De essentie van 2003 het jaarverslag
Inhoudsopgave
1 Voorwoord van de voorzitter van de Raad van Bestuur
4
2 Kerncijfers
6
3 Profiel Essent
9
4 Bericht van de Raad van Commissarissen
10
5 Ondernemingsbestuur
12
6 Verslag van de Raad van Bestuur
15
Belangrijke gebeurtenissen in 2003
15
Organisatie en omgeving Strategie en marktontwikkeling Liberalisering Risico's en risicobeheer Personeel en organisatie Medezeggenschap Informatie- en communicatietechnologie Onderzoek en ontwikkeling
16 16 17 18 21 22 22 23
Veiligheidsbeleid
24
Financiën Resultaatontwikkeling Kasstroom Acquisities en desinvesteringen Vennootschapsbelasting Vermogensstructuur en financiering Vooruitzichten Dividendbeleid
25 25 28 28 28 29 29 30
Het jaar 2003 per segment Het segment Energie Het segment Milieu Het segment Kabelcom
31 31 40 41
7 Jaarrekening 2003 Grondslagen van de financiële verslaggeving Geconsolideerde winst- en verliesrekening Geconsolideerde balans Geconsolideerd kasstroomoverzicht Geconsolideerd overzicht eigen vermogen Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening en balans Vennootschappelijke winst- en verliesrekening Vennootschappelijke balans Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening en balans
44 44 48 49 50 52 53 74 75 76
8 Overige gegevens Accountantsverklaring Winstbestemming Belangrijkste deelnemingen van Essent N.V. Meerjarenoverzicht 1999-2003 Berekeningswijze financiële ratio’s en gebruikte afkortingen
81 81 82 83 85 88
9 Personalia
89
Colofon
95 3
1. Voorwoord van de voorzitter van de Raad van Bestuur
Focus op kernactiviteiten en stroomlijning van bedrijfs-
Geertruidenberg, waar bij de uitvoering van onderhouds-
processen zijn de woorden waarmee ik het jaar 2003 voor
werkzaamheden vijf mensen om het leven kwamen.
Essent zou willen typeren.
Mede namens mijn collega’s in de Raad van Bestuur wil ik nogmaals mijn medeleven betuigen aan de nabestaanden
Na een zorgvuldige analyse van onze activiteiten-
van alle zeven slachtoffers. Zonder in alle gevallen de exacte
portefeuille hebben wij besloten ons te concentreren op wat
oorzaak reeds te kennen, hebben wij in deze zeer ernstige
wij beschouwen als de essentie van ons bedrijf: de opwekking,
incidenten aanleiding gezien om alle bestaande regelingen
het transport, de handel in en de levering van energie.
en voorschriften te bundelen in een Essent-breed VGWM
Aangevuld met een drietal toekomstvaste en kansrijke kabel-
(Veiligheid, Gezondheid, Welzijn, Milieu)-programma met
comproducten, te weten CATV, internettoegang en telefonie,
de bedoeling het veiligheidsbesef in ons bedrijf nog verder te
vormen elektriciteit en gas in al hun facetten de kern van onze
stimuleren. Met de inrichting van dit meerjarenprogramma
energie-plus strategie. Aanhoudend slechte markt-
is in 2003 een begin gemaakt.
omstandigheden, mede als gevolg van uiteenlopende Europese regelgeving, maakten een herstructurering van ons
Behalve voor een veilige en ongestoorde energie-
milieubedrijf noodzakelijk. Voortaan zullen wij ons nog slechts
voorziening acht Essent zich jegens haar aandeelhouders
richten op de verbranding van afval en het beheer van stort-
verantwoordelijk voor een deugdelijke financiële huishouding
plaatsen. De overige milieuactiviteiten zoals afvalinzameling
en robuuste resultaten. Onze afgewogen groeistrategie en
zijn of worden door ons op gecontroleerde wijze afgestoten.
conservatieve financiële doelstellingen vormen een solide basis voor aanhoudende waardecreatie.
Essent is van oudsher een energiebedrijf met een grote kennis van zaken die de gehele energieketen, van opwekking
Een factor die niet zonder betekenis is voor de resultaten
tot en met distributie, omvat. Het hebben van expertise is
van Essent is de liberalisering van de energiemarkt. Grote en
echter maar een begin. Jarenlange kennis en ervaring zijn
middelgrote zakelijke klanten kunnen inmiddels hun eigen
eerst werkelijk van waarde als ze dagelijks worden toegepast
leverancier kiezen. De laatste en tevens grootste groep van
in het streven de klant zo optimaal mogelijk van dienst te zijn.
gebruikers, die van huishoudelijke en kleinzakelijke klanten,
Onze klanten mogen rekenen op een betrouwbare energie-
zal naar verwachting op 1 juli 2004 de vrije markt betreden.
voorziening met een hoog serviceniveau en een redelijke
Essent wil deze klanten aan zich binden door een kwalitatief
prijs. Zeer bepalend voor ons vakmanschap en een absolute
goed product te omringen met een deugdelijke service en dat
voorwaarde voor een gedegen bedrijfsvoering is het belang dat
aan te bieden tegen een redelijke prijs. In 2003 hebben wij
wij hechten aan veiligheid. Het opwekken en transporteren
hard gewerkt om onze systemen verder in gereedheid te
van met name elektriciteit is niet geheel van gevaar ontbloot.
brengen. Alle voorbereidingen zijn gericht op een tijdige
Door middel van uitgebreide veiligheidsvoorzieningen
afronding, zodat wij de volledige opening van de markt met
trachten wij medewerkers en maatschappij zo goed mogelijk
vertrouwen tegemoet kunnen zien.
te beschermen. Een enkele keer blijkt dat, alle voorzorgsmaatregelen ten spijt, het gevaar niet volledig kan worden
Om in een geliberaliseerde en Europese energiemarkt de
uitgebannen. In 2003 zijn wij geconfronteerd met drie
concurrentie het hoofd te kunnen bieden, dient Essent verder
bedrijfsongevallen, waarbij in totaal zeven dodelijke slacht-
te groeien. Onze ambitie is erop gericht om op middellange
offers waren te betreuren. Eén van de incidenten deed zich
termijn te behoren tot de toonaangevende energiebedrijven
voor op 28 september 2003 in de Amercentrale te
in Noord-West Europa. Deze positie willen wij bereiken door
4
samen te werken met één of meer partijen van vergelijkbare grootte in binnen- en/of buitenland. Om deze overlevingsstrategie te kunnen verwezenlijken, is het noodzakelijk dat wij ons bedrijf in zijn huidige geïntegreerde vorm kunnen voortzetten. Een gedwongen afsplitsing van onze netwerken zou onze positie ernstig verzwakken en ons van aantrekkelijke samenwerkingspartner tot goedkope overnamekandidaat degraderen. Non-discriminatoire nettoegang kan perfect worden gewaarborgd door de bestaande toezichthouder. Overheidseigendom is daarvoor geen vereiste. Een gedwongen afsplitsing van onze netwerken is niet alleen een onwenselijk Europees novum, maar het heeft bovendien een aantal zeer nadelige gevolgen voor de Nederlandse energieverbruikers, de Nederlandse energiebedrijven, hun werknemers en hun aandeelhouders alsmede voor de positie van Nederland in Europa: afnemende leveringszekerheid en milieukwaliteit doordat de gehalveerde bedrijven hun investeringsruimte zien verschrompelen; stijgende kosten en tarieven vanwege het wegvallen van synergievoordelen; teruglopende werkgelegenheid als onafwendbaar gevolg van het verlies van concurrentiekracht; innovatie wordt onbetaalbaar. Slechts één van deze nadelen volstaat al om Nederland in Europa achterop te doen geraken. De mogelijkheid tot privatisering van ons bedrijf, met inbegrip van de netwerken, is essentieel voor onze toekomst. Essent dient in staat gesteld te worden onder dezelfde condities als onze Europese concurrenten deel te nemen aan een vrije energiemarkt.
Arnhem, 2 april 2004 M.A.M. Boersma
5
2. Kerncijfers 1999 - 2003
netto omzet
personeel ultimo jaar (fte) 15.000
8.000 6.000
10.000
4.000 5.000
2.000
0
0 1999
2000
2001
2002
1999
2003
netto omzet
2000
2001
2002
2003
personeel fte
bedrijfsresultaat en netto resultaat
kasstromen voor operationele activiteiten en netto investeringen
800
1500
600
1000
400 500
200
0
0 1999
2000
2001
2002
1999
2003
bedrijfsresultaat netto resultaat
2000
2001
2002
2003
2002
2003
kasstroom operationele activiteiten netto investeringen
gearing en solvabiliteit in %
rentedragend vreemd vermogen
80
4.000
60
3.000
40
2.000
20
1.000
0
0 1999
2000
2001
2002
1999
2003
gearing % solvabiliteit %
2000
2001
langlopende schulden kortlopende rentedragende schulden
6
2003
2002
2001
2000
1999
netto omzet bedrijfsresultaat resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen netto resultaat
7.131 674 503 389
6.623 665 452 311
5.970 600 393 414
5.030 465 348 369
3.831 423 289 716
eigen vermogen totaal rentedragend vreemd vermogen balanstotaal
2.556 2.912 8.525
2.276 3.688 8.975
2.110 3.126 8.680
1.960 2.714 7.489
2.224 3.313 7.671
materiële vaste activa
5.989
6.017
6.063
5.237
5.554
kasstroom uit operationele activiteiten uit investeringsactiviteiten uit financieringsactiviteiten
1.141 - 502 - 767
502 - 559 200
1.332 - 862 - 471
865 - 467 - 391
677 - 418 - 236
kasstroom
- 128
143
-1
7
23
2,60 0,91
2,08 0,73
2,77 0,78
2,46 0,55
4,79 0,45
9,5
10,0
10,1
9,2
11,0
≥ 75
77,3
42,2
50,4
57,7
62,3
7,5 x < 50,0
6,9 x 51,6 32,0
6,2 x 60,3 27,0
5,7 x 56,8 27,4
7,6 x 55,8 28,7
6,1 x 58,0 31,2
fte
11.755
12.140
11.848
9.875
9.852
bedragen in miljoenen euro’s
resultaat per aandeel netto resultaat dividend
in euro
streefwaarde
bedrijfsresultaat in % van de netto omzet langlopende schulden in % van totaal rentedragend vreemd vermogen rentedekking gearing % solvabiliteit %
personeelsleden ultimo jaar
7
transparant
3. Profiel Essent
Wij zijn een in Nederland geworteld energiebedrijf. Aan onze
Onze belangrijkste financiële doelstellingen zijn:
klanten, zowel in de huishoudelijke als de zakelijke markt,
- gearing lager dan 50%;
leveren wij energie plus een aantal additionele producten en
- rentedekking 7,5 x en
diensten. Naast elektriciteit, gas en warmte zijn dat onder-
- aandeel langlopende schulden in totale schulden
houdsdiensten voor CV- en warmwaterapparatuur, maar ook
ten minste 75%.
een reeks kabelcomproducten, zoals kabeltelevisie en radio,
Wij streven ernaar deze doelstellingen te realiseren vóór het
breedband internettoegang en telefonie.
eind van 2005. Afwijking is dan uitsluitend nog toegestaan in geval van strategische acquisities, op voorwaarde dat
Wij zijn een verticaal geïntegreerd energiebedrijf, hetgeen
projecties aantonen dat afwijkingen van tijdelijke aard zijn en
betekent dat de energie die wij leveren voor een groot deel
binnen een termijn van 1 tot 2 jaar zullen worden hersteld.
door onszelf wordt opgewekt. Hierbij maken wij gebruik van conventionele productiecapaciteit zoals kolencentrales,
Organisatie
maar ook van afvalverbrandingsinstallaties en in toenemende
Wij zijn een niet-beursgenoteerde NV, opgericht in 1999.
mate van duurzame bronnen zoals windenergie en biomassa.
Onze aandeelhouders zijn Nederlandse provincies en gemeenten.
Wij beschouwen Nederland als onze thuismarkt, maar zijn
Wij kennen een holdingstructuur met daarbinnen zes divisies
daarnaast ook actief in het aangrenzende buitenland, te
(Energie, Retail, Netwerken, Internationaal, Milieu en Kabelcom).
weten in Duitsland en België. Gemeten naar omzet zijn wij
Van één daarvan, de divisie Milieu, worden de activiteiten geher-
marktleider in de energiemarkt en op basis van het aantal
structureerd. Bij onze onderneming werken ruim 12.000 mensen.
klanten het tweede kabeltelevisiebedrijf van Nederland. Bedrijfscode Ons handelen toetsen wij aan de verantwoordelijkheden
Missie
en gedragsregels, zoals die zijn vastgelegd in onze bedrijfscode.
Leidraad voor ons handelen vormen de belangen van
Samengevat luiden deze als volgt:
onze klanten, aandeelhouders en medewerkers. Onze klanten mogen rekenen op een betrouwbare energievoorziening met een hoog serviceniveau, een oplossingsgerichte behandeling
Onze verantwoordelijkheden
en een redelijke prijs. We opereren daarbij - met oog voor
1 Onze klanten kunnen altijd op ons vertrouwen.
ontwikkelingen in de samenleving - als een toonaangevende,
2 Wij bieden onze aandeelhouders een optimale waardeontwikkeling.
internationale en zelfstandige onderneming, die met alle activiteiten waardegroei levert aan de aandeelhouders.
3 Onze medewerkers mogen rekenen op respect en vertrouwen.
Onze medewerkers mogen rekenen op een inspirerende
4 Wij tonen onze maatschappelijke verantwoordelijkheid.
werkomgeving en een appèl op hun persoonlijke
Onze handelwijze
verantwoordelijkheid.
5 Wij handelen integer. 6 Wij zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving.
Algemene en financiële doelstellingen
7 Wij dragen zorg voor een zorgvuldig ondernemingsbestuur.
Wij willen op middellange termijn behoren tot de toon-
8 Wij staan voor vrij ondernemerschap en eerlijke concurrentie. 9 Wij stellen aan onze zakelijke relaties dezelfde eisen als aan
aangevende energiebedrijven in Noord-West Europa.
onszelf.
Deze positie willen wij bereiken met behoud van onze zelfstandigheid en identiteit, financiële soliditeit en een
Door naleving van de bedrijfscode willen wij tevens invulling geven
evenwichtig samengestelde activiteitenportefeuille.
aan onze kernwaarden: openheid, effectiviteit en gedrevenheid.
9
4. Bericht van de Raad van Commissarissen
Aan de aandeelhouders
corporate governance code van de commissie Tabaksblat,
Voor u ligt het verslag van de Raad van Bestuur en de jaar-
over het onderwerp veiligheid alsmede over de nieuwe
rekening van Essent N.V. over het boekjaar 2003. Uit het
bedrijfscode.
jaarverslag blijkt dat 2003 in velerlei opzicht voor Essent een bewogen jaar is geweest. Niettemin heeft de onderneming
De Raad van Commissarissen heeft ook veel aandacht
het met goede resultaten kunnen afsluiten. Het is derhalve
besteed - gedeeltelijk in aanwezigheid van de voorzitter van de
met genoegen dat wij het verslag aan u voorleggen.
Raad van Bestuur - aan de samenstelling en het functioneren van de Raad van Commissarissen en het functioneren van de
Wij hebben ingestemd met de door de Raad van Bestuur
Raad van Bestuur. De Raad van Commissarissen heeft voorts
voorgestelde winstverdeling. De jaarrekening is door Ernst &
overleg gepleegd met de externe accountant over diens
Young van een goedkeurende accountantsverklaring voorzien.
bevindingen naar aanleiding van uitgevoerde controles en
De verklaring is elders in het verslag opgenomen. Wij hebben
financiële rapportages. Periodiek hebben leden van de Raad
de jaarrekening met de accountant besproken en deze daarna
van Commissarissen vergaderingen bezocht van de Centrale
vastgesteld. Wij stellen u voor de jaarrekening en het daarin
Ondernemingsraad en zijn commissies. De Raad van
opgenomen voorstel tot winstverdeling in de op 22 april 2004
Commissarissen hecht grote waarde aan deze contacten
te houden Algemene Vergadering van Aandeelhouders goed
vanwege de openhartige uitwisseling van standpunten.
te keuren. Tevens stellen wij u voor om in de vergadering voor het jaar 2003 decharge te verlenen aan de leden van de
De auditcommissie vergaderde viermaal, telkens in
Raad van Bestuur voor het gevoerde beleid en aan de leden van
aanwezigheid van de externe accountant. De onderwerpen
de Raad van Commissarissen voor het uitgeoefende toezicht.
waaraan de commissie in het bijzonder aandacht heeft besteed, zijn de kwaliteit en de tijdigheid van de financiële
De Raad van Commissarissen heeft in 2003 volgens een
rapportages en de verdere optimalisering van de procedures
vooraf vastgesteld schema negen keer vergaderd met de Raad
rond risicobeheer. Met het oog op de aanstaande liberalisering
van Bestuur. Geen van de commissarissen is vaker dan drie
heeft de commissie zich voorts regelmatig laten informeren
keer verhinderd geweest om de vergaderingen van de Raad bij
over de voortgang bij de aanpassing van de financiële en
te wonen. In het overleg is uitvoerig aandacht besteed aan de
administratieve organisatie.
aanscherping van de ondernemingsstrategie en aan de voorbereiding op de volledige liberalisering van de energiemarkt.
Ook de remuneratie- en selectiecommissie heeft viermaal
Wij hebben kennis genomen van de maatregelen die de
vergaderd. Vooruitlopend op de publicatie van de corporate
onderneming treft om haar huis verder op orde te brengen,
governance code heeft zij gesproken over omvang en samen-
waaronder het herinrichten van systemen en processen
stelling van de Raad van Commissarissen en zich bezig-
teneinde het intensieve berichtenverkeer tussen alle partijen
gehouden met een nieuwe profielschets. De commissie heeft
op een vrije markt te kunnen faciliteren. Wij hebben kunnen
zich bovendien gebogen over de bezoldiging van de leden
vaststellen dat met de omvangrijke organisatorische en
van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen.
administratieve aanpassingen die daarvoor noodzakelijk zijn volgens schema voortgang wordt geboekt, zodat tijdige
In 2003 heeft zich een belangrijke wijziging voorgedaan
realisatie mag worden verwacht. Verder is uitgebreid van
in de samenstelling van de Raad van Bestuur. Op 22 mei 2003
gedachten gewisseld over de bestuurlijke organisatie van
heeft de heer M.A.M. Boersma de heer W.K. Wiechers opgevolgd
Essent en de gewenste aanpassing daarvan op basis van de
als voorzitter van de Raad van Bestuur, waarna op 1 juli 2003
10
de heer Wiechers is teruggetreden uit de Raad van Bestuur wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De heer Wiechers was één van de grondleggers van Essent en de eerste voorzitter van de Raad van Bestuur. Onder zijn leiding is Essent uitgegroeid tot een toonaangevend Nederlands energiebedrijf met een nuchtere strategie en een gezonde financiële basis. Wij zijn hem daarvoor veel dank verschuldigd. Ook de samenstelling van de Raad van Commissarissen onderging een aantal wijzigingen. Volgens rooster zijn in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 22 mei 2003 afgetreden de heren D.D.P. Bosscher, J.H.M. Bronckers, Sj. Kremer en J.V.H. Pennings. Tussentijds afgetreden in verband met de uitkomst van de verkiezingen voor Provinciale Staten is de heer J.R.A. Boertjens. De heren Bosscher, Bronckers en Pennings zijn herbenoemd. Op grond van de statutaire bepaling dat bij zijn aftreden het aantal commissarissen voorgedragen door aandeelhouders zou worden teruggebracht van zeven naar zes, kwam de heer Kremer niet voor herbenoeming in aanmerking. De Raad van Commissarissen heeft afgezien van het doen van een voordracht en heeft daarmee een begin gemaakt met de beoogde vermindering van het totale aantal commissarissen. De zetel van de heer Boertjens is nog vacant. Met hun kennis en ervaring hebben de heren Kremer en Boertjens een belangrijke bijdrage geleverd aan het functioneren van de Raad van Commissarissen. Graag willen wij hun daarvoor dankzeggen. In weerwil van de turbulentie kan Essent het jaar 2003 afsluiten met een aansprekend financieel resultaat. Dit is te danken aan de inzet, het enthousiasme en de volharding van de Raad van Bestuur en de medewerkers van Essent. Wij zijn hun daarvoor zeer erkentelijk.
Arnhem, 2 april 2004 J.V.H. Pennings, voorzitter
11
5. Ondernemingsbestuur
Op 9 december 2003 publiceerde de Commissie Tabaksblat
Aandeelhouders, ondersteund door een effectief stelsel van
de Nederlandse corporate governance code. De commissie
maatregelen van risicobeheersing en interne controle alsmede
richtte zich met deze code tot beursgenoteerde vennoot-
de accountantscontrole.
schappen. Als overheidsgedomineerde onderneming zonder beursnotering valt Essent niet onder de reikwijdte van de
Raad van Bestuur
code. Voor onze financiering doen wij in toenemende mate
De Raad van Bestuur is belast met de dagelijkse leiding
een beroep op de internationale kapitaalmarkt, waar wij ons
over Essent en heeft blijkens zijn reglement onder meer tot
met grote private geldnemers moeten meten. Geldgevers
taak de vaststelling van de ondernemingsstrategie en -doel-
kennen aan een transparante bedrijfsvoering een steeds
stellingen en de bijbehorende financiële randvoorwaarden.
groter gewicht toe. In een geïndustrialiseerde samenleving
Het aanwezige interne risicobeheersings- en controlesysteem
zijn onze producten van groot belang. Elektriciteit is
verschaft de Raad van Bestuur voldoende zekerheid dat de
praktisch een eerste levensbehoefte. De wijze waarop een
noodzakelijke sturingsinformatie betrouwbaar is. Het systeem
onderneming als de onze wordt bestuurd, is dan ook maat-
zal op onderdelen nog worden verfijnd. De Raad van Bestuur
schappelijk relevant. Deze constateringen hebben ons doen
legt over zijn gevoerde beleid verantwoording af aan de Raad
besluiten de corporate governance code in beginsel over te
van Commissarissen en de aandeelhouders.
nemen. Wij hebben een analyse gemaakt van de organisatie
Het reglement van de Raad van Bestuur bevat een voorziening
van ons ondernemingsbestuur en vastgesteld dat deze op een
ter voorkoming van belangenverstrengeling. In 2003 heeft
aantal punten verschillen vertoont met de aanbevelingen
Essent een uitgebreide gedragscode vastgesteld. Bovendien
van de corporate governance code. Voor een deel zijn deze
hebben wij een regeling getroffen voor het aanhouden van,
verschillen het gevolg van het huidige publieke karakter van
respectievelijk handelen in, door Essent uitgegeven obligaties.
Essent en zullen de aanbevelingen buiten toepassing moeten blijven. Voor een ander deel achten wij het raadzaam nadere
Raad van Commissarissen
wetgeving af te wachten alvorens wij ons over implementatie
Het reglement van de Raad van Commissarissen bepaalt
uitspreken. Dit neemt niet weg dat er verschillende aanbeve-
dat de Raad toezicht houdt op het beleid van de Raad van
lingen resteren die, voor zover ze door ons al niet worden
Bestuur en op de algemene gang van zaken binnen Essent.
toegepast, op korte termijn kunnen worden doorgevoerd.
De Raad van Commissarissen vergewist zich ervan dat het
In overleg met de Raad van Commissarissen bereiden wij een
beleid in overeenstemming is met wet- en regelgeving en dat
actieplan voor om nog in 2004 ons ondernemingsbestuur zo
de continuïteit van de onderneming gewaarborgd is.
veel als mogelijk in overeenstemming te brengen met de
De Raad van Commissarissen ziet in het bijzonder toe op de
corporate governance code. Zodra dit actieplan gereed is,
ondernemingsstrategie en de daaraan inherente risico’s, de
zullen wij in overleg treden met aandeelhouders.
interne risicobeheersings- en controlesystemen en het
Over de uitkomsten hiervan zullen wij rapporteren in het
financiële verslagleggingsproces.
jaarverslag 2004. De Raad vergadert ten minste eenmaal per jaar buiten De Commissie stelt in haar preambule bij de code dat
aanwezigheid van de Raad van Bestuur en bespreekt dan zijn
goed ondernemerschap en goed toezicht daarop de twee
eigen samenstelling en functioneren alsmede het
belangrijkste pijlers zijn onder goede corporate governance.
functioneren van de Raad van Bestuur.
Verantwoordelijk daarvoor zijn de Raad van Bestuur, de Raad van Commissarissen en de (Algemene Vergadering van)
12
De Raad van Commissarissen telt maximaal 13 leden; twee
Risicobeheersing, interne controle en externe accountant
zetels zijn op dit moment vacant. Zeven leden, onder wie
Zoals vastgelegd in zijn reglement is de Raad van Bestuur
de voorzitter, worden bij wijze van coöptatie benoemd door
verantwoordelijk voor de financiële verslaggeving en de
de Raad van Commissarissen. Zes leden worden rechtstreeks
aanwezigheid en goede werking van een systeem van risico-
benoemd door de aandeelhouders. Er zijn voorbereidingen
beheersing en interne controle. In 2003 zijn de bestaande
getroffen om de in de statuten vastgelegde (her)benoemings-
maatregelen aan nader onderzoek onderworpen en zijn de
procedure te wijzigen, zodra de nieuwe wet op het
procedures waar nodig aangescherpt. Deze verfijning van
structuurregime in werking is getreden. De Raad van
het systeem zal in 2004 worden bestendigd met behulp van
Commissarissen heeft voor zijn leden inmiddels een profiel-
periodieke rapportages en hernieuwde controles.
schets opgesteld, die bepaalt dat elke commissaris zowel in staat moet zijn om de hoofdlijnen van het ondernemings-
De externe accountant wordt benoemd door de Algemene
beleid te beoordelen als dient te beschikken over specifieke
Vergadering van Aandeelhouders. Hij woont de vergadering
deskundigheid, zodanig dat de leden met hun gezamenlijke
bij van de Raad van Commissarissen die de jaarrekening tot
expertise de bedrijfsactiviteiten van Essent volledig
onderwerp heeft en het merendeel van de vergaderingen van de
bestrijken. De bezoldiging van commissarissen is niet
auditcommissie. Een plan voor de periodieke beoordeling van
afhankelijk van het resultaat van Essent.
het functioneren van de externe accountant is in voorbereiding.
