Jaarverslag GGD Twente 2015
Titel: Jaarverslag GGD Twente 2015 Versie: 1.0 Doc.eigenaar: E.M.W. Jeurissen
Datum: 7-4-2016 Code:
Vastgesteld: 7 april 2016 (BC) Evaluatiedatum: n.v.t.
Pagina 1 van 32
Colofon Jaarverslag GGD Twente 2015
Uitgave: GGD Twente, april 2016 Exemplaren van dit jaarverslag kunt u telefonisch aanvragen bij het directiesecretariaat: GGD Twente, Postbus 1400, 7500 BK Enschede. Telefoon 053 487 68 00. Het jaarverslag is eveneens te bekijken via de site van GGD Twente: www.ggdtwente.nl ©2016, GGD Twente, Enschede. Auteursrechten voorbehouden. Overname van dit rapport (of gedeelten daarvan) is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. GGD Twente is onderdeel van Regio Twente, het samenwerkingsverband van de 14 Twentse gemeenten.
Voorwoord Het schrijven van dit voorwoord vindt plaats in een periode waarin allerlei ontwikkelingen druk zetten op de organisatie. De vluchtelingenstroom vanuit diverse landen, zoals Syrië, Afghanistan en Eritrea, heeft flinke maatschappelijke gevolgen en werkt door in de gevraagde inzet Publieke Gezondheid Asielzoekers die door de GGD, in opdracht van het COA, wordt uitgevoerd. De decentralisatie van de Jeugdzorg heeft geleid tot het verandertraject bij de afdeling JGZ en moet leiden tot een andere aanpak met professionals “in the lead”, waarmee adequaat wordt ingespeeld op vragen vanuit gemeenten en andere ketenpartners. Het geactualiseerde koersdocument JGZ “specialist in het gewone” ligt hieraan mede ten grondslag. Een mooi voorbeeld van een geslaagde aanpak in dat verband is het JGZ Event voor onze eigen professionals, dat in 2015 tweemaal plaats vond. Er is een nieuwe Bestuursagenda Publieke Gezondheid 2016-2019 door het bestuur van GGD Twente vastgesteld, met als 2 belangrijke pijlers: het concept “positieve gezondheid” en de inzet van vitale coalities. In de programmabegrotingen en in de werkplannen wordt dit verder uitgewerkt. Het afgelopen jaar stond verder in het teken van de komst van het Centrum Seksueel Geweld (CSG). Het startsymposium telde meer dan 350 deelnemers en aan het eind van het jaar bleek dat het CSG in een duidelijke behoefte voorzag. Het is een voorbeeld waarmee het vooruitstrevende karakter van onze organisatie wordt onderstreept. Uiteraard is ook het reguliere werk, op basis van de goedgekeurde begroting, gewoon doorgegaan. Een zorgpunt is hier wel de beschikbare personele capaciteit en het zal veel aandacht vragen om de werkdruk binnen redelijke grenzen te houden. Dit vraagt ook om een goed overleg met betrokkenen en de OR. Het HR beleid begint langzamerhand door te werken en de rode lijn daarbij is het versterken van de duurzame inzetbaarheid van GGD medewerkers: een gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werknemer. Eigenlijk valt er hier nog wel meer te melden, maar daarvoor verwijs ik toch graag naar de inhoud van dit jaarverslag. Voor mij is het de 9e en laatste keer dat ik het voorwoord voor mijn rekening mag nemen. Ik wens de organisatie GGD met bijna 400 betrokken medewerkers alle succes toe bij het samen werken aan een gezonde Twentse samenleving!
Met hartelijke groet, Theo van Rijmenam Directeur Publieke Gezondheid Twente
3
Leeswijzer In het jaarverslag 2015 wordt verantwoording afgelegd over de activiteiten van de dienst in het jaar 2015. Naast het jaarverslag worden de productiecijfers en andere relevante gegevens voor de regio Twente gepresenteerd. Tezamen geven zij de door ons geleverde inspanningen en prestaties weer. Hiermee verschaffen wij inzicht in hoeverre de, door onze gemeenten en opdrachtgevers, gestelde doelen zijn behaald. In achtereenvolgende hoofdstukken gaan we in op de trends en ontwikkelingen die de GGD onderkent, wordt teruggekeken op de realisaties van de ambities uit de Bestuursagenda 20122015, de ambities uit de programmabegroting 2015 en de activiteiten in het jaar 2015 waarbij de indeling wordt gevolgd van onze klassieke taken: bewaken, beschermen en bevorderen van gezondheid. Als laatste gaan we in op bedrijfsvoering- en kwalitatieve aspecten. In hoofdstuk 4 Programmaverantwoording 2015 wordt verantwoording afgelegd over de in de programmabegroting aangegeven doelstellingen, geleverde prestaties en de maatschappelijke effecten. Dit is gebeurd aan de hand van de volgende beleidsvragen: wat hebben we bereikt? (maatschappelijk effect); wat hebben we ervoor gedaan? Daarbij is gebruik gemaakt van een kleurenschema om de ambities te scoren. Voor het aangeven van kleuren is de volgende richtlijn gehanteerd: groen: we hebben gepresteerd (of zelfs beter dan dat) wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. oranje: we hebben gedeeltelijk gepresteerd wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. rood: we hebben niet gepresteerd wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. Voor de beantwoording van de vraag “Wat heeft het gekost?” (budgettaire effecten), verwijzen we naar de hoofdstukken van de Programmarekening Regio Twente 2015 die betrekking hebben op de GGD.
4
Inhoudsopgave Voorwoord................................................................................................................... 3 Leeswijzer ................................................................................................................... 4 Inhoudsopgave ........................................................................................................... 5 1
Trends en ontwikkelingen in Twente .................................................................. 6 1.1 1.2
2
Actueel .......................................................................................................................... 6 Anticiperen op eerder gesignaleerde ontwikkelingen ............................................. 7
Kerngegevens GGD Twente ................................................................................ 8 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
Taak en doelstelling .................................................................................................... 8 GGD en Regio Twente ................................................................................................. 8 De organisatie .............................................................................................................. 9 Personeel ................................................................................................................... 10 Financiële gegevens ................................................................................................. 11
3
Verantwoording Bestuursagenda 2012-2015.................................................... 12
4
Programmaverantwoording ............................................................................... 15 4.1 4.2 4.3 4.4
5
Verantwoording activiteiten............................................................................... 20 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6
6
Samenvatting ............................................................................................................. 15 Bevorderen van de gezondheid in Twente ............................................................. 15 Bewaken van de gezondheid in Twente .................................................................. 17 Beschermen van de gezondheid van de Twentse burger ..................................... 18
Algemeen ................................................................................................................... 20 Bevorderen ................................................................................................................. 21 Bewaken ..................................................................................................................... 22 Beschermen ............................................................................................................... 23 Overige activiteiten ................................................................................................... 24 Communicatie en voorlichting ................................................................................. 25
Bedrijfsvoeringsaspecten .................................................................................. 25 6.1 Algemeen ................................................................................................................... 25 6.2 Verbonden partijen .................................................................................................... 27 6.3 Personeel ................................................................................................................... 28 6.4 Human resource (HR) beleid en ambities ............................................................... 29 6.5 Kwaliteit ...................................................................................................................... 30 6.5.1 HKZ-certificering ...................................................................................................... 30 6.5.2 Beoordelingen ......................................................................................................... 30 6.5.3 Klachtencommissie.................................................................................................. 30 6.5.4 Meldpunt Incidenten Cliëntenzorg ........................................................................... 31
Bijlage 1 Gebruikte afkortingen ............................................................................... 32
5
1
Trends en ontwikkelingen in Twente
1.1
Actueel
Instroom vluchtelingen en asielzoekers In het najaar van 2015 werd ook Nederland geconfronteerd met een vergrote instroom van vluchtelingen en asielzoekers waarvoor de opvangcapaciteit van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) in eerste instantie te gering was. Door deze aanwas en de uitbreiding van het aantal opvanglocaties zal ook de dienstverlening van de GGD in het kader van de zogenaamde Publieke Gezondheid voor Asielzoekers (PGA) in de opvanglocaties toenemen. Echter de versnelde doorstroming van vluchtelingen met status naar gemeenten zal extra druk veroorzaken op de reguliere processen van de GGD. Ondanks dat het aanbod aan deze doelgroep niet verschilt van de overige burgers zal in de dienstverlening veelal een inhaalslag moeten worden gemaakt en moet worden rekening gehouden met taalproblemen en veelal problematiek voortkomende uit ervaringen en omstandigheden voor en tijdens hun reis naar het westen. Demografische ontwikkelingen In Twente zal de bevolking de komende 25 jaar licht krimpen, echter gelijktijdig boven gemiddeld vergrijzen. Het aantal 65+ stijgt van 115.000 naar 168.000. Een groei van 53.000 (stijging van 46%). De potentiële beroepsbevolking neemt af met circa 55.000, en het aantal 0-20 jarigen daalt eveneens met circa 20.000. Kortom aanzienlijke gevolgen voor onder andere arbeidsmarkt, inkomen, besteding, kosten voor zorg/ondersteuning. Al naar gelang de specifieke situatie binnen Twentse gemeenten kunnen verschillen groter zijn en kan de demografische ontwikkeling direct gevolgen hebben voor leefbaarheid/infrastructuur. In de Bestuursagenda 2016-2019 heeft GGD Twente vastgelegd welke bijdragen hij zal leveren om het gezondheidsaspect van deze ontwikkelingen positief te beïnvloeden. Monitoring en rapportage Van oudsher en geborgd in de Wet publieke gezondheid, doet GGD Twente epidemiologisch onderzoek. Voornamelijk zijn dit grootschalige onderzoeken waarbij door middel van vragenlijsten eens per 4 jaar we ons een beeld vormen van de gezondheid van de Twentenaren. Er zijn verschillende ontwikkelingen die deze werkwijze zal doen veranderen. Gemeenten willen in toenemende mate gegevens op wijk of buurtniveau, gemeenten willen actuele cijfers; er wordt zicht gevraagd op en samenhang gevraagd met indicatoren die gezondheid beinvloeden vanuit andere beleidsvelden; gemeenten willen inzicht in de situatie binnen het sociaal domein; de techniek geeft de mogelijkheid om op andere manieren dan vragenlijsten gegevens te verzamelen; er komen steeds meer big-data technieken beschikbaar, etc. Deze ontwikkelingen zullen de werkwijze in de datverzameling en de wijze waarop informatie wordt gepresenteerd doen veranderen. Landelijke nota gezondheidsbeleid 2016-2019 Op 4 december 2015 is de Landelijke nota gezondheidsbeleid 2016-2019 verschenen in de vorm van een kamerbrief. Reden om te kiezen voor deze vorm was de notie dat het kabinet feitelijk weinig te wijzigen heeft op het beleidskader neergelegd in de vorige nota. In de afgelopen jaren is dat aangevuld met het Nationaal Programma Preventie (NPP). Tevens wordt in de kamerbrief het concept positieve gezondheid ondersteund. Naast de in de eerdere nota genoemde gezondheidsdoelen is het verkleinen van gezondheidsverschillen opgenomen. Er wordt ingezet op integrale aanpak. Het blijkt dat we in een eerder stadium in Twente de goede thema’s opgepakt hebben: vitale coalities, positieve gezondheid en de aanpak SEGV. Volgens de Wet publieke gezondheid moeten gemeenten binnen 2 jaar na verschijning, dus voor december 2017, het eigen beleidskader publieke gezondheid herformuleren. In 2016 zal GGD Twente hierover de gesprekken starten. Vergroten wetenschappelijke onderbouwing/inzet studenten In toenemende mate wordt binnen GGD Twente gewerkt met de inzet van studenten, zodanig dat eigenlijk gesproken kan worden van een structurele inzet van studenten, om de verbinding met praktijk en wetenschap te borgen. Daarnaast leveren deze studenten vernieuwende inzichten en bijdragen op het gebied van onderzoek in de gezondheidsbevordering. Door de samenwerking te zoeken met ook minder voor de hand liggende instituten en faculteiten vindt vernieuwing en kruisbestuiving plaats. Denk bijvoorbeeld aan samenwerking met studenten van de bacheloropleiding Technology and liberal arts & sciences (ATLAS, Universiteit Twente) of 6
Electrotechniek, Wiskunde en Informatica (EWI). Op deze wijze zijn tastbare innovatieve spellen met technische snufjes ontwikkeld en wordt gewerkt aan de inzet van serious games. Omgevingswet Naar verwachting wordt op 1 januari 2018 de omgevingswet van kracht. Deze wet bundelt niet alleen heel veel wetten in het ruimtelijk domein, maar stuurt ook op relatie tussen het fysieke domein en het sociaal domein, o.a. gezondheid. In de komende tijd zullen we verkennen op welke wijze GGD Twente samen met de gemeenten de omgevingswet kunnen benutten om voortgang te boeken op het terrein van gezondheid.
