begroot
57
voor 2012 is € 522.000 terwijl er € 654.000 daadwerkelijk is besteed. In deze kosten zijn in 2012 meegenomen alle kosten van de vier vrijwilligerswerkgroepen ad € 58.000 (zie ook Overige baten en lasten voor de opbrengsten van de werkgroepen). Daarnaast is er meer inzet gepleegd op het aanbieden van excursies voor leden en andere geïnteresseerden en aanwezigheid tijdens evenementen.
Werving baten
Voor speciale wervingsacties is € 80.000 uitgegeven. Kosten voor advertenties, fondsenwervende materialen en de kosten van merchandise bedragen € 60.500. De toegerekende kosten op basis van de bestede uren bedragen € 51.000. De totale kosten voor eigen fondsenwerving blijven met 16,8% (van de baten eigen fondsenwerving) ruim binnen de door het CBF vastgestelde norm van 25%.
De kosten voor eigen fondsenwerving bedragen in 2012 ruim € 232.000 en vallen daarmee € 37.000 lager uit dan begroot. Voor de inning van de reguliere contributie bedragen deze kosten € 40.500. Dit is inclusief het direct aan fondsenwerving toegerekende deel van de kosten van uitbesteding van de ledenadministratie, waarbij na analyse van de feitelijke taakinzet en urenbesteding in 2012 het direct aan fondsenwerving toerekenbaar aandeel verlaagd is van 50% naar 25%.
Beheer en administratie
De kosten voor beheer en administratie bedragen in 2012 € 232.000, ruim € 15.000 lager dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door een lagere urenbesteding. De totale kosten voor beheer en administratie zijn 10,3% van de totale lasten in 2012, terwijl in de begroting 11,5% was geraamd.
SPECIFICATIE EN VERDELING KOSTEN NAAR BESTEMMING Alle bedragen zijn in euro’s
2012 werkelijk
Uitbesteed werk Publiciteit en communicatie Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoor- en algemene kosten Afschrijvingen
Totaal
In procenten
233.451
2012 begroting
2011
262.000 444.000 1.135.000 88.000 202.000 17.000
231.402 477.427 1.255.037 86.664 158.926 17.245
2.148.000
2.226.701
Beheer & administratie Kosten beheer en administratie
Eigen fondsenwerving
Gebiedsbescherming
Bestemming
Werving baten Bevordering van de belangstelling
Doelstelling
2012 totaal
30.138
706.026 54.232 120.970 11.197
310.433 271.125 20.824 46.456 4.300
180.689 40.748 3.130 6.982 646
159.839 12.276 27.388 2.535
263.589 491.122 1.177.738 90.462 201.796 18.678
1.125.876 50,2%
653.138 29,1%
232.195 10,4%
232.176 10,3%
2.243.385 100,0%
58
PERSONEELSKOSTEN
2012
De personeelskosten zijn als volgt onder te verdelen: brutolonen werkgeversdeel sociale lasten pensioenkosten overige personeelskosten
875.130 143.668 101.365 57.575 1.177.738
Aan het einde van het jaar zijn er 24 medewerkers in dienst (2011: 21). Gemiddeld voor 2012 in fulltime equivalenten: 18,1 fte (2011: 17,6).
BELONING BESTUUR Bestuursleden verrichten hun werkzaamheden onbezoldigd en hebben recht op een reiskostenvergoeding en vergoeding voor kosten van telefoon e.d. In 2012 is er € 1.601 kostenvergoeding betaald. Er zijn geen voorschotten, leningen of garanties verstrekt aan bestuursleden.
BEZOLDIGING DIRECTIE Alle bedragen zijn in euro’s Naam Functie
DIENSTVERBAND Aard (looptijd) Uren Parttime percentage Periode
A.J.R. Berkhuysen Directeur
Onbepaald 40 100 1-1/31-12
BEZOLDIGING
Jaarinkomen Bruto loon/salaris Vakantiegeld Eindejaarsuitkering, 13e /14e maand Variabel inkomen
71.580 5.580 -
Totaal
77.160
SV lasten (wg deel) Belastbare vergoedingen/bijtellingen Pensioenlasten (wg deel) Overige beloningen op termijn Uitkeringen beëindiging dienstverband Totaal bezoldiging 2012 Totaal bezoldiging 2011
8.518 5.537 7.100 98.315 56.255*
*over zeven maanden
Het bestuur heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning volgt het bestuur de Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen van VFI en de Code Wijffels (zie ww.vfi.nl). Het jaarinkomen van de directie blijft binnen het voor 2012 geldende maximum van € 88.094 volgens de VFI Beloningsregeling. Voor een toelichting op het beleid en de uitganspunten voor de directiebezoldiging verwijzen we naar het hoofdstuk Governance in dit jaarverslag. Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt.
59
14. Overige gegevens 14.1 Controleverklaring
60
14.2 Resultaatsbestemming 2012 De bestemming van het resultaat geschiedt conform het besluit van het bestuur. De directeur van de Waddenvereniging stelt voor om, na het op peil brengen van de continuïteitsreserve en de ontrekking aan de bestemmingsreserve, het resterende saldo in mindering te brengen op de bestemmingsreserve ‘Bron van inkomsten’. Dit voorstel voor resultaatbestemming is al in deze jaarrekening verwerkt.
61
Colofon De Waddenvereniging presenteert haar jaarverslag 2012 online (http://www.waddenvereniging.nl/jaarverslag). Het gaat vooralsnog om de conceptversie van het jaarverslag. De definitieve versie wordt na goedkeuring door de Algemene Ledenvergadering, die op 25 mei 2013 gehouden wordt, beschikbaar gesteld. De PDF versie van het online (concept) jaarverslag van de Waddenvereniging is te downloaden (http://www.waddenvereniging.nl/jaarverslag2012_download). De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is opgenomen in de PDF versie van het jaarverslag.
Redactie Frank Petersen Jojanneke Drijver
Vormgeving Lidewij Kemme
Beeld De foto’s en afbeeldingen in dit jaarverslag zijn gemaakt door: Renate de Backere pagina 26, 34 Wouter van der Heij pagina 8 Josje Fens pagina 33, 36 Lidewij Kemme pagina 30 Henk Postma pagina 1, 6, 9, 11, 13,15,17, 21, 23, 25, 27, 37, 40, 41, 45, 47, 48, 49, 51, 57, 62, 63 Titus Reith pagina 28, 38 Jasper de Ruijter pagina 29 Herman Verheij pagina 3, 7, 32, 54, Roy Vrouwenvelder pagina 2, 39, 52 Beeld uit dit jaarverslag mag niet worden gebruikt zonder toestemming van de fotograaf.
62
Ondertekening
De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee. Harlingen, het bestuur,
63 De heer A. de Roo, voorzitter
Mevrouw J. Worm, vice-voorzitter
De heer S. Haringa, penningmeester
De heer E. Venema, lid
Mevrouw A.R. van Dijk, lid
De heer J. Drent, lid
De heer H.A. Greven, lid