De Raad van Commissarissen kent twee commissies, een auditcommissie en een gecombineerde remuneratie- en selectiecommissie. Hun taak en werkwijze is geregeld in het reglement van de Raad van Commissarissen. Afzonderlijke reglementen zijn in voorbereiding. Voor wat betreft hun samenstelling en functioneren voldoen de commissies in hoofdzaak reeds aan de aanbevelingen uit de corporate governance code. De (Algemene Vergadering van) Aandeelhouders Het hoogste besluitvormingsorgaan binnen Essent is de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Zij komt ten minste één keer per jaar bijeen. De Algemene Vergadering keurt de jaarrekening goed, met inbegrip van het voorstel tot winstverdeling, en verleent al dan niet decharge voor het gevoerde beleid en voor het daarop uitgeoefende toezicht. Zodra de nieuwe structuurregeling in werking is getreden, zal de statutaire lijst van de door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders goed te keuren besluiten worden herzien. Voor de informatievoorziening van aandeelhouders en andere vermogensverschaffers hebben wij inmiddels een speciale website ingericht met als adres www.essent-finance.nl.
13
robuust
6. Verslag van de Raad van Bestuur
Belangrijke gebeurtenissen in 2003
Bedrijfsongevallen Bij de uitvoering van een periodieke onderhoudsbeurt
Obligatielening
in één van onze elektriciteitscentrales heeft zich op
Op 10 juni 2003 heeft Essent een obligatielening uitgegeven
28 september 2003 een ernstig bedrijfsongeval voorgedaan.
van EUR 1 miljard met een looptijd van 10 jaar en een coupon
Bij dit ongeval, dat plaatsvond in de Amercentrale te
van 4,500%. De lening was ons succesvolle debuut op de
Geertruidenberg, zijn vijf werknemers van onder-
internationale kapitaalmarkt en vormde een belangrijke stap in
aannemers om het leven gekomen. Naar de exacte
de herstructurering van de financiering van Essent. De lening
toedracht van het ongeval is door Justitie en de
is uitgegeven als onderdeel van ons EUR 2 miljard Debt Issuance
Arbeidsinspectie een onderzoek ingesteld, waarvan de
Programme en is genoteerd op Euronext Amsterdam.
resultaten eind 2004 worden verwacht. Vooruitlopend daarop hebben wij al onze veiligheidsprocedures met
Euro Commercial Paper Programme
behulp van externe deskundigen op hun doelmatigheid
Teneinde meer uniformiteit en efficiency te brengen in
onderzocht.
onze kortetermijnfinanciering hebben wij op 10 juli 2003 een Euro Commercial Paper Programme gelanceerd ter grootte
Daarnaast hebben zich incidenten voorgedaan bij de
van EUR 1 miljard. Onder dit programma heeft Essent de
divisie Milieu en Essent Netwerken. Op 25 februari 2003 is bij
mogelijkheid kortlopende leningen aan te trekken op de
de uitvoering van laad- en loswerkzaamheden op het terrein
Europese geldmarkt.
van Essent Milieu te Wijster een chauffeur van een extern transportbedrijf verongelukt. Een eenduidige ongevalsoorzaak
Uitstel datum liberalisering
kon niet worden vastgesteld. Nader onderzoek door de
Medio 2003 is door de minister van Economische Zaken
Arbeidsinspectie heeft geen onregelmatigheden aan het
besloten de volledige opening van de energiemarkt niet te
licht gebracht.
laten plaatsvinden op 1 januari 2004, maar uit te stellen tot (vooralsnog) 1 juli 2004. De extra beschikbare tijd wordt door
Bij het bedrijfsonderdeel Netwerken is op 27 mei 2003
Essent benut om in samenspraak met alle andere partijen in
bij onderhoudswerkzaamheden aan een middenspannings-
de energiesector de organisatie, processen en systemen nog
installatie een monteur van Essent om het leven gekomen.
beter af te stemmen op de komst van de vrije markt.
Volgens de Arbeidsinspectie is op onderdelen van de werkinstructie afgeweken, hetgeen voor haar aanleiding was ons
Overeenkomsten met toezichthouder
een beperkte boete op te leggen.
Essent heeft samen met de andere Nederlandse netbeheerders overeenstemming bereikt met de toezicht-
Ondergrondse gasopslag
houder (DTe) over de regulering van de transporttarieven.
Essent is in oktober 2003 gestart met de bouw van een
In twee overeenkomsten, waarvan één voor elektriciteit
grootschalige ondergrondse opslagfaciliteit voor aardgas bij
(gesloten in april 2003 met een looptijd tot 2006) en één voor
Epe, Duitsland. De gasopslag vindt plaats in ondergrondse
gas (uit november 2003 en durend tot 2007) zijn afspraken
koepels, zogeheten cavernes, die door zoutwinning zijn
gemaakt over de hoogte van de door de DTe op te leggen
ontstaan. Begin 2005 moet de opslag, die een capaciteit heeft
efficiencykorting. De overeenkomsten, die twee regulerings-
van 200 miljoen m∂ aardgas, gereed zijn. Dit investeringsproject
perioden bestrijken, zorgen voor een stabiele financiële basis
past in onze strategie om onze positie op de aardgasmarkt
onder het netwerkbedrijf van Essent.
verder te versterken.
15
Organisatie en omgeving
mogen rekenen op een inspirerende werkomgeving en een appèl op hun persoonlijke verantwoordelijkheid. Willen wij
Strategie en marktontwikkeling
al onze belanghebbenden in de naaste toekomst kunnen
Het in 1999 uit een fusie voortgekomen bedrijf Essent
blijven dienen, dan is verdere groei noodzakelijk.
ontwikkelde een strategie, gebaseerd op de begrippen ‘Focus
Onze ambitie is erop gericht om op middellange termijn te
& Groei’. Essent concentreerde zich op drie terreinen, te
behoren tot de toonaangevende energiebedrijven in Noord-
weten energie, kabelcom en milieu, en besloot haar klanten
West Europa. Deze positie willen wij bereiken met behoud
een geïntegreerd pakket producten en diensten aan te
van onze zelfstandigheid en identiteit, financiële soliditeit en
bieden. Met dit zogeheten multi-utility concept heeft Essent
een evenwichtig samengestelde activiteitenportefeuille.
in de eerste jaren van haar bestaan goede resultaten geboekt.
Deze groei verwachten wij te realiseren door samen te werken met partners met een vergelijkbare strategie en ambitie.
Externe ontwikkelingen zoals de liberalisering en de internationalisering van de energiemarkt in combinatie met de
Als energiebedrijf heeft Essent gekozen voor een verticaal
voortgaande consolidatie op die markt hebben ons er medio
geïntegreerd model. Dit betekent dat wij, exploratie en winning
2003 toe gebracht onze strategie bij te stellen. Deze aan-
uitgezonderd, aanwezig zijn in alle schakels van de energie-
gescherpte strategie, die kan worden getypeerd als ‘Groei
voorziening. De recente ontwikkelingen op de Nederlandse
door Focus’, is vastgelegd in een aantal uitgangspunten die
energiemarkt hebben ons nog eens in deze keuze bevestigd.
tezamen de huidige missie van ons bedrijf vormen. Centraal
Zo zijn in 2003 de groothandelsprijzen voor elektriciteit
staat daarin de constatering dat Essent een energiebedrijf is
opnieuw aanzienlijk gestegen en waren de prijspieken
en geen multi-utility. Als energiebedrijf concentreert Essent
extremer en groter in aantal. Belangrijke oorzaken van deze
zich voortaan op de productie, het transport, de handel in en
ontwikkeling zijn de gestegen brandstofkosten (steenkool,
de levering van energie. In toenemende mate zal het daarbij
aardolie, aardgas) en een toegenomen vraag naar elektriciteit
gaan om duurzame energie. De focus op energie omvat even-
in combinatie met een niet toegenomen productiecapaciteit.
eens de levering van een aantal energiegerelateerde diensten,
Ook de onzekerheid over de effecten van de in 2005 te starten
zoals het onderhoud van CV- en warmwaterapparatuur
handel in CO2- emissierechten heeft bijgedragen aan de
alsmede energiebesparingsadviezen. In aanvulling op deze
volatiliteit van de markt. Als verticaal geïntegreerd bedrijf
kernactiviteiten blijven wij voorts actief op kabelcomgebied,
beschikt Essent over eigen productiecapaciteit. Ruim 80%
waar wij een driesporenbeleid volgen: naast kabeltelevisie en
van de door ons geleverde elektriciteit wordt door onszelf
radio bieden wij ook breedband internettoegang en telefonie.
geproduceerd; een omstandigheid die Essent minder gevoelig maakt voor prijsstijgingen op de inkoopmarkt voor elektriciteit.
Leidraad bij de uitvoering van deze energie-plus strategie vormen de belangen van onze klanten, aandeelhouders en
De aanstaande liberalisering van de energiemarkt wierp
medewerkers. Onze klanten mogen rekenen op een betrouwbare energievoorziening met een hoog serviceniveau, een
in 2003 haar schaduw vooruit. Ontwikkelingen, inherent aan
oplossingsgerichte behandeling en een redelijke prijs.
een vrije markt, vielen voor het eerst ook waar te nemen op de
Wij opereren daarbij - met oog voor ontwikkelingen in de
energiemarkt. Er was sprake van een verhevigde concurrentie
samenleving - als een toonaangevende, internationale en
tussen energiebedrijven (zeker op het gebied van Groene
zelfstandige onderneming, die met alle activiteiten waarde-
Stroom), concentratie van energiebedrijven (bijvoorbeeld het
groei levert aan de aandeelhouders. Onze medewerkers
samengaan van Eneco en REMU) en het faillissement van
16
een energiebedrijf (EnergyXS). Essent heeft zich in deze
technisch superieur zijn aan het koperdraad van andere aan-
dynamiek uitstekend staande weten te houden. Met betrekking
bieders. Onze 283.000 @Home-abonnees delen deze mening.
tot Groene Stroom zijn wij in Nederland uitgegroeid tot
In het door ons bekabelde gebied zijn wij inmiddels de
marktleider met een aandeel van 31%. Bovendien zijn wij de
grootste internetaanbieder. Ons telefonieproduct heeft in
grootste binnenlandse producent van duurzame energie.
korte tijd eveneens een respectabel marktaandeel behaald.
De wijziging van het subsidieregime ten gunste van binnen-
Ook hier zien wij de concurrentie met andere infrastructuren
landse productie, die medio 2003 door de overheid werd
met vertrouwen tegemoet. CATV, ons meest volwassen kabel-
doorgevoerd, onderstreept voor ons nog eens de juistheid
comproduct, heeft door de introductie van TV Home Digitaal
van onze duurzame energiestrategie. Een bijkomend
een aanzienlijke kwaliteitsimpuls gekregen. Alternatieve aan-
voordeel van de grotere inzet van duurzame bronnen zoals
bieders zijn hierdoor voorlopig weer op flinke achterstand
biomassa is dat onze energieproductie minder wordt geraakt
geplaatst. Nog onduidelijk is of Third Party Access (TPA) op
door de prijsstijging van conventionele brandstoffen.
grotere schaal in de kabelcomsector zal worden ingevoerd. TPA, het openstellen van netwerken voor concurrerende
De aangescherpte strategie houdt in dat Essent zich
dienstenaanbieders, zal weliswaar de concurrentie doen toe-
concentreert op haar kernactiviteiten, te weten energie en
nemen, maar tevens interessante nieuwe mogelijkheden bieden.
een aantal additionele producten en diensten. Voor de milieuactiviteiten had deze accentverschuiving een aantal
Liberalisering
consequenties waarvan de noodzaak nog eens werd onder-
Toen op 1 januari 2002 de tweede fase van de liberalisering
streept door de omstandigheid dat de resultaten van de
intrad, kregen 65.000 middelgrote zakelijke klanten de moge-
milieudivisie zich reeds geruime tijd ongunstig ontwikkelden.
lijkheid om zelf hun energieleverancier te kiezen. Circa 30%
Vanwege het uiteenlopen van de regelgeving in Nederland en
van hen is vervolgens ook naar een andere leverancier over-
de ons omringende landen is het stortvolume aanzienlijk
gestapt. Tegelijk met de introductie van deze keuzevrijheid
afgenomen en staan de verbrandingstarieven onder grote
werd een drietal andere overheidsmaatregelen van kracht.
druk. Omdat wij ook op middellange termijn geen verbetering
Bij een groot deel van de zogeheten tweedefaseklanten werd
in deze marktomstandigheden verwachtten, hebben wij onze
een nieuwe registratie van het energieverbruik ingevoerd.
milieuportefeuille geherstructureerd. Uitsluitend van twee
In plaats van maandelijks werd het verbruik voortaan elke
activiteiten, te weten de verbranding van afval en het beheer
vijf minuten vastgelegd. De bij de klanten aanwezige meters
van stortplaatsen, achtten wij de voortzetting gerechtvaardigd.
waren veelal op deze hogere meetfrequentie niet berekend,
Zij zijn inmiddels van de milieuportefeuille afgesplitst en
zodat vervanging noodzakelijk was. Omdat met de liberalise-
zullen elders in de organisatie worden ondergebracht.
ring van de energiemarkt ook de metermarkt door de over-
De overige milieubelangen zijn of worden afgestoten.
heid was vrijgegeven, konden de klanten hun nieuwe meter
Na deze noodzakelijke ingreep zijn onze inspanningen er nu
desgewenst laten installeren door een meetbedrijf zonder
op gericht het rendement van de resterende milieuactiviteiten
binding met of ervaring in de energiewereld. De derde com-
naar een aanvaardbaar niveau te brengen.
plicerende factor werd gevormd door de wettelijk voorgeschreven scheiding van taken en functies binnen de energiebedrijven zelf. De netbeheerder, verantwoordelijk
De kabelcomsector liet in 2003 een snelle groei zien van de markt voor breedband internet. Tegelijkertijd nam de
voor het transport, werd juridisch en administratief ontkop-
concurrentie tussen de aanbieders van verschillende infra-
peld van de rest van het bedrijf. De exponentieel gegroeide
structuren toe. Essent maakt gebruik van coaxkabels, die
meetinformatie, die door een veelheid van deels onervaren
17
derden verwerkt moest worden, in combinatie met overstap-
gegevens. Essent heeft een speciaal project opgezet, onder
pende klanten leidde tot knelpunten in de facturatie.
direct toezicht van de Raad van Bestuur, dat moet leiden tot
Alle bedrijven in de sector hadden ermee te kampen.
een juiste facturatie op basis van correcte klantinformatie
Derhalve is ook sectorbreed gewerkt aan het oplossen van de
ruimschoots vóór de door de sector met de minister van
oorzaak, gelegen in de zogeheten ketenproblematiek.
Economische Zaken afgesproken datum van 1 maart 2004.
Voor een goed functionerende vrije markt is een feilloze
De uitvoering van het project ligt goed op schema, aangezien
informatieketen tussen leverancier (levering energie), klant,
wij reeds in 2003 het noodzakelijke minimumniveau hadden
meetbedrijf (meting energieverbruik), netwerkbedrijf
bereikt. De door de minister aangekondigde onafhankelijke
(facturatie energietransport) en opnieuw leverancier (factu-
toetsing zien wij dan ook met vertrouwen tegemoet.
ratie energielevering) een eerste vereiste. De derde en laatste fase van de liberalisering zal vooralsnog Het Nederlandse marktmodel biedt een veel grotere reeks
ingaan op 1 juli 2004. Per die datum krijgen alle huishoudelijke
keuzemogelijkheden aan klanten dan in de ons omringende
en kleinzakelijke klanten toegang tot de vrije markt.
landen gebruikelijk is, terwijl de voorgeschreven tijdslimieten
Wij verwachten niet dat ook deze klantengroep geconfronteerd
voor het doorvoeren van klantswitches (vijf werkdagen) korter
zal worden met materiële facturatieproblemen.
zijn dan elders. De geïntroduceerde complexiteit betekent
Vanzelfsprekend heeft de sector bij de voorbereiding op de
ook dat de klant veelal niet bekend is met de verantwoorde-
marktopening voor fase-drie-klanten lering getrokken uit de
lijkheden die de wet bij hem legt. Zo heeft in het zakelijke
recente ervaringen. Een bijkomend voordeel is nog dat de
segment circa 17% van alle klantaansluitingen nog steeds
hoeveelheid meetinformatie ongewijzigd zal blijven. Ook in
niet de vereiste technische uitvoering, waardoor de uitvoering
de nieuwe situatie zal van deze klanten slechts eens per jaar
van de energiemeting voor deze klanten niet correct kan
de meterstand worden opgenomen. Na de liberalisering per
geschieden, hetgeen aanleiding geeft tot vaak handmatige
1 juli 2001 van de markt voor Groene Stroom is ruim 5% van
correctiehandelingen en vertraging.
de Nederlandse huishoudens al naar een andere leverancier overgestapt. Onze heringerichte systemen stellen ons in staat
Niettemin zijn de systemen van Essent klaar voor de vrije
deze wisselingen goed te verwerken. Hetzelfde geldt voor
markt, zij het dat geen rekening is gehouden met de eventuele
verhuizingen en andere wijzigingen van klantgegevens.
gevolgen van een mogelijke totale afscheiding van onze
Ook zal er in 2004 onverminderd worden gewerkt aan en
distributienetwerken. Wij willen dan hier ook pleiten voor een
geïnvesteerd in de verbetering van onze processen ten aanzien
duidelijke prioriteitstelling door de overheid. Het belang van
van klantgerichtheid. De grote inspanningen die hiervoor in
de klant gaat voor en dat belang is vlak voor de opening van
de achterliggende jaren zijn getroost, dienen in 2004 te leiden
de markt niet gediend met een discussie over het al dan niet
tot betere resultaten voor de klant in de zin van een correcte
afsplitsen dan wel privatiseren van de netwerken. Wij zijn
en efficiënte dienstverlening, tijdige en correcte facturen en
overigens van mening dat de discussie over privatisering
een oplossingsgerichte afhandeling van vragen en klachten.
geen haast heeft, omdat de energiesector en dus ook Essent eerst moet aantonen om te kunnen gaan met de vrije markt.
Risico’s en risicobeheer In de uitoefening van haar bedrijfsactiviteiten wordt
In 2002 en 2003 is door alle bedrijven voortvarend gewerkt
Essent geconfronteerd met diverse risico’s. Ondernemerschap
aan de verbetering van zowel het proces van gegevensuitwis-
brengt nu eenmaal bepaalde onzekerheden met zich mee.
seling en -verwerking als aan de kwaliteit van de gehanteerde
Niet alle risico’s kunnen op voorhand worden uitgesloten.
18
Ondernemerschap betekent echter ook dat risico’s tijdig
vormt een risico. Om die reden hanteert Essent ook een
worden geïdentificeerd en actief worden beheerd.
zogeheten ‘Credit Value at Risk’ (CVaR), gedefinieerd als het
Wij hebben de risico’s die samenhangen met onze kern-
maximale verlies dat Essent gedurende een periode van een
activiteiten in kaart gebracht. Een gecoördineerde aanpak
jaar kan oplopen doordat handelspartners niet aan hun
zorgt ervoor dat vitale risico’s bijtijds worden gesignaleerd en
contractuele verplichtingen kunnen voldoen, wederom bij
dat adequate maatregelen worden getroffen. Het onderkennen
een betrouwbaarheidsniveau van 95%. Hiertoe zijn met alle
en onder controle houden van risico’s is permanent onderwerp
individuele handelspartners kredietlimieten afgesproken.
van managementaandacht op alle niveaus in de organisatie. Door deze integrale en consequente benadering wint ons
Regulering van tarieven
risicobeheer nog steeds aan effectiviteit.
Een deel van onze energieactiviteiten staat onder toezicht van de DTe, de Dienst uitvoering en toezicht energie.
Energiehandel
De dienst waakt over de goede werking van de Nederlandse
Als verticaal geïntegreerd energiebedrijf zijn wij
energiemarkt en in het bijzonder van het netwerksegment
betrokken bij alle aspecten van de energievoorziening: van
waar van oudsher sprake is van een natuurlijk monopolie.
de inkoop van brandstoffen voor onze centrales tot en met
Tot de taken van de toezichthouder behoort ook de
de levering aan onze eindverbruikers. Met het oog op de con-
vaststelling van de tarieven voor het transport van energie
tinuïteit van het productieproces en ter bevordering van de
over het netwerk. Met deze bevoegdheid heeft de DTe
leveringszekerheid sluiten wij termijncontracten af voor
rechtstreeks invloed op de hoogte van een deel van onze
de in- en verkoop van zogeheten commodities als steenkool,
inkomsten. In 2003 zijn wij erin geslaagd om met de DTe een
aardolie, aardgas en elektriciteit. De prijsrisico’s die voort-
tweetal overeenkomsten te sluiten waarin afspraken zijn
vloeien uit deze contracten worden in de hand gehouden
gemaakt over de maximaal door de netbeheerders in rekening
met behulp van een stelsel van financiële en volumetrische
te brengen transporttarieven. Omdat deze overeenkomsten
limieten, vastgesteld per commodity en per geografische
zijn aangegaan voor de duur van twee reguleringsperioden
markt. Om de risico’s te kunnen kwantificeren, maken wij
(voor elektriciteit tot en met 2006 en voor gas tot en met
gebruik van het begrip ‘Value at Risk’ (VaR): het maximale
2007) bieden zij ons voor langere tijd zekerheid ten aanzien
verlies dat Essent, bij een betrouwbaarheidsgraad van 95%,
van het rendement van het gereguleerde netwerkbedrijf.
tijdens een maand kan oplopen als gevolg van de prijsont-
Deze financiële stabiliteit draagt ertoe bij dat wij ook in de
wikkeling van de verhandelde commodities alsmede van de
toekomst in onderhoud en uitbreiding van het netwerk
daarbij gehanteerde valuta’s. In 2003 hebben wij het systeem
kunnen blijven investeren.
nog verder verfijnd, zodat bij de bepaling van de VaR nu ook rekening wordt gehouden met fluctuaties in de prijs van
Marktopening
bijvoorbeeld groencertificaten en biomassa. Het volgens de
De Nederlandse energiemarkt wordt in drie stappen
VaR-methodiek maximaal toelaatbare risico op enig moment
vrijgegeven, waarvan de laatste naar verwachting zal plaats-
bedraagt EUR 20 miljoen. De daadwerkelijke hoogte van de
vinden op 1 juli 2004. Liberalisering houdt in dat afnemers
VaR wordt door ons wekelijks getoetst. Ondanks de aanhou-
zelf hun energieleverancier kunnen kiezen en desgewenst
dende stijging van de brandstofprijzen en een zeer volatiele
kunnen overstappen naar een ander bedrijf. Ten tijde van de
groothandelsmarkt voor energie werd de limiet in 2003 geen
opening van de markt voor grote, respectievelijk middelgrote
enkele keer overschreden. Niet alleen de commodityprijs,
zakelijke klanten hebben wij besloten niet tegen elke prijs te
maar ook de kredietwaardigheid van de contractpartner
streven naar klantbehoud, maar ons in plaats daarvan te
19
gedreven
concentreren op het op peil houden van onze marge.
we door een betere beheersing van het werkkapitaal en een
Vooruitlopend op de volledige liberalisering per 1 juli 2004 is
restrictief investeringsbeleid het totaal van de schulden met
in 2001 de markt voor Groene Stroom geheel vrijgegeven.
bijna EUR 0,8 miljard teruggebracht. Mede daardoor verbeterde
Huishoudelijke en kleinzakelijke klanten kunnen van energie-
de verhouding eigen vermogen/totaal vermogen.
leverancier wisselen, onder voorwaarde dat zij bij hun nieuwe leverancier Groene Stroom afnemen. Vele klanten hebben
Personeel en organisatie
van hun vrijheid gebruik gemaakt om Groene Stroom-klant te
Essent is het resultaat van een fusieproces dat ongeveer
worden bij Essent. Ons Groene Stroom-aanbod bleek dermate
een decennium heeft geduurd. Na de meest recente fusie,
attractief dat Essent in 2003 kon uitgroeien tot marktleider.
eind 1999, werd het noodzakelijk om in de veelheid van
Ook op de volledig vrije markt verwachten wij als betrouwbare
bedrijfsactiviteiten meer structuur aan te brengen. Wij zijn
leverancier van een redelijk geprijsd productenpakket voor
toen begonnen met de bouw van een nieuwe organisatie en
vele klanten een aantrekkelijke aanbieder te kunnen zijn.
de bundeling van activiteiten in divisies. Deze opzet, die in 2003 in grote lijnen kon worden voltooid, heeft een positief
Storingen
effect gehad op de eenwording van Essent.