1.2
Anticiperen op eerder gesignaleerde ontwikkelingen
‘Positieve gezondheid’ In het jaarverslag van 2014 hebben we de trend gesignaleerd dat het concept positieve gezondheid weerklank vindt. In 2015 heeft dit sterk doorgezet. Het concept past uitstekend in de huidige tijdgeest en sluit naadloos aan bij de transformaties binnen het sociaal domein. Positieve gezondheid wordt gedefinieerd als ‘het vermogen zich aan te passen en eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’. Niet alleen het voorkómen en beperken van ziekten en ongezondheid is belangrijk, maar juist het stimuleren van de factoren die bijdragen aan gezondheid. Veel organisaties werken in toenemende mate vanuit dit concept van gezondheid. In de Bestuursagenda 2016-2019 is positieve gezondheid een van de pijlers. Ook het ministerie van VWS heeft in de kamerbrief van 2015 de essentie van positieve gezondheid omarmd. Sociaal Economische Gezondheidsverschillen (SEGV) Vanuit het NPP is het fenomeen SEGV in 2014 nadrukkelijk op de beleidsagenda gezet. Twente kent een bovengemiddeld aantal SEGV-wijken. Vanuit het rijk is in de in 2015 verschenen kamerbrief de aanpak SEGV aangemerkt als een van de speerpunten. Dit versterkt de keuze die ook in de Bestuursagenda 2016-2019 is gemaakt door ondermeer te focussen op “meer gezonde levensjaren”. Stelselwijziging jeugd De JGZ heeft in alle gemeenten in Twente op enigerlei wijze geparticipeerd in pilots rond de aansluiting met het nieuwe jeugdstelsel. Het betreft hierbij de samenwerking/afstemming met lokale wijkteams, deelname in lokale consultatie- en toegangsteams en samenwerking van jeugden huisartsen, waaronder in het kader van rechtstreeks verwijzen. In veel gemeenten is het besluit genomen om deze pilots in 2016, al dan niet in gewijzigde vorm, te continueren. Nieuw basistakenpakket jeugdgezondheidszorg Per 1 januari 2015 is het nieuwe basistakenpakket jeugdgezondheidszorg ingevoerd. Er wordt aandacht besteed aan het pedagogische milieu van de jeugdige, internetgebruik en gameverslaving en school-/ziekteverzuim/schooluitval. Op basis van verkregen gegevens uit de diverse contactmomenten worden collectieve maatregelen ingezet gericht op risico’s of kenmerken van die groep of buurt/wijk/school/gemeente. Deze activiteiten zijn beschikbaar voor alle kinderen en jongeren tot 18 jaar. Hiermee loopt de leeftijdsgrens gelijk met die van jeugdhulp. Het uitgangspunt is dat bij iedere activiteit gekeken wordt naar de specifieke omstandigheden van de jeugdige en zijn gezin/omgeving. Bij alle activiteiten wordt beoordeeld in welke vorm ze worden aangeboden. Dat is een professionele afweging die door de jeugdarts of jeugdverpleegkundige gemaakt wordt in overleg met de jongeren en/of zijn ouders. Het aantal contactmomenten waarop deze activiteiten plaatsvinden is niet meer wettelijk vastgelegd.
7
Koersdocument 2.0 ‘Jeugdgezondheidszorg Twente: Specialist in het gewone….’ De Bestuurscommissie PG heeft een geactualiseerd Koersdocument 2.0 ‘ Jeugdgezondheidszorg Twente: Specialist in het gewone….’ vastgesteld. Hierin wordt de richting aangegeven voor de jeugdgezondheidszorg in Twente; in de samenwerking met ouders, rond de lokale toegang en in de samenwerking met zorgaanbieders, huisartsen en het onderwijs. Ook wordt daarin de relatie met OZJT/Samen14 benoemd. Tevens is opdracht gegeven om een regionaal uitvoeringsplan en lokale uitvoeringsplannen op te stellen. In nauwe samenwerking en afstemming met de gemeenten is aan de concepten gewerkt die in 2016 ter besluitvorming voorliggen. Voor intern is prioriteit gegeven aan een verandertraject vanuit een drietal pijlers: werken vanuit de bedoeling en vanuit een collectieve ambitie; duidelijke kaders en optimaliseren zelfregulering; relatiebeheer. Dit traject loopt door in 2016. Pilot Centering Parenting In het najaar 2014 is een van de JGZ-teams in Hengelo gestart met de pilot Centering Parenting. Bij de implementatie worden de vaste contactmomenten in het eerste levensjaar van een kind vervangen door 9 groepsconsulten van 2 uur. TNO onderzoekt op welke wijze Centering Parenting kan worden toegepast in de JGZ. Naast Twente nemen ook Amsterdam en Wageningen deel aan de pilot. Naar verwachting komen de onderzoeksresultaten medio 2016 beschikbaar. De ervaringen van deelnemende ouders en JGZ-professionals zijn positief. Dit heeft er toe geleid dat de pilot in 2016 een vervolg krijgt . Ook in Goor heeft een verloskundigenpraktijk belangstelling getoond. Anticiperen op de decentralisaties Vanaf 1 januari 2015 zijn de verantwoordelijkheden van gemeenten in hoge mate vergroot. Gemeenten krijgen door de transities in het sociaal domein een grote verantwoording in het systeem van de gezondheidszorg. Ook het besef, dat voorkomen van ziekte beter is dan genezen en dat voorkomen ook veel kosten bespaart op langere termijn, maakt dat gezondheid meer de aandacht krijgt. De demografische ontwikkeling in Twente versterkt dit. De transformatie in het sociaal domein die in alle gemeenten gaande is zijn er ondermeer op gericht om eerder dan voorheen sociale en gezondheidsvraagstukken te signaleren en de samenleving veel meer eigen regie en eigen verantwoordelijkheid te geven. In 2015 is de Bestuursagenda 2016-2019 vastgesteld. Deze agenda beschrijft op welke manier GGD Twente hieraan een bijdrage gaat leveren. Ook de hierboven beschreven onderdelen geven aan hoe de GGD anticipeert op de decentralisatieopgaven.
2 Kerngegevens GGD Twente 2.1
Taak en doelstelling
De Wet publieke gezondheid kent gemeenten en GGD een rol toe bij het gezond houden van de inwoners. In de nota Lokaal gezondheidsbeleid leggen gemeenten vast hoe ze daaraan willen werken. De rol van de GGD is vastgelegd in de Bestuursagenda Publieke Gezondheid 2012-2015. GGD Twente adviseert de Twentse gemeenten en levert producten en diensten om de gezondheid van de Twentenaren te verbeteren en gezond gedrag te stimuleren.
2.2
GGD en Regio Twente
GGD Twente is onderdeel van Regio Twente, een samenwerkingsverband van de 14 Twentse gemeenten Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand en Wierden. Regio Twente vervult werkzaamheden op een breed gebied: economische zaken, volksgezondheid, jeugdhulp en maatschappelijke ondersteuning, recreatie en toerisme en vrijetijdseconomie.
8
2.3
De organisatie
Figuur 1 – Organisatiestructuur GGD Twente per 31 december 2015 Directie GGD
Jeugdgezondheidszorg
Algemene gezondheidszorg
Stafbureau JGZ
Bedrijfsbureau JGZ
Stafafdeling
Infectieziektebestrijding Tuberculosebestrijding OGGZ
Epidemiologie, gezondheidsbevordering en beleid (EGB)
En Rei SOA / SENSE Inspectie & Hygiëne Milieu & Gezondheid
Informatie, bedrijfsvoering en projecten (IBP)
Team Haaksbergen, Oldenzaal, Losser, Dinkelland, Tubbergen
Forensische Geneeskunde
Team Almelo, Twenterand
GGD Rampen Opvang Plan (GROP)
Team Hengelo, Borne, Hof van Twente
Team Hellendoorn, Rijssen-Holten, Wierden
Team Enschede
Team Pedagogische dienstverlening en projecten
9
Secretariaat
2.4
Personeel
Op 31 december 2015 telde de GGD 370 werknemers met een vaste of tijdelijke ambtelijke aanstelling verdeeld over 239,81 formatieplaatsen (fte’s). De in tabel opgenomen gegevens over het aantal medewerkers en de FTE bezetting geeft de feitelijke personeelssterkte (tijdelijke en vaste ambtelijke aanstelling) in de jaren 2009 tot en met 2015 weer. Tabel 1. Formatieruimte, bezetting, aantal medewerkers en deeltijdfactor GGD Twente 2009 - 2015 Op aantal Deeltijdfactor (in einddatum FTE formatie FTE bezetting medewerkers uren) van jaar 2015 218,79 239,81 370 23,33 2014 215,62 242,69 376 23,24 2013 218,15 240,30 373 23,19 2012 219,97 237,28 379 22,54 2011 238,46 384 22,36 2010 249,11 407 22,03 2009 130,27 191 24,55 Toelichting op tabel 1: FTE formatie = het aantal formatieplaatsen op fulltime basis (36 uur) FTE bezetting* = toont het aantal medewerkers op fulltime basis (36 uur)*. Het gaat om de feitelijke personeelssterkte (tijdelijke en vaste ambtelijke aanstelling) Aantal medewerkers* = feitelijk aantal medewerkers (tijdelijke en vaste ambtelijke aanstelling) Deeltijdfactor = gemiddeld aantal uren per week * Eventuele vacatures, medewerkers met een arbeidsovereenkomst en extern ingehuurde medewerkers zijn niet meegenomen Grafiek 1 geeft inzicht in de verdeling van onze medewerkers over de verschillende leeftijdscategorieën. Grafiek 1. Leeftijdsopbouw medewerkers GGD Twente per 31-12-2015 (N=370) 35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0% 0-24 jaar
25-34 jaar
35-44 jaar
10
45-54 jaar
55-59 jaar
60 jaar en ouder
2.5
Financiële gegevens
Omschrijving Resultaat na bestemming Gezondheid
BERAP 2015 € 108.000,-
Jaarrekening 2015 € 701.000,-
In bovenstaand overzicht wordt inzicht gegeven in de afwijking ten opzichte van de BERAP 2015, resulterend in het resultaat 2015. Hieruit blijkt dat de GGD sluit met een positief resultaat, na bestemming, van € 701.000,-. GGD Twente maakt onderdeel uit van Regio Twente, derhalve verwijzen we voor de nadere detaillering van de financiële gegevens naar de hoofdstukken van de Programmarekening Regio Twente 2015 die betrekking hebben op de GGD.