Een veilige en ononderbroken bedrijfsvoering is van groot belang voor Essent en voor de maatschappij waarvan wij
Inmiddels heeft zich al weer een nieuwe uitdaging
deel uitmaken. Onze elektriciteitscentrales en onze transport-
aangediend, te weten de volledige liberalisering van de
en distributienetwerken dienen probleemloos te functioneren.
energiemarkt op 1 juli 2004. Een dergelijke ingrijpende
Doen ze dat niet, dan kunnen de gevolgen voor mens en
wijziging van de marktomstandigheden vergt een navenante
maatschappij ingrijpend zijn. Wij spannen ons derhalve tot
aanpassing van het functioneren van een onderneming en
het uiterste in om ongelukken en storingen te voorkomen.
haar medewerkers. In de strijd om de klant komt het erop
Niet in alle gevallen hebben storingen een interne oorzaak.
aan dat elke medewerker de juiste resultaatgerichte attitude
Gedacht moet worden aan de vele graafincidenten waarbij
bezit en wordt ondersteund door efficiënte, klantvriendelijke
derden een kabelbreuk veroorzaken. Intensievere informatie-
processen. Dit is een gedeelde inspanning. In onze
uitwisseling met organisaties van weg- en waterbouwers
ondernemingsmissie hebben wij dat als volgt geformuleerd:
moet in deze situatie verbetering brengen. Op basis van lang-
onze medewerkers mogen rekenen op een inspirerende
jarige onderhoudsprogramma’s investeren wij permanent in
werkomgeving en een appèl op hun persoonlijke
de kwaliteit van onze centrales en netwerken en aan de hand
verantwoordelijkheid. Wij willen onze medewerkers een op
van internationale vergelijkingsstudies beoordelen wij of
de vrije markt afgestemde organisatie bieden met duidelijke
nog extra verbeteringen mogelijk zijn.
doelen en een daarmee corresponderende salarisstructuur. Een toenemend aantal medewerkers ziet inmiddels zijn bij-
Financiering
drage aan het resultaat van Essent tot uitdrukking gebracht
Ons financieel beleid is gericht op het creëren van zo
in een vorm van variabele beloning. Medewerkers die willen
optimaal mogelijke balansverhoudingen teneinde de financiële
doorgroeien, hebben de mogelijkheid een opleiding te volgen
weerbaarheid van onze onderneming te versterken. In 2003 is
of kunnen overstappen naar een andere divisie. In 2003 zijn
het risicoprofiel van de financiering van onze activiteiten
ook de eerste ervaringen opgedaan met een expatriate-
verkleind. Enerzijds konden we door het plaatsen van een
programma, dat de uitwisseling tussen de Nederlandse en
tienjarige obligatielening een belangrijk deel van onze
Duitse dochterbedrijven van Essent moet bevorderen.
schulden op korte termijn herfinancieren. Anderzijds hebben
Structurele aandacht voor management development zorgt
21
ervoor dat werknemers met managementpotentieel tijdig
Bij het afsluiten van de CAO’s voor 2003 zijn werkgevers en
worden geïdentificeerd. Hierdoor wordt het mogelijk om
vakorganisaties in de energie- en watersector overeengekomen
opvolgers voor het huidige management ook uit eigen ge-
een studie uit te voeren naar een meer eigentijdse, flexibele
lederen te rekruteren. Zo ondersteunt het Essent Leadership
pensioenregeling. Een eerste concept wordt in de loop van
Programme medewerkers met leidinggevende kwaliteiten bij
2004 verwacht.
de verdere ontwikkeling van hun managementvaardigheden. De noodzakelijke instroom van jong talent wordt zeker
Medezeggenschap
gesteld met behulp van het gelijknamige traineeprogramma.
Een goede communicatie tussen management en mede-
Succession planning ten slotte garandeert dat voor managers
zeggenschap is van groot belang, zeker als de onderneming
op sleutelposities tijdig een opvolger gereed staat. Het aantal
zich bevindt aan de vooravond van ingrijpende veranderingen.
vrouwen in managementfuncties blijft stabiel. Eind 2003
In 2003 was er sprake van een uitstekende overlegrelatie op
werd 10% van de 150 topfuncties binnen Essent bekleed
alle niveaus van het bedrijf, zowel met de ondernemings-
door een vrouw. Wij achten het onze verantwoordelijkheid
raden binnen de divisies, met de Centrale Ondernemingsraad
dat onze medewerkers kunnen beschikken over alle
op holdingniveau als met de Europese Ondernemingsraad in
faciliteiten, noodzakelijk voor het functioneren in een gelibe-
geval van grensoverschrijdende aangelegenheden. Behalve
raliseerde markt. Het is vervolgens aan de medewerkers om
over de aanstaande liberalisering werd uitvoerig van
van de mogelijkheden daadwerkelijk gebruik te maken. Een
gedachten gewisseld over de aanscherping van de strategie,
medewerker is zelf verantwoordelijk voor het op peil houden
waaronder de herstructurering van de divisie Milieu, de
van zijn kennis en vaardigheden, derhalve voor zijn
veiligheid van werkprocessen, de gedeeltelijke uitbesteding
inzetbaarheid ook op de langere termijn. Ook van oudere
van automatiseringsdiensten en het nieuwe structuurregime.
(50+) werknemers wordt een dergelijke houding verwacht. Voor hen zullen speciale opleidingen worden georganiseerd
Om haar positie als discussiepartner voor het management
om hun loopbaanperspectief te verlengen.
een kwaliteitsimpuls te geven is de medezeggenschap een professionaliseringstraject gestart. Ook streeft zij naar een
Het medewerkersonderzoek dat in 2003 is gehouden,
samenstelling van de diverse raden die een getrouwere
heeft uitgewezen dat medewerkers over het algemeen
afspiegeling vormt van het werknemersbestand. Het jaar 2004
positief gestemd zijn over de werksituatie bij Essent, maar
wordt een belangrijk jaar. Meer dan ooit is een open en effectief
dat een aantal zaken, waaronder de gangbare management-
overleg tussen management en medezeggenschap essentieel
stijl en een gesignaleerd tekort aan transparantie, nadere aan-
voor het succesvol functioneren van onze onderneming.
dacht behoeft. In 2004 zullen wij hier zeker aan werken. Informatie- en Communicatietechnologie Het ziekteverzuim bedroeg voor geheel Essent 4,7% en
In een complexe onderneming als Essent zijn ICT-voor-
ligt daarmee op hetzelfde niveau als dat van bedrijven in
zieningen onmisbaar voor het goed functioneren van de
vergelijkbare omstandigheden.
organisatie.
In 2003 is een vacaturestop afgekondigd om ervoor te
Zo zal de volledige opening van de energiemarkt een
zorgen dat medewerkers die vrijkomen uit heringerichte
toename te zien geven van het aantal klanten dat van
processen elders binnen Essent weer worden ingezet.
leverancier wisselt. Dit overstapgedrag zal gepaard gaan met
Deze maatregel begint het gewenste effect te sorteren.
een groei van het elektronische berichtenverkeer, die door
22
onze factureringssystemen moet worden verwerkt. In een
Parallel aan de introductie van het Masterplan hebben wij
vrije markt willen wij ons van andere aanbieders
een discussie gevoerd over onze kerntaken en besloten ons
onderscheiden door middel van een productenpakket dat
voortaan meer te concentreren op het leveren van onder-
nauwkeurig is afgestemd op de wensen van onze klanten.
steuning aan de specifieke diensten voor de verschillende
Flexibele klantmanagementsystemen moeten ons in staat
divisies van Essent. Een van de consequenties van dit besluit
stellen tijdig op veranderende voorkeuren in te spelen.
is dat wij een aantal generieke, veel managementaandacht
Als handelaar op de APX hebben wij te maken met een
vragende ICT-aangelegenheden buiten de onderneming
toenemende volatiliteit van de groothandelsmarkt.
zullen plaatsen. Zo hebben wij in juli 2003 een meerjarig
De registratiesnelheid van onze risk managementsystemen
contract gesloten met IBM voor het beheer (inclusief
dient met de marktbewegingen gelijke tred te houden.
standaardisatie en modernisering) van zowel de kantoor-
Willen wij Essent goed kunnen besturen en slagvaardig
automatisering met bijbehorende netwerken als de
kunnen optreden, dan moeten onze financieel-
rekencentra van Essent in Nederland. Behalve een flinke
administratieve en managementinformatiesystemen
kostenbesparing beoogt deze uitbesteding ook een grotere
technologisch en inhoudelijk bij de tijd zijn.
flexibiliteit en betrouwbaarheid. Deze laatste aspecten zijn van groot belang in verband met de aanstaande volledige
ICT-voorzieningen spelen derhalve een bepalende rol in
liberalisering van de energiemarkt. Of na de infrastructuur
het bestaan en voortbestaan van Essent. Om aan dat belang
ook andere ICT-taken dienen te worden uitbesteed, zal in
op gestructureerde wijze aandacht te kunnen besteden, is in
2004 nader worden bezien.
2003 het zogeheten ICT Masterplan opgesteld. Met dit plan worden twee doelen nagestreefd, te weten het Essent-breed
Onderzoek en ontwikkeling
afstemmen van ICT-inspanningen alsmede het doorvoeren
Essent is een bedrijf waar techniek een belangrijke
van kostenbesparende standaardisaties. Aangezien ICT-voor-
plaats inneemt. Om onze producten te kunnen maken en
zieningen een voorwaarde vormen voor het welslagen van
transporteren, gebruiken wij een breed scala aan technische
een groot aantal bedrijfsactiviteiten worden er op vele
voorzieningen waaraan wij zeer hoge eisen stellen. De toe-
plaatsen in de onderneming initiatieven ontplooid. Met de
gepaste techniek dient bewezen te zijn, bovenal veilig en
komst van het ICT Masterplan worden alle voorstellen
niet schadelijk voor het milieu. Met niet aflatende inspanning
getoetst op hun bijdrage aan de ondernemingsdoelen van
werken wij bovendien aan verdere verbetering en
Essent. Synergieën, schaalvoordelen en kostenbesparingen
vernieuwing teneinde nog efficiënter te kunnen inspelen op
zijn daarbij belangrijke selectiecriteria.
de wensen van de klant.
Evenals de Essent organisatie dragen ook de ICT-voor-
In 2003 waren onze investeringen gericht op het
zieningen de sporen van ons fusieverleden. Het grote aantal
realiseren van een aantal speerpunten, waaronder de
systemen met hun grote onderlinge verschillen is op termijn
verdere verduurzaming van onze energieproductie en een
niet bevorderlijk voor de flexibiliteit en het innovatie-
aanzienlijke vergroting van de transmissiesnelheid van onze
vermogen van de organisatie. Standaardisatie moet hier
kabelcomnetten.
uitkomst bieden. Minder - onnodige - diversiteit zal leiden tot een betere kwaliteit en aanzienlijk lagere kosten. Het ICT
De meeste grootschalige elektriciteitscentrales van
Masterplan voorziet in een stapsgewijze stroomlijning van
Essent zijn inmiddels technisch geschikt gemaakt voor het
zowel hardware als software.
meestoken van schone biomassa. Extra milieuwinst kan nog
23
worden behaald door - onder handhaving van het energetisch
elektriciteit is nu eenmaal niet geheel van gevaar ontbloot.
rendement - het aandeel biomassa verder op te voeren.
Derhalve kunnen risico’s nooit geheel worden uitgebannen.
Nader onderzoek is gedaan naar het effect van verschillende
Wel kunnen ze aanzienlijk worden beperkt. Daartoe dienen
brandstofsamenstellingen. Verduurzaming houdt vanzelf-
risico’s in kaart te worden gebracht en actief te worden bejegend.
sprekend ook in dat gewerkt wordt aan de vermindering van Risicobeheer is niet alleen een taak van de bedrijfsleiding,
de milieudruk van de conventionele elektriciteitsproductie. Zo is veel aandacht besteed aan emissiereductie en aan de
maar is een opdracht aan elke werknemer, ongeacht zijn
behandeling van koelwater.
plaats in de organisatie. In de missie van Essent is deze opvatting tot uitdrukking gebracht in onze verzekering dat werknemers mogen rekenen op een inspirerende en veilige
Onze kabelinfrastructuur wordt gevormd door een hoofdnetwerk van glasvezel met korte uitlopers van
werkomgeving, maar ook op een appèl op hun persoonlijke
coaxkabel. Het glasvezelnetwerk reikt tot ca. 300 m van de
verantwoordelijkheid.
voordeur van onze abonnees. Voor de resterende afstand tot Ondanks ons stringente veiligheidsbeleid zijn wij in 2003
de huisaansluiting maken we gebruik van coax. Over deze uitgebalanceerde infrastructuur kan op dit moment
geconfronteerd met drie bedrijfsongevallen waarbij in totaal
informatie worden getransporteerd met een snelheid van
zeven dodelijke slachtoffers vielen. Eén van deze incidenten
2 tot 2,5 MB per seconde. In 2003 hebben wij in ons
deed zich voor bij de divisie Energie, waar tijdens de uitvoering
laboratorium een nieuwe techniek getest, genaamd Ethernet
van reguliere onderhoudswerkzaamheden in de stoomketel
to the Home. Met behulp van deze techniek kan over ons
van de Amer9 elektriciteitscentrale vijf mensen om het leven
huidige netwerk, dus zonder verdere verglazing, informatie
kwamen. In alle gevallen is door de bevoegde instanties een
met veel hogere snelheden worden uitgewisseld. In het
onderzoek ingesteld naar de toedracht. Voorzover de
beginstadium zal een snelheid van zeker 10 MB per seconde
uitkomsten daarvan inmiddels bekend zijn, hebben wij deze
mogelijk zijn, waarna, met de verfijning van de techniek, de
aangegrepen om onze veiligheidsvoorschriften op volledig-
snelheid zal oplopen tot 50 MB en uiteindelijk zelfs tot
heid en effectiviteit te toetsen.
voorbij 100 MB per seconde. Begin 2004 zal het nieuwe Al onze bedrijfsonderdelen werken op basis van op hun
concept in de praktijk worden beproefd.
activiteiten toegespitste veiligheidsprocedures, die bovendien regelmatig aan de nieuwste inzichten worden aangepast.
Veiligheidsbeleid
Daarnaast zijn in al onze divisies veiligheidsdeskundigen werkzaam die op de naleving van deze procedures toezien. In het
In de uitvoering van al onze bedrijfsactiviteiten streven wij naar duurzaamheid en kwaliteit. Absolute prioriteit
werkoverleg worden onze medewerkers ervan doordrongen dat
geven wij daarbij echter aan veiligheid. Onverminderd het
veiligheidsvoorschriften onder alle omstandigheden moeten
belang van aspecten als klantvriendelijkheid en tijdigheid,
worden nageleefd en dat gelegenheidsoplossingen niet geoor-
hechten wij aan veiligheid het meeste gewicht. Een deugde-
loofd zijn. Ongeacht de oorzaak van de fatale bedrijfsongevallen,
lijke uitvoering is voor alles een veilige uitvoering.
hebben wij het nodig geoordeeld om het veiligheidsbesef in
Veiligheid vormt het fundament onder ons werk.
onze organisatie verder aan te scherpen. Wij hebben daartoe
Veiligheid is van oudsher de bron van onze bedrijfscultuur.
een speciaal VGWM (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn,
Onze bedrijfsactiviteiten brengen echter van nature bepaalde
Milieu) - programma gestart, waarvan de programmaleider
risico’s met zich mee. Het opwekken en transporteren van
rechtstreeks rapporteert aan de Raad van Bestuur.
24
In het najaar van 2003 is begonnen met een systematische
Veiligheid is een onderwerp dat permanente aandacht
inventarisatie van de veiligheidssituatie bij Essent.
behoeft. Ook na de invoering van Essent-brede VGWM-
Voor de uitvoering van deze zogeheten nulmeting is onder-
normen blijft die aandacht noodzakelijk. Wij zullen ons
steuning gevraagd van externe adviseurs met veel ervaring
bij voortduring inspannen om de veiligheidssituatie verder
op VGWM-gebied. Een team van onderzoekers heeft een
te optimaliseren, zodat Essent zich kan blijven meten met
uitgebreide inspectieronde gemaakt langs al onze
vergelijkbare bedrijven in binnen- en buitenland.
bedrijfsonderdelen en hun diverse locaties, zowel in Nederland als in Duitsland. Daarnaast hebben zij gesproken
Wij allen zijn ervan doordrongen dat in de uitvoering
met een representatief deel van onze werknemers en hebben
van ons werk veiligheid te allen tijde dient te prevaleren.
zij onze veiligheidsinstructies bestudeerd. In hun in
Om het even welke andere belangen op het spel staan, wij
december 2003 verschenen rapportage beschrijven de
zullen nimmer concessies doen aan de veiligheid.
onderzoekers de voornaamste risicogebieden en geven zij een overzicht van de aanwezige veiligheidsmaatregelen.
Financiën
Aan hun waarnemingen verbinden zij de conclusie dat bij Essent serieuze aandacht wordt besteed aan veiligheid, maar
Resultaatontwikkeling
dat de afstemming tussen de verschillende initiatieven zou
Met ingang van 2003 is Afvalverbranding Zuid Nederland
moeten worden vergroot. Sturing op basis van Essent-brede
N.V. (AZN) behandeld als groepsmaatschappij en niet meer
veiligheidsdoelstellingen zou de onderlinge samenhang
als deelneming. Daarnaast is het belang in hanseWasser
kunnen bevorderen.
Bremen GmbH en hanseWasser Ver- und Entsorgungs GmbH behandeld als een deelneming en niet meer als Groeps-
Deze aanbeveling was het startsein voor de tweede fase
maatschappij. De resultaten van AZN zijn meegeconsolideerd
van het VGWM-programma. Vóór medio 2004 zal een Essent-
in de resultaten van Essent N.V., terwijl de resultaten van
overkoepelend veiligheidsbeleid zijn geformuleerd en zullen
hanseWasser zijn verwerkt als resultaat deelnemingen.
algemeen geldende veiligheidsnormen zijn vastgesteld en
De consolidatie van AZN en het niet consolideren van hanse-
ingevoerd. Met het oog op de handhaving ervan zal binnen
Wasser had een verwaarloosbaar effect op de omzetontwikke-
hetzelfde tijdsbestek ook een controlemethodiek zijn uitge-
ling en een neutraal effect op het netto resultaat van Essent N.V.
werkt. Verdere sturing zal plaatsvinden aan de hand van specifieke prestatie-indicatoren waarover de bedrijfsonder-
De netto omzet van Essent is in 2003 met 7,7% gestegen
delen periodiek moeten rapporteren.
tot EUR 7,1 miljard. Het grootste deel van de omzetgroei is autonoom (7,6%). De segmenten Gas (+ 10,4%) en Kabelcom
Stimulering van het veiligheidsbewustzijn in de
(+ 13,8%) hebben in belangrijke mate aan de omzetstijging
organisatie kan niet worden bewerkstelligd met uitsluitend
bijgedragen. De omzetstijging in het segment Gas is vooral het
de invoering van nieuwe regels. Noodzakelijk is ook een ver-
gevolg van een hogere afzet in het eerste en vierde kwartaal.
hoogde alertheid bij de medewerkers. Hiertoe is onder meer
In het segment Kabelcom werd de stijging gerealiseerd door
een interne bewustwordingscampagne gevoerd onder
een sterke groei in de afzet van @Home producten (breedband
het motto ‘Jij bent Essent’. Medewerkers worden daarin
internet). De omzetdaling in het segment Milieu (- 21,4%)
nadrukkelijk gewezen op hun verantwoordelijkheid met
was vooral een gevolg van de aanhoudende export van afval
betrekking tot de naleving van procedures én de signalering
naar het buitenland en de daarmee gepaard gaande onder-
van onveilige situaties.
bezetting van de verwerkingscapaciteit in Nederland.
25
effectief
De totale bruto marge inclusief overige bedrijfsopbrengsten
Het bedrijfsresultaat steeg met 1,4% tot EUR 674 miljoen.
steeg met 2,2% tot EUR 3,09 miljard. De bruto marge op
Uitgedrukt in procenten van de netto omzet kwam het
Elektriciteit ontwikkelde zich positief (+ 4,9%), onder meer
bedrijfsresultaat uit op 9,5%, een daling met 0,5%-punt ten
door een sanering van verlieslatende contracten in de zake-
opzichte van 2002 (2002: 10,0%). Hierbij dient te worden opge-
lijke markt en een toename van de productie van elektriciteit
merkt dat het buitengewoon resultaat van EUR 17,9 miljoen
door een groter opgesteld windvermogen in Duitsland.
vóór belasting, dat in de jaarrekening 2002 separaat was
Het fatale ongeval in de Amercentrale en de hiermee samen-
verantwoord, nu in het bedrijfsresultaat 2002 is verwerkt.
hangende langer dan geplande revisieperiode, en de teleurstellende windomstandigheden in 2003, drukten een
De per saldo financiële lasten zijn met 1,1% gestegen tot
verdere groei van de elektriciteitsmarge. Voor Gas steeg de
EUR 210 miljoen. De rentelasten zijn in 2003 fors afgenomen
bruto marge zowel door hogere volumes als betere tarieven
als gevolg van herstructurering en het terugbrengen van het
(+ 14,2%). De margestijging op kabelactiviteiten bedroeg
rentedragende vreemd vermogen. De kosten voor herstructu-
15,6% met name als gevolg van de toegenomen afzet van
rering van het rentedragende vermogen, EUR 22 miljoen, zijn
breedband internet. De marge van onze Nederlandse milieu-
in de financiële lasten begrepen en neutraliseerden de daling
activiteiten steeg met 13,5% als gevolg van de consolidatie
van de rentelasten gedeeltelijk.
van AZN. Het resultaat uit niet-geconsolideerde deelnemingen bedroeg in 2003 EUR 39 miljoen, een stijging van EUR 44 miljoen
De bedrijfslasten namen met 2,4% toe tot EUR 2,42 miljard. De positieve effecten van de ingezette kostenreductie-
in vergelijking met 2002. Het resultaat uit niet-geconsolideerde
programma’s worden zichtbaar, met name in de Energie-
deelnemingen betreft onder meer N.V. Elektriciteit Produktie-
en Kabelcomsegmenten. De daling van de personeelskosten
maatschappij Zuid-Nederland EPZ, van Gansewinkel Groep
(- 2,8%) tot EUR 717 miljoen is mede het gevolg van een
B.V. en Stadtwerke Bielefeld GmbH.
daling van de vaste formatie, welke zowel in Nederland als Het resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening vóór
in Duitsland heeft plaatsgevonden. De afschrijvingen, inclusief bijzondere waardeverminderingen, stegen met
belasting over 2003 bedroeg EUR 503 miljoen, een stijging
14,5% tot EUR 728 miljoen. Dit is onder andere een gevolg
van 11,2% in vergelijking met 2002. De belastingen over dit
van de afwaardering van onrendabele warmte-
resultaat bedragen EUR 86,1 miljoen, wat een effectieve
krachteenheden met EUR 81 miljoen. De reguliere
belastingdruk betekent van 17,1%. De in vergelijking met
afschrijvingen bleven op een gelijk niveau als in 2002.
de nominale tarieven relatief lage belastingdruk weerspiegelt
Door extra kosten voor de liberalisering (call centres,
met name de verrekening van compensabele verliezen die
facturering, informatiesystemen) stegen de kosten voor
niet of slechts gedeeltelijk waren gewaardeerd. De invloed
uitbesteed werk met 8,7% tot EUR 888 miljoen.
op het resultaat van de in 2003 en eerder bereikte
Daarnaast zijn extra kosten gemaakt voor het verbeteren
overeenstemming met de Belastingdienst over de fiscale
van de beschikbaarheid van centrales, die over het gehele
openingsbalans is, na de reeds gevormde actieve latentie in
jaar 2003 minder was dan gewenst. Overige kosten daalden
2002, beperkt.
in 2003 met name door een gedeeltelijke vrijval van de Het belang derden in het resultaat 2003 bedroeg
voorziening ‘herstructurering energiesector’ ondanks het treffen van een voorziening voor de verwijdering van asbest
EUR 28 miljoen, een toename van EUR 31 miljoen ten
in onze productiecentrales.
opzichte van 2002. Deze toename wordt vooral veroorzaakt
27
door de toename van het resultaat bij Stadtwerke Bremen AG.
en stortactiviteiten. Andere activiteiten zullen worden
Na aftrek van het belang derden, kwam het netto resultaat in
vervreemd, waaronder het 45% belang in het afvalinzamel-
2003 uit op EUR 389 miljoen. Dit is een stijging van 25,0%
bedrijf Van Gansewinkel Groep B.V. In 2003 werd reeds
ten opzichte van 2002. Het netto resultaat per aandeel
Bowie Recycling B.V. verkocht.
bedraagt EUR 2,60 (2002: EUR 2,08). In 2003 werd het belang in N.V. Nutsbedrijven Maastricht Kasstroom
met 7,1% uitgebreid tot 78,5%. Uit hoofde van de bestaande
Het geconsolideerde kasstroomoverzicht kan als volgt
overeenkomst zal het belang in N.V. Nutsbedrijven
worden samengevat (in miljoenen euro’s):
Maastricht de komende jaren geleidelijk worden uitgebreid naar 100% ultimo 2006. 2003
2002 De concessie die Essent eerder verwierf in het gasveld
kasstroom
- 128
143
te Waalwijk is in 2003 verder uitgebreid, teneinde Essents gasstrategie verder te versterken.
uit operationele activiteiten
1.141
502
uit investeringsactiviteiten
- 502
- 559
uit financieringsactiviteiten
- 767
200
Vennootschapsbelasting De Nederlandse energieactiviteiten van Essent vallen met ingang van 1 januari 1998 onder de vennootschapsbelastingplicht. Tot en met 2001 gold een tarief van 0%.
Als gevolg van een verbetering van het netto werk-
Met ingang van 2002 zijn de Nederlandse energieactiviteiten
kapitaal is de kasstroom uit operationele activiteiten in 2003
aan het normale tarief van 34,5% onderworpen. De resultaten
toegenomen ten opzichte van 2002. De verbetering van het
van de milieu- en kabelcomactiviteiten waren reeds onder-
werkkapitaal wordt verklaard door de in 2003 geleverde
worpen aan dit tarief.
inspanningen op het gebied van facturatie en inning, die hebben geresulteerd in lagere vorderingen op handels-
Ook in 2003 heeft intensief overleg plaatsgevonden
debiteuren. De niet-rentedragende schulden aan derden zijn
tussen de energiesector en de Belastingdienst over de waarde-
gestegen onder invloed van belastingen en investeringsver-
ring van de activa op de fiscale openingsbalans. Dit heeft in
plichtingen. De investeringskasstroom daalde met 10,3%.
december 2003 geresulteerd in een akkoord over de fiscale
De investeringen in onze elektriciteits- en gasnetwerken zijn
waarde op de fiscale openingsbalans per 1 januari 1998 van
ten opzicht van 2002 licht gestegen. De voorgenomen
de distributieactiva (zijnde de elektriciteits-, gas- en warmte-
investeringen in de warmtekrachtcentrale voor Ineos in
netwerken). Op dit moment vindt er nog overleg plaats met
België en de gasopslag te Epe (Duitsland) zullen in 2004
de Belastingdienst omtrent de fiscale afschrijvingstermijnen
leiden tot substantiële kasuitgaven. De netto vrije kasstroom
van de netwerken. Tevens vindt nader overleg met de
die in 2003 ontstond, is gebruikt voor het terugbrengen van
Belastingdienst plaats om te beoordelen of het mogelijk is
de vreemd-vermogenfinanciering.
eveneens een afspraak te maken over de waarde op de fiscale openingsbalans en de fiscale afschrijvingen van de overige
Acquisities en desinvesteringen
activa (o.a. decentrale opwekinstallaties en courante
Essent heeft in 2003 aangegeven zich in het milieuveld
panden). Een akkoord over de productieactiva was reeds in
te willen concentreren op twee taken, te weten verbranding
2002 bereikt.
28
Door het verschil tussen de fiscale waarde van de distributie-
10 juli een Euro Commercial Paper Programme gelanceerd
activa en de corresponderende waarde op de geconsolideerde
met een omvang van EUR 1 miljard. Onder dit programma
balans van de Groep, en doordat fiscaal langere afschrijvings-
heeft Essent de mogelijkheid kortlopende leningen aan te
termijnen worden gehanteerd, is een belastinglatentie
trekken op de Europese geldmarkt.
gevormd die via het netto resultaat in de jaarrekening is verwerkt. Bij de waardering van de latentie is een overzienbare
In de totale-vermogenstructuur streeft Essent naar een
periode in acht genomen. De waardering van de reeds
verbetering van haar eigen-vermogenpositie in relatie tot de
bestaande belastinglatentie voor de productieactiva is in lijn
vreemd-vermogenpositie. Dit kan worden uitgedrukt in de
gebracht met de gehanteerde grondslagen. Het netto effect
gearing, die volgens Essent kleiner dan 50% dient te zijn.
van deze twee elkaar compenserende bewegingen op het
Ultimo 2002 bedroeg de gearing nog 60,3%. In 2003 heeft
resultaat van 2003 is beperkt.
Essent nadrukkelijk gewerkt aan verbetering van de kasstroom, onder meer door een verdere beheersing van het werkkapitaal
De verbetering in het resultaat van enkele maatschappijen,
en een beperking van de investeringen. Ultimo 2003 bedroeg
waaronder Essent Kabelcom, heeft geleid tot compensatie
de gearing 51,6%, een verbetering ten opzichte van ultimo
van eerdere verliezen. Ook is rekening gehouden met een
2002 met bijna 9%-punten.
grotere kans op compensatie in de toekomst, waardoor ten gunste van het resultaat een opwaardering van de bestaande
Door verhoging van het resultaat en verlaging van de
latenties heeft plaatsgevonden met in totaal EUR 45 miljoen.
financiële lasten is de rentedekking verbeterd. Essent streeft naar een rentedekking van minimaal 7,5 x. Voor 2003
Vermogensstructuur en financiering
bedroeg de rentedekking 6,9 x, tegenover 6,2 x voor 2002.
Essent streeft ernaar dat haar financieringsstructuur het
Indien de eenmalige financieringskosten buiten
karakter van haar activaportefeuille reflecteert. Bij een
beschouwing worden gelaten bedraagt de rentedekking
kapitaalintensieve industrie als die waarin Essent werkzaam
7,7 x voor 2003 (2002: 6,5 x).
is, betekent dit dat activa overwegend met lang vreemd vermogen gefinancierd dienen te worden. Het doel is dat het
In december is een gecommitteerde bankenfaciliteit
aandeel langlopende rentedragende leningen minimaal 75%
afgesloten van EUR 1,5 miljard. Deze gesyndiceerde faciliteit
van het totale rentedragende vreemde vermogen bedraagt.
bestaat uit twee tranches. Enerzijds betreft het een
Met dit oogmerk heeft Essent op 10 juni 2003 een obligatie-
EUR 1 miljard tranche voor 364 dagen, met het eenzijdige
lening van EUR 1 miljard uitgegeven met een coupon van
recht van Essent deze met 1 jaar te verlengen, en anderzijds
4,500%. De looptijd bedraagt 10 jaar en de lening is
een EUR 500 miljoen tranche voor 5 jaar. De bankfaciliteit
genoteerd op Euronext Amsterdam. Met de herfinanciering
vervangt een soortgelijke EUR 1 miljard, 364-daagse faciliteit.
was een eenmalige last gemoeid van EUR 8 miljoen.
De faciliteit is bedoeld als back-up voor de financiering van
Ultimo 2003 bedroeg het langlopende rentedragend vreemd
het werkkapitaal en algemene bedrijfsdoelen. De 20 partici-
vermogen als aandeel van het totale rentedragende vreemd
perende banken vormen onze bankiersgroep.
vermogen 77%, tegenover 42% ultimo 2002. Vooruitzichten Om meer uniformiteit en efficiency in de kortetermijn-
De economische omstandigheden geven weinig steun
financiering te realiseren en ter vervanging van de bestaande
aan een voorspelbare ontwikkeling van onze bedrijfs-
nationale commercial paper programma’s, heeft Essent op
activiteiten. Groeiverwachtingen in Nederland en Duitsland
29
zijn laag, waardoor een belangrijke pijler onder de volume-
behaald met de verkoop van energie voor het eerst waren
ontwikkeling van energieverbruik ontbreekt. De voordelen
onderworpen aan het volledige tarief vennootschaps-
van een lage dollarkoers worden tenietgedaan door hoge
belasting van 34,5%.
onderliggende prijzen voor olie (referentieprijs voor gas) en steenkool, waardoor de brandstofprijzen op een relatief hoog
Over het netto resultaat van 2002 is 35% in de vorm
peil blijven. Wij zullen dan ook de al eerder ingezette lijn
van dividend beschikbaar gesteld aan de aandeelhouders.
met betrekking tot standaardisatie en efficiency-
Wij stellen voor om dit voor 2003 te continueren.
verbeteringen doorzetten, ook al om de invloed van lagere
Dit betekent dat wij voorstellen om over het boekjaar 2003
tarieven voor onze gereguleerde energie-activiteiten te com-
35% van het netto resultaat van EUR 389 miljoen voor
penseren. De onstuimige groei van internetgebruik zal naar
uitkering in de vorm van contant dividend beschikbaar te
verwachting ook in 2004 doorzetten. De concurrentieslag
stellen. Indien dit voorstel wordt aangenomen, betekent dit
met andere technologieën zal op nationale in plaats van op
een contant dividend van EUR 136 miljoen, per aandeel
regionale schaal moeten worden gevoerd om de voordelen
EUR 0,91 (2002: EUR 0,73 per aandeel), een stijging van 25%.
van kabel beter tot hun recht te laten komen.
Het is ons voornemen om, onvoorziene omstandigheden voorbehouden, het uitkeringspercentage van 35% over het
Een uitspraak over de financiële resultaten over 2004
netto resultaat voor langere tijd te handhaven.
kan alleen geschieden onder de vooronderstelling van een ongewijzigde bedrijfsvoering in ongewijzigde samenstelling en onder voorwaarde van een ongewijzigde datum voor de opening van de energiemarkt voor kleinverbruikers van elektriciteit en gas. Op basis van deze voorwaarden en onder voorbehoud van onvoorziene omstandigheden, verwachten wij dat onze bedrijfsresultaten in 2004 een stijging te zien zullen geven. Deze zal, rekening houdend met een hogere effectieve belastingdruk, resulteren in een ten minste vergelijkbaar netto resultaat als behaald over 2003. Dividendbeleid Essent heeft met haar aandeelhouders afgesproken dat de onderneming ernaar zal streven om een marktconform dividend uit te keren. Hierdoor wordt bereikt dat aandeelhouders een vergoeding ontvangen die past bij het toenemend risico dat aan het bezit van onze aandelen is verbonden. Het risico dat in onze aandelen ligt besloten, is gerelateerd aan het steeds groeiende deel van onze resultaten dat wordt behaald in markten met volledige concurrentie. In 2002 is een trendbreuk ontstaan in de bepaling van het netto resultaat, aangezien in dit jaar de Nederlandse resultaten
30
Het jaar 2003 per segment
levensduur hebben bereikt, zullen ze volgens plan geschikt worden gemaakt voor de ondergrondse opslag van aardgas.
Het segment Energie
Voorts zijn wij in het najaar gestart met de bouw van een
Tot het segment Energie behoren de divisies Energie (inclu-
grootschalige ondergrondse opslag van aardgas nabij Epe,
sief Duurzame Energie), Retail, Netwerken en Internationaal.
Duitsland. De gasopslag vindt plaats in ondergrondse koepels, zogeheten cavernes, die door zoutwinning zijn ontstaan.
Gezien de omvang van het segment Energie vindt in de
De locatie zal naar verwachting begin 2005 in gebruik
jaarrekening een onderverdeling plaats naar elektriciteit en
worden genomen. Met deze nieuwe opslagcapaciteit
gas. Met het oog op de feitelijke integrale bedrijfsvoering is in
beschikt Essent zelf over meer flexibiliteit om fluctuaties in
onderstaande toelichting een dergelijk onderscheid niet
de marktvraag te kunnen opvangen. De leveringszekerheid
gemaakt en wordt een beschrijving gegeven van de activiteiten
neemt hierdoor nog verder toe.
in hun onderlinge samenhang. Essent is (mede-)eigenaar van 26 elektriciteitscentrales Conventionele Energie
met een gezamenlijke capaciteit van 5.000 MW. In één van deze centrales, de Amer9 in Geertruidenberg, heeft zich in
Activiteiten
september tijdens een reguliere onderhoudsbeurt een
Productie, handel en verkoop van energie vormen de
ongeval voorgedaan waarbij vijf dodelijke slachtoffers waren
kernactiviteiten van Essent. De divisie Energie neemt hierbij
te betreuren. Dit incident had, naast ingrijpende consequen-
een centrale plaats in. Via de divisie leveren wij energie en
ties voor de nabestaanden, ook gevolgen voor de bedrijfsvoe-
energiegerelateerde producten en diensten aan de zakelijke
ring van Essent. De onverwacht langere niet-beschikbaarheid
markt. Essent Energie is daarnaast onze handelaar in
van de Amer9 konden wij echter voor het grootste gedeelte
elektriciteit en aardgas. Wij zijn actief op de beurzen in
intern opvangen door gebruik te maken van eigen reserve-
binnen- en buitenland en op de internationale brandstoffen-
capaciteit. Direct na het ongeval hebben wij al onze
markt. In de door de divisie geëxploiteerde centrales
veiligheidsprocedures opnieuw beoordeeld op hun
produceren wij elektriciteit en warmte. Naast conventionele
effectiviteit. Zodra er meer over de toedracht van het ongeval
fossiele brandstoffen gebruiken wij in toenemende mate
bekend is, zullen wij bezien of de voorschriften nog verder
duurzame brandstoffen als biomassa. Behalve eigen centrales
moeten worden aangescherpt. Beschikbaarheid en betrouw-
beheert Essent Energie ook warmtekrachtinstallaties bij
baarheid van de elektriciteitscentrales zijn voor Essent van-
derden in de industrie en tuinbouw.
zelfsprekend van het grootste belang. In 2003 zijn wij gestart met een investeringsprogramma om de technische levensduur
Gang van zaken in 2003
van de oudste centrales te verlengen van de oorspronkelijke
Essent is het grootste verticaal geïntegreerde energie-
25 jaar tot 40 jaar. Dit programma zal in 2004 en 2005 worden
bedrijf in Nederland. Voor elektriciteit betekent dit dat wij
voortgezet. Teneinde meer zicht te krijgen op de kwaliteit
aanwezig zijn in de gehele keten van productie tot en met
van ons gehele productiepark hebben wij de prestaties van al
distributie. Voor gas richten wij onze focus op opslag, trans-
onze centrales onderworpen aan een internationale bench-
port en distributie. Een goed voorbeeld van onze gasstrategie
mark. De uitkomsten daarvan zullen wij als richtsnoer
is de acquisitie medio 2003 van een 20% concessiebelang in
gebruiken voor toekomstige investeringen, omdat wij het
de exploitatie van drie aardgasvelden in Waalwijk (Noord-
noodzakelijk vinden dat ons productiepark ook in een inter-
Brabant). Zodra deze velden het einde van hun producerende
nationale vergelijking tot de top van de ranglijst behoort.
31
ervaren
Naast technische omstandigheden kunnen ook weers-
op het Park te bestendigen, hebben wij de energie-installaties
omstandigheden van invloed zijn op de productie van
in eigendom overgenomen en zijn wij met alle afnemers een
elektriciteit. Op 15 augustus werd door TenneT, de beheerder
leveringscontract voor langere duur aangegaan.
van het landelijk hoogspanningsnet, voor het eerst in haar geschiedenis ‘Code Rood’ afgekondigd. Code Rood betekent
Duurzame energie
dat de door de producenten aan TenneT aangeboden vrij beschikbare reservecapaciteit kleiner is dan 700 MW.
Activiteiten
Het is een waarschuwing van TenneT aan de markt dat de
Essent werkt aan een verdere verduurzaming van de
elektriciteitsvoorziening minder robuust is dan onder
energievoorziening door op steeds grotere schaal gebruik te
normale omstandigheden. Deze bijzondere situatie was het
maken van duurzame energiebronnen. Met dit beleid wil
gevolg van een gelijktijdige toename van de vraag naar
Essent een bijdrage leveren aan de bescherming van ons
elektriciteit (airconditioners) en een afname van het aanbod
klimaat en tevens de energieproductie minder afhankelijk
vanwege onvoldoende koelcapaciteit bij de elektriciteits-
maken van fossiele brandstoffen. Alle activiteiten op het
centrales. Wij konden aan de vraag van onze afnemers
gebied van de productie, inzet, afzet en ontwikkeling van
blijven voldoen door onze centrales, die zijn uitgerust met
duurzame energie worden geregisseerd door het gelijknamige
koeltorens, maximaal in te zetten. In totaal heeft de Code
bedrijfsonderdeel Duurzame Energie. Het vormt de verbin-
Rood-periode vier dagen geduurd en is, dankzij gedisciplineerd
dende schakel tussen de divisies Energie, Retail, Milieu en
handelen van alle betrokkenen, de continuïteit van de energie-
Internationaal. Gezamenlijk zorgden zij ervoor dat Essent is
voorziening niet in gevaar geweest. Toch dringt zich de vraag
uitgegroeid tot zowel de grootste producent van duurzame
op of de in Nederland aangehouden hoeveelheid reserve-
energie in Nederland als tot Nederlands marktleider in de
capaciteit onder alle omstandigheden toereikend is en of de
verkoop van Groene Stroom aan kleinverbruikers.
afhankelijkheid van buitenlands aanbod niet een grens heeft
Voor de ontwikkeling van duurzame energie kan gebruik
bereikt. Uitbreiding van de binnenlandse reservecapaciteit is
worden gemaakt van diverse bronnen. Slechts twee daarvan
niet uitsluitend een verantwoordelijkheid van de energiepro-
zijn in Nederland in ruime mate toepasbaar, te weten wind
ducenten. Het is de Nederlandse overheid die dient te zorgen
en biomassa. Aangezien wij eraan hechten dat de door Essent
voor een gunstig investeringsklimaat, gebaseerd op stabiele
aan Nederlandse afnemers geleverde duurzame energie zoveel
en internationaal geharmoniseerde wet- en regelgeving.
mogelijk door onszelf (en) in Nederland wordt opgewekt, hebben wij besloten onze investeringen in duurzame
Onze verkooporganisatie hebben wij dit jaar ingrijpend
productiecapaciteit te concentreren op wind en biomassa.
gereorganiseerd. Wij zijn nu beter in staat om op de wensen
De daadwerkelijke realisatie ervan wordt echter in belangrijke
van onze klanten in te spelen. Zowel in 2003 als daarna
mate beïnvloed door het vigerende stimuleringsbeleid van de
concentreren wij ons op afnemers die ons in staat stellen ons
overheid alsmede door de verkrijgbaarheid van bouw- en
streven naar behoud van marge tot uitvoering te brengen.
exploitatievergunningen.
Het faillissement van EnergyXS heeft nog weer eens aangetoond dat het willen verwerven van marktaandeel zonder
Gang van zaken in 2003
adequaat inkoopbeleid een onhoudbare strategie vormt.
In 2003 is verder uitvoering gegeven aan het
Een goed voorbeeld van onze, op continuïteit gerichte bena-
investeringsprogramma dat onze elektriciteitscentrales
dering is de overname van de gehele energievoorziening op
technisch geschikt maakt voor de mee- en bijstook van
het Media Park in Hilversum. Om de relatie met de bedrijven
schone biomassa. Reeds tweederde van de door Essent
33
geproduceerde duurzame energie wordt opgewekt met
Zolang conventionele (grijze) energie op de Europese markt
behulp van deze energiebron. Het duurzame karakter van
relatief goedkoop is, blijft duurzame energie een duur
schone biomassa dient volledig gewaarborgd te zijn. Om dat te
alternatief. Voor onze bijdrage aan de door de overheid
bewerkstelligen, hebben wij het Essent Green Gold controle- en
geformuleerde duurzaamheidsdoelstelling (10% duurzame
certificatiesysteem ontwikkeld, operationeel sinds mei 2003,
energie in 2020) zijn wij dan ook aangewezen op een
dat garandeert dat de biomassa een betrouwbare herkomst
adequaat stelsel van financiële stimuleringsmaatregelen.
heeft. Vanwege de lang aanhoudende onzekerheid over de
Toen de overheid besloot met ingang van 1 januari 2003 de
toekomst van de stimuleringsmaatregelen voor duurzame
vergoeding voor de grootschalige productie van duurzame
energie hebben wij in 2003 in Nederland geen grote investe-
energie uit schone biomassa drastisch te verlagen, bleef
ringen kunnen doen in de uitbreiding van onze windparken.
Essent geen andere keus dan deze activiteit in Nederland te
Wel hebben wij besloten windmolens op bestaande locaties
staken. Binnenlandse productie kon eenvoudig niet meer
te vervangen én te verzwaren. De eerste van deze zogeheten
concurreren met import en ook Essent was genoodzaakt
repoweringsprojecten zullen in 2004 worden uitgevoerd.
duurzame energie in te voeren. Deze situatie heeft voortge-
Met de komst van nieuwe regelgeving kon in het najaar van
duurd tot de introductie medio 2003 van een nieuwe regeling
2003 ook de uitwerking worden hervat van plannen voor de
voor productiestimulering (MEP - Milieukwaliteit
ontwikkeling van nieuwe locaties. Realisatie daarvan wordt
EnergieProductie), die voorziet in een gefaseerde verhoging
voorzien voor de jaren 2005 en verder. De overige bronnen in
van de producentenvergoeding. Op hetzelfde moment echter
onze duurzame portefeuille zijn stortgas, zonne-energie en
is door de overheid een gefaseerde verlaging van de vraag-
waterkracht. Van de bouw van een derde waterkrachtcentrale
stimulering in gang gezet, waardoor afnemers van duurzame
(in de Maas bij Borgharen) hebben wij dit jaar echter om
energie hun korting op de REB (Regulerende Energie-
financiële en technische redenen definitief afgezien.
Belasting) in een aantal jaren zien verdwijnen. Het resultaat van deze maatregelen is dat de stimuleringsgelden weliswaar
Met een totale productie van 684 GWh in 2003 is Essent
ten goede komen aan de productie van duurzame energie in
de grootste producent van duurzame energie in Nederland.
Nederland, maar dat nog moet blijken of de vraag naar deze
Wij leveren de duurzame energie aan consumenten onder de
duurzame energie op peil blijft.
merknaam Groene Stroom en aan bedrijven als Groen Zakelijk. Het aantal Groene Stroom-klanten is in 2003
Deze ontwikkeling zal mogelijk ook van invloed zijn op
opnieuw aanzienlijk gestegen. Onze ruim 800.000 klanten
de handel in groencertificaten (vanaf 1 januari 2004 garanties
vertegenwoordigen een marktaandeel van 31%. Daarmee is
van oorsprong geheten). Groencertificaten dienen als bewijs
Essent marktleider in Nederland. Ook het aantal afnemers
dat energie duurzaam is geproduceerd en vormen een voor-
van Groen Zakelijk liet een forse toename zien. Wij hebben
waarde voor de toekenning van MEP-subsidie respectievelijk
onder de naam Duurzaam Gas in 2003 ook een geheel nieuw
REB-korting. Handel veronderstelt echter een bepaalde
milieuvriendelijk product geïntroduceerd, bedoeld voor
productie, gebaseerd op een voldoende vraag naar
blokverwarmers zoals woningbouwverenigingen en zorg-
duurzame energie.
instellingen. Het gas is afkomstig van door Essent beheerde stortplaatsen, waar het - na een aantal bewerkingen te hebben ondergaan - aan het gasdistributienet wordt toegevoegd. Het product, dat onder dezelfde stimuleringsregelingen valt als Groene Stroom, is door de markt enthousiast ontvangen.
34
2003
2002
in GWh
in GWh
van de benodigde juridische documentatie en de ontwikkeling van een risicobeheersingsstrategie. De daadwerkelijke toewijzing van CO2-emissierechten door de Nederlandse
*
productie duurzame energie
overheid aan de deelnemende bedrijven zal medio 2004 voor de eerste keer plaatsvinden. Aangezien dit stelsel neerkomt
kwaliteit Groene Stroom
op een verhoging van de kostprijs van elektriciteit geproduceerd met fossiele brandstoffen, mag worden
totaal
654
923
wind
149
167
water
23
33
zon
0,1
0,1
stortgas
104
122
Activiteiten
stand-alone schone biomassa
171
176
In Essent Retail hebben wij onze activiteiten samen-
verwacht dat marktprijzen op den duur zullen worden verhoogd met de kosten van de benodigde emissierechten. Retail
fossiel vervanging door schone biomassa
gebracht die zijn gericht op de huishoudelijke en kleinzake207
425
lijke markt. Essent Retail levert aan consumenten en MKB een reeks producten en diensten, zoals elektriciteit (grijze en Groene Stroom), gas en warmte. Behalve deze meer traditio-
kwaliteit Groen Zakelijk
nele voorzieningen biedt Essent Retail onder andere via haar deelnemingen een aantal nieuwe producten en diensten,
totaal
30
39
zoals - onder de naam Inhome - onderhoud van CV-ketels en inbraakbeveiliging.
biogas biomassa bijstook
4
6
26
33
Gang van zaken in 2003 Het jaar 2003 stond in het teken van de verdere voor-
*
Productie op basis van Essent activa (exclusief N.V. Nutsbedrijven Maastricht en Winkra-Energie GmbH), deelnemingen en langjarige inkoopcontracten.
bereiding op de volledige liberalisering van de Nederlandse energiemarkt. Essent Retail heeft een stringent projectplan uitgevoerd om haar organisatie, processen en systemen tijdig
In 2003 is Essent begonnen met de voorbereidingen op de
in gereedheid te brengen voor de vrije markt, die per
handel in CO2-emissierechten, die vanaf 2005 zal plaatsvinden.
1 januari 2004 werd verwacht. In de loop van het jaar is door
De emissiehandel is een uitvloeisel van het Kyoto-protocol
de minister van Economische Zaken besloten om de markt
dat moet leiden tot een wereldwijde reductie van de uitstoot
niet op 1 januari maar op 1 juli 2004 volledig te openen.
van broeikasgassen. Emissiehandel houdt in dat emissies
Wij hebben ervoor gekozen bij onze voorbereidingen het
worden afgedekt door middel van emissierechten. Een bedrijf
oude schema aan te houden en de extra tijd te gebruiken
dient in het bezit te zijn van emissierechten in dezelfde orde
voor verbetering en optimalisatie van onze werkwijze.
van grootte als zijn uitstoot. Een surplus aan rechten kan worden verkocht; in geval van een tekort moeten rechten
De omvorming die bij Essent Retail plaatsheeft, is niet
worden bijgekocht. Essent is gestart met de inschatting van
uitsluitend een administratief-technische voorbereiding op
de financiële consequenties van deze handel, de voorbereiding
de vrije markt. Essent wil een bedrijf zijn dat zich
35
onderscheidt door haar operational excellence. Dit betekent
2003
2002
dat de klant en zijn wensen bepalend zijn voor het handelen
x 1.000
x 1.000
2.217
2.463
1.329
1.842
805
485
1.727
1.733
39
39
van de Retailorganisatie en dat die organisatie zodanig is aantal klanten Essent Retail*
ingericht dat een efficiënte dienstverlening gewaarborgd is. Essent Retail levert onze klanten producten en diensten die voorzien in een behoefte aan comfortabel wonen en werken
aantal klanten per productgroep
en bijdragen aan een milieubewuste manier van leven. De ontwikkeling van het aantal Groene Stroom-klanten in 2003 is een bewijs daarvoor dat Essent producten weet aan te
elektriciteit (grijs)
bieden die qua positionering en prijs perfect aansluiten op de
groene stroom
vraag uit de markt. Het aantal huishoudelijke afnemers van
gas
Groene Stroom steeg tot ruim 800.000 en maakte Essent tot
warmte
marktleider in Nederland. Voor 2004 gaan wij opnieuw uit *
van een toename.
Exclusief Stadtwerke Bremen AG en N.V. Nutsbedrijven Maastricht.
Naast kwalitatief goede producten en diensten voor
2003
2002
een passende prijs mogen onze klanten van ons ook een
in procenten
in procenten
deugdelijke service verwachten. Een goede telefonische bereikbaarheid maakt daar zonder twijfel deel van uit.
marktaandeel Essent Retail
Een extra kwaliteitsimpuls verwachten wij van de
per productgroep*
introductie in het voorjaar van 2004 van een aantal zogeheten servicegaranties: afspraken tussen Essent en de
elektriciteit (grijs)
26
31
klant over het niveau van dienstverlening, bijvoorbeeld de
groene stroom
31
29
termijn waarbinnen op een klacht moet zijn gereageerd.
gas
24
25
Verder zal begin 2004 een door Essent Retail ontwikkelde
warmte
16
17
nieuwe factuur lay-out worden ingevoerd, die beter leesbaar is en de klant meer inzicht geeft in zijn energieverbruik.
*
Exclusief Stadtwerke Bremen AG en N.V. Nutsbedrijven Maastricht.
Wij verwachten dat deze nadrukkelijke klantoriëntatie Netwerken
zal bijdragen aan een verhoging én verankering van de klanttevredenheid. In een vrije markt is de mate waarin een bedrijf
Activiteiten
erin slaagt in de behoeften van zijn klanten te voorzien
Essent Netwerken omvat zes onafhankelijke
bepalend voor zijn klantbehoud. Wij streven ernaar onze klanten met een aantrekkelijk samengesteld en geprijsd
netbeheerders in de zin van de Elektriciteitswet en de
aanbod langjarig aan Essent te binden.