11
3 Verantwoording Bestuursagenda 2012-2015 In de Bestuursagenda zijn zeven ambities vastgesteld ten aanzien van de gewenste maatschappelijke resultaten die gemeenten op het terrein van de Publieke gezondheid nastreven. Het zijn aangescherpte ambities uit de voorgaande bestuursagenda en vormen het richtsnoer voor de uitvoering van de GGD-taken met het oog op het bewaken, beschermen en bevorderen van gezondheid van de Twentse burgers. De ambities zijn achtereenvolgens: 1. inwoners van Twente leven minimaal net zo lang in gezondheid als in de rest van Nederland; 2. de Twentse jeugd is in staat om een gezond leven te leiden; 3. ouderen zijn in de gelegenheid om gezond oud te worden; 4. in Twente heeft iedereen gelijke kansen op gezondheid; 5. nieuwe ontwikkelingen en bedreigingen worden tijdig gesignaleerd; 6. infectieziekten en andere bedreigingen uit de omgeving worden voorkomen en gereduceerd; 7. inwoners die buiten de reguliere hulpverlening vallen, worden actief beschermd. Op basis van de ambities van gemeenten zijn een zestal speerpunten geformuleerd die in de jaarlijkse programmabegrotingen van de GGD terugkeren: 1. het verbeteren van ketenzorg; 2. het bevorderen van directe dienstverlening aan de (mondige) burger; 3. vergroten van de risicobeheersing; 4. verbeteren van de externe informatievoorziening; 5. verbeteren en vergroten van het doelgroepbereik; 6. verbeteren van het bereik en bedienen van risicogroepen. De verantwoording over de voortgang van deze speerpunten zijn hierna opgenomen in het hoofdstuk 4. Zoals hierboven al werd gezegd zijn de ambities gericht op het behalen van maatschappelijke resultaten op het terrein van de Publieke gezondheid. Het zijn ambities die niet alleen door de werkzaamheden van de GGD kunnen worden behaald maar meestal door een gecombineerde aanpak op meerdere beleidsterreinen. In dat kader is enerzijds gestreefd naar het smeden van ‘vitale coalities’ met andere relevante beleidsterreinen waar gemeenten grip op hebben. Anderzijds is gestreefd naar vergelijkbare coalities met zorgpartners om in samenwerking te streven naar het behalen van de gemeentelijke ambities. Hieronder geven we, per ambitie, kort de bijdrage van de GGD aan de realisatie ervan weer. Ambitie 1. Inwoners van Twente leven minimaal net zo lang in gezondheid als in de rest van Nederland Met de instandhouding van een GGD en de uitvoering van het preventieve takenpakket wordt door gemeenten een gelijkwaardige basis gelegd voor alle inwoners van Nederland. Door accentverschillen in deze uitvoering kunnen eventuele regionale verschillen in gezondheid worden aangepakt. In Twente is met de vaststelling van het vierjarig beleidskader ‘Vitale coalities, betere gezondheid, meer participatie’ een kader geschapen om ook maatregelen en acties vanuit andere gemeentelijke beleidsterreinen dan publieke gezondheid te nemen die gezondheid van burgers kunnen beïnvloeden. En omgekeerd kan publieke gezondheid een bijdrage leveren aan het bereiken van doelstellingen van andere beleidsterreinen. Deze symbiose van beleidsvelden is ‘vitale coalities’ genoemd. Levensduur heeft een correlatie met de sociaal economische omstandigheden. Het ministerie van VWS is in 2014 een vierjarig programma gestart om de gemeentes met wijken met een lage score op de schaal van Sociaal Economische Gezondheidsverschillen (SEGV) te ondersteunen. Deze wijken zijn oververtegenwoordigd in Twente. GGD Twente heeft het voortouw genomen om lokale aanpakken regionaal te verbinden en ondersteunt de SEGV gemeenten in zijn werkgebied. 8 gemeenten in Twente komen in 2015 in aanmerking voor gelden in het kader van het programma Gezond in de Stad (GIDS). Doel van de uitkering is, 12
om via een integrale aanpak van gezondheidsverschillen, op langere termijn significante ombuigingen te bewerkstelligen naar een gezondere bevolking. GGD Twente ondersteunt deze gemeenten bij het maken en het uitvoeren van de plannen. Ambitie 2. De Twentse jeugd is in staat om een gezond leven te leiden De GGD participeert in alle gemeenten actief in zorgadviesteams op scholen en in voorschoolse voorzieningen, Centra voor Jeugd en Gezin en andere zorgstructuren. In diverse gemeenten heeft de GGD geparticipeerd in pilots die door gemeenten zijn opgezet in het kader van de transformatie jeugdzorg. Het gaat daarbij ondermeer om de opzet van consultatieteams, toegangsteams, de samenwerking met huisartsen en het verwijzen naar de jeugd-ggz. In het kader van een goede de aansluiting tussen voorschoolse voorzieningen en passend onderwijs neemt de jeugdgezondheidszorg deel in de vorming van voorschoolse ondersteuningsteams die ondermeer een juiste schoolkeuze voor het kind tot doel hebben. Er is een start gemaakt met de ontwikkeling van schoolprofielen als basis voor het ontwikkelen van schoolgezondheidsbeleid. Verder is gestart met het uitvoeren van een nieuw contactmoment voor adolescenten vanaf 14 jaar. Hierin staat een vraaggerichte werkwijze naar de jongeren en scholen centraal. In overleg met de afdelingen leerplicht is, in het kader van schoolverzuim, een uniforme verzuimkaart voor scholen ingevoerd met hieraan gekoppeld een uniforme werkwijze ten aanzien van de rol van de jeugdarts in het voorkomen van schoolverzuim/schooluitval. Met deze voorzieningen hebben wij een bijdrage geleverd om de kansen tot het leiden van een gezond leven voor de Twentse jeugd te vergroten. Ambitie 3. Ouderen zijn in de gelegenheid om gezond oud te worden De GGD ondersteunt, naast de reguliere onderzoeken om inzicht te verkrijgen in de problematiek, diverse projecten die hun aangrijpingspunt op de gezondheid van ouderen hebben. Deze projecten richten zich met name op de meest kwetsbaren binnen deze doelgroep. Hierbij gaat het erom de problematiek in een vroeg stadium te onderkennen en interventies mogelijk te maken. Dit gebeurt via huisartsenpraktijken, inrichten van consultatiebureaus, plaatsen waar allochtone ouderen benaderd kunnen worden en gerichte huisbezoeken. In de Twentse Gezondheidsverkenning (TGV) zijn diverse (voorbeeld)projecten/initiatieven opgenomen. In 2015 is getracht om een interventie als ‘de gezondheidscheck’, samen met Carint Reggeland en Vita Valley bij een aantal gemeenten in te voeren. Dit is vanwege tijdsgebrek en prioriteitstelling aan de zijde van gemeenten mislukt. GGD Twente is betrokken bij de pilot Lang gezond. Een samenwerking van Universiteit Twente, het Roessingh en vier Twentse gemeenten. Langgezond biedt ICT diensten die de ouder wordende bevolking helpen om hun gezondheid en fysieke functioneren zo lang mogelijk zelf op peil te houden. Ambitie 4. In Twente heeft iedereen gelijke kansen op gezondheid In het regionaal lokaal gezondheidsbeleid Twente vormen zelfredzaamheid, participatie en eigen kracht van burgers belangrijke uitgangspunten. Geletterdheid vormt een randvoorwaarde voor een gezonde, duurzame samenleving waar alle burgers actief aan deelnemen. Naar schatting zijn echter anderhalf miljoen volwassenen in Nederland laaggeletterd, dat is één op de tien. Kijken we naar de patiëntenpopulatie dan is naar schatting één op de vijf mensen laaggeletterd. Twente kent zo’n 60.000 laaggeletterden. GGD Twente houdt zijn informatie-uitingen over de volle breedte aangepast aan de leesbaarheid voor laaggeletterden (B1-niveau). Het vergroten van gezondheidsvaardigheden is een van de thema’s die onze gezondheidsbevorderaars prioriteit geven. Ook onze inspanningen op het gebied van SEGV draagt bij in het behalen van deze ambitie. Ambitie 5. Nieuwe ontwikkelingen en bedreigingen worden tijdig gesignaleerd GGD Twente informeert en adviseert gemeenten regulier over relevante ontwikkelingen, veranderende regelgeving en mogelijkheden om te participeren in (proef)projecten. De Twentse Gezondheidsverkenning (TGV) is digitaal beschikbaar en geeft ook met aanbevelingen voor beleid en interventies. Zij geeft daarmee inzicht in de gezondheid en gerelateerde factoren in Twente.
13
GGD Twente is actief in diverse groepen van GGD GHOR Nederland. Zij heeft nauwe banden met het programma bureau van het Nationaal Programma Preventie “Alles is gezondheid…”, VWS en andere relevante partijen. Als laatste informeert de GGD in de jaarverslagen over trends en ontwikkelingen. Ambitie 6. Infectieziekten en andere bedreigingen uit de omgeving worden voorkomen en gereduceerd De ontwikkelingen rondom de resistentie van ziektekiemen tegen antibiotica blijft zorgelijk. Door goede voorlichting, alertheid op dit fenomeen en goede samenwerking met collega-instellingen bestrijden wij dit probleem. Het probleem wordt met name veroorzaakt door onzorgvuldig en veelvuldig gebruik van antibiotica in het buitenland. Met de voorziening van een SOA-polikliniek weten we de drempel van een onderzoek voor risicogroepen te verlagen. Het aantal onderzoeken groeit. TBC komt in Nederland steeds minder voor, in 2015 minder dan 900 gevallen. Om in de toekomst ook de bestrijding efficiënt en effectief te organiseren participeert de GGD proactief in het opschalingsvraagstuk. Wij zijn samen met GGD Groningen trekker in Noord/Oost Nederland. Ambitie 7. inwoners die buiten de reguliere hulpverlening vallen, worden actief beschermd Door de laagdrempelige SOA-polikliniek kunnen wij actief risicogroepen benaderen die vaak door onwetendheid niet de weg naar de reguliere hulpverlening weten te vinden. Bij de bestrijding van TBC wordt uit publieke middelen hulp geboden aan mensen die door hun omstandigheid buiten de zorgverzekeringswet vallen, zoals dak- en thuislozen. De GGD organiseert het meldpunt woningvervuilingen en coördineert de uitvoering van de aanpak van woningvervuiling.
14
4 Programmaverantwoording 4.1
Samenvatting
In 2015 zijn twee belangrijke documenten vastgesteld die als beleidskader gaan dienen voor de komende jaren, te weten de bijgestelde versie van het koersdocument JGZ en de Bestuursagenda publieke gezondheid 2016-2019. Daarmee is beleidscontinuïteit verzekerd. In de besluitvorming over het koersdocument is tevens opdracht gegeven om een regionaal uitvoeringsplan voor de jeugdgezondheidszorg op te stellen én lokale uitvoeringsplannen. Ook in 2015 is actief de samenwerking gezocht. Dit heeft ondermeer geleid tot verbetering van de dienstverlening aan kwetsbare groepen. Zo is de zorg aan slachtoffers van seksueel geweld sterk verbeterd door de opening van het Centrum Seksueel Geweld, een sprekend voorbeeld van ketenzorg. GGD Twente heeft in dit centrum een coördinerende en uitvoerende rol. De samenwerking met huisartsen is op diverse fronten verbeterd. Acht Twentse gemeenten ontvingen vanuit de regeling Gezond in de stad (GIDS) een budget om te komen tot aanpak van sociaal economische gezondheidsverschillen. GGD Twente heeft zich in aanvang ingespannen om, naast de lokale aanpak, ook een regionale aanpak te ontwikkelen. Hiervoor bleek geen draagvlak. Wel wordt er lokaal ondersteund en is er regionale uitwisseling. Per 1 december 2015 is de Academische Werkplaats Jeugd Twente uitgebreid met het onderzoek Versterking van zorg voor kinderen in armoede.
4.2
Bevorderen van de gezondheid in Twente Status
1. Verbetering ketenzorg Wat hebben we bereikt? Implementatie Landelijke Eerstelijns Samenwerkingsafspraken (LESA’s) tussen JGZ en eerste- en tweedelijnsvoorzieningen heeft vorm gekregen in de concept-samenwerkingsovereenkomst "Zenderen". Deze zal naar verwachting begin 2016 door de partners getekend worden. Door middel van het Centrum Seksueel geweld (CSG) hebben we samenwerking gerealiseerd in de keten van de hulp aan slachtoffers van seksueel geweld. Wat hebben we hiervoor gedaan? Deelname aan de Zenderen-conferentie, resulterend in een samenwerkingsconvenant. Deelname in lokale zorgstructuren rond voorschoolse voorzieningen en passend onderwijs. We hebben een Centrum Seksueel geweld (CSG) ingericht waarin door verschillende partners wordt samengewerkt op basis van een samenwerkingsovereenkomst die daartoe door ons is opgesteld. Indicatoren Begroot Werkelijk 1. Deelname in de zorgstructuur De JGZ neemt in alle scholen Gerealiseerd. passend onderwijs. deel in de zorgstructuur passend onderwijs. 2. Samenwerking met de Eerste initiatieven voor Een symposium CSG met huisartsen. gezamenlijke nascholing zijn deelname van onder andere genomen. huisartsen. 3. Implementatie van Landelijk Geïmplementeerd. Samenwerkingsconvenant Eerstelijns Samenwerkings opgesteld. Afspraken (LESA’s) tussen JGZ en eerste- en tweedelijns voorzieningen.