Gaswet. Gezamenlijk zijn zij verantwoordelijk voor de aanleg, het onderhoud en het beheer van de transport- en distributienetten voor elektriciteit, gas en warmte in grote delen van Noord-, Oost- en Zuid-Nederland. In totaal beheert Essent Netwerken ongeveer 114.000 km aan elektriciteits-
36
kabels en 40.000 km aan gasleidingen. De netbeheerders
jaren niet toegenomen. Wij spannen ons in om de uitvalduur
worden gecontroleerd door de Nederlandse toezichthouder
in 2004 terug te dringen tot ten minste het niveau van 2002.
voor energie, de DTe.
Voor het zuiden van Nederland is de gemiddelde kwaliteit van ons netwerk over de afgelopen jaren ruim 15% beter
Gang van zaken in 2003
geweest dan het landelijk gemiddelde, voor het noorden is
De netwerken voor transport en distributie van energie
inmiddels een programma gestart waardoor binnen een
vervullen in onze moderne maatschappij een onmisbare
aantal jaren de betrouwbaarheid op het niveau van het
functie. De Essent netbeheerders dragen de zorg voor een
landelijk gemiddelde zal worden gebracht. Door intensivering
aanzienlijk deel van deze infrastructuur en nemen deze
van het uitbreidings-, vervangings- en onderhoudsprogramma
verantwoordelijkheid buitengewoon ernstig. Zij hechten in
wordt de kwaliteit van ons netwerk ook voor de langere
hoge mate aan betrouwbaarheid en efficiency en stellen in
termijn gewaarborgd.
hun werkprocessen de veiligheid voorop. Alle inspanningen van de Nederlandse netbeheerders ten In 2003 hebben zich in de Verenigde Staten en Europa
spijt zal zich in ons land zo af en toe een stroomstoring blijven
een aantal omvangrijke stroomstoringen voorgedaan.
voordoen. De aansprakelijkheid voor schade als gevolg
Deze gebeurtenissen leidden tot kritische vragen in de pers
daarvan is nu beperkt tot huishoudelijke klanten en tot die
en de politiek over de betrouwbaarheid van de Nederlandse
gevallen dat een storing aan een netbeheerder valt toe te
energievoorziening. Uit internationale vergelijkingsstudies
rekenen. De aansprakelijkheid voor schade van zakelijke
blijkt dat de leveringsbetrouwbaarheid in ons land zeer hoog
klanten is uitgesloten. Zakelijke en huishoudelijke klanten
is. Gemeten in minuten stroomuitval per klant per jaar
kunnen als een storing langer duurt dan vier uur wel een
behoort het Nederlandse netwerk tot de beste van Europa.
beroep doen op een compensatieregeling. Ten minste één op
Dezelfde benchmark toont ook aan dat het netwerk dat door
de drie stroomstoringen ontstaat buiten toedoen van de
Essent wordt beheerd door de bank genomen nog weer
netbeheerder, bijvoorbeeld door de eerder genoemde graaf-
minder storingen kent dan het Nederlands gemiddelde.
werkzaamheden van derden. Om die reden zou het in 2003
In 2003 evenwel is de jaarlijkse uitvalduur bij Essent
uitgebrachte advies van de Algemene Energieraad om net-
gestegen van gemiddeld 20 naar 32 minuten, terwijl het
beheerders ook aansprakelijk te stellen voor de schade van
landelijk gemiddelde toenam van 28 tot 30 minuten.
zakelijke afnemers, niet moeten worden opgevolgd. In plaats
De stijging bij Essent is vooral te wijten aan een klein aantal
daarvan zou een minimumnorm voor de leveringszekerheid
incidenten met grote gevolgen. Hoewel deze storingen
moeten gelden, bij overschrijding waarvan alle klanten - los
minder dan 0,1% van het totaal aantal storingen uitmaken,
van eventueel geleden schade - recht hebben op een vergoeding.
vertegenwoordigen zij 40% van de uitvalduur. Zes incidenten De Essent netbeheerders willen naast betrouwbare ook
zijn verantwoordelijk voor 13 van de 32 minuten stroomuitval. Uitgebreide analyses door onafhankelijke instituten
efficiënte netbeheerders zijn en zich qua doelmatigheid
wijzen overigens uit dat het om individuele incidenten gaat
kunnen meten met de beste Europese bedrijven. Om dit te
zonder onderliggend verband. Bij de laag- en midden-
realiseren, is besloten vier van de zes afzonderlijke netbeheer-
spanningstoringen zijn opnieuw graafwerkzaamheden van
ders begin 2004 samen te voegen tot één bedrijf. Van de
derden de belangrijkste oorzaak (30%), zowel bij Essent als
nieuwe organisatie wordt tevens een grotere klantvriende-
bij de andere Nederlandse netbeheerders. Het aantal klanten
lijkheid verlangd. Alle servicegaranties, de afspraken tussen
dat per storing werd getroffen is ten opzichte van voorgaande
klant en bedrijf over het niveau van dienstverlening, worden
37
veilig
op verbeteringsmogelijkheden onderzocht. In 2003 heeft de divisie zich bovendien verder voorbereid op de volledige
2003
2002
in minuten
in minuten
liberalisering van de energiemarkt. Processen en systemen zullen tijdig zijn aangepast om de toenemende berichten-
leveringsbetrouwbaarheid
stroom te kunnen verwerken. De door het uitstel van de
Essent netwerken*
liberalisering beschikbaar komende tijd wordt gebruikt voor extra tests van de informatie-uitwisselingsketen tussen
landelijk gemiddelde
30
28
Essent en de andere marktpartijen.
Essent gemiddelde
32
20
netwerk Brabant
25
14
netwerk Limburg
18
11
netwerk Noord
48
32
De Essent netbeheerders hanteren als stelregel dat veiligheid bij de uitvoering van werkzaamheden voor alles dient te gaan. Procedures zijn zodanig ingericht dat veiligheid te
Jaarlijkse uitvalduur per aansluiting op LS, MS en HS * Exclusief Stadtwerke Bremen AG en N.V. Nutsbedrijven Maastricht.
allen tijde prioriteit heeft. Toch heeft zich in 2003 een arbeidsongeval voorgedaan waarbij een medewerker om het leven kwam. Dit incident heeft ons er andermaal op attent
Internationaal
gemaakt dat de aandacht voor veiligheid geen moment mag verslappen. Het Essent-brede VGWM-programma (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn, Milieu) zal hiervoor mede
Activiteiten
moeten zorgen.
Essent is ook buiten de Nederlandse landsgrenzen actief, te weten in Duitsland en België. De activiteiten op de Duitse markt worden gecoördineerd door Deutsche Essent
Naast het beheer van het energienetwerk ontplooit de divisie in een aparte entiteit ook een aantal niet-gereguleerde
GmbH. Via deze dochteronderneming leveren wij direct aan
activiteiten, zoals diensten op het gebied van openbare
zakelijke afnemers van energie, participeren wij in lokale
verlichting, verkeersregel- en parkeersystemen alsmede
energiebedrijven en ontwikkelen wij ons tot een belangrijke
energiebesparingsadviezen en veiligheidsinspecties.
producent en leverancier van windenergie. In België zijn wij
Deze laatste activiteiten zullen worden samengevoegd met
als leverancier actief op de elektriciteitsmarkt onder de naam
soortgelijke activiteiten uit andere divisies en worden
Wattplus. Vanaf 2005 zullen wij tevens de beschikking
overgebracht naar de Retailorganisatie. Het nieuw te vormen
hebben over eigen productiecapaciteit in de vorm van een nu
bedrijfsonderdeel beschikt over alle deskundigheid om ook
in aanbouw zijnde warmtekrachtcentale.
de mogelijk door de overheid weer verplicht te stellen Gang van zaken in 2003
inspectie van huisinstallaties uit te voeren.
Voor Stadtwerke Bremen, onze grootste Duitse dochteronderneming, was 2003 in financieel opzicht een goed jaar. Het in 2002 in gang gezette herstelprogramma heeft zichtbaar resultaat gehad. In een jaar tijd is het netto resultaat met EUR 20 miljoen verbeterd, zodat de onderneming 2003 met een positief resultaat kon afsluiten. Stadtwerke Bremen (swb) is erin geslaagd zowel nieuwe klanten te winnen als ook vroegere klanten te doen terugkeren. Een uitgesproken
39
groeiactiviteit is de dienstverlening aan industrie en lokale
van samenwerkingsverbanden, succesvol te doen zijn.
overheden op het gebied van aanleg en onderhoud van tech-
Wij hebben derhalve besloten onze Inhome-activiteiten, met
nische installaties, openbare verlichting en verkeersregel- en
uitzondering van Inhome Nord in Bremen, te beëindigen.
parkeersystemen. Onder de naam swb Services is de onderneming actief in geheel Noord-Duitsland en daarbuiten.
Ons Belgisch verkoopbedrijf Wattplus, sinds 2002 actief
Stadtwerke Bremen beschikt over een hoogwaardig netwerk
op de elektriciteitsmarkt, is bezig met een gestage uitbouw
van kabels en leidingen, hetgeen mag blijken uit het feit dat,
van zijn klantenbestand. De onderneming levert elektriciteit
na een meerjarige inspanning, in 2003 de ISO-certificering
aan afnemers in alle geledingen van de geliberaliseerde
van het netwerkbedrijf succesvol kon worden afgerond.
markt. Met ingang van 2004 zal Wattplus behalve elektriciteit
Het belang van Essent in Stadtwerke Bremen bedraagt 51%.
ook gas aanbieden. Het samenwerkingsproject met het
Mede-aandeelhouder E.On heeft in november 2003 zijn aan-
Engelse chemiebedrijf Ineos verloopt voorspoedig. Op hun
delen (34,5%) overgedragen aan het regionale energiebedrijf
productielocatie in Antwerpen bouwen wij een WKC met
EWE. Met deze transactie heeft E.On verder uitvoering
een capaciteit van 135 MW. Na de ingebruikname van de
gegeven aan de opdracht van de Duitse overheid om zijn
centrale, begin 2005, kan Essent zelf elektriciteit opwekken
betrokkenheid bij regionale energiebedrijven aanzienlijk te
en daardoor ook in België als verticaal geïntegreerd energie-
beperken als voorwaarde voor het verkrijgen van
bedrijf optreden. De vrij beschikbare elektriciteit zal worden
toestemming voor de fusie tussen E.On en Ruhrgas. Essent
gedistribueerd via ons eigen verkoopkanaal Wattplus.
heeft als meerderheidsaandeelhouder van swb deze ontwikkelingen met grote interesse gevolgd, mede om te bewaken
Het segment Milieu
dat bij de keuze van een nieuwe aandeelhouder de belangen van swb zouden worden veiliggesteld. EWE was al de directe
Het zwaartepunt van de milieu-activiteiten van Essent
buurman van Essent in het werkgebied langs de Noord-
ligt in Nederland.
Nederlandse grens en sinds kort dus ook mede-aandeelhouder van Essent in swb.
Activiteiten De kern van het Nederlandse milieubedrijf van Essent
In 2002 hebben wij Winkra-Energie gekocht, de grootste
wordt gevormd door twee activiteiten, te weten het verbranden
exploitant en ontwikkelaar van windparken in Duitsland.
van afval en het beheren van stortplaatsen. Essent exploiteert
De onderneming had de beschikking over een opgesteld ver-
twee afvalverbrandingsinstallaties in Wijster respectievelijk
mogen van 140 MW. Uit de in 2003 ontwikkelde capaciteit is
de Moerdijk (AZN). Afval dat niet geschikt is om te worden
daar nog eens 66 MW aan toegevoegd. Ondanks de voor het
verbrand, kan onder voorwaarden worden gestort op een van
jaar 2004 en daarna aangekondigde herziening blijven de Duitse
de door Essent beheerde stortplaatsen.
overheidssubsidies voor duurzame energie op een zodanig niveau dat investeringen in windturbines rendabel zijn.
Gang van zaken in 2003 De milieustrategie van Essent in Nederland werd
Inhome, onze franchise-onderneming voor onderhouds-
tot medio 2003 beheerst door het streven naar integraal
diensten aan warmwaterapparatuur, heeft zich niet in het
ketenbeheer. Door betrokken te zijn bij alle facetten van de
gewenste tempo ontwikkeld. Door de zeer gefragmenteerde
afvalproblematiek wilde Essent voor zo veel mogelijk afval-
markt zijn bestaande aanbieders over het algemeen te gering
stromen een milieuverantwoorde oplossing aanbieden.
van omvang om een groeistrategie, gebaseerd op het aangaan
De divisie Milieu was om die reden actief op het gehele
40
terrein van afvalinzameling en -recycling tot en met de
Het segment Kabelcom
eindverwerking. De resultaten van de divisie kwamen echter in toenemende mate onder druk te staan. De hoeveelheden
De kabelcom-activiteiten van Essent zijn gericht op
afval die ter verwerking werden aangeboden, bleven in
Nederland.
omvang afnemen, voornamelijk als gevolg van de aanhoudende export naar het buitenland. Deze situatie is het
Activiteiten
gevolg van een verschil in regelgeving tussen Nederland en
Essent Kabelcom beschikt over een uitgebreide kabel-
een aantal andere EU-lidstaten, waaronder Duitsland.
infrastructuur in Noord-, Oost- en Zuid-Nederland. Via dit
In al deze landen is een Europese milieurichtlijn uit 1999,
netwerk leveren wij een drietal producten, te weten radio-
bedoeld om een einde te maken aan het storten van brand-
en TV-signalen, toegang tot internet en telefonie. Wij zijn
baar afval, op uiteenlopende wijze in nationale wetgeving
actief op zowel de huishoudelijke als de zakelijke markt.
vertaald. In Nederland is inmiddels een stortverbod
Met circa 1,8 miljoen aansluitingen zijn wij de tweede kabel-
ingevoerd, ondersteund door een stelsel van ontheffingen,
maatschappij van Nederland. Het dagelijks bereik in ons
belastingen en exportvergunningen. In Duitsland
netwerkgebied is vanzelfsprekend groter en bedraagt ruim
daarentegen is geen stortverbod van kracht (althans niet
5 miljoen mensen. Wij bieden onze abonnees analoge radio
tot 1 juli 2005) en wordt evenmin stortbelasting geheven.
en TV en de meesten van hen - desgewenst - ook radio en TV
Deze oneigenlijke concurrentie heeft geleid tot een aan-
van digitale kwaliteit. Naast het meer traditionele radio- en
zwellende afvalstroom vanuit Nederland naar de Duitse
TV-product verzorgen wij voor een sterk groeiend aantal
stortplaatsen. In 2002 is er tussen 1 en 1,5 miljoen ton
abonnees de toegang tot internet. Het netwerk van Kabelcom,
brandbaar restafval naar Duitsland geëxporteerd, in 2003
een combinatie van glasvezel en coax, is uitermate geschikt
zelfs 3,5 tot 4 miljoen ton. Een bijkomend effect van deze
voor snel transport van grote datavolumes. Ruim 283.000
uiteenlopende stortregelgeving is dat de verbrandings-
klanten zijn via @Home van Essent aangesloten op internet.
tarieven in Nederland onder grote druk zijn komen te staan. Aangezien dit ongelijke speelveld tot zeker medio 2005 zal
Gang van zaken in 2003
blijven voortbestaan, hebben wij besloten tot een bijstelling
Het jaar 2003 is voor Essent Kabelcom een goed jaar
van onze milieustrategie. Na een uitvoerige analyse van de
gebleken. De positieve tendens in de ontwikkeling van het
Nederlandse en Europese afvalmarkt hebben wij onze
bedrijfsresultaat, die ten tijde van de halfjaarcijfers al zicht-
milieuportefeuille teruggebracht tot twee activiteiten, te
baar werd, heeft zich doorgezet. De in 2002 ingezette
weten de verbranding van afval en het beheer van
strategie om reeds gedane investeringen beter te benutten,
stortplaatsen. Uitsluitend deze activiteiten worden
begint nu vruchten af te werpen.
voortgezet, alle overige activiteiten zullen worden afgestoten. Dit geldt ook voor onze participatie in de
Gebruik makend van onze bestaande infrastructuur
Van Gansewinkel Groep. De resterende activiteiten zullen
hebben wij in 2003 twee nieuwe producten gelanceerd.
elders in de organisatie worden ondergebracht, de overige
Onder de naam TV Home Digitaal hebben wij een verbeterd
activiteiten waaronder inzameling, compostering, kleding-
digitaal radio- en TV-pakket geïntroduceerd, bestaande uit
recycling en de levering van secundaire bouwstoffen zullen
het voormalige analoge zenderpakket in digitale uitvoering,
worden verkocht.
aangevuld met circa 40 nieuwe digitale zenders. Daarnaast hebben wij ons internetproductengamma uitgebreid met @Home Budget, een instapvariant. Het aantal
41
@Home-abonnees heeft in 2003 opnieuw een spectaculaire
2003
2002
stijging laten zien. In een jaar tijd is het klantenbestand met
x 1.000
x 1.000
1.690
1.674
@Home
283
172
Telefonie
28
27
65% gegroeid tot ruim 283.000. De hoge snelheid maakt kabelinternet tot een aantrekkelijk product. Aanzienlijk
aantal klanten Essent Kabelcom
hogere snelheden, tot zeker 50 MB per seconde, zijn haalbaar
per productgroep
indien gebruik wordt gemaakt van een nieuwe techniek, CATV*
genaamd Ethernet to the Home, die thans door ons in het laboratorium wordt getest. Zonder verdere verglazing kan hiermee het bestaande netwerk tot een veelvoud van zijn huidige capaciteit worden opgerekt. Begin 2004 zal het nieuwe concept in een praktijkproef met 3.000 aansluitingen worden getest. Ook in 2004 zal een grootschalige proef worden gedaan met een technisch nieuw telefonieconcept,
*
dat eveneens gebaseerd is op het internetprotocol. Slaagt de proef, dan zal deze vorm van internettelefonie vanaf medio 2004 aan al onze @Home-abonnees worden aangeboden. Wij zijn ervan overtuigd dat onze kabelinfrastructuur voldoende toekomstbestendig is om onze klanten ook over een aantal jaren producten te kunnen aanbieden die beantwoorden aan de dan geldende eisen des tijds. Aanleg van nieuwe integrale glasvezelnetten achten wij derhalve uit bedrijfseconomisch en technisch oogpunt niet noodzakelijk en - in geval van aanleg in publiek private samenwerking bovendien niet in overeenstemming met de geliberaliseerde status van de telecommarkt. Teneinde succesvol te blijven heeft Kabelcom op termijn meer schaalgrootte nodig. Wij beogen een dergelijke groei te realiseren door samenwerking te zoeken met andere partijen.
42
Inclusief TV Home Digitaal en exclusief N.V. Nutsbedrijven Maastricht
7. Jaarrekening
Grondslagen van de financiële verslaggeving
Algemeen
in de presentatie. Het effect op de netto-omzet over 2002
Essent N.V. (de Groep) is de houdstermaatschappij van
bedraagt EUR 277,6 negatief en op de inkoopkosten
een aantal groepsmaatschappijen in Nederland, Duitsland en
EUR 277,6 positief, en heeft derhalve geen effect op de bruto
België, die zich bezighouden met het opwekken, transporteren
marge. De presentatiewijziging heeft geen invloed op het
en leveren van energie en warmte alsmede het verrichten
vermogen en het resultaat.
van milieu- en kabeldiensten. De Groep past grondslagen toe voor consolidatie, waardering en bepaling van het resultaat
Met ingang van het verslagjaar 2003 wordt voor de
die in overeenstemming zijn met de algemeen aanvaarde
presentatie van het netto resultaat onderscheid gemaakt
grondslagen van financiële verslaggeving in Nederland.
tussen bijzondere posten en buitengewone posten. Waar van toepassing zullen bijzondere posten, zijnde baten of lasten
Wijzigingen in de Groep
die op grond van hun aard, omvang of incidenteel karakter
De Groep kiest ervoor om met ingang van het verslagjaar
afzonderlijk worden gepresenteerd conform de Richtlijnen
2003 rekening te houden met de bepalingen van ontwerp-
van de Raad voor de Jaarverslaggeving. Deze zullen separaat
richtlijn RJ 214.103aa van de Raad voor de Jaarverslaggeving.
worden toegelicht onder het bedrijfsresultaat. Buitengewone
Derhalve wordt, op grond van bestaande, onmiddellijk
posten zullen op grond van het gestelde in de Richtlijnen van
uitoefenbare optierechten, Afvalverbranding Zuid-Nederland
de Raad voor de Jaarverslaggeving worden beperkt tot de
N.V. (AZN) niet langer beschouwd als een minderheidsdeel-
gevolgen voor het resultaat voortvloeiende uit nationalisaties,
neming, maar als een groepsmaatschappij. AZN wordt met
onteigeningen en natuurrampen.
ingang van 1 januari 2003 integraal geconsolideerd met
De in 2002 gepresenteerde buitengewone resultaten zijn
separate vermelding van het aandeel van derden in het eigen
derhalve in de vergelijkende cijfers dienovereenkomstig
vermogen en het resultaat.
verwerkt als resultaten uit de gewone bedrijfsuitoefening. Als gevolg hiervan is het bedrijfsresultaat over 2002 verhoogd
Voorts is besloten dat, hoewel de Groep recht heeft op
met EUR 17,9 miljoen door verlaging van de overige bedrijfs-
meer dan de helft van de economische voordelen, op grond
kosten en is de post belastingen over resultaat uit gewone
van uitgebreide rechten van minderheidsaandeelhouders,
bedrijfsuitoefening verlaagd met EUR 3 miljoen. Het netto
hanseWasser Bremen GmbH en hanseWasser Ver- und
resultaat ondergaat als gevolg van deze presentatiewijziging
Entsorgungs GmbH (hanseWasser) niet langer als
geen verandering.
groepsmaatschappijen worden beschouwd. hanseWasser wordt met ingang van 1 januari 2003 niet langer integraal
Grondslagen voor de consolidatie
geconsolideerd.
De geconsolideerde jaarrekening bevat de vennootschappelijke jaarrekeningen van Essent N.V. en haar
De effecten van deze beide wijzigingen hebben geen
groepsmaatschappijen (de Groepsjaarrekening).
invloed op het eigen vermogen, noch op het netto resultaat
Onder groepsmaatschappijen worden verstaan al die rechts-
van de Groep.
personen en vennootschappen die organisatorisch zijn verbonden met de economische eenheid van Essent N.V.
Wijzigingen in de presentatie Met ingang van 2003 zijn enkele intercompany-trans-
De Groepsjaarrekening wordt opgesteld met behulp
acties op andere wijze gegroepeerd. De vergelijkende cijfers
van de integrale methode, waarbij het aandeel van derden
over 2002 zijn aangepast voor het effect van deze wijziging
in het eigen vermogen en het netto resultaat van
44
groepsmaatschappijen separaat worden vermeld.
Materiële vaste activa
Alle materiële onderlinge financiële relaties en resultaten
De waardering van de materiële vaste activa vindt plaats
zijn geëlimineerd.
op basis van verkrijgings- of vervaardigingsprijs onder aftrek van de ontvangen bijdragen, verminderd met de over deze
De belangrijkste groepsmaatschappijen staan vermeld op
waarde berekende afschrijvingen.
pagina 83. De belangrijkste deelnemingen staan vermeld op pagina 84. Een volledige lijst van groepsmaatschappijen en
De materiële vaste activa van de energiebedrijven
deelnemingen is, ingevolge artikel 379 en artikel 384 Titel 9
worden lineair afgeschreven.
Boek 2 BW, gedeponeerd bij het Handelsregister te Arnhem.
De materiële vaste activa van de kabel/telecombedrijven worden voornamelijk lineair afgeschreven, met
De vennootschappelijke winst- en verliesrekening van
uitzondering van de glasvezelnetwerken van de zogenaamde
Essent N.V. is op grond van artikel 402 Titel 9 Boek 2 BW op
eerste, tweede en derde orde netvlakken die, in lijn met de in
vereenvoudigde wijze opgesteld.
de jaren toenemende capaciteitsbenutting, annuïtair worden afgeschreven.
Grondslagen voor waardering en resultaatsbepaling De materiële vaste activa van de milieu/afvalbedrijven Algemeen
worden gedeeltelijk lineair en gedeeltelijk annuïtair
De jaarrekening is opgesteld op basis van historische
afgeschreven. Een aantal met de stortplaatsen samenhangende
kosten. Voor zover niet anders vermeld, worden activa en
activa worden afgeschreven op basis van de werkelijk in het
passiva opgenomen tegen nominale waarde. Opbrengsten
jaar verbruikte stortcapaciteit.
en kosten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.
Financiële vaste activa Het onderscheid of een economisch belang al dan niet
Vreemde valuta
tot de Groep behoort, wordt, naast economische verbonden-
Vorderingen en schulden in vreemde valuta worden
heid en organisatorische band, vooral bepaald door
omgerekend tegen de koers per balansdatum. Opbrengsten
zeggenschap. De waardering van economische belangen die
en kosten in vreemde valuta worden omgerekend tegen de
niet tot de Groep behoren (deelnemingen), wordt in beginsel
koers per transactiedatum. De hieruit ontstane koers-
bepaald op grond van het aandeel in het stemgerechtigde
verschillen komen ten gunste, respectievelijk ten laste, van
kapitaal van de Groep in de deelneming. Indien dit aandeel
de winst- en verliesrekening.
kleiner of gelijk is aan 20%, wordt de deelneming gewaardeerd op verkrijgingsprijs. In alle andere gevallen
Balans
wordt de deelneming gewaardeerd met behulp van de vermogensmutatiemethode en wordt een evenredig deel
Immateriële vaste activa
van het netto resultaat verantwoord onder resultaat deel-
De immateriële vaste activa bestaan uit kosten voor
nemingen. Waardering op actuele waarde wordt toegepast
concessies en vergunningen en kosten voor onderzoek en
indien het economische voordeel afwijkt van het
ontwikkeling. Alle immateriële vaste activa worden
procentuele belang.
gewaardeerd op verkrijgingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen op basis van economische levensduur.
45
Verstrekte leningen aan deelnemingen of aan externe
Winst- en verliesrekening
partijen worden gewaardeerd op nominale waarde. Waar nodig is een voorziening voor oninbaarheid
Netto-omzet
gevormd welke in mindering is gebracht op de waarde
Onder de netto-omzet wordt verstaan de opbrengsten
van de lening.
van aan derden geleverde goederen en diensten, inclusief opbrengsten uit de productie en levering van energie, op-
Voorraden
brengsten uit dienstverlening in kabel- en telecommunicatie
Voorraden worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs
en de opbrengsten met betrekking tot de milieu- c.q. afval-
onder aftrek van een voorziening wegens incourantheid.
verwerking en overige activiteiten, onder aftrek van kortingen en over deze omzet geheven belastingen zoals
Vorderingen
omzetbelasting en regulerende energiebelasting.
De vorderingen en overlopende activa zijn opgenomen
De bespaarde regulerende energiebelasting over op duurzame
voor de nominale waarde onder aftrek van een voorziening
wijze opgewekte energie wordt als omzet verantwoord.
wegens het risico van oninbaarheid. De afrekening met kleinverbruikers geschiedt volgens Liquide middelen
het jaaropnamesysteem, waarbij de opname gespreid over
De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen nominale
het gehele jaar plaatsvindt. De omvang van de omzet van het
waarde.
totale kleinverbruik energie in het kalenderjaar wordt bepaald door het gefactureerde verbruik inclusief vastrecht,
Voorzieningen
vermeerderd met de raming van de nog te factureren
Voorzieningen worden gevormd voor verplichtingen en
verbruiken en verminderd met de raming van de nog te
verliezen die op balansdatum aanwezig zijn en waarvan de
factureren verbruiken ultimo vorig boekjaar.
hoogte redelijkerwijze kan worden geschat. Fysieke en financiële aan- en verkoopcontracten van Voorzieningen die betrekking hebben op toekomstige
energieproducten welke niet worden afgesloten ten behoeve
verplichtingen aan personeel, zoals pensioenen, ziekte-
van de productie en levering van energie worden verwerkt
kosten en reorganisatie, alsmede langlopende voorzieningen
als handelstransacties en gewaardeerd tegen marktwaarde.
zoals afwerking stortplaatsen en groot onderhoud, worden
De handelsportefeuille wordt per productsoort op
gewaardeerd op de contante waarde van de verwachte
portefeuillebasis gewaardeerd. De behaalde marge op deze
toekomstige uitgaven. De overige voorzieningen worden
contracten wordt opgenomen onder de netto-omzet.
gewaardeerd op de nominale waarde van de verwachte toekomstige uitgaven.
Geactiveerde productie voor het eigen bedrijf De geactiveerde productie voor het eigen bedrijf betreft
Schulden
voornamelijk de aan investeringsprojecten toegerekende
De lang- en kortlopende schulden worden gewaardeerd
kosten van het eigen personeel en materieel.
tegen nominale waarde. De binnen een jaar vervallende aflossingsverplichtingen op langlopende schulden worden
Bedrijfslasten
opgenomen onder de kortlopende rentedragende schulden.
De kosten worden bepaald op historische basis, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde grondslagen
46
voor de waardering en worden toegerekend aan het verslag-
Het aldus berekende belastingbedrag wordt toegevoegd aan
jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden
de bestaande financiële verhouding met de fiscus, die voorts
verantwoord in het jaar waarin de producten zijn geleverd
bestaat uit de belasting over de tijdelijke verschillen tussen
c.q. de diensten zijn verricht. Verliezen worden in aanmerking
het vermogen berekend volgens fiscale grondslagen en het
genomen in het jaar waarin zij voorzienbaar zijn.
vermogen berekend met behulp van de in deze jaarrekening gehanteerde bedrijfseconomische grondslagen.
Leveringen binnen het concern worden tegen marktconforme prijzen verrekend. De hierop behaalde resultaten zijn
Kasstroomoverzicht
geëlimineerd.
Het kasstroomoverzicht is op basis van de indirecte methode opgesteld. De kasstromen zijn gecorrigeerd voor
Financiële baten en lasten
de effecten van koop en verkoop van deelnemingen, alsmede
Rentekosten en -inkomsten worden toegerekend aan de
voor de effecten van nieuwe consolidaties en
periode waarop zij betrekking hebben. Renteontvangsten en
deconsolidaties.
betalingen uit hoofde van renteswaps worden beschouwd als een correctie op de rentelasten. Eenmalige financierings-
Overig
kosten worden verantwoord in de periode waarin deze tot uiting komen.
Financiële instrumenten Gedurende de normale bedrijfsuitoefening worden risico’s
Overige grondslagen
met betrekking tot valuta, interest en energieposities gelopen. Financiële instrumenten worden gebruikt om deze
Vennootschapsbelasting
risico’s te verminderen of te elimineren en tevens voor het
Met ingang van 1 januari 1998 zijn de ondernemingen in
indekken van lopende contracten en bestaande
de Nederlandse energiesector belastingplichtig voor de heffing
verplichtingen. Financiële instrumenten die dienen ter
van vennootschapsbelasting. De in dat kader ingevoerde
dekking van bestaande risico’s, worden op dezelfde wijze
overgangsregeling voorzag in een nominaal vennootschaps-
verantwoord als de onderliggende positie.
belastingtarief van 0 procent voor de jaren 1998 tot en met
Valutatermijncontracten en valutaswaps ter dekking van
2001. Vanaf het jaar 2002 geldt ook voor de betreffende
koersrisico’s van aangegane verplichtingen worden tegen
ondernemingen het nominale vennootschapsbelastingtarief
nominale waarde gewaardeerd. Daaruit voortvloeiende
van 34,5 procent.
winsten en verliezen worden op hetzelfde tijdstip in het resultaat opgenomen als de winsten en verliezen op de
Actieve latenties worden gewaardeerd indien in redelijk-
onderliggende posities.
heid kan worden aangenomen dat realisatie te zijner tijd zal plaats kunnen vinden. Vennootschapsbelasting over het resultaat wordt berekend door de toepassing van nominaal geldende tarieven op het in de jaarrekening getoonde resultaat voor belastingen, rekening houdend met permanente verschillen tussen dit
Alle bedragen zijn, tenzij anders vermeld, opgenomen in
resultaat en het resultaat volgens fiscale grondslagen.
miljoenen euro’s.
47
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
bedragen in miljoenen euro’s
netto-omzet inkoopkosten
2002
2003
noot
6.622,5 3.984,9
7.130,6 4.213,5
bruto marge
2.637,6
2.917,1
geactiveerde productie voor het eigen bedrijf overige bedrijfsopbrengsten
77,4 310,2
74,1 99,7
totaal bruto marge inclusief overige bedrijfsopbrengsten personeelslasten afschrijvingen en waardeverminderingen immateriële en materiële vaste activa kosten uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten overige bedrijfskosten
1/5
716,9
737,6
2/5 3 4/5
728,1 888,1 83,6
636,1 817,0 169,4
totaal bedrijfslasten
bedrijfsresultaat financiële baten en lasten resultaat deelnemingen
3.025,2
3.090,9
6
2.416,7
2.360,1
674,2
665,1 - 207,9 - 5,1
- 210,1 38,7 - 171,4
- 213,0
502,8
452,1
- 86,1
- 144,0
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen
416,7
308,1
belang derden in resultaat
- 27,9
3,1
netto resultaat
388,8
311,2
2,60
2,08
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen belastingen over resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
7/21
netto resultaat per aandeel netto resultaat per aandeel (in euro’s)
48
Geconsolideerde balans voor voorstel winstbestemming
bedragen in miljoenen euro’s
noot
31 december 2003
31 december 2002
activa vaste activa immateriële vaste activa materiële vaste activa financiële vaste activa
8 9 10/21
201,0 6.016,6 969,3
5.989,3 984,1
totaal vaste activa
7.186,9
6.973,4
vlottende activa voorraden vorderingen liquide middelen
11 12 13
129,8 1.407,1 251,0
126,6 1.284,0 141,1
totaal vlottende activa
1.551,7
1.787,9
totaal activa
8.525,1
8.974,8
passiva eigen vermogen netto resultaat
1.964,5 311,2
2.166,8 388,8
minderheidsbelang derden groepsvermogen voorzieningen langlopende schulden kortlopende rentedragende schulden kortlopende niet-rentedragende schulden
14/21 15 16 17
totaal passiva
49
2.555,6
2.275,7
171,6
149,1
2.727,2
2.424,8
1.288,1 2.251,5 659,7 1.598,6
1.507,4 1.555,0 2.133,0 1.354,6
8.525,1
8.974,8
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
31 december 2003
31 december 2002
netto resultaat
388,8
311,2
aanpassing tot netto kasstroom uit operationele activiteiten: afschrijvingen en waardeverminderingen materiële vaste activa waardevermindering deelnemingen waardevermindering vordering op deelnemingen resultaat op verkoop van activa resultaat deelnemingen belang derden in resultaat afname/toename in operationeel werkkapitaal mutatie voorzieningen
728,1 18,8 - 2,7 - 10,9 27,9 76,0 - 85,0
636,1 4,0 8,0 - 0,6 - 6,9 - 3,1 - 406,3 - 40,4
bedragen in miljoenen euro’s
kasstroom uit operationele activiteiten
netto kasstroom verkregen uit operationele activiteiten
502,0
1.141,0
kasstroom uit investeringsactiviteiten verwerving/vervreemding immateriële vaste activa investeringen in materiële vaste activa opbrengst verkoop van materiële vaste activa verwerving van overige financiële vaste activa verwerving van deelnemingen opbrengst verkoop van deelnemingen
13,1 - 399,0 59,7 175,4 - 441,6 33,0
- 474,6 47,2 - 38,3 - 41,7 5,5
netto kasstroom verkregen uit investeringsactiviteiten kasstroom voor financieringsactiviteiten
- 501,9
- 559,4
639,1
- 57,4
kasstroom uit financieringsactiviteiten afname/toename in kortlopende schulden aflossing langlopende schulden opname langlopende schulden aandeel van derden (uitbreiding, inkrimping en dividend) betaald dividend
798,6 - 714,0 242,0 - 8,7 - 117,3
- 1.602,4 - 171,8 1.127,2 - 11,0 - 108,9
netto kasstroom gebruikt voor/verkregen uit financieringsactiviteiten
- 766,9
200,6
netto kasstroom verkregen uit/gebruikt voor doorlopende activiteiten
- 127,8
143,2
50
31 december 2003
31 december 2002
- 127,8
143,2
17,9
15,1
saldo liquide middelen begin boekjaar
251,0
92,7
saldo liquide middelen ultimo boekjaar
141,1
251,0
bedragen in miljoenen euro’s
netto kasstroom verkregen uit/gebruikt voor doorlopende activiteiten effect van koers- en consolidatiewijzigingen op kasposities
aanvullende informatie afname/toename in operationeel werkkapitaal: afname/toename in debiteuren en vooruitbetaalde kosten afname/toename in voorraden afname in crediteuren en nog te betalen kosten
- 145,0 - 12,0 - 249,3
123,1 3,2 - 50,3 76,0
- 406,3
- 72,8
- 33,0
netto kasuitgaven gedurende het jaar voor: belastingen over het resultaat winst op verkoop van activa: kasstroom verkoop van activa boekwaarde van deze activa
59,7 - 59,1
47,2 - 44,5 2,7
51
0,6
Geconsolideerd overzicht eigen vermogen
aantal gewone aandelen
gewone aandelen
agioreserve
algemene reserve
totaal eigen vermogen
stand 31 december 2001
149.732.196
149,7
1.512,6
447,8
2.110,1
betaald dividend in het jaar
-
-
-
- 117,3
- 117,3
resultaat voor winstbestemming
-
-
-
311,2
311,2
betaalde goodwill bij overnames
-
-
-
- 194,2
- 194,2
vorming actieve belastinglatenties
-
-
-
165,9
165,9
stand 31 december 2002
149.732.196
149,7
1.512,6
613,4
2.275,7
betaald dividend in het jaar
-
-
-
- 108,9
- 108,9
resultaat voor winstbestemming
-
-
-
388,8
388,8
149.732.196
149,7
1.512,6
893,3
2.555,6
bedragen in miljoenen euro’s
stand 31 december 2003
52
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening en balans
2003
2002
salarissen sociale lasten pensioenlasten overige personeelskosten
592,2 58,1 77,0 - 10,4
599,2 65,7 66,3 6,4
totaal
716,9
737,6
afschrijving immateriële vaste activa afschrijving materiële vaste activa waardeverminderingen materiële vaste activa
644,7 83,4
8,6 627,5 -
totaal
728,1
636,1
materialen uitbesteed werk overige kosten
116,5 514,2 257,4
87,0 540,0 190,0
totaal
888,1
817,0
108,8 - 80,0 54,8
152,4 - 26,6 43,6
83,6
169,4
bedragen in miljoenen euro’s
toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening noot 1. personeelslasten
noot 2. afschrijvingen en waardeverminderingen immateriële en materiële vaste activa
De waardevermindering materiële vaste activa wordt veroorzaakt doordat een aantal productie-eenheden in verband met hoge brandstofprijzen en de daaruit volgende verminderde inzet naar verwachting in de toekomst onrendabel zullen zijn.
noot 3. kosten uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten
noot 4. overige bedrijfskosten toevoegingen aan de voorzieningen niet-marktconforme kosten overige bedrijfskosten totaal De niet-marktconforme kosten bestaan uit een vrijval (2003) c.q. ontvangen bate (2002) van in het verleden gevormde voorzieningen vanwege de afwikkeling van niet-marktconforme contracten.
53
2003
2002
0,1 8,6 80,0 -
11,5 26,6 25,4
- 83,4 - 0,6
- 27,9 - 8,7
4,7
26,9
ontvangen rente ontvangen dividend
39,5 0,1
69,9 2,8
totaal financiële baten
39,6
72,7
rentetoevoegingen voorzieningen eenmalige financieringskosten betaalde rente
- 54,9 - 22,4 - 172,4
- 41,5 - 9,7 - 229,4
totaal financiële lasten
- 249,7
- 280,6
totaal, per saldo lasten
- 210,1
- 207,9
bedragen in miljoenen euro’s
noot 5. bijzondere posten Onder het bedrijfsresultaat zijn de volgende bijzondere posten opgenomen: baten: resultaat verkoop beëindigde bedrijfsactiviteiten onder overige bedrijfsopbrengsten vrijval voorziening herstructurering onder personeelslasten niet-marktconforme kosten onder overige bedrijfskosten ontvangen risicovergoeding onder overige bedrijfskosten lasten: waardeverminderingen materiële vaste activa onder afschrijvingen immateriële en materiële vaste activa eenmalige cross-border leasekosten onder overige bedrijfskosten totaal, per saldo baten Het bedrijfsresultaat exclusief bijzondere posten bedraagt derhalve voor 2003 EUR 669,5 miljoen (2002: EUR 638,2 miljoen).
noot 6. financiële baten en lasten
De eenmalige financieringskosten hebben betrekking op afgesloten financieringsfaciliteiten.
54
2003
2002
34,5
34,5
0,8
0,7
35,3
35,2
5,9
1,5
- 12,8
- 1,0
1,0
1,3
fiscale stimuleringsmaatregelen
- 0,2
- 0,3
vrijgestelde winsten van deelnemingen
- 1,9
- 1,8
resultaten vrij van belasting
- 8,0
- 4,1
mutaties in de waardering van belastinglatenties
- 2,0
0,4
correcties voorgaande jaren
- 0,2
0,6
effectieve belastingdruk
17,1
31,8
in procenten
noot 7. belastingen over resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening De bedrijfsactiviteiten van de Groep zijn onderworpen aan winstbelasting in verschillende Europese landen met verschillende wettelijke winstbelastingtarieven. De aansluiting tussen het gewogen gemiddelde van de wettelijke winstbelastingtarieven uitgedrukt in een percentage van het resultaat voor belasting en de effectieve belastingdruk is als volgt: nominaal wettelijk winstbelastingtarief in Nederland verschil met nominale wettelijke winstbelastingtarieven in het buitenland gewogen gemiddeld wettelijk winstbelastingtarief belastingeffect van: niet-aftrekbare kosten gebruikmaking verliescompensatie waarvoor geen actieve latentie uit hoofde van verliescompensatie was gevormd nieuwe verliezen waarvoor geen actieve latentie uit hoofde van verliescompensatie is gevormd
55
concessies en vergunningen
kosten onderzoek en ontwikkeling
2003
2002
200,7
0,3
201,0
222,7
- 200,7 -
- 0,3 -
- 201,0 -
0,5 - 13,6 - 8,6
boekwaarde 31 december
-
-
-
201,0
cumulatieve afschrijvingen
-
-
-
67,9
werken in uitvoering
niet in productieproces opgenomen activa
2003
2002
bedragen in miljoenen euro’s
toelichting op de geconsolideerde balans noot 8. immateriële vaste activa boekwaarde 1 januari (de)consolidatie investeringen desinvesteringen afschrijvingen
De post concessies en vergunningen bestaat hoofdzakelijk uit verkregen rechten voor het gebruik van een rioleringsnetwerk door hanseWasser, welke maatschappij vanaf 1 januari 2003 niet langer integraal wordt geconsolideerd.
bedrijfsgebouwen en terreinen
leidingen en installaties
andere vaste bedrijfsmiddelen
boekwaarde 1 januari
665,8
4.394,1
797,4
157,5
1,8
6.016,6
6.063,4
herrubricering (de)consolidatie investeringen desinvesteringen waardevermindering afschrijvingen
- 57,3 - 14,6 22,5 - 20,0 - 38,7
63,1 122,4 257,5 - 11,3 - 83,4 - 473,6
- 1,1 - 0,4 143,9 - 9,7 - 131,3
- 4,7 - 4,2 215,0 - 3,1 -
3,2 - 0,4 - 1,1
103,2 642,1 - 44,5 - 83,4 - 644,7
240,8 399,0 - 59,1 - 627,5
boekwaarde 31 december
557,7
4.268,8
798,8
360,5
3,5
5.989,3
6.016,6
cumulatieve afschrijvingen
956,7
8.591,3
662,0
-
9,9
10.219,9
9.433,7
bedragen in miljoenen euro’s
noot 9. materiële vaste activa
56
In de voorgaande jaren zijn door groepsmaatschappijen,
Door groepsmaatschappijen zijn in het verleden, met
of hun rechtsvoorgangers, cross-border leasetransacties aan-
betrekking tot een aantal kleine en middelgrote
gegaan met betrekking tot een aantal elektriciteitscentrales
warmtekrachtcentrales in Brabant, Limburg, Overijssel,
in Brabant, Limburg en Drenthe, gasnetwerken in Limburg,
Drenthe en Zuid- Holland en windmolens in Brabant en
Brabant, Overijssel, Drenthe, Groningen en Friesland,
Limburg, sale-and-leaseback-transacties afgesloten.
alsmede het elektriciteitsnetwerk te Maastricht en de afval-
De netto baten uit deze transacties zijn nagenoeg geheel
verbrandingsinstallatie te Wijster.
in het jaar van afsluiting verantwoord. De betrokken activa zijn opgenomen onder de materiële vaste activa.
Deze activa zijn opgenomen in de geconsolideerde balans overeenkomstig de waarderingsgrondslagen die toegepast worden voor de materiële vaste activa.
De afschrijvingstermijnen van de belangrijkste categorieën materiële activa zijn als volgt:
gebouwen
25-30 jaar
waterkrachtcentrales
30-40 jaar
conventionele productie-eenheden en grootschalige warmtekrachtcentrales
15-25 jaar
stortgaseenheden/bio-energiecentrales
10-20 jaar
kleinschalige warmtekrachtinstallaties
10-15 jaar
distributienetten gas, warmte en elektriciteit
25-30 jaar
glasvezelnetwerken
20 jaar
afvalverbrandingsinstallaties
20 jaar
57
2003
2002
deelnemingen vorderingen op deelnemingen latente belastingvorderingen effecten overige financiële vaste activa
363,5 143,4 254,1 65,2 157,9
358,5 184,9 241,0 78,7 106,2
totaal
984,1
969,3
bedragen in miljoenen euro’s
noot 10. financiële vaste activa De financiële vaste activa zijn als volgt samengesteld:
deelnemingen
vorderingen op deelnemingen
2003
2002
stand 1 januari
358,5
184,9
543,4
411,5
(de)consolidatie investeringen desinvesteringen waardeverminderingen ontvangen dividenden resultaat deelnemingen
0,9 14,6 - 2,6 - 18,8 - 43,7 54,6
- 53,8 15,2 - 2,9 -
- 52,9 29,8 - 5,5 - 18,8 - 43,7 54,6
5,7 184,6 - 53,3 - 12,0 - 16,5 23,4
stand 31 december
363,5
143,4
506,9
543,4
latente belastingvorderingen
effecten
overige
2003
2002
241,0
78,7
106,2
425,9
525,5
- 22,3 191,2 - 155,8 -
- 13,5 -
22,8 44,3 - 6,2 4,8 - 14,0
0,5 235,5 - 175,5 4,8 - 14,0
11,1 166,6 - 219,3 - 58,0
254,1
65,2
157,9
477,2
425,9
984,1
969,3
stand 1 januari (de)consolidatie toevoegingen afnamen verstrekkingen en opwaarderingen aflossingen stand 31 december
stand 31 december totaal financiële vaste activa
58
2003
2002
51,7 54,2 20,7
31,3 12,4 86,1
126,6
129,8
handelsdebiteuren vorderingen op deelnemingen vooruitbetaalde kosten overige vorderingen
1.014,3 24,8 33,8 211,1
1.117,8 35,7 13,7 239,9
totaal
1.284,0
1.407,1
bedragen in miljoenen euro’s
noot 11. voorraden grond- en hulpstoffen onderhanden werk gereed product en handelsgoederen totaal Onder de voorraden is rekening gehouden met een voorziening voor incourantheid van EUR 10,3 miljoen voor het jaar 2003 (2002: EUR 13,7 miljoen).
noot 12. vorderingen
Op de vorderingen op handelsdebiteuren is een voorziening in mindering gebracht voor oninbare vorderingen van EUR 127,6 miljoen voor het jaar 2003 (2002: EUR 89,9 miljoen).
noot 13. liquide middelen Onder de liquide middelen zijn begrepen alle kasmiddelen, de direct opvraagbare banktegoeden en kortlopende deposito’s die praktisch onmiddellijk te gelde kunnen worden gemaakt. Alle liquide middelen staan ter vrije beschikking.
59
2002
(de-) consolidatie
toevoeging/ vrijval
onttrekking
2003
316,9 99,0 21,0 107,4 474,0 196,2 174,4 118,5
- 0,3 - 15,3 - 3,6 7,0 2,5
- 78,3 13,4 - 7,0 32,2 14,2 - 0,6 17,3 9,7
- 15,1 - 4,5 - 34,9 - 56,4 - 46,2 - 13,9 - 39,5
223,2 107,9 14,0 89,4 428,2 149,4 184,8 91,2
totaal
1.507,4
- 9,7
0,9
- 210,5
1.288,1
vergelijkend bedrag vorig boekjaar
1.521,9
8,9
229,2
- 252,6
1.507,4
bedragen in miljoenen euro’s
noot 14. voorzieningen herstructurering energiesector ziektekostenverzekering (oud-)werknemers assurantiefonds eigen risico groot onderhoud en amovering energiecentrales pensioenen belastinglatentie afwerking stortplaatsen overig
Van de totale voorzieningen kan een bedrag van EUR 120 miljoen (2002: EUR 170 miljoen) als kortlopend worden aangemerkt.
Herstructurering energiesector
Groot onderhoud
Deze voorziening is bestemd ter dekking van reeds bestaande
De voorziening is bestemd om de fluctuaties in de kosten
en nog te verwachten verplichtingen die voortvloeien uit de
van groot onderhoud van de elektriciteitscentrales en warmte-
noodzaak tot verdere reorganisatie en herstructurering van
krachtcentrales te egaliseren.
de Groep. De rekenrente bedraagt 5 procent. Amovering centrales Ziektekostenverzekering (oud-)werknemers
Deze voorziening is bestemd om in de toekomst de amove-
Deze voorziening is gevormd om aan de financiële
ring van buiten bedrijf gestelde centrales te kunnen bekostigen.
verplichtingen te kunnen voldoen met betrekking tot de
De beoogde hoogte van de voorziening is gesteld op EUR 4,5
ziektekostenverzekering van (post-)actief personeel. Bij het
miljoen per productie-eenheid bij aanvang van de amovering.
contant maken van de verplichtingen is gerekend met een rekenrente van 5 procent en is voorts rekening gehouden met
Pensioenen
een sterftekans van de deelnemers en een opbouw gedurende
Deze voorziening is gevormd in eigen beheer om aan de
de actieve loopbaan.
pensioentoezegging van de medewerkers van Stadtwerke Bremen AG te kunnen voldoen en is verantwoord volgens actuariële
Assurantiefonds eigen risico
methode, rekening houdend met een rekenrente van 6 procent.
De voorziening assurantiefonds eigen risico dient ter dekking van risico’s waartegen de Groep zich niet of slechts
Belastinglatentie
gedeeltelijk verzekert. De voorziening valt vanaf 2001 in vijf
De voorziening voor latente belastingverplichting heeft
jaar vrij ten gunste van het resultaat.
betrekking op afwijkende fiscale waardering van activa en
60
passiva ten opzichte van de bedrijfseconomische waardering.
afwerking, samenhangende met de verhouding tussen de in
De verplichting is berekend tegen het geldende tarief voor de
het verleden benutte en de in de toekomst nog te benutten
vennootschapsbelasting.
stortcapaciteit. De rekenrente bedraagt 5 procent.