15
● ○ ○
2. Bevorderen directe dienstverlening aan (mondige) burger Wat hebben we bereikt? Bijeenkomsten van focusgroepen met ouders voor input rond JGZ-thema’s. De focus was gericht op de implementatie van het advies van de werkgroep Samenwerking ouders; om na afloop van ieder consult een evaluatiemoment in te bouwen en structurele metingen in te voeren van klantervaringen. Als ambitie voor de indicator was gesteld dat er in 2015 drie bijeenkomsten met focusgroepen zouden worden gehouden. Echter, op advies van de werkgroep Samenwerking ouders, willen we meer structureel klantervaring meten en is het de vraag of de focusgroepen dan nog wel nodig zijn. Voor de meting heeft de werkgroep geadviseerd tot de inzet van een viertal 'tools'. Het onderzoek naar de mogelijkheden van een gezamenlijk GGD-callcenter voor SOA is niet gerealiseerd. Het proefproject Arnhem-Nijmegen hieromtrent is gestopt. Vanaf januari 2016 start een nieuw proefproject waaraan ook GGD Twente zal deelnemen. Wat hebben we hiervoor gedaan? Een interne JGZ-werkgroep heeft een plan van aanpak voor onderzoek klantbehoefte en klantervaringen met betrekking tot de dienstverlening van de JGZ opgesteld. Basis hiervoor is, afhankelijk van het beoogde doel, het gebruik van een viertal tools: Positive Perception Programme (PPP), Spiegelgesprekken, Klantenpanel/klantenraad en (Online) focusgroepen Onderzoek is gedaan naar de mogelijkheden om ouders zelf afspraken met de jeugdgezondheidszorg te laten maken. Een interne werkgroep modernisering en flexibilisering jeugdgezondheidszorg heeft een menukaart voor de JGZ-teams ontwikkeld op basis waarvan teams een keuze kunnen maken in het experimenteren met vormen van modernisering van de jeugdgezondheidszorg. GGD Twente heeft het concept positieve gezondheid geïntroduceerd in de regio. Het concept positieve gezondheid is een bredere kijk op gezondheid dan dat de traditioneel benadering dit was. Positieve gezondheid is de brug tussen de traditionele opdrachten binnen de publieke gezondheid en de nieuwe ambities binnen het sociaal domein. Er is een bijeenkomst georganiseerd met dr. Machteld Hüber voor portefeuillehouders en ambtenaren Publieke Gezondheid en Samen14. Dit heeft geleid tot het feit dat het concept positieve gezondheid een pijler is van de nieuwe Bestuursagenda Publieke Gezondheid. GGD Twente is nauw betrokken bij de landelijke concretisering van het concept positieve gezondheid. Indicatoren Begroot Werkelijk Aansluiting van de Aantal contactmomenten wordt Gerealiseerd 1. contactmomenten op de behoefte samen met de ouder/verzorger van de klant (flexibilisering bepaald. Met handhaving van 4 contactmoment). contactmomenten binnen onderwijs. Bijeenkomsten van focusgroepen 3 bijeenkomsten met Bijeenkomsten 2. met ouders voor input rond JGZ focusgroepen. focusgroepen zijn niet thema’s. gerealiseerd. Wel is een Plan van aanpak onderzoek klantbehoefte en klantervaringen met de dienstverlening van de JGZ vastgesteld. Het werken met (online) focusgroepen is hier onderdeel van. Onderzoek met betrekking tot de Resultaat beschikbaar Gerealiseerd. 3. mogelijkheden van een gezamenlijke callcenter SOA van GGD ’en.
16
Status
● ○ ○
4.3
Bewaken van de gezondheid in Twente Status
3. Vergroten risicobeheersing Wat hebben we bereikt? Door deelname in diverse pilots binnen gemeenten is geëxperimenteerd hoe de JGZ op het nieuwe jeugdstelsel kan aansluiten. Het merendeel van de pilots wordt in 2016 voortgezet om nog meer ervaring op te doen t.b.v. de keuze voor structurele inbedding lokaal. De incidentie van TBC neemt al jaren achtereen af. Hiermee is de TBC bestrijding één van de successen van de publieke gezondheid in Nederland. Tegelijkertijd is het zaak om de surveillance, preventie en bestrijding wel op hoog niveau te houden. Om die reden is GGD Twente een samenwerking aangegaan met de ander 7 GGD’en in Noord en Oost Nederland binnen het Regionaal Expertise Centrum TBC Noord-Oost Nederland.
● ○ ○
Wat hebben we hiervoor gedaan? In GROP-verband hebben we viermaal een gezamenlijke training met andere GGD'en gehouden. Deelname door de JGZ in alle gemeenten in pilots rond aansluiting JGZ en het nieuwe jeugdstelsel. GGD Twente is samen met GGD Groningen penvoerder en coördinator geweest van de samenwerkingsovereenkomst REC TBC Noord-Oost Nederland.
Indicatoren Rol van de JGZ in het nieuwe 1. jeugdstelsel. Gezamenlijke training met 2. andere GGD-en.
Begroot Bekend met rol(len) in het nieuwe jeugdstelsel. Tweemaal per jaar.
Werkelijk Gerealiseerd. Gerealiseerd.
4. Verbetering (externe) informatievoorziening Wat hebben we bereikt? De beschikbaarheid van wijkscans in het kader van Lokaal gezondheidsbeleid en met name vanuit de aanpak Sociaal Economische Gezondheidsverschillen. Beschikbaarheid van een regelmatig geüpdate TGV met nieuwe interventies en informatie. Binnen kortdurende pedagogische gezinsbegeleiding wordt op kleine schaal geëxperimenteerd met eigenaarschap van dossiers bij de klant. Wat hebben we hiervoor gedaan? In het kader van Lokaal gezondheidsbeleid en met name vanuit de aanpak Sociaal Economische Gezondheidsverschillen, zijn er 18 wijkscans gemaakt. Maandelijks wordt er een update gemaakt van de TGV. Nieuwe interventies en informatie worden dan toegevoegd. Met een negental gezinnen zijn binnen kortdurende pedagogische gezinsbegeleiding eerste ervaringen opgedaan met het gebruik van een blog-boek Indicatoren Begroot Werkelijk Beschikbaarheid, per 14 (1 per gemeente), naast EGerealiseerd. 1. gemeente, van rapporten met movo gegevens en beleidsinformatie over de JGZ- Jeugdmonitor ook andere bevindingen. beleidsinformatie. Doorontwikkelingen van Experimenten met Gerealiseerd. 2. experimenten met eigenaarschap kinddossier door eigenaarschap kinddossier. ouders. Keurmerk “drempelvrije” Behaald. Niet behaald. Dit is voorzien 3. website GGD. voor 2016.
17
Status
● ○ ○
4.4
Beschermen van de gezondheid van de Twentse burger Status
5. Verbeteren (en vergroten) doelgroep bereik Wat hebben we bereikt? De opening van nieuwe asielzoekerscentra en nieuwe vluchtelingen die rechtstreeks instromen vraagt extra investeringen in het bereik van kinderen van deze doelgroep. Onze kennis met betrekking tot de dienstverlening aan deze doelgroep is gebundeld in een expertisegroep PGA die ook deze kennis uitdraagt naar overige medewerkers. Met de start van het Centrum Seksueel Geweld (CSG) in Twente is de begeleiding van slachtoffers van seksueel geweld verbeterd. Door dit initiatief is het aanbieden van een brede hulpverlening laagdrempelig geworden. Het centrum is per 1 maart 2015 geopend. De response op dit initiatief is positief. De landelijke regeling Gezond in de Stad bood acht van de Twentse gemeenten de mogelijkheid om extra inspanningen te doen in de aanpak van Sociaal Economische Gezondheidsverschillen. De aanpakken zij lokaal zeer verschillend. Er bleek geen draagvlak voor een regionale component. Wat hebben we hiervoor gedaan? Scholing van JGZ-medewerkers die werkzaam zijn in een asielzoekerscentrum. Tevens is een expertisegroep in het leven geroepen om vragen van JGZ-medewerkers op het terrein van zorg voor asielzoekers- en vluchtelingenkinderen te beantwoorden en anderszins te ondersteunen. Een interne JGZ-werkgroep heeft een plan van aanpak voor onderzoek klantbehoefte en klantervaringen met betrekking tot de dienstverlening van de JGZ opgesteld. Een interne werkgroep modernisering en flexibilisering JGZ heeft een ‘menukaart’ voor de JGZ-teams ontwikkeld op basis waarvan teams een keuze kunnen maken in het experimenteren met vormen van modernisering van de jeugdgezondheidszorg. Het aanbieden van een laagdrempelige brede dienst- en hulpverlening bij seksueel geweld door middel van een Centrum Seksueel geweld (CSG) waarin relevante partners met elkaar samenwerken. Voor de ondersteuning SEGV organiseert GGD Twente 3 keer per jaar een uitwisselingsbijeenkomst. Lokaal is GGD Twente betrokken door het maken van wijkscans, participeren in verkenningssessies en het opstellen van beleidsadvies. (gemeentelijke-)initiatieven worden geïnventariseerd en gedeeld via de TGV. Verschillende initiatieven om deze doelgroep tijdig te bereiken worden ondersteund en begeleid. Indicatoren Opkomstpercentage 1. contactmomenten JGZ. Leesbaarheid website en 2. brochures. (Publieks)campagne, gericht op 3. specifieke doelgroep door het toepassen van sociaal marketing en/of social media.
Begroot 95% geeft gehoor aan de oproepen. Alle uitingen op niveau B1 (leesbaar voor laaggeletterden. Twee campagnes per jaar..
18
Werkelijk Gerealiseerd. Gerealiseerd. Gerealiseerd.
● ○ ○
Status
6. Verbeteren bereik / bedienen risicogroepen Wat hebben we bereikt? Zichtbaarheid van de JGZ binnen scholen en voorschoolse voorzieningen. Door gerichte campagnes op specifieke doelgroepen hebben we het bereik van deze groepen kunnen optimaliseren en daarmee het voorkomen van infectieziekten bij deze groepen mogelijkerwijs vergroot. Twentenaren met beperkte gezondheidsvaardigheden krijgen nadrukkelijk aandacht. Hierdoor zijn zij beter in staat eigenregie te voeren over hun gezondheid. Wat hebben we hiervoor gedaan? Deelname door JGZ-professionals in zorgadviesteams, schoolondersteuningsteams en voorschoolse ondersteuningsteams in ontwikkeling. Voor de jeugdgezondheidszorg is een tool ontwikkeld die helpend is om aandachtskinderen goed in beeld te kunnen houden. De Academische Werkplaats Jeugd Twente is uitgebreid met het onderzoek Versterking van zorg voor kinderen in armoede. Hierin wordt gekeken hoe professionals in de zorg voor jeugd, in samenwerking met gezinnen die in armoede leven, gezondheid en welzijnsproblemen bij kinderen kunnen oppakken waarbij gebruik wordt gemaakt van Eigen-Kracht principes. We hebben meerdere campagnes georganiseerd gericht op de preventie van infectieziekten bij risicogroepen. Er is een plan van aanpak gezondheidsvaardigheden opgesteld. Indicatoren 1. Deelname in zorgstructuren voorschoolse voorzieningen. 2. Deelname zorgstructuren passend onderwijs. 3. Campagnes gericht op preventie van infectieziekten bij risicogroepen.
Begroot 100% van de voorzieningen.
Werkelijk Gerealiseerd.
100% van de scholen.
Gerealiseerd.
2 campagnes.
Gerealiseerd.