Afwerking stortplaatsen Deze voorziening wordt gewaardeerd op basis van de geprognosticeerde uitgaven ten behoeve van de uit te voeren
bandbreedte rente
gewogen gemiddelde rentepercentage
converteerbare obligaties Medium Term Notes achtergestelde leningen Debt Issuance Programme obligatielening onderhandse leningen
5% 4,5-6,3 % 9% 4,5 % 4,5 % 2,9-9,4 %
totaal
2,9-9,4 %
bedragen in miljoenen euro’s
2003
aflossingsverplichting 2004
aflossingsverplichting na 2004
aflossingsverplichting na 2008
2002
5% 5,3 % 9% 4,5 % 4,5 % 5,15 %
0,7 31,2 82,2 166,2 1.000,0 1.100,3
4,5 26,5 98,1
0,7 26,7 82,2 139,7 1.000,0 1.002,2
13,0 82,2 25,8 1.000,0 448,1
2,0 63,8 82,2 166,2 1.461,0
5,24 %
2.380,6
129,1
2.251,5
1.569,1
1.775,2
noot 15. langlopende schulden
De aflossingsverplichting over de eerstkomende vijf jaren is als volgt verdeeld:
2003
2004 2005 2006 2007 2008
129,1 114,9 127,5 259,9 180,1
totaal
811,5
vergelijkend bedrag vorig boekjaar
993,9
Onder de langlopende schulden worden leningen opgenomen die langer dan één jaar ter beschikking staan. De bedragen voor aflossing welke binnen één jaar vervallen, worden opgenomen onder de kortlopende rentedragende schulden.
61
In de langlopende schulden zijn begrepen:
zowel de in juni uitgegeven obligatielening (EUR 1 miljard), als overige langlopende leningen onder het Debt Issuance
Converteerbare obligaties
Programme (EUR 166,2 miljoen). De obligatielening heeft
De converteerbare obligaties met een bedrag van EUR 0,7
een gemiddelde resterende looptijd van 9,5 jaar en de overige
miljoen (2002: EUR 2,0 miljoen) zijn gedurende de resterende
leningen hebben een resterende looptijd van 3,1 jaar.
looptijd van 3,6 jaar van de lening ter keuze van de houders converteerbaar in niet-royeerbare certificaten van gewone
Onderhandse leningen
aandelen in Molens voor Milieu B.V.
De onderhandse leningen bedragen EUR 1.100,3 miljoen (2002: EUR 1.461,0 miljoen). De resterende looptijd bedraagt
Medium Term Notes
7,1 jaar.
Ultimo 2003 zijn door EDON Groep B.V. voor een bedrag van EUR 31,2 miljoen (2002: EUR 63,8 miljoen) Medium Term
Van de langlopende leningen zijn er een drietal
Notes uitgegeven. De resterende looptijd bedraagt 3,1 jaar.
opgenomen in Japanse Yen (JPY). Het betreft een totaalbedrag van 9,0 miljard JPY. De valutarisico’s zijn afgedekt door cross-
Achtergestelde leningen
currency swaps.
De achtergestelde leningen ad EUR 82,2 miljoen (2002: EUR 82,2 miljoen) zijn achtergesteld bij de vorderingen van
De geschatte marktwaarde van de langlopende rente-
schuldeisers op EDON Groep B.V. De achtergestelde leningen
dragende schulden (inclusief aflossingsverplichting komend
zijn volledig ter beschikking gesteld door de aandeelhouders.
boekjaar) per 31 december 2003 bedraagt EUR 2,6 miljard (31 december 2002: EUR 1,9 miljard). De schatting is gebaseerd
Debt Issuance Programme/Obligatielening
op contant gemaakte kasstromen. De disconteringsvoeten
Ultimo 2003 is onder deze faciliteit, groot EUR 2 miljard,
zijn gebaseerd op de in de markt voor de Groep geldende
een bedrag van EUR 1,2 miljard als langlopende schuld aan-
rentetarieven voor soortgelijke financieringen (met
getrokken. Onderdeel van het Debt Issuance Programme is
vergelijkbare looptijden en voorwaarden).
2003
2002
aflossingsverplichting langlopende schulden kasgeldleningen, commercial paper, etc.
129,1 530,6
220,2 1.912,8
totaal
659,7
2.133,0
bedragen in miljoenen euro’s
noot 16. kortlopende rentedragende schulden
De Groep beschikt per 31 december 2003 over EUR 1,5 miljard (2002: EUR 1,4 miljard) aan gecommitteerde banklijnen. EUR 1,0 miljard heeft een looptijd van gemiddeld een jaar met een optie om de termijn met een jaar te verlengen. EUR 500 miljoen heeft een looptijd van gemiddeld 5 jaar.
62
bedragen in miljoenen euro’s
2003
2002
748,5 223,3 36,3 117,9 19,2 167,6 53,4 232,4
755,6 0,0 115,0 77,2 17,2 11,3 378,3
1.598,6
1.354,6
noot 17. kortlopende niet-rentedragende schulden leveranciers belastingen en premies sociale verzekeringen schulden aan deelnemingen vergoeding aan personeel vooruitontvangen bedragen investeringsverplichtingen te betalen rente overig totaal
noot 18. niet uit de balans blijkende verplichtingen en activa looptijd in jaren Afgegeven garanties De Groep heeft voor een aantal groepsmaatschappijen
< 1 jaar
1-5 jaar
9,5
4,2
> 5 jaar
en deelnemingen garanties afgegeven ten behoeve van garanties
derden voor een totaal van EUR 210,6 miljoen.
196,9
looptijd in jaren Huur en lease De Groep heeft huur- en leasecontracten afgesloten voor
< 1 jaar
1-5 jaar
6,1
38,1
> 5 jaar
onder meer vervoermiddelen, gebouwen, installaties en huur en lease
inventaris. De totale verplichting bedraagt EUR 144,6 miljoen.
Inkoopverplichtingen Voor het opwekken van elektriciteit maakt de Groep onder andere gebruik van kolen en gas als brandstof. De Groep heeft langlopende brandstofcontracten met een looptijd variërend van 2004 tot 2016. Het totaal van de aangegane inkoopverplichtingen bedraagt EUR 3.985 miljoen. Verkoopverplichtingen De Groep sluit langlopende verkoopcontracten af met variabele looptijden en diverse contractvoorwaarden.
63
100,4
Reconciliatie
Gerechtelijke procedures en juridische geschillen
De reconciliatie is de afrekening tussen TenneT en de
Ultimo 2003 was een aantal groepsmaatschappijen van de
programmaverantwoordelijken (PV’ers) over verbruik van
Groep betrokken bij verschillende rechtszaken en juridische
klanten wiens meter niet telemetrisch (op afstand) wordt
geschillen. Op basis van een inschatting van het financieel
uitgelezen. Deze klanten worden maandelijks respectievelijk
risico zijn, voorzover dit noodzakelijk werd geacht, voor-
één keer per jaar afgerekend. De hoogte en het saldo van
zieningen getroffen.
de verrekening is afhankelijk van de betrouwbaarheid van de tijdens de allocatiefase door de landelijke netbeheerders
Cross-border leasetransacties
ingezette profielverbruiken en de werkelijke vastgestelde
Met betrekking tot in de voorgaande jaren afgesloten
verbruiken. Deze afrekening vindt plaats uiterlijk
cross-border leasetransacties (CBL’s), met een totale transactie-
zeventien maanden nadat de levering in de maand heeft
waarde van ongeveer USD 6 miljard, bestaan contractuele
plaatsgevonden.
voorwaardelijke en onvoorwaardelijke rechten en verplichtingen.
boekwaarde boekwaarde hypothecaire 2003 zekerheid 2003 (in miljoenen (in miljoenen euro’s) euro’s)
transactiejaar
afloopjaar
transactiewaarde (in miljoenen USD)
netwerken
1998-2000
2016-2027
3.079
421
-
276
productie
1994-2000
2016-2027
2.935
843
843
94
6.014
1.264
843
370
object
totaal
afgegeven L/C 2003 (in miljoenen USD)
De leaseverplichting en de vrijval van de deposito’s voor de komende vijf jaren (in miljoenen USD) zijn als volgt verdeeld:
2003
313
2004
304
2005
325
2006
374
2007
365
CBL’s zijn gestructureerde, langetermijn-financieringstransacties, waarbij in een serie aan elkaar gekoppelde transacties groepsmaatschappijen bedrijfsmiddelen met een lange levensduur op lange termijn hebben verhuurd aan derdenbeleggers en vervolgens van deze derden voor een kortere termijn hebben teruggehuurd. Aan het einde van de tweede, relatief korte verhuurtermijn hebben de groepsmaatschappijen het recht om tegen een vooraf vastgestelde vergoeding de lange verhuur te beëindigen door middel van een optie.
64
Het geheel van de transacties waarborgt dat de groepsmaat-
Daarnaast is door Stadtwerke Bremen AG een optie
schappijen juridisch en economisch eigenaar zijn gebleven
afgegeven aan de stad Bielefeld, waarin aan de stad het recht
van de bedrijfsmiddelen, maar dat de derden in hun land van
is toegekend tegen een vast compensatiebedrag, het
vestiging bepaalde, vaak fiscale voordelen kunnen behalen,
openbaar vervoersonderdeel van de onderneming, door de
die met de groepsmaatschappijen zijn gedeeld op het moment
stad of een derde partij over te (laten) nemen. De maximum
van het aangaan van de transacties.
uitoefenprijs van de twee aan de stad Bielefeld afgegeven opties is EUR 582 miljoen.
Omdat bij het aangaan van de transacties de (ver)huurtermijnen voor de volledige duur van het contract contant
Door de medeaandeelhouders van Van Gansewinkel
zijn verrekend, zijn, tot het bedrag van de toekomstige huur-
Groep B.V. is aan Essent N.V. een call-optie verleend waarin de
verplichtingen, hiermee ontvangen gelden vastgelegd in
Groep het recht heeft tot 15% aandelen Van Gansewinkel
deposito’s op naam van speciaal daartoe opgerichte
Groep B.V. te verwerven. Hiermee zou de Groep haar huidige
maatschappijen bij financiële instellingen met een vooraf met
belang in de Van Gansewinkel Groep B.V. van 45% kunnen
de derden-beleggers overeengekomen kredietbeoordeling.
uitbreiden tot 60%. De optie verloopt twee weken na goed-
Essent heeft geen zeggenschap over deze speciale maatschap-
keuring van de jaarrekening van de Van Gansewinkel Groep
pijen, noch over de deposito’s, die per eind 2003 nog ongeveer
B.V. over 2003. Essent N.V. heeft bekendgemaakt haar belang
USD 4,8 miljard bedragen (2002: USD 4,8 miljard).
in de Van Gansewinkel Groep B.V. te willen verkopen.
Teneinde tijdig de beschikking te hebben over de uitoefenprijs van de optie is eveneens een deel van de bij het aangaan van de
Door de Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij N.V. is aan
transacties ontvangen gelden belegd in financiële
Essent N.V. een call-optie verleend waarin de Groep het recht
instrumenten met de hoogste kredietbeoordeling.
heeft 30,1% van de aandelen AZN te verwerven. Hiermee zou de Groep haar huidige belang in AZN kunnen uitbreiden
Opties
naar 80%. De optie heeft een looptijd tot 1 januari 2018.
Door Essent N.V. is een put-optie afgegeven aan de Bremer Versorgungs- und Verkehrsgesellschaft mbH (BVV) voor de door haar gehouden 28.499 aandelen (13,6%) in Stadtwerke Bremen AG. In de periode 1 januari 2003 tot 30 juni 2005 heeft BVV het recht deze aandelen geheel of gedeeltelijk tegen een vaste prijs aan Essent N.V. te verkopen. De uitoefenprijs is EUR 154 miljoen. Door Stadtwerke Bremen AG is een put-optie afgegeven aan de stad Bielefeld voor de resterende 50,1% van de aandelen door haar gehouden in Stadtwerke Bielefeld GmbH. In de periode 1 januari 2003 tot 31 december 2005 heeft de stad Bielefeld het recht haar aandelen geheel of gedeeltelijk te verkopen aan Stadtwerke Bremen AG.
65
overige informatie noot 19. financiële instrumenten De Groep voert actief risicobeleid, waardoor risico’s door
te dekken risico en de daarmee samenhangende kosten.
procedures, gestelde limieten en organisatorische
Het risicobeleid is erop gericht om op korte termijn de koers-
maatregelen tot een voor de Groep acceptabel niveau zijn
en renteschommelingen te beperken en op lange termijn de
gebracht. Hierbij wordt een afweging gemaakt tussen het af
vigerende marktwisselkoersen en marktrentes te volgen.
looptijd in jaren
bedragen in miljoenen euro’s
nominale waarde
marktwaarde
< 1 jaar
1-5 jaar
> 5 jaar
interestrisico’s 31 december 2003
renteswaps
527,0
- 29,1
-
127,0
400,0
31 december 2002
renteswaps
815,0
- 30,5
288,0
127,0
400,0
looptijd in jaren
bedragen in miljoenen euro’s
nominale waarde
marktwaarde
< 1 jaar
1-3 jaar
3-5 jaar
valuta en overige risico’s 31 december 2003
cross-currency swaps valutatermijncontracten weerswap
75,4 1.078,3 4,2
- 13,4 1.090,4 - 4,2
850,8 4,2
24,9 227,5 -
50,5 -
31 december 2002
cross-currency swaps valutatermijncontracten weerswap
75,4 658,6 4,2
- 7,2 651,4 - 4,2
594,4 4,2
24,9 64,2 -
50,5 -
66
Onderstaand overzicht heeft zowel betrekking op aangegane verplichtingen als op vorderingen welke zijn aangegaan in de vorm van opties, swaps en fysieke goederenhandel.
looptijd in jaren
bedragen in miljoenen euro’s
nominale waarde
marktwaarde
< 1 jaar
1-3 jaar
3-5 jaar
goederenhandel 31 december 2003
elektriciteit gas kolen olie
6.072,7 3.143,3 2.135,2 834,2
6.079,2 3.141,5 2.204,8 785,1
4.633,0 3.140,3 1.718,5 607,3
1.439,7 3,0 416,7 226,9
-
31 december 2002
elektriciteit gas kolen olie
3.947,3 35,5 397,1 654,2
3.948,9 38,9 407,4 654,2
3.592,0 35,5 293,6 480,0
355,3 103,5 174,2
-
noot 20. te beëindigen bedrijfsactiviteiten In 2003 heeft de Groep een herijking uitgevoerd van haar strategie met betrekking tot het segment Milieu. De uitkomst hiervan heeft geleid tot het besluit de volgende activiteiten te vervreemden: -
Converteren Zuid-Nederland & België: Converteren houdt zich bezig met de compostering van organische reststromen (met name GFT-afval en groenafval) tot bruikbare en verkoopbare producten (landbouwcompost, veenvervanger, secundaire brandstoffen en bouwstoffen).
-
Bouwstoffen: Bouwstoffen richt zich op de inname, opslag alsmede ver- en bewerking van anorganische afvalstromen die worden toegepast als secundaire bouwstoffen in onder andere infrastructurele werken.
-
Dienstverlening Gemeenten: Dienstverlening Gemeenten richt zich op alle aanvullende diensten voor gemeentelijke cliënten die geen betrekking hebben op de uiteindelijke verwerking van het gemeentelijk restafval. De dienstverlening betreft o.a.: -
exploitatie van milieustraten en afhandeling van monostromen;
-
inzamelingsactiviteiten;
-
productmanagement: advies met betrekking tot inzamelconcepten.
Naast bovengenoemde activiteiten zijn/worden enkele bedrijven verkocht die niet langer passen bij de kernactiviteiten van de Groep. Dit betreft bedrijven werkzaam op het gebied van recycling van bouw- en sloopafval en textiel. Tot slot zullen ook enkele deelnemingen welke niet tot de kernactiviteiten behoren, worden verkocht.
67
De te verkopen activiteiten, bedrijven en deelnemingen zullen naar verwachting minimaal tegen boekwaarde worden verkocht en dekken derhalve het risicodragend vermogen ultimo boekjaar. Het voornemen is om alle af te stoten onderdelen in 2004 te verkopen.
2002
2003
bedragen in miljoenen euro’s
winst- en verliesrekening te beëindigen bedrijfsactiviteiten netto-omzet inkoopkosten
64,2 33,1
72,8 37,1
bruto marge
31,1
35,7
geactiveerde productie voor het eigen bedrijf overige bedrijfsopbrengsten
0,3 8,9
4,7
totaal bruto marge inclusief overige bedrijfsopbrengsten personeelslasten afschrijvingen en waardeverminderingen immateriële en materiële vaste activa kosten uitbesteed werk, materialen en andere externe kosten overige bedrijfskosten
6,9 6,4 9,8 10,2
7,6 8,9 11,3 7,5
totaal bedrijfslasten
bedrijfsresultaat financiële baten en lasten resultaat deelnemingen
40,3
40,4
35,3
33,3
5,1
7,0 - 1,7 1,0
- 2,7 4,9 2,2
- 0,7
7,3
6,3
belastingen over resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
- 0,6
- 2,5
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen
6,7
3,8
-
-
6,7
3,8
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen
belang derden in resultaat
netto resultaat
68
bedragen in miljoenen euro’s
31 december 2003
31 december 2002
66,5 71,6
63,4 66,6
balans te beëindigen bedrijfsactiviteiten activa vaste activa materiële vaste activa financiële vaste activa totaal vaste activa
130,0
138,1
vlottende activa vorderingen liquide middelen
11,9 15,0
10,2 10,8
totaal vlottende activa totaal activa
21,0
26,9
159,1
156,9
140,0
134,8
0,2
-
18,9
22,1
159,1
156,9
31 december 2003
31 december 2002
9,2 - 11,9 - 1,5
16,3 - 5,9 1,9
- 4,2
12,3
passiva risicodragend vermogen voorzieningen kortlopende niet-rentedragende schulden totaal passiva
bedragen in miljoenen euro’s
kasstroom te beëindigen bedrijfsactiviteiten kasstroom uit operationele activiteiten kasstroom uit investeringsactiviteiten kasstroom uit financieringsactiviteiten kasstroom
69
noot 21. vennootschapsbelasting De gesprekken met de Nederlandse Belastingdienst zijn
vooral bepaald door de winstverwachting van de onder-
eind 2003 in materiële zin afgerond met het bereiken van
liggende activiteiten en dus door de voorzienbaarheid van de
overeenstemming over de waarde van de distributienetwerken
inning van deze vordering op lange termijn. De aanpassing
in de fiscale openingsbalans per 1 januari 1998. Er bestond
van deze waarderingsmethode heeft geleid tot een aanpassing
reeds overeenstemming over de waardering van de andere
ten laste van het resultaat van de bestaande latentie uit hoofde
belangrijke activa, namelijk de productiemiddelen en de
van de productiemiddelen en kabelnetwerken. Per saldo is
kabelnetwerken. De waarde van de diverse groepen activa in
EUR 8,5 miljoen ten gunste van het resultaat gebracht.
de fiscale openingsbalans is hoger dan de waarde in de Groepsbalans, enerzijds omdat de fiscale waarde meer recent
De Groep heeft compensabele verliezen tot een bedrag
is afgeleid uit vervangingswaarde en anderzijds omdat fiscaal
van EUR 317,8 miljoen. De boekwaarde van de uit hoofde
langere afschrijvingstermijnen worden gehanteerd.
van deze verliezen te verrekenen belasting bedraagt, bij
Derhalve is een actieve belastinglatentie gevormd die direct
toepassing van bovenstaande waarderingsmethode,
ten gunste van het resultaat is gebracht. De waardering wordt
op 31 december 2003 EUR 58,5 miljoen.
boekwaarde
compensabel verlies 2003
2002
2003
2002
Nederland overige landen
281,9 35,9
309,2 21,7
52,9 5,6
2,9 3,1
totaal
317,8
330,9
58,5
6,0
2003
2002
254,1 - 149,4
241,0 - 196,2
104,7
44,8
bedragen in miljoenen euro’s
Deze verliezen zijn onbeperkt compensabel.
latente belastingen De latente belastingpositie is als volgt opgebouwd: bedragen in miljoenen euro’s
actieve belastinglatenties opgenomen onder de financiële vaste activa passieve belastinglatenties opgenomen onder voorzieningen totaal
70
Actieve en passieve belastinglatenties hebben betrekking op de volgende balansposten:
activa 2003
passiva 2003
activa 2002
passiva 2002
immateriële vaste activa materiële vaste activa
195,6
149,4
235,0
0,4 195,8
totaal
195,6
149,4
235,0
196,2
bedragen in miljoenen euro’s
per saldo activa compensabele verliezen totaal latente belastingen
noot 22. segmentinformatie per bedrijfssegment Essent onderscheidt de bedrijfssegmenten Energie, Kabel, Milieu en Overig. Tot het segment Energie worden de producten Elektriciteit en Gas gerekend. Binnen het product Elektriciteit worden de activiteiten productie, transport en levering van elektriciteit toegerekend. Binnen het product Gas worden de activiteiten transport en levering van Gas toegerekend. Tot het segment Kabel behoren activiteiten zoals de levering van kabeltelevisie en -audio, het aanbieden van internetdiensten waaronder breedband internet (@Home®) en overige diensten op het gebied van tele- en datacommunicatie. Tot het segment Milieu behoren alle activiteiten die gericht zijn op het inzamelen, recyclen en de eindverwerking van afval. Onder het segment Overig zijn de resterende activiteiten opgenomen.
71
46,2 58,5
38,8 6,0
104,7
44,8
segmentinformatie
segment elektriciteit
segment gas
segment kabel
segment milieu
overig/ eliminaties
totaal
bedragen in miljoenen euro’s
2003
2002
2003
2002
2003
2002
2003
2002
2003
2002
2003
2002
netto-omzet aan derden1 tussen segmenten
3.156,4 3.028,4 2.691,3 2.436,7 455,5 399,1 39,4 45,4
378,6 18,4
333,0 22,6
411,4 2,3
523,5 492,9 300,9 7.130,6 6.622,5 10,4 - 515,6 - 477,5 -
totaal
3.611,9 3.427,5 2.730,7 2.482,1
397,0
355,6
413,7
533,9
- 22,7 - 176,6 7.130,6 6.622,5
lasten kosten
3.125,9 2.910,5 2.567,0 2.331,3
330,3
379,6
435,7
479,6
- 2,5 - 143,6 6.456,4 5.957,4
66,7
- 24,0
- 22,0
54,3
winst- en verliesrekening
resultaat van het segment
486,0
517,0
163,7
150,8
- 20,2
resultaat deelnemingen EBIT financiële lasten financiële baten
- 33,0
674,2
665,1
38,7
- 5,1
712,9
660,0
- 249,6 - 280,6 39,5 72,7
resultaat voor belastingen
502,8
belastingen belang derden
- 86,1 - 144,0 - 27,9 3,1
netto resultaat
388,8
452,1
311,2
balans activa deelnemingen
3.634,7 4.113,5 1.407,9 1.403,8 301,5 291,1 44,5 39,2
926,3 1.308,1 5,3 0,4
458,1 70,7
973,6 8.018,2 8.431,4 96,8 506,9 543,4 8.525,1 8.974,8
totaal verplichtingen
632,4 1.591,2 115,9 84,9
1.578,3 1.826,2
738,9
681,2 1.220,5 1.621,3
677,1
717,0 1.583,1 1.704,3 5.797,9 6.550,0
niet-gealloceerd groepsvermogen
2.727,2 2.424,8
totaal
8.525,1 8.974,8
1
Vanaf 2003 is een deel van de overige bedrijfsopbrengsten verantwoord als netto-omzet.
72
segment elektriciteit
bedragen in miljoenen euro’s
segment gas
segment kabel
segment milieu
overig/ eliminaties
totaal
2003
2002
2003
2002
2003
2002
2003
2002
2003
2002
2003
2002
investeringen vaste activa
291,0
16,3
128,9
0,2
62,8
79,8
4,5
33,8
154,9
268,9
642,1
399,0
afschrijvingen
317,6
319,0
80,0
85,0
125,0
140,7
61,7
40,7
60,4
50,7
644,7
636,1
81,4
-
-
-
-
-
0,4
-
1,6
-
83,4
-
47.855 45.355 - 14.804 11.940 -
-
-
5.592
overige informatie
waardevermindering
afzet: - elektriciteit (GWh) - gas (mln m3) - warmte (Gj x 1000) - afvalverwerking (ton x 1000)
aantal klanten (x 1000)
2.575
2.806
1.944
1.949
1.749
1.728
werknemersgegevens: gemiddeld aantal gemiddeld aantal fte’s
7.221 6.942
6.940 6.680
2.352 2.260
2.112 2.033
1.079 1.062
1.098 1.068
- 47.855 45.355 - 14.804 11.940 - 15.030 14.754 15.030 14.754 5.182 - 5.592 5.182
56
862 826
1.270 1.245
893 858
55
1.006 12.407 12.426 968 11.948 11.994
De Groep heeft in 2003 in totaal GWh 8.981 (2002: GWh 8.486) afgenomen van aan haar gelieerde joint-ventures. Essent onderscheidt de geografische segmenten Nederland, Duitsland en Overig.