19
● ○ ○
5 Verantwoording activiteiten 5.1
Algemeen
Het allergrootse deel van de activiteiten van GGD Twente zijn “standaard” activiteiten gericht op het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid van de Twentse burger. Wij zijn voortdurend alert op een efficiënte en effectieve uitvoering van deze taken. De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) richt zich op het bevorderen van een gezonde groei en ontwikkeling bij kinderen van 0 tot 18 jaar. Zij doet dit door het volgen van de fysieke, sociale, psychische en cognitieve ontwikkeling van kinderen en jeugdigen en het signaleren van stoornissen daarin, gericht op het tijdig aanbieden van interventies. De taken die daarvoor uitgevoerd moeten worden, zijn uitgewerkt in het wettelijk vastgestelde Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-18. Onder deze taken vallen het monitoren van groei en ontwikkeling van kinderen, het geven van voorlichting, advies, instructie en begeleiding voor een zo gezond mogelijke ontwikkeling, het voorkomen van risico’s én het vroegtijdig signaleren van risicofactoren die functioneren, ontwikkeling en gezondheid bedreigen. Deze taken worden uitgevoerd tijdens de diverse contactmomenten 0-4 jaar die wij met kinderen en hun ouders hebben en tijdens de preventieve gezondheidsonderzoeken op de scholen. In de algemene gezondheid neemt de infectieziektebestrijding een belangrijke plaats in. Alert zijn op uitbraken van bekende en onbekende infectieziekten en deze adequaat bestrijden. Maar ook bevordering van seksuele gezondheid en het bewaken en bestrijden van TBC is onderdeel hiervan. De activiteiten op het gebied van milieu en gezondheid organiseren we in samenwerking met GGD IJsselland. Vanuit Zwolle wordt deze dienstverlening uitgevoerd en aangestuurd. Het toezicht op de uitvoeringspraktijk in kinderopvang en de hygiëne bij tattooshops en seksinrichtingen vraagt een stabiele inzet. De rol bij het toezicht op de kinderopvang ontwikkelt zich steeds meer richting een toezichthouder die samen met de organisatie voor kinderopvang de uitvoering verbetert en pas daarna rapporteert over een ongewenste situatie. Naast deze ‘routinematige activiteiten’ hebben wij in 2015 aandacht besteed aan: Lokaal gezondheidsbeleid Vitale coalities is nog steeds het vigerend gedachtegoed als het gaat om lokaal gezondheidsbeleid. Gezondheid is geïntegreerd in vele (gemeentelijke) beleidsterreinen en raakt veel uitvoeringsaspecten in zorg en welzijn. Afgelopen jaar zijn er diverse bijeenkomsten georganiseerd, dan wel aan deel genomen, door GGD Twente, die juist ook tot doel hadden de verbinding te maken met maatschappelijke partners buiten het gemeentehuis. In het kader van het VWS programma Gezond in de Stad is diverse gemeenten ondersteuning geboden bij bijeenkomsten in wijk of dorp. Een verkenning is gedaan naar een mogelijke coalitie van economie en gezondheid. Verstandige samenwerking tussen beide beleidsvelden kan op beide terreinen voortgang geven. Hoewel een bijeenkomst met vertegenwoordigers uit de sector economie en gezondheid met prof. Burdorf van de Erasmus universiteit inspireerde, heeft dit nog niet geleid tot een daadwerkelijke vitale coalitie. Lokaal gezondheidsbeleid is mede afhankelijk van kansen die derde geldstromen bieden. Het fonds NutsOhra is zo’n kans. Bij diverse partijen is ondersteuning geboden om een goed plan te maken. Helaas heeft dit niet tot direct resultaat geleid. Positieve Gezondheid Door te werken vanuit het concept ‘positieve gezondheid’ willen we de gezondheid in Twente versterken. Er is geïnvesteerd in het creëren van draagvlak, agendasetting en bewustwording rondom dit concept zowel regionaal als landelijk. Dit heeft onder andere geresulteerd in het opnemen van het concept als pijler in de Bestuursagenda 2016-2019. Daarnaast was GGD Twente, als initiatiefnemer en kartrekker in landelijke projectgroepen, gericht op operationalisering van het concept en medeorganisator van de workshop positieve gezondheid op het NCVGZ 2015. Het omarmen van een nieuw concept van gezondheid betekent tenslotte ook dat huidige activiteiten in dit licht moeten worden bezien. Daartoe is een begin gemaakt met de vertaalslag van het concept
20
naar de werkvloer. Dit zal resulteren in het zoveel als mogelijk de uitvoerende te laten werken vanuit concept, de instrumenten en methoden die we als GGD Twente inzetten zoveel als mogelijk “positieve gezondheid’ proof te maken en in onze ondersteuning en advisering naar gemeenten te werken vanuit het brede concept. Het Nationaal Programma Preventie (NPP) GGD Twente heeft een actieve bijdrage geleverd aan het Nationaal Programma Preventie ‘Alles is gezondheid…’. Er is frequent contact met medewerkers van het programmabureau, waarbij de door ons geformuleerde pledge concreet gemaakt wordt. Verder wordt er mee gedacht over landelijk spelende vraagstukken en op haar beurt denkt het programmabureau mee in de ontwikkeling in Twente. Tijdens het landelijk congres van ‘Alles is gezondheid…’ heeft GGD Twente een workshop “verkenningssessies” verzorgd. Samen met GGD GHOR Nederland, GGD Amsterdam en het Institute of Positive Health is in oktober een workshop verzorgd voor ander GGD’en en gemeenten over de voortgang positieve gezondheid binnen het NPP.
5.2
Bevorderen
Twente in Balans Binnen Twente in Balans heeft een focusverschuiving plaatsgevonden van preventie van overgewicht onder jongeren naar het bevorderen van een gezonde leefstijl van (alle) Twentenaren. Zo staat niet langer alleen een gezond gewicht onder jongeren centraal, maar bijvoorbeeld ook fitte en vitale volwassenen en ouderen. Verschillende activiteiten zijn ondernomen om aan te sluiten bij de verschillende doelgroepen, zoals een sociaal marketing onderzoek, focusgroepen en afname van interviews. Opbrengsten hiervan zijn onder andere de ontwikkeling van innovatieve spellen voor adolescenten en ouderen (55+), onderzoek en advisering over de preventiecheck.nl, opdrachtgeverschap voor een beweegspel op het voortgezet onderwijs en inzet op de Gezondheidsmarkt in Almelo. Preventieve gezondheidszorg ouderen GGD Twente adviseert en ondersteunt kansrijke interventies met betrekking tot het vroegtijdig signaleren van gezondheidsrisico’s voor ouderen en het bevorderen van een gezonde en actieve leefstijl. Via de TGV-site dragen we kennis en ervaringen over aan gemeenten en organisaties door initiatieven te inventariseren op de TGV-site. Praktijkvoorbeelden hiervan zijn: - Consultatiebureau voor Ouderen (CbO) in Losser; Het consultatiebureau spoort vroegtijdig risicofactoren op die de gezondheid en het welbevinden van de ouderen kunnen belemmeren. Wij ondersteunen inhoudelijk, voeren begeleidend onderzoek uit en evalueren. - Senioren Op Eigen Kracht (SOEK); Bij dit initiatief gaat het om huisbezoeken voor 75-plussers door het welzijnswerk ouderen om zo vroegtijdig problemen op het gebied van zelfredzaamheid en eenzaamheid te signaleren en de zelfverantwoordelijkheid en eigen kracht van ouderen te stimuleren. De GGD ontwikkelt en evalueert de vragenlijsten die als leidraad dienen voor de huisbezoeken. - Kwetsbare ouderen in de huisartsenpraktijk; Huisartsen worden geconfronteerd met een toename van de groep ouderen in het patiëntenbestand. Met behulp van huisbezoeken, al dan niet gecombineerd met het uitzetten van schriftelijke vragenlijsten, tracht men tijdig kwetsbare ouderen in het bestand op te sporen. De GGD ondersteunt deze initiatieven door methodiek ontwikkeling en begeleidend onderzoek. Hieruit blijkt dat ongeveer een derde van de patiënten van 75-jaar en ouder kwetsbaar is. Kwetsbaarheid wordt vooral veroorzaakt door welzijnsgerelateerde problematiek en een hoog medicijngebruik. Loes in Twente Met het Loes-concept geven dertien samenwerkende gemeenten het veranderende jeugdstelsel een preventieve basis. De gezamenlijke CJG-website is het centrale medium voor publieksinformatie over (gezond) opvoeden en opgroeien. Loes heeft regionale campagnes uitgevoerd rondom het thema ‘Opvoeden en weinig geld’ en ‘Opvoeden met minder stress’. Er werden Inspiratieboekjes uitgedeeld aan ouders in de Week van de opvoeding. Via een Facebookpagina werden in die week 19.426 mensen bereikt met opvoedinformatie. 21
Facebook is een belangrijk medium gebleken om ouders te bereiken; als toeleiding van bezoekers naar de website en om de dialoog met ouders te voeren over opvoedthema’s of ontwikkelingen bij Loes. Met de online opvoedcursus Positief opvoeden is Loes een pilot voor het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Innovatief is de online focusgroep in een besloten omgeving op Facebook, waar klantervaringen met de online opvoedcursus opgehaald worden. De ervaringen van ouders tot nu toe zijn positief: men vindt het prettig om zelf het tijdstip te bepalen om aan de cursus deel te nemen en de tips en filmpjes worden als leerzaam ervaren. Om meer inzicht te krijgen in de behoefte van onze klanten is er onderzoek gedaan naar de behoefte en wensen van ouders aan online opvoedinformatie. Hieruit blijkt dat 68% van de respondenten online naar opvoedinformatie zoekt. Verder is de website beter beveiligd en is de kwaliteit verbeterd. In samenwerking met de Stichting Opvoeden werd de informatie over mediawijsheid en seksuele opvoeding toegevoegd. Opvoedinformatie wordt gevisualiseerd door beeld- en filmmateriaal op de site en sociale media. Met het doorontwikkelbudget is geïnvesteerd in emailmarketing, online opvoedcursus, vernieuwing pr-materialen en is een start gemaakt met de gamification van de Loes-opvoedtest. Seksuele gezondheid Het team seksuele gezondheid heeft ingezet op het scholen van intermediairs, zoals docenten, jongerenwerkers en medische professionals. Door te investeren in deze intermediairs krijgt de preventieve boodschap over veilige, prettige en gewenste seksuele relaties een groter bereik. In bijscholingen ontvangen docenten en jongerenwerkers tools om lessen over relaties en seksualiteit (beter) vorm te geven. Tevens leren zij om te gaan met de diverse reacties en vragen die lessen ‘relationele & seksuele vorming’ bij jongeren kunnen oproepen. Tenslotte resulteert bijscholing in betere signalering van problemen op het vlak van ‘relaties en seksualiteit’ en het adequater kunnen doorverwijzen van jongeren. Om mannen die seks hebben met mannen (MSM) beter te kunnen bereiken is gestart met het ‘online benaderen’ van deze doelgroep. Via websites worden mannen geïnformeerd over veilig vrijen en op fora worden vragen beantwoord. Daarnaast investeert GGD Twente in de ontwikkeling van werkwijzen, waarbij eHealth aanvullend is op de reguliere zorg. Om zelfmanagement van jongeren die de poli seksuele gezondheid bezoeken te vergroten, is een onderzoek uitgevoerd naar een eHealth toepassing. In 2016 wordt deze toepassing ontwikkeld en geïmplementeerd. Daarnaast beantwoorden verpleegkundigen van de poli seksuele gezondheid vragen die worden gesteld via de chatbox van www.sense.info, een website over relaties en seksualiteit bedoeld voor jongeren. Aandacht voor gezondheidsvaardigheden Met de opkomst van het concept ‘positieve gezondheid’ is aandacht voor het onderwerp gezondheidsvaardigheden belangrijk. Door in te zetten op laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden wordt bijgedragen aan het vergroten van de veerkracht en zelfredzaamheid van Twentenaren. De afgelopen jaren is gewerkt aan vijf pijlers: het vasthouden van de aandacht voor toegankelijke publiekscommunicatie, aandacht voor mondelinge vaardigheden en visuele ondersteuning en interne- en externe agendasetting. Deze ingeslagen koers hebben we vastgehouden. Resultaten hiervan zijn een onderzoek naar de gezondheidsmonitor door de ogen van laaggeletterden, de samenwerking met het ROC Twente ten behoeve van de ontwikkeling van illustraties, het ondertekenen van regionale allianties ‘Taal voor het leven’ en het onderzoek naar het gebruik van korte filmpjes op het consultatiebureau om de dienstverlening verder te optimaliseren.