Nederland 2003
Duitsland
Overig
totaal
2002
2003
2002
2003
netto-omzet aan derden
6.190,2 5.717,0
921,0
902,4
19,4
3,1 7.130,6 6.622,5
activa
6.884,2 7.004,6 1.621,9 1.965,7
19,0
4,5 8.525,1 8.974,8
bedragen in miljoenen euro’s
2002
2003
2002
geografische segmentinformatie
investeringen vaste activa
442,8
326,0
199,3
72,7
-
werknemersgegevens: gemiddeld aantal gemiddeld aantal fte’s
9.701 9.332
9.439 9.103
2.679 2.589
2.979 2.883
27 27
73
0,3
642,1
399,0
8 12.407 12.426 8 11.948 11.994
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening
bedragen in miljoenen euro’s
resultaat deelnemingen saldo overige baten en lasten netto resultaat
74
noot
2003
2002
1
320,9 67,9
246,8 64,4
388,8
311,2
Vennootschappelijke balans voor voorstel winstbestemming
bedragen in miljoenen euro’s
noot
31 december 2003
31 december 2002
activa vaste activa materiële vaste activa financiële vaste activa
2 3
5,6 2.951,8
5,0 3.296,5
totaal vaste activa
3.301,5
2.957,4
1.342,4
1.478,2
4.643,9
4.435,6
vlottende activa vorderingen
4
totaal activa
passiva eigen vermogen 5 6 7
aandelenkapitaal agioreserve overige reserve netto resultaat totaal eigen vermogen
8 9 10 11
voorzieningen langlopende schulden kortlopende rentedragende schulden kortlopende niet-rentedragende schulden totaal passiva
75
149,7 1.512,6 302,2 311,2
149,7 1.512,6 504,5 388,8 2.555,6
2.275,7
215,7 1.102,4 658,9 111,3
261,6 108,1 1.677,7 112,5
4.643,9
4.435,6
Toelichting op de vennootschappelijke winst- en verliesrekening en balans
noot 1. saldo overige baten en lasten Beloning bestuurders
taat gebrachte beloning leden van de Raad van
De in 2003 ten laste van het resultaat gebrachte vaste en
Commissarissen bedraagt EUR 0,3 miljoen (2002: EUR 0,2
variabele beloning voor de leden van de Raad van Bestuur
miljoen). De ten laste van het resultaat over 2003 gebrachte
bedraagt EUR 2,3 miljoen (2002: EUR 1,8 miljoen). In 2003
beloning voor vroegere leden van de Raad van
werd EUR 0,5 miljoen (2002: EUR 0,1 miljoen) ten laste van
Commissarissen is niet materieel (2002: niet materieel).
het resultaat gebracht uit hoofde van beloningen van vroe-
De commissarissen genieten een vaste beloning. In de aan
gere leden van de Raad van Bestuur. De genoemde bedragen
een lid van de Raad van Bestuur verstrekte lening, ten bedrage
zijn inclusief sociale lasten, pensioenen en andere op geld
van EUR 2,3 miljoen, is in 2003 geen wijziging opgetreden.
waardeerbare vorderingen. De in 2003 ten laste van het resul-
bedrijfsgebouwen en terreinen
andere vaste bedrijfsmiddelen
2003
2002
4,4
1,2
5,6
5,4
0,1 - 0,2
0,1 - 0,6
0,2 - 0,8
0,5 - 0,3
boekwaarde 31 december
4,3
0,7
5,0
5,6
cumulatieve afschrijvingen
0,6
0,9
1,5
0,7
deelnemingen vorderingen op deelnemingen overige financiële vaste activa
3.291,8 0,3 4,4
2.891,5 59,7 0,6
totaal
3.296,5
2.951,8
bedragen in miljoenen euro’s
noot 2. materiële vaste activa boekwaarde 1 januari investeringen afschrijvingen
noot 3. financiële vaste activa De financiële vaste activa zijn als volgt samengesteld:
76
bedragen in miljoenen euro’s
vorderingen op deelnemingen deelnemingen
overige financiële vaste activa
2003
2002
2.891,5
59,7
0,6
2.951,8
2.840,7
2,3 82,1 320,9 - 5,0 -
- 59,4 -
2,4 1,4
2,3 82,1 320,9 - 5,0 2,4 - 59,4 1,4
10,1 246,8 - 4,0 - 141,8
3.291,8
0,3
4,4
3.296,5
2.951,8
groepsmaatschappijen belastingen en premies sociale verzekeringen overige vorderingen
1.333,1 7,8 1,5
1.455,3 3,3 19,6
totaal
1.342,4
1.478,2
stand 1 januari uitbreiding belang agiostorting resultaat deelnemingen ontvangen dividenden verstrekte leningen aflossingen overige stand 31 december
noot 4. vorderingen
noot 5. geplaatst en volgestort aandelenkapitaal Het maatschappelijk aandelenkapitaal van de vennootschap bedraagt EUR 300 miljoen. Dit betreft 300 miljoen aandelen van elk EUR 1,-. Hiervan zijn ultimo 2003 149.732.196 aandelen geplaatst en volgestort. Op 31 december 2003 worden 50.000 aandelen Essent N.V. (nominaal EUR 1,-) gehouden door de groepsmaatschappijen EDON Groep B.V. alsmede Essent Zuid B.V.
noot 6. agioreserve In het verslagjaar is de agioreserve niet gewijzigd.
77
bedragen in miljoenen euro’s
2003
2002
613,4
447,8
- 108,9 -
- 194,2 - 117,3 165,9
504,5
302,2
2003
noot 7. overige reserve stand 1 januari betaalde goodwill bij overnames betaald dividend vorming actieve belastinglatenties stand 31 december De rechtstreekse afboeking van goodwill van de overige reserve in 2002 is in afwijking met de bepalingen in de Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving.
2002
(de-) consolidatie
toevoeging/ vrijval
onttrekking
herstructurering energiesector ziektekostenverzekering (oud-)werknemers assurantiefonds eigen risico
208,7 31,9 21,0
-
- 110,3 13,5 - 7,0
- 0,7 58,6 -
97,7 104,0 14,0
totaal
261,6
-
- 103,8
57,9
215,7
vergelijkend bedrag vorig boekjaar
328,7
-
78,2
- 145,3
261,6
noot 8. voorzieningen
78
bedragen in miljoenen euro’s
gewogen gemiddelde bandbreedte rente rentepercentage
2003
aflossingsverplichting 2004
aflossingsverplichting na 2004
aflossingsverplichting na 2008
2002
noot 9. langlopende schulden Debt Issuance Programme obligatielening onderhandse leningen totaal
4,5% 4,5% 5,4%
4,5% 4,5% 5,4%
82,7 1.000,0 24,7
5,0 -
77,7 1.000,0 24,7
25,8 1.000,0 24,7
82,7 25,4
4,5-5,4%
4,5%
1.107,4
5,0
1.102,4
1.050,5
108,1
De aflossingsverplichting over de eerstkomende vijf jaren is als volgt verdeeld:
2003
2004 2005 2006 2007 2008
5,0 51,9 -
totaal
56,9
vergelijkend bedrag vorig boekjaar
56,9
79
2003
2002
aflossingsverplichting langlopende schulden kasgeldleningen, commercial paper, etc. kredietinstellingen
5,0 391,8 262,1
1.126,7 551,0
totaal
658,9
1.677,7
16,3 29,0 2,7 63,3
9,4 11,3 29,7 62,1
111,3
112,5
bedragen in miljoenen euro’s
noot 10. kortlopende rentedragende schulden
De bankrekeningen van Essent N.V. zijn opgenomen in rente- en saldicompensatie circuits bij banken.
noot 11. kortlopende niet-rentedragende schulden leveranciers te betalen rente schulden aan groepsmaatschappijen overig totaal
overige Het aantal werknemers per 31 december 2003 bedroeg 193 (2002: 160).
niet uit de balans blijkende verplichtingen Essent N.V. is hoofd van de fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting en omzetbelasting en is derhalve hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van deze fiscale eenheden.
80
8. Overige gegevens
Accountantsverklaring
Tevens omvat een controle een beoordeling van de grondslagen voor financiële verslaggeving die bij het
Opdracht
opmaken van de jaarrekening zijn toegepast en van belang-
Wij hebben de jaarrekening 2003 van Essent N.V. te
rijke schattingen die het bestuur van de vennootschap daarbij
Arnhem gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder
heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld
verantwoordelijkheid van het bestuur van de vennootschap.
van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat onze controle
Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring
een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel.
inzake de jaarrekening te verstrekken. Oordeel Werkzaamheden
Wij zijn van oordeel dat de jaarrekening een getrouw
Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland
beeld geeft van de grootte en samenstelling van het
algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controle-
vermogen op 31 december 2003 en van het resultaat over
opdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle
2003, in overeenstemming met in Nederland algemeen aan-
zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke
vaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet
mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening
aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals
geen onjuistheden van materieel belang bevat.
opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW.
Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbou-
Arnhem, 2 april 2004
wing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening.
Ernst & Young Accountants
81
Winstbestemming
Statutaire bestemming van het resultaat Overeenkomstig artikel 37 van de statuten staat de winst, voorzover deze niet wordt gereserveerd of krachtens door de vennootschap toegekende winstrechten dient te worden uitgekeerd, ter vrije beschikking van de algemene vergadering van aandeelhouders. Ieder aandeel is gelijkelijk tot de winst gerechtigd. Voorstel bestemming resultaat boekjaar 2003 De winst- en verliesrekening sluit met een saldo winst van EUR 388,8 miljoen. Het voorstel tot bestemming van de winst is als volgt:
2003
2002
voorgesteld dividend toevoeging aan de algemene reserve
136,2 252,6
108,9 202,3
totaal
388,8
311,2
bedragen in miljoenen euro’s
Dit voorstel is nog niet in de jaarrekening verwerkt.
82
Belangrijkste deelnemingen van Essent N.V.
per 31 december 2003
vestigingsplaats
aandeel Essent Groep
403- verklaring
segment overig Essent Nederland B.V. EDON Groep B.V. Essent ICT Services B.V. N.V. MEGA Limburg N.V. PNEM
Arnhem Zwolle Arnhem Maastricht ’s-Hertogenbosch
100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 %
ja ja ja ja ja
segment energie Essent Energie B.V. Essent Energie Productie B.V. Essent Energy Trading B.V. Essent Energie Verkoop Nederland B.V. Wattplus N.V. Essent Netwerken B.V. Essent Netwerk Brabant B.V. Essent Netwerk Friesland B.V. Essent Netwerk Limburg B.V. Essent Netwerk Noord N.V. Essent Retail B.V. Essent Retail Bedrijven B.V. Essent Retail Energie B.V. N.V. Nutsbedrijven Maastricht Deutsche Essent GmbH Stadtwerke Bremen AG Winkra-Energie GmbH
’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch Eindhoven ’s-Hertogenbosch Antwerpen Waalre ’s-Hertogenbosch Leeuwarden Landgraaf Groningen ’s-Hertogenbosch Arnhem Roermond Maastricht Düsseldorf Bremen Hannover
100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 78,5 % 100,0 % 51,0 % 100,0 %
ja nee ja ja nee ja ja ja ja ja ja ja ja nee nee nee nee
segment kabel Essent Kabelcom B.V. CasTel Media B.V. Essent Kabelkom Network & Access Services B.V. Essent Kabelcom Telecom & Media Services B.V. @Home Benelux B.V.
Groningen Groningen Groningen Groningen Amsterdam
100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 %
ja ja ja ja ja
segment milieu Essent Milieu B.V. Afvalverbranding Zuid-Nederland N.V. B.V. Berkel Milieu Bedrijven CORO B.V. Eemspolder LP B.V. Insulinde Recycling en Milieu B.V. N.V. Sturing Afvalverwijdering Limburg N.V. Sturing Afvalverwijdering Noord-Brabant VAM Wijster Compostering B.V. VAMIJ Exploitatie B.V.
Zwolle Eindhoven Zutphen Roosendaal Groningen Amsterdam Maastricht Tilburg Wijster Wijster
100,0 % 49,9 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 % 100,0 %
nee nee nee nee nee nee nee nee nee nee
groepsmaatschappijen
83
vestigingsplaats
aandeel Essent Groep
waarderingsgrondslag
66,7 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 50,0 % 49,9 % 48,0 % 45,0 % 33,3 % 33,3 % 30,0 % 25,0 % 24,8 % 24,6 % 16,7 %
V A V V V V V A V V V V V V V V V V V V V V V V K
deelnemingen Zebra Pijpleiding V.O.F. Delesto B.V. EdeA V.O.F. EGD Energiewacht B.V. Essent Breman Holding B.V. N.V. Energie Wacht Groep N.V. Elektriciteit Produktiemaatschappij Zuid-Nederland EPZ Salinco V.O.F. Smartest Buildings B.V. Thorn Beheer B.V. V.O.F. Dobbestroom V.O.F. Hunzestroom V.O.F. Warmte/Kracht Maastricht Mill Windpark van Pallandt B.V. Windpark Eemshaven C.V. Stadtwerke Bielefeld GmbH KW Eemsmond B.V. Van Gansewinkel Groep B.V. Desco B.V. Desco C.V. Noordelijke Beveiligings Organisatie B.V. Elsta B.V. Elsta B.V. & CO C.V. Windpark Zuidermeerdijk C.V. B.V. Nederlands Elektriciteit-Administratiekantoor
Middelburg Delfzijl Geleen Veendam Genemuiden Zwolle Borssele Hengelo Utrecht Groningen Veendam Veendam Maastricht Rotterdam Groningen Bielefeld Zwolle Maarheeze Dordrecht Dordrecht Stadskanaal Middelburg Middelburg Soest Arnhem
V= waardering deelneming op basis van vermogensmutatiemethode K= waardering deelneming op basis van verkrijgingsprijs A= waardering deelneming op basis van actuele waarde Een volledige lijst van de geconsolideerde groepsmaatschappijen en de deelnemingen is gepubliceerd bij de Kamer van Koophandel en Fabrieken te Arnhem.
84
Meerjarenoverzicht 1999-2003
2003
2002
2001
2000
1999
netto-omzet
7.131
6.623
5.970
5.030
3.831
inkoopkosten
4.214
3.985
3.423
3.323
2.390
bruto marge
2.917
2.638
2.547
1.707
1.441
174
387
455
566
557
1.689
1.724
1.727
1.286
1.088
afschrijvingen en waardeverminderingen
728
636
675
522
487
bedrijfsresultaat
674
665
600
465
423
1.441
1.296
1.296
1.001
927
713
660
621
479
440
- 210
- 208
- 228
- 131
- 151
resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen
503
452
393
348
289
netto resultaat
389
311
414
369
716
bedragen in miljoenen euro’s
resultaat
overige bedrijfsopbrengsten bedrijfslasten excl. afschrijvingen
EBITDA EBIT financiële baten en lasten
personeelsleden ultimo jaar
aantal
12.206
12.607
12.245
10.246
10.273
personeelsleden ultimo jaar
fte
11.755
12.140
11.848
9.875
9.852
ontwikkeling netto-omzet t.o.v. vorig jaar
%
7,7
10,9
18,7
31,3
- 1,0
bedrijfsresultaat in % van de netto-omzet
%
9,5
10,0
10,1
9,2
11,0
ratio’s resultaat
netto-omzet per gemiddeld aantal personeelsleden
597
552
550
510
393
rentedekking
6,9 x
6,2 x
5,6 x
7,6 x
6,0 x
totaal rentedragend vreemd vermogen gedeeld door EBITDA
2,0 x
2,8 x
2,4 x
2,7 x
3,6 x
ROIC
%
10,1
9,1
9,5
9,2
11,0
ROE
%
16,1
14,2
20,3
17,6
36,9
85
2003
2002
2001
2000
1999
netto werkkapitaal
- 188
182
- 105
51
845
materiële vaste activa
5.989
6.017
6.063
5.237
5.554
balanstotaal
8.525
8.975
8.680
7.489
7.671
eigen vermogen
2.556
2.276
2.110
1.960
2.224
groepsvermogen
2.727
2.425
2.380
2.150
2.395
langlopende schulden
2.252
1.555
1.575
1.566
2.063
660
2.133
1.551
1.148
1.250
totaal rentedragend vreemd vermogen
2.912
3.688
3.126
2.714
3.313
totaal financiering
5.639
6.113
5.506
4.864
5.708
642
399
582
483
443
bedragen in miljoenen euro’s
balans
kortlopende rentedragende schulden
investeringen in materiële vaste activa ratio’s balans langlopende schulden in % van totaal rentedragend vreemd vermogen
%
77,3
42,2
50,4
57,7
62,3
groepsvermogen in % van totaal financiering
%
48,4
39,7
43,2
44,2
42,0
gearing
%
51,6
60,3
56,8
55,8
58,0
solvabiliteit
%
32,0
27,0
27,4
28,7
31,2
kasstroom kasstroom uit operationele activiteiten
1.141
502
1.332
865
677
kasstroom uit investeringsactiviteiten
- 502
- 559
- 862
- 467
- 418
kasstroom uit financieringsactiviteiten
- 767
200
- 471
- 391
- 236
kasstroom
- 128
143
-1
7
23
86
streefwaarden
2003
2002
2001
2000
1999
7,5 x
6,9 x
6,2 x
5,6 x
7,6 x
6,0 x
totaal rentedragend vreemd vermogen
≥ 75 %
77,3
42,2
50,4
57,7
62,3
gearing
< 50 %
51,6
60,3
56,8
55,8
58,0
netto resultaat
euro’s
2,60
2,08
2,77
2,46
4,79
dividend 1
euro’s
0,91
0,73
0,78
0,55
0,45
%
35,0
35,1
28,2
22,4
9,4
investeringsratio’s rentedekking langlopende schulden in % van
informatie per aandeel
pay-out ratio 1
2003: voorgesteld dividend
toelichting meerjarenoverzicht 1999-2003
1. In het jaar 2000 is de jaarrekening van N.V. Nutsbedrijven Maastricht voor het eerst betrokken in de consolidatie van de Groep. De vergelijkende cijfers van voorgaande jaren zijn niet aangepast voor het effect van deze acquisitie. 2. Vanaf het jaar 2000 is rekening gehouden met de gewijzigde presentatie van de intercompany-transacties op de netto-omzet en de inkoopkosten. 3. In 2001 zijn de activiteiten van Stadtwerke Bremen AG voor het eerst integraal betrokken in de consolidatie van de Groep. De vergelijkende cijfers van voorgaande jaren zijn niet aangepast voor het effect van deze acquisitie. 4. Op 10 mei 2001 is het belang in N.V. Electriciteits-Produktiemaatschappij Zuid Nederland EPZ, waarin onder meer de kerncentrale te Borssele is ondergebracht, teruggebracht tot 50% en niet meer betrokken in de consolidatie van de Groep. De vergelijkende cijfers van voorgaande jaren zijn niet aangepast voor het effect van deze desinvestering. 5. Vanaf het jaar 2002 is rekening gehouden met de gewijzigde Richtlijnen van de Raad voor de Jaarverslaggeving inzake de verwerking van buitengewoon c.q. bijzonder resultaat.
87
Berekeningswijze financiële ratio’s en gebruikte afkortingen
berekeningswijze financiële ratio’s EBITDA
Bedrijfsresultaat plus afschrijvingen en waardeverminderingen immateriële en materiële vaste activa plus resultaat deelnemingen.
EBIT
Bedrijfsresultaat plus resultaat deelnemingen.
Rentedekking
EBITDA gedeeld door de financiële baten en lasten.
Return on invested capital (ROIC)
EBIT gedeeld door gemiddeld geïnvesteerd vermogen.
Return on equity (ROE)
Netto resultaat gedeeld door het gemiddeld eigen vermogen.
Gearing
Rentedragend vreemd vermogen x 100% gedeeld door totaal financiering.
Solvabiliteit
Groepsvermogen x 100% gedeeld door het balanstotaal.
Totaal financiering
Groepsvermogen plus totaal rentedragend vreemd vermogen.
Gemiddeld geïnvesteerd vermogen Som van vaste activa en netto werkkapitaal. Netto werkkapitaal
Voorraden plus vorderingen minus kortlopende niet-rentedragende schulden.
gebruikte afkortingen V
volt, eenheid van elektrische spanning
J
joule, eenheid van elektrische arbeid
A
ampère, eenheid van elektrische stroom
VA
volt x ampère, eenheid van elektrisch schijnbaar vermogen
W
watt, eenheid van vermogen
Wh
wattuur, geleverde eenheid van 1 watt gedurende 1 uur
k
kilo = 1.000 (kV = kilovolt, kWh = kilowattuur, kW = kilowatt)
M
mega = 1.000 kilo
G
giga = 1.000 mega
fte
fulltime equivalents, aantal medewerkers omgerekend naar een volledige werkweek
88
9. Personalia
Raad van Commissarissen
Centrale Ondernemingsraad
dhr. J.V.H. Pennings, voorzitter
dhr. J. de Jong, voorzitter
dhr. J.A.M. Hendrikx, vice-voorzitter
dhr. W. Camfferman, vice-voorzitter
dhr. D.D.P. Bosscher
dhr. J. Smarius, secretaris
dhr. J.H.M. Bronckers
dhr. H. Salfischberger, plv. secretaris
dhr. B. Bijvoet
mw. T. Albertz-Hoen
dhr. F.J.M. Houben
dhr. W. Dekker
dhr. R. Lanning
dhr. G. van Diggelen
dhr. A.G. van Leersum
dhr. H. Drost
dhr. P.W. Moerland
dhr. J. Kiers
dhr. R. Pieterse
dhr. A. Mannes
dhr. H.G. Vos
dhr. E. Meindersma
mw. A.E.G. Steger, secretaris
dhr. T. Meuwissen dhr. F. van Nieuwburg
Raad van Bestuur
dhr. F. Persoon mw. E. van Timmeren-Hogewind
dhr. M.A.M. Boersma, voorzitter
dhr. R. Waverijn
dhr. R. de Jong
dhr. J. Wermer
dhr. M.M. van ’t Noordende
mw. D.H. Dümmer, ambtelijk secretaris
mw. A.E.G. Steger, secretaris Europese Ondernemingsraad Divisiedirecteuren dhr. J. de Jong, voorzitter dhr. H. Blommendaal - Essent Retail
dhr. U. Meyer, vice-voorzitter
dhr. B.E. Dijkhuizen - Essent Kabelcom
dhr. J. Smarius, secretaris
dhr. P.G.M.H. Frints - Essent Energie
dhr. W. Prager, lid Dagelijks Bestuur
dhr. L.P. de Vries - Essent Netwerken
dhr. W. Camfferman dhr. W. Dekker
Stadtwerke Bremen
dhr. E. Dibke dhr. H. Drost
dhr. G. Harder, voorzitter Raad van Bestuur
dhr. A. Mannes dhr. J. Wermer
Stafdirecteuren
mw. D.H. Dümmer, ambtelijk secretaris
mw. A.C. van Huffelen - Strategie (tot 1 februari 2004) dhr. R. van der Hoeven - Strategie (vanaf 1 februari 2004) dhr. E. van Kogelenberg - Personeel en Organisatie dhr. A.W.P.G. van Wylick - Corporate Finance & Control
89
Raad van Bestuur Essent N.V.
M.A.M. Boersma (1947), voorzitter Lid bestuur Stichting Nederlands Normalisatie-Instituut
R. de Jong (1948) Geen commissariaten buiten de sector
M.M. van ’t Noordende (1958) Lid Raad van Commissarissen Protein Genetics Inc., DeForest WI, USA.
90
Gegevens leden Raad van Commissarissen Essent N.V.
J.V.H. Pennings voorzitter nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1934 3 december 1999 (aftredend 2007) voormalig voorzitter Raad van Bestuur Océ NV
nevenfuncties
voorzitter RvC vice-voorzitter RvC lid RvC
NV Industriebank LIOF, Koninklijke Grolsch NV, Koninklijke Ahrend NV Wolters Kluwer nv Heijmans N.V., Berenschot Groep B.V., Océ NV
J.A.M. Hendrikx vice-voorzitter nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1941 3 december 1999 (aftredend 2004) voormalig Commissaris der Koningin in de provincie Overijssel
nevenfuncties
voorzitter RvC lid RvC voorzitter
Scania Nederland BV, Reggeborch, N.V., G.I.T.P. International BV NV Bank Nederlandse Gemeenten, KIWA, Lysias Consulting Group RvT Waarborgfonds voor de Zorgsector, VEWIN
D.D.P. Bosscher nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1945 3 december 1999 (aftredend 2007) Director Technology and Development Sappi Fine Paper plc
J.H.M. Bronckers nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1945 3 december 1999 (aftredend 2007) voormalig lid Gedeputeerde Staten van de provincie Limburg
nevenfuncties
directeur voorzitter RvC lid
Ruimte voor Ruimte Limburg Beheer B.V. Domicura te Maastricht Aandeelhouderscommissie Maastricht-Aachen Airport, Raad van Economische Aangelegenheden Bisschoppelijk College Rolduc
91
B. Bijvoet nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1940 23 januari 2002 (aftredend 2005) voormalig voorzitter hoofddirectie Campina Melkunie
nevenfuncties
voorzitter RvC lid RvC
de Eik Beheer B.V., Bouter Kaascentrale bv Rabobank Nederland, Avebe, Cehave Landbouwbelang
F.J.M. Houben nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1939 3 december 1999 (aftredend 2004) voormalig Commissaris der Koningin in de provincie Noord-Brabant
nevenfuncties
voorzitter RvC vice-voorzitter lid voorzitter
N.V. Afvalverbranding Zuid-Nederland Nationaal Groenfonds Bestuur Nationaal Groen Beleggingsfonds respectievelijk bestuurslid van enige stichtingen
R. Lanning nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1935 3 december 1999 (aftredend 2004) voormalig lid Gedeputeerde Staten van de provincie Overijssel
nevenfuncties
lid RvC bestuurslid
Schagen Groep Beheer BV, VNK, Timzo Beheer B.V., Larcom BV van enige stichtingen
A.G. van Leersum nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1934 3 december 1999 (aftredend 2005) voormalig voorzitter Kamer van Koophandel voor Twente en Salland (nu: Veluwe en Twente)
nevenfuncties
Honorair Consul lid RvC bestuurslid
B.R. Deutschland Tauw Beheer BV Deventer van enige stichtingen
92
P.W. Moerland nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1949 3 december 1999 (aftredend 2006) lid Raad van Bestuur Rabobank Nederland
nevenfuncties
lid
Raad van Advies NOvAA
R. Pieterse nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1942 29 mei 2002 (aftredend 2006) voormalig voorzitter Raad van Bestuur Wolters Kluwer nv
nevenfuncties
voorzitter RvC voorzitter lid RvC lid bestuurslid
Mercurius Groep Wormerveer bv Raad van Toezicht Saxion Hogescholen Koninklijke Grolsch NV, Connexxion NV Raad van Toezicht Deloitte & Touche van enige stichtingen
H.G. Vos nationaliteit geboortejaar benoemd hoofdfunctie
Nederlandse 1954 31 mei 2001 (aftredend 2005) burgemeester van de gemeente Zundert
93
Colofon
Essent N.V. Utrechtseweg 310 6812 AR Arnhem Postbus 268 6800 AG Arnhem tel. 026 851 1016 fax 026 851 1094 www.essent-finance.nl
Coördinatie Investor Relations Essent
Realisatie art direction & design PPGHJWT_Groep, Amsterdam fotografie Frans Ypma APA-foto, Arnhem Studio Sander Veeneman, Amsterdam vertaling Ernst & Young Vertaalbureau, Den Haag druk Drukkerij Rosbeek BV, Nuth
Dit jaarverslag wordt uitgegeven in het Nederlands en het Engels. De Nederlandse gedrukte uitgave is leidend.
95