5.3
Bewaken
Onderzoek getroffenen en betrokkenen monstertruck-drama Haaksbergen GGD Twente heeft naar aanleiding van het monstertruck drama in Haaksbergen, in opdracht van de gemeente, een onderzoek uitgevoerd onder de getroffenen en betrokkenen. Het doel van het onderzoek was dat de gemeente zeker wilde weten dat de getroffenen en betrokkenen adequate hulp zouden krijgen. In de periode van oktober 2014 tot en met januari 2015 is drie keer telefonisch contact opgenomen met de doelgroep. Uit de laatste belronde blijkt dat, vier maanden na het ongeluk, de meesten de juiste hulp hebben ontvangen en dat het weer beter met ze gaat. De telefonische rondes boden de mogelijkheid behoefte aan aanvullende hulpverlening tijdig te signaleren en direct informatie en advies te geven. Door de resultaten per belronde ook terug te 22
koppelen aan de gemeente, was het voor haar mogelijk tussentijds actie te ondernemen, zoals het organiseren van lotgenotencontact waar behoefte aan was. De getroffenen en de betrokkenen gaven daarnaast aan het erg te waarderen dat het onderzoek gedaan is en dat er aandacht voor hen is. E-movo Het vierjaarlijkse onderzoek naar de gezondheidssituatie in brede zin van scholieren op het regulier voortgezet onderwijs is afgenomen in het najaar. In de voorbereidingen op de vragenlijst zijn zowel de scholen als de gemeenten betrokken. De deelname van de scholen was lager dan het onderzoek in 2011: 38 van de 52 scholen (2011) en 30 van de 49 scholen (2015). Ook het aantal deelnemende scholieren viel om die reden lager uit (2015: 7300; 2011 9200). De dalende respons is een landelijke tendens. Steeds meer scholen vinden deelname aan Emovo een toenemende belasting en zien te weinig meerwaarde. In 2016 zullen de school- en gemeenten-rapportages worden opgesteld. Twentse GezondheidsVerkenning (TGV) In het kader van de nieuwe verantwoordelijkheden van gemeenten is er een andere behoefte aan gegevens ontstaan. Niet alleen gegevens op gemeenteniveau, maar ook op wijk-/ buurtniveau of kerkdorp. Dit om het wijkgericht werken te kunnen ondersteunen of binnen een gemeentelijke aanpak aandacht te kunnen hebben voor specifieke problematiek in kerndorpen. De GGD heeft 18 wijkscans uitgebracht ter ondersteuning van het lokale proces van Twentse gemeenten. Met behulp van een zogenaamd predictiemodel zijn eerder verkregen gegevens doorvertaald op wijkniveau of kerndorp. Om de gemeenten toekomstbestendig te houden is er meer nodig dan inzicht in de gezondheidssituatie zoals deze nu is. Daarom is er gewerkt aan het beschikbaar stellen van prognoses op gemeenteniveau over verschillende gezondheid (gerelateerde) onderwerpen. Deze zijn op aanvraag beschikbaar voor alle gemeenten. Tevens zijn op aanvraag verschillende presentaties in de gemeenten gehouden ten behoeve van het lokale proces. Er is gestart met het ontwikkelen van een dashboard voor de website Twentse GezondheidsVerkenning (TGV). In dit dashboard geven de belangrijkste indicatoren in één oogopslag inzicht in de gezondheidssituatie per gemeente. Dit dashboard zal in 2016 verder ontwikkeld worden.
5.4
Beschermen
Infectieziekten Multiresistentie was ook dit jaar een belangrijk aandachtspunt. Om die reden heeft GGD Twente een deskundige infectie preventie (DIP) aangesteld. De samenwerking tussen instellingen die bij infectie preventie betrokken zijn, wordt steeds intensiever. Partijen als GGD, ziekenhuis, huisarts, Veterinaire Dienst, Voedsel- en Warenautoriteit, laboratorium en RIVM, werken nauw samen en informeren elkaar tijdig over ontwikkelingen en bevindingen. In 2015 is de GGD overgestapt op nieuwe software die beter aansluit bij die van andere partijen. Tuberculose Na een aantal jaren van daling, is het aantal nieuwe gevallen van tbc in Twente toegenomen met 25%. Het blijft dan ook van belang om de tbc-bestrijding goed op orde te hebben. Om dit ook in de komende jaren goed uit te kunnen voeren, is een aanbesteding gestart voor de aanschaf van een nieuw röntgenapparaat. Dit traject wordt begin 2016 afgerond, waarna tot aanschaf kan worden overgegaan. OGGZ GGD Twente verzorgd twee keer per week een sociaal medisch spreekuur voor dak- en thuislozen in de gemeente Enschede. Opvallend is dat het aantal illegalen die gebruik maakt van dit spreekuur is verdrievoudigd ten opzicht van 2014. Het totaal aantal cliënten op het spreekuur is ruim verdubbeld ten opzichte van 2014.
23
Centrum Seksueel Geweld Vanaf 1 maart 2015 is het Centrum Seksueel Geweld Twente (CSG) geopend. Het centrum is 24 uur per dag en 7 dagen in de week bereikbaar voor meldingen van seksueel geweld. Inmiddels is duidelijk geworden dat het CSG een welkome aanvulling is op de bestaande meldingsroute via politie/justitie. Het aantal meldingen dat korter dan 7 dagen geleden heeft plaats gevonden, is nu al verdubbeld ten opzichte van voorgaande jaren. Daarnaast zijn er veel meldingen van slachtoffers van seksueel geweld dat meer dan een week geleden heeft plaats gevonden. Het centrum kan hierin niet meer direct een rol spelen maar kan de slachtoffers wel adviseren t.a.v. verdere begeleiding. Door dit initiatief is zowel het justitiële traject als de begeleiding van het slachtoffer enorm verbeterd. Aan het einde van 2015 is een colposcoop, een geavanceerde microscoop, aangeschaft waarmee de kwaliteit van de letselbeschrijving en de digitale vastlegging enorm zal toenemen.
5.5
Overige activiteiten
Ondersteuning en informering bestuurders De bestuurlijke besluitvorming publieke gezondheid vindt plaats in de bestuurscommissie (BC) Publieke Gezondheid. De voorstellen voor deze BC worden voorbereid in het ambtelijk overleg Publieke Gezondheid. GGD Twente faciliteert deze overleggen door middel van procesondersteuning en beleidsadvisering. Een deel van de bestuurlijke overleggen binnen Regio Twente zijn geclusterd in zogenaamde Twentedagen. Doel hiervan is meer efficiëntie en extra mogelijkheden voor informatiedeling met elkaar. In 2015 is geanticipeerd op deelname door de BC PG aan de Twentedagen in 2016. Belangrijke onderwerpen in de reguliere overleggen waren naast de vaste beleidscyclus de vaststelling van de Bestuursagenda 2016-2019, het koersdocument JGZ en de lokale en regionale uitvoeringsplannen JGZ en het onderwerp bezuinigingen. Naast de reguliere BC’s worden ook thema-overleggen ingepland waarin onderwerpen kunnen worden uitgediept en bediscussieerd. Er vonden 3 thema-overleggen plaats met als thema positieve gezondheid, het HHM rapport rondom jeugdgezondheidszorg en het Regionaal uitvoeringsplan JGZ. De Bestuurdersdag is een vast onderdeel van het jaarrooster van de bestuurscommissie geworden. Doel is kennis maken met diverse facetten van publieke gezondheid, waarbij praktijk en ontmoeting centraal staan. Inhoudelijk werd aandacht geschonken aan het thema gemeenten en positieve gezondheid. Het middagprogramma vond plaats in het veiligheidseducatiecentrum Risk Factory alwaar het RIVM een presentatie verzorgde over de wetswijziging Wpg en de consequenties voor gemeenten t.a.v. het rijksvaccinatieprogramma. Afgesloten werd met een rondleiding door de Risk Factory en werd aandacht gevraagd voor het veiligheidsbewust maken van kwetsbare groepen in de samenleving. Publieke Gezondheid Asielzoekers (PGA) In Twente is een viertal opvanglocaties van het Centraal Opvangorgaan Asielzoekers (COA) gevestigd. Te weten reguliere asielzoekerscentra (AZC) in Almelo en Azelo en een tweetal Aanvullende Opvang (AVO) in Ootmarsum en Hengelo. De laatsten zijn eerst in 2015 geopend. De locatie in Almelo is gedeeltelijk een regulier AZC en gedeeltelijk een Gezinslocatie (GLO). In een GLO worden gezinnen opgevangen die uitgeprocedeerd zijn, echter nog niet het land kunnen verlaten. De dienstverlening van de GGD in een AZC, GLO of AVO is vergelijkbaar met het reguliere dienstenpakket van de GGD en vindt plaats op basis van een contract met het COA. Eind 2015 werd ook Nederland geconfronteerd met een sterk verhoogde instroom van asielzoekers. In verschillende plaatsen in Twente zijn tijdelijk crisisnoodopvangplaatsen gerealiseerd door de gemeenten. In deze noodopvang werd door de GGD alleen infectieziektebestrijding geleverd in voorkomende gevallen. Forensische dienst In de periode 2014/2015 heeft de politie de arrestantenzorg aanbesteed. Uiteindelijk heeft dit niet geleid tot een definitieve gunning. Eind 2015 heeft de politie besloten om, in ieder geval voor 2016, verder te gaan met de huidige partners. Sinds ruim een jaar wordt gewerkt met een digitaal dossier. Dit heeft geleid tot een duidelijke verbetering in de dienstverlening. Artsen zijn hierdoor beter op de hoogte van de recente gezondheidssituatie van een arrestant.
24
Academische Werkplaats Jeugd Twente (AWJTwente) In 2015 is een aantal onderdelen van de Academische Werkplaats Jeugd in Twente in de afrondingsfase, zoals de promotieonderzoeken naar het voorkomen van kindermishandeling en het screenen van een postpartum depressie. Ook zijn er verschillende klein-en-fijn projecten uitgevoerd, zoals een verdiepend onderzoek naar het alcohol- en drugsgebruik onder jongeren in Rijssen-Holten. Daarnaast heeft de AWJTwente bij ZonMw een subsidieaanvraag gedaan rondom het versterken van zorg voor kinderen in armoede. In een onderzoeksproject, waarin gezinnen en zorgprofessionals actief deelnemen, wordt een methodiek ontwikkeld om armoede-gerelateerde gezondheidsproblemen bij kinderen te voorkomen. Daarbij wordt de eigen kracht van de gezinnen centraal gesteld. De subsidieaanvraag is gehonoreerd voor de periode tot 1 december 2019.
5.6
Communicatie en voorlichting
De communicatie- en voorlichtingsactiviteiten van de GGD zijn nauw verweven met de dienstverlening. Zo worden jonge ouders voorgelicht bij een bezoek aan het consultatiebureau over gezond opgroeien en ontwikkeling van hun kind en krijgen bezoekers van de poli seksuele gezondheid naast een eventuele behandeling ook advies om problemen in de toekomst te voorkomen. Daarnaast waren er ook specifieke onderwerpen die extra communicatieaandacht vroegen. Zo zijn de HPV-vaccinaties onder aandacht van meiden en hun ouders gebracht door middel van posters, social media en interviews in de regionale media. Voor ouders van 8-9 jarigen werd een informatief filmpje gemaakt om een beeld te geven van een vaccinatiesessie. De video werd na de introductie in mei 2015 circa 2200 keer bekeken op de website en YouTube. Een belangrijk middel in de communicatie met het publiek is de website. Het aantal bezoeken op de site is ten opzichte van 2014 gestegen met 38.000 sessies, ofwel 41%. De helft van die stijging is gerelateerd aan het bezoeken van een online vragenlijst van de JGZ. De GGD maakt gebruik van diverse middelen om zijn producten en diensten onder de aandacht te brengen, zoals social media, website, folders, posters, rapporten, filmpjes. Om deze nog beter één beeld naar buiten te laten zijn, is een traject gestart waarin samen met de medewerkers duidelijke communicatierichtlijnen zijn vastgesteld. Deze komen samen in een kernverhaal en een herkenbare visuele stijl. Er is een start gemaakt met de ontwikkeling van apps, vlogs en serious gaming. Deze worden uitgevoerd in 2016. Sinds afgelopen jaar rijden 16 VW-Ups rond die door medewerkers privé geleased worden en de belettering van de GGD voeren. Tot slot kreeg de GGD afgelopen jaar diverse persvragen en was regelmatig in de media, onder andere over drugsgebruik in gemeenten, het norovirus, onze Kindermonitor, het Centrum Seksuele Gezondheid en infectieziekten bij vluchtelingen.
6 Bedrijfsvoeringsaspecten 6.1
Algemeen
Bestuur De Bestuurscommissie Publieke gezondheid oefent de bevoegdheden uit van het dagelijks bestuur en bestaat uit wethouders Publieke gezondheid van de deelnemende gemeenten. De vergadering van de Bestuurscommissie wordt voorafgegaan door het ambtelijk overleg en het overleg van het MT met de portefeuillehouder. De voorzitter van de bestuurscommissie maakt deel uit van het dagelijks bestuur van Regio Twente. Het algemene bestuur wordt gevormd door de regioraad samengesteld uit burgemeesters, wethouders en gemeenteraadsleden. Organisatie en aansturing GGD Twente heeft drie afdelingen: Algemene gezondheidszorg, Jeugdgezondheidszorg en Stafafdeling. De afdeling Algemene gezondheidszorg kent een teamstructuur voor de deelgebieden SOA/SENSE, infectieziekten, tuberculosebestrijding, milieu & gezondheid, hygiëne & veiligheid, openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) en forensische geneeskunde.
25
Alle activiteiten ten behoeve van jeugdigen zijn ondergebracht in de afdeling Jeugdgezondheidszorg. Deze werkt met integraal en zelfregulerend werkende teams ten behoeve van de uitvoering van het Basistakenpakket. De teams zijn regionaal georganiseerd. Daarnaast een ondersteunend stafbureau, een bedrijfsbureau en een team projecten. Binnen de Stafafdeling zijn drie teams geformeerd. De onderdelen epidemiologie, gezondheidsbevordering en beleid zijn samengebracht in het team EGB (Epidemiologie, Gezondheidsbevordering en Beleid). Voor projecten is een aparte structuur die, naast (publieks)informatie en bedrijfsvoering, onder verantwoordelijkheid van het team IBP (Informatie, Bedrijfsvoering en Projecten) valt. Als laatste is er een secretarieel team. De diensten communicatie, financiën, ict, personeel en overige algemene zaken betrekt de GGD van Bedrijfsvoering van Regio Twente. De GGD wordt gestuurd door een directeur (Directeur Publieke Gezondheid) die tevens directeur is van de GHOR. De afdelingen worden gestuurd door hoofden. De sturing van de teams ligt in handen van teamleiders. De sturing is grotendeels ingericht op basis van integraal management. Tuberculosebestrijding; vorming regionaal expertisecentrum tuberculose (REC) Binnen de tuberculosebestrijding zijn een aantal ontwikkelingen gaande; dalend aantal patiënten en verrichtingen met als gevolg afnemende expertise bij professionals; complexer ziektebeeld door o.a. HIV, resistentie, waardoor het belang van kennis en expertise toe neemt; afname van het aantal tbc-artsen waardoor beschikbaarheid onder druk komt te staan; veranderingen in landelijke contracten met Centrale Opvang Asielzoekers (COA) en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), afname van de dienstverlening. Landelijk is het Nationaal Plan Tuberculose ontwikkeld. Dit plan beschrijft de veranderingen die nodig zijn om een adequate tuberculosebestrijding te behouden. In dit kader heeft de Raad van DPG-en ingestemd met de inrichting van 4 regio’s waar de inrichting van Regionale Expertise Centra (REC’s) onderdeel van zijn. Binnen deze vier regio’s zal de samenwerking tussen de GGD’en moeten worden geïntensiveerd. Voor GGD Twente betekent dit dat, naast de samenwerking die er al jaren is in de regio Oost (Overijssel en Gelderland), er samenwerking is gezocht met de GGD’en uit de regio Noord (Groningen, Drenthe, Friesland). Zij zullen gezamenlijk het REC Noord/Oost vormen. Binnen deze regio werken acht GGD’en. In 2015 is gewerkt aan een samenwerkingsovereenkomst TBC. Deze is eind oktober ondertekend. Vanaf 2015 zal de regio Noord/Oost nog een subregio Noord met GGD Groningen als coördinerende GGD en een subregio Oost met GGD Twente als coördinerende GGD kennen. De 2 subregio’s moeten uiterlijk eind 2017 toegegroeid zijn naar één ongedeelde regio met één coördinerende GGD. Benchmark GGD GHOR Nederland GGD Twente participeert in de benchmark van GGD GHOR Nederland. Hierdoor kunnen onze prestaties afgezet worden tegen de prestaties van vergelijkbare organisaties. Om dit proces te faciliteren zijn de indicatoren van de benchmark opgenomen in de bestaande planning- en verantwoordingscyclus. In 2015 zijn de vergelijkingsgegevens over 2014 beschikbaar gekomen en binnen de hoofdenoverleggen in KON-verband besproken. Modernisering en flexibilisering JGZ Op basis van de ontwikkelrichtingen in het ‘oude’ Koersdocument én de veranderingen in het nieuwe basistakenpakket, hebben vijf werkgroepen voorstellen gedaan rond modernisering en flexibilisering. Een greep daaruit: er is een ‘menukaart’ gemaakt waaruit teams een keuze kunnen maken om met vormen van modernisering en flexibilisering aan de slag te gaan; er is een Plan van aanpak vastgesteld voor het structureel meten van de behoefte en ervaringen van ouders en jeugdigen met betrekking tot de dienstverlening; er is nagegaan gekeken in hoeverre het magazine JENS (Jeugdgezondheidszorg en School) een bijdrage kan leveren aan een verdere profilering van de JGZ binnen het onderwijs; JGZ-professionals nemen deel in nieuwe vormen van zorgstructuren binnen het passend onderwijs en in de aansluiting voorschoolse periode-passend onderwijs; er is een gestart gemaakt met de ontwikkeling van schoolprofielen als basis voor te ontwikkelen schoolgezondheidsbeleid op scholen; 26
er is geïnvesteerd in de samenwerking met huisartsen, ondermeer door een bijdrage te leveren aan scholingsbijeenkomsten van huisartsen.
Integraal werken JGZ Na de vorming van de integraal samengestelde JGZ-teams zijn verdere stappen gemaakt om medewerkers in te werken in het 0-18-breed werken. Dit heeft veel consequenties in de uitvoering aangezien medewerkers tijdens inwerkperiodes vervangen moeten worden. Derhalve is er voor gekozen om dit fasegewijs te realiseren. Stip op de horizon is dat alle medewerkers in 2020 ingewerkt zijn om zo te kunnen werken. De vakinhoudelijke overleggen voor jeugdverpleegkundigen zijn 0-18-breed georganiseerd. Voor jeugdartsen is besloten dit eerst te doen als 50% van de jeugdartsen ingewerkt is om zo te kunnen werken. JGZ Events In 2015 zijn voor het eerst twee JGZ Events georganiseerd. Een JGZ Event is een dag waarop alle JGZ-medewerkers bij elkaar komen om kennis te nemen van een actueel thema. Tevens wordt deelgenomen aan verschillende workshops en scholingen die zoveel mogelijk afgestemd zijn op de behoeften van medewerkers. Naast de waarde voor de medewerkers op inhoud, wordt het JGZ Event ook positief gewaardeerd vanwege de ontmoetingsfunctie voor medewerkers die allemaal lokaal werkzaam zijn. Tijdens het 1ste JGZ Event stond het thema ‘Werken vanuit klantperspectief’ centraal. Tijdens het 2de event nam dr. Machteld Huber de medewerkers mee in het gedachtegoed van positieve gezondheid. Huisvesting JGZ De JGZ is met alle gemeenten in Twente in overleg om te komen tot reductie van de kosten op de huisvesting van de lokale teams. Dit heeft in 2015 geresulteerd in de verhuizing naar vier nieuwe locaties in respectievelijk Almelo, Denekamp, Den Ham en Vriezenveen. Deze verhuizingen leiden, samen met het omzetten van bestaande huurovereenkomsten, tot een substantiële verlaging van de huisvestingskosten.
6.2
Verbonden partijen
VNG De Portefeuillehouder Publieke Gezondheid Twente heeft zitting in de Bestuurlijke adviescommissie Publieke gezondheid van de VNG. Deze commissie adviseert enerzijds de Commissie Gezondheid en Welzijn van de VNG en anderzijds de Raad van Directeuren Publieke Gezondheid (verenigd binnen GGD GHOR Nederland). GGD GHOR Nederland GGD Twente is aangesloten bij de landelijke vereniging van ggd’en (GGD GHOR Nederland) en draagt hiervoor een jaarlijkse bijdrage af. De directeur maakt uit hoofde van zijn functie deel uit van de algemene ledenvergadering. GGD Twente heeft op verschillende taakgebieden en niveaus actief deelgenomen aan de activiteiten binnen GGD GHOR Nederland. Kring Oost Nederland (KON) GGD Twente werkt samen met de andere GGD’en in Overijssel en Gelderland in de Kring OostNederland (KON). De directeur van GGD Twente is voorzitter van de KON en GGD Twente levert tevens de secretaris. De hoofden-overleggen AGZ, JGZ en Onderzoek & Ontwikkeling (O&O) maken eveneens onderdeel uit van het KON. De samenwerking in regionaal verband gebeurt op vrijwillige basis en wordt gestimuleerd door de rijksoverheid. Publieke Gezondheid Asielzoekers (PGA) De GGD verzorgt de publieke gezondheidszorg voor asielzoekers (PGA) in de regio Twente op basis van een algemene onderaannemingsovereenkomst PGA tussen GGD GHOR Nederland en GGD Twente. Het contract voor de PGA-dienstverlening tussen COA en GGD GHOR Nederland 2014-2015 is verlengd tot 31 december 2016. Voor een deel worden de werkzaamheden uitgevoerd door het zittende personeel. Daarnaast is er nog één medewerker Twente werkzaam op basis van een overeenkomst permanente detachering met Stichting Instituut GGD GHOR Nederland.
27
Op basis van KON afspraken worden de onderdelen Coördinatie zorgketen en GVO/Gezondheidsbevordering in de regio Twente uitgevoerd door GGD IJsselland alwaar medewerkers vanuit GGD GHOR Nederland zijn gedetacheerd. De verwachte groei van de PGAdienstverlening door de grote instroom van asielzoekers heeft de directeuren in het KON doen besluiten om ook de onderdelen Coördinatie en GVO vanaf medio 2016 door elke afzonderlijke GGD te laten uitvoeren. De PGA-dienstverlening in Twente wordt geleverd op de AZC locaties in Almelo en Azelo en op de AVO-locaties in Ootmarsum en Hengelo. Academische Werkplaats Jeugd Twente Ter realisatie van de Academische Werkplaats Jeugd Twente wordt samengewerkt met Universiteit Twente, Hogeschool Saxion en UMC Groningen. GGD Twente levert de projectleider. Samenwerking reizigersadvisering GGD Twente heeft een contract getekend met de Travel Health Clinic (THC), een samenwerkingsverband van de Twentse ziekenhuizen, over samenwerking op het gebied van de reizigersadvisering. De advisering voeren de medewerkers van de THC uit waarbij het publieke belang is geborgd door de inzet van de arts infectieziekten van GGD Twente. Hierbij is de THC risicodragend en wordt de artsinzet ingekocht bij de GGD. De naam van GGD Twente wordt gebruikt voor marketingdoeleinden en tevens worden locaties van de GGD gebruikt voor de uitvoering. Centrum Seksueel Geweld In het Centrum Seksueel Geweld Twente (CSG) werken professionals van medische, psychologische en justitiële organisaties samen. In Twente coördineert GGD Twente dit centrum. Het is 24 uur per dag en 7 dagen in de week bereikbaar in geval van overkomen seksueel geweld. Eind 2015 is duidelijk geworden dat de Ministeries van Volksgezondheid en Justitie de financiering van de Centra voor de komende twee jaar garanderen. Bekendheid van het Centrum onder de bevolking vergroten zal in de komende jaren een van de speerpunten zijn. Naast de samenwerking met bestaande partners is ook de relatie met Veilig Thuis Twente, het Advies- en meldpunt huiselijk geweld en kindermishandeling, belangrijk voor de toekomst van het CSG Twente.
6.3
Personeel
Ziekteverzuim In onderstaande tabellen worden de verzuimcijfers weergegeven. Zwangerschapsverlof en ziekte in verband met zwangerschap zijn niet in de cijfers meegenomen. Tabel 4. Verzuimgegevens 2015 en gemiddelde 2010-2014 verzuimpercentage meldingsfrequentie GGD Twente 2015 gemiddelde 2010-2014
4,24 3,87
0,80 1,01
gemiddelde verzuimduur in dagen 18,70
Het verzuimpercentage is in 2015 met anderhalf procentpunt gestegen ten opzichte van 2014. De tendens van dalend ziekteverzuim dat we de laatste vijf jaren zagen, is in 2015 dus doorbroken. De stijging betreft uitsluitend het langdurige verzuim. De meldingsfrequentie is iets groter dan in 2014 (0,74). De gemiddelde verzuimduur is in 2015 bijna een derde (+31,9%) groter dan in het vorige jaar.
28
Tabel 5. Verzuimgegevens per jaar over de periode 2010-2015, onderverdeeld naar kort verzuim (1-14 dagen) en lang verzuim (vanaf 15 dagen) Jaar totaal kort lang 2010 4,64% 1,05% 3,59% 2011 4,33% 1,05% 3,28% 2012 3,87% 1,00% 2,87% 2013 3,61% 0,96% 2,65% 2014 2,75% 0,88% 1,87% 2015 4,24% 0,76% 3,48%
Scholing en deskundigheidsbevordering De voorgenomen scholing en deskundigheidsbevordering op basis van het opleidingsplan 2014 is, met enkele uitzonderingen, voor alle afdelingen integraal gerealiseerd. Alle medewerkers voldoen aan de vereisten met betrekking tot het bevoegd en bekwaam zijn voor de uitoefening van hun functies.
6.4
Human resource (HR) beleid en ambities
De GGD is bij uitstek een ‘mensenorganisatie’. Betrokkenheid en professionaliteit van medewerkers is zijn primaire kracht. Om doelstellingen in de toekomst te halen is het dan ook essentieel dat deze optimaal kunnen functioneren. Hiertoe heeft de GGD een HR agenda voor 2015-2019. Deze agenda geeft richting aan een drietal ‘doelen’: a. medewerkers voldoende bagage geven om aan toekomstige taken te kunnen voldoen: ontwikkeling en mobiliteit; b. leidinggevenden voldoende bagage geven de medewerkers hierbij adequaat te begeleiden, adviseren en ondersteunen; c. een organisatie die bekend staat als een aantrekkelijke werkgever waar medewerkers graag willen (blijven) werken en waarin van de medewerkers een grote mate van zelfsturing wordt verwacht. Deze doelen zijn vanzelfsprekend van alle tijden. In- en externe omstandigheden bepalen echter wel de mate van aandacht die aan (onderdelen van) deze doelen moet worden geschonken. In de afgelopen jaren is expliciet het (stimulerend) leiderschap voorbij gekomen en de verdere professionalisering van (individuele) competenties. In 2015 lag de focus op de thema’s 1. leeftijdsbewust (vergrijzing-ontgroening) en mobiliteit (mensen in beweging krijgen); 2. regelruimte en “faciliterend” en “stimulerend” leiderschap. Het eerste thema om flexibiliteit te bevorderen, arbeidsproductiviteit te optimaliseren en het tweede om met name de betrokkenheid te vergroten. Om aansluiting te vinden bij de medewerkers is er een koppeling gelegd met de resultaten van het Medewerkers Betrokkenheidsonderzoek. In een aantal managementbijeenkomsten zijn de onderwerpen talentmanagement en duurzame inzetbaarheid besproken en zijn er plannen gemaakt. De GGD heeft de maand van de mobiliteit georganiseerd. En er is een pilot duurzame inzetbaarheid gestart bij de afdeling AGZ. Tijdens het JGZ event zijn de onderwerpen vitaliteit, positieve gezondheid en time management nadrukkelijk aan bod gekomen. De focus in 2016 richt zich op duurzame inzetbaarheid en het doorontwikkelen van strategische personeelsplanning. We blijven ons inzetten voor minder bureaucratie en meer handelingsvrijheid. Waar mogelijk regels samen te voegen, te schrappen en te vereenvoudigen: ‘deregulering’. Met als doel de administratieve rompslomp voor medewerkers en leidinggevenden te verminderen. We gaan voor een sturingsfilosofie die gericht is op vertrouwen, professionals in the lead en een andere manier van leidinggeven. Leidinggeven gericht op het stimuleren en faciliteren van de medewerkers. Verantwoordelijkheid lager in de organisatie leggen. Sturen op grote lijnen en kaders.
29
6.5
Kwaliteit
Jaarlijks worden de bevindingen van het kwaliteitsmanagementsysteem vastgelegd in de directiebeoordeling. Input hiervoor wordt verzameld uit evaluatiegesprekken met het management. Kwaliteit is onderdeel van de reguliere planning- en controlcyclus, waardoor risico’s tijdig in beeld komen en passende verbetermaatregelen kunnen worden ingezet. In 2015 zijn de gestelde kwaliteitsdoelstellingen behaald. Te noemen: 1. volgen en borgen van verbetermaatregelen; 2. evaluatie leidraad uitvoeren klanttevredenheid; 3. monitoren acties uit medewerker betrokkenheidsonderzoek (MBO); 4. monitoren meldingen en signalen op afdelingsniveau; 5. evaluatie gewijzigde organisatie rondom interne audit en risico inventarisaties; 6. volgen ontwikkelingen informatiebeveiliging. 6.5.1 HKZ-certificering Om de kwaliteit van de dienstverlening te borgen werkt GGD Twente met een kwaliteitsmanagementsysteem. Jaarlijks wordt door Lloyd’s Register Quality Assurance (LRQA) het systeem getoetst. Sinds 2011 is de dienst voor alle taakgebieden HKZ-gecertificeerd. Ook in 2015 is het certificaat Publieke Gezondheidszorg verkregen. 6.5.2
Beoordelingen
Interne audit en risico inventarisatie In 2015 zijn acht interne audits uitgevoerd en één prospectieve risicoinventarisatie met betrekking tot de primaire en ondersteunende processen. De uitkomsten hebben tot diverse verbeteracties geleid. Klantwaardering Jaarlijks wordt volgens planning bij diverse klantgroepen de tevredenheid gemeten, beoordeeld en vastgelegd. Er zijn vijf klantonderzoeken uitgevoerd die hebben geleid tot diverse verbeteracties. Medewerkerbetrokkenheid De betrokkenheid van medewerkers wordt verspreid over het jaar gemeten. Dit jaar zijn vier bijeenkomsten georganiseerd voor medewerkers waarin het management met de medewerkers in gesprek gaat. Hieruit voortkomende verbeterpunten zijn omgezet in acties. Leveranciersbeoordeling Leveranciers worden, indien nodig, periodiek beoordeeld. De beoordelingen hebben niet geleid tot het ontbinden van contracten. De dienstverleningsovereenkomst tussen de GGD en Regio Twente, onderdeel Bedrijfsvoering, is geëvalueerd. Dit heeft geleid tot het verdiepen en verder aanscherpen van afspraken. 6.5.3
Klachtencommissie
Klachtenregeling De klachtenregeling maakt onderdeel uit van de klachtenregeling Regio Twente. Doel van de regeling is enerzijds de klager genoegdoening te verschaffen met betrekking tot zijn/haar klacht en anderzijds (de klantvriendelijkheid van) de organisatie te verbeteren. Klachten van cliënten die vallen onder de Wet klachtrecht cliënten zorgsector worden door de secretaris van de Klachtencommissie GGD in behandeling genomen. De regeling voorziet in een bemiddelingspoging. Deze dient binnen 6 weken afgerond te zijn met de mogelijkheid tot verlenging met nog eens 6 weken. Indien een bemiddelingspoging niet leidt tot het oplossen van de klacht, wordt deze behandeld door de klachtencommissie GGD. De commissie bestaat uit 3 GGD medewerkers van verschillende afdelingen met een onafhankelijke voorzitter. De mogelijkheid om een klacht in te dienen wordt kenbaar gemaakt in brochures van de GGD. Tevens liggen in wachtruimten specifieke folders over het indienen van een klacht. Op de website staat de klachtenbrochure met de mogelijkheid een klacht in te dienen. Het klachtformulier kan 30
worden gedownload. Maar een klachtenformulier kan ook digitaal worden ingediend. De klantvriendelijkheid wordt hiermee vergroot. Van deze nieuwe mogelijkheid wordt volop gebruik gemaakt. In 2015 is de behandeling van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg afgerond. Per 1 januari 2016 treedt deze Wet in werking getreden en vervalt Wet klachtrecht cliënten zorgsector. Dit verslag van de commissie is voor de laatste keer opgesteld onder de vigeur van laatstgenoemde wet. Klachten 2015 Er zijn 23 schriftelijke klachten binnengekomen waarvan 19 over Jeugdgezondheidszorg en 4 over Algemene Gezondheidszorg. Daarnaast zijn er 2 mondelinge klachten over de Jeugdgezondheidszorg geweest. Op één na zijn alle klachten in het voortraject, tot tevredenheid van de klagers, afgehandeld. Eén klacht is nog in behandeling. Het aantal klachten in 2015 is iets meer dan in 2014. Wanneer het aantal cliëntencontacten hierbij wordt betrokken (zo’n 200.000 per jaar) dan kan worden gesteld dat het aantal klachten gering is. 6.5.4 Meldpunt Incidenten Cliëntenzorg Het Meldpunt Incidenten Cliëntenzorg (MIC) heeft 12 meldingen ontvangen, hiervan betroffen 8 een MIC melding. Het aantal en de aard van de meldingen komt overeen met voorgaande jaren. De meldingen hadden voornamelijk betrekking op vaccinaties (6) en verkeerde (hoeveelheid) medicaties (1). Overzicht van het aantal meldingen 2010-2015 Jaar 2015 2014 2013 2012 2011 2010
JGZ 5 5 9 10 3 4
AGZ 3 4 12 2 3 6
De commissie heeft een trendanalyse uitgevoerd waaruit bleek dat de doorlooptijd van de commissie aanzienlijk is verkort. Verder is er jaarlijks sprake is van een laag aantal maar soortgelijke incidenten. Inmiddels zijn na eerdere MIC-meldingen de processen verder geoptimaliseerd en resteert veelal puur menselijk falen dat als relatief laag moet worden beschouwd gezien de hoeveelheid handelingen die op jaarbasis worden verricht. De MIC commissie heeft in 2015 een medewerkersonderzoek uitgevoerd naar de bekendheid en tevredenheid met de MIC. Opvallend was de hoge respons en bekendheid met de commissie. Tips en suggesties uit het onderzoek worden in 2016 door de commissie opgepakt.
31
Bijlage 1 Gebruikte afkortingen AGZ AO AZC AWJT BC CbO CJG CSG EGB E-MOVO F&C GGZ GHOR GLO GROP Hiv HKZ HTL IBP ICT IGZ JGZ KON LGB MIC MT M&G NPP OGGZ PGA PGO P&O RIVM RVP SEGV Soa SOEK Tbc TGV THC UT VTV VWS Wpg Wmo ZAT
Algemene Gezondheidszorg Ambtelijke Overleg (Publieke Gezondheid) Asielzoekerscentrum (COA-opvanglocatie asielzoekers) Academische Werkplaats Jeugd Twente Bestuurs Commissie (Publieke Gezondheid) Consultatiebureau voor Ouderen Centrum (Centra) voor Jeugd en Gezin Centrum Seksueel Geweld Team epidemiologie, gezondheidsbevordering en beleid Elektronische Monitoring en Voorlichting Financiën & Control Geestelijke Gezondheidszorg Geneeskundige Hulpverlening bij grootschalige Ongelukken en Rampen Gezinslocatie (COA-opvanglocatie asielzoekers) GGD Rampen Opvangplan Human Immunodeficiency Virus Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector Overleg hoofd en teamleiders Team informatie, bedrijfsvoering en projecten Informatie- en Communicatietechnologie Inspectie voor de Gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg Kring Oost Nederland Lokaal gezondheidsbeleid Meldpunt Incidenten Cliëntenzorg Management team (GGD) Milieu & gezondheid Nationaal Programma Preventie Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Publieke Gezondheid Asielzoekers Periodiek Geneeskundig Onderzoek Personeel & Organisatie Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Rijksvaccinatieprogramma Sociaal Economische Gezondheidsverschillen Seksueel overdraagbare aandoening Senioren Op Eigen Kracht Tuberculose Twentse Gezondheidsverkenning Travel Health Clinic Universiteit Twente Volksgezondheid Toekomst Verkenningen Volksgezondheid, Welzijn en Sport (ministerie van) Wet publieke gezondheid Wet maatschappelijke ondersteuning Zorgadviesteam
32
