Jaarverslag GGD Twente 2014
Titel: Jaarverslag GGD Twente 2014 Versie: 1.0 Doc.eigenaar: E.M.W. Jeurissen
Datum: 2-4-2015 Code:
Vastgesteld: 2 april 2015 (BC) Evaluatiedatum: n.v.t.
Pagina 1 van 33
Colofon Jaarverslag GGD Twente 2014
Uitgave: GGD Twente, april 2015 Exemplaren van dit jaarverslag kunt u telefonisch aanvragen bij het directiesecretariaat: GGD Twente, Postbus 1400, 7500 BK Enschede. Telefoon 053 487 68 00. Het jaarverslag is eveneens te bekijken via de site van GGD Twente: www.ggdtwente.nl ©2015, GGD Twente, Enschede. Auteursrechten voorbehouden. Overname van dit rapport (of gedeelten daarvan) is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. GGD Twente is onderdeel van Regio Twente, het samenwerkingsverband van de 14 Twentse gemeenten.
Voorwoord Het jaarverslag van GGD Twente gaat zowel over de uitvoering van de huidige Bestuursagenda Publieke Gezondheid 2012-2015, als over de wijze waarop uitvoering is gegeven aan de reguliere afspraken. Een publieksversie van dit jaarverslag zal, via de website van GGD Twente, worden aangeboden. Het afgelopen jaar kent voor de GGD eigenlijk maar één constante factor en die wordt zichtbaar in het woord “verandering”. Decentralisatie van de jeugdzorg, aanpassing Wmo, een nieuw besluit Basisstakenpakket JGZ, een andere positie van huisartsen, hoe ouders naar consultatiebureaus kijken, innovatie, samenwerking met de Veiligheidsregio, etc. Te midden van deze veranderingen moet de GGD koers zien te houden en de gemaakte afspraken uit voeren. Dit heeft veel van onze organisatie en van de medewerkers gevraagd. Tegelijkertijd moet er nagedacht moet worden over hoe we naar de toekomst toe onze taken moeten gaan uitvoeren. Nieuwe coalities dienen zich aan. De tevredenheid, zoals die nu door gemeenten wordt ervaren, is absoluut geen garantie voor later. Die moet elk jaar weer worden verdiend. Dat is in ieder geval ook een belangrijke reden waarom we als GGD ook inzetten op Human Resource beleid en meer focus willen krijgen op wat onze afnemers en ketenpartners als belangrijk ervaren. Enige parels in 2014, die ook in het jaarverslag terugkomen wil ik hier zeker noemen: de inrichting van het contactmoment adolescenten, het oppakken van het begrip “positieve gezondheid”, het ondertekenen van de pledge Nationaal Preventie Programma, de komst van het Centrum Seksueel Geweld Twente (4e in Nederland), het koersdocument JGZ met focus op ouders en de nummer 1 positie die GGD Twente heeft als het gaat om meldingen van infectieziekten bij het RIVM. Een GGD waar ik trots op ben: daar gaan we in 2015 gewoon mee door. drs. Th.N.J. van Rijmenam directeur publieke gezondheid Twente
3
Leeswijzer In het jaarverslag 2014 wordt verantwoording afgelegd over de activiteiten van de dienst in het jaar 2014. Naast het jaarverslag worden de productiecijfers en andere relevante gegevens voor de regio Twente gepresenteerd. Tezamen geven zij de door ons geleverde inspanningen en prestaties weer. Hiermee verschaffen wij inzicht in hoeverre de, door onze gemeenten en opdrachtgevers, gestelde doelen zijn behaald. In achtereenvolgende hoofdstukken gaan we in op de trends en ontwikkelingen die de GGD onderkent, wordt teruggekeken op de realisaties van de ambities uit de Bestuursagenda 20122015, de ambities uit de programmabegroting 2014 en de activiteiten in het jaar 2014 waarbij de indeling wordt gevolgd van onze klassieke taken: bewaken, beschermen en bevorderen van gezondheid. Als laatste gaan we in op bedrijfsvoering- en kwalitatieve aspecten. In hoofdstuk 4 Programmaverantwoording 2014 wordt verantwoording afgelegd over de in de programmabegroting aangegeven doelstellingen, geleverde prestaties en de maatschappelijke effecten. Dit is gebeurd aan de hand van de volgende beleidsvragen: wat hebben we bereikt? (maatschappelijk effect); wat hebben we ervoor gedaan? Daarbij is gebruik gemaakt van een kleurenschema om de ambities te scoren. Voor het aangeven van kleuren is de volgende richtlijn gehanteerd: groen: we hebben gepresteerd (of zelfs beter dan dat) wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. oranje: we hebben gedeeltelijk gepresteerd wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. rood: we hebben niet gepresteerd wat we in de programmabegroting hebben aangegeven. Voor de beantwoording van de vraag “Wat heeft het gekost?” (budgettaire effecten), verwijzen we naar de hoofdstukken van de Programmarekening Regio Twente 2014 die betrekking hebben op de GGD.
4
Inhoudsopgave Voorwoord................................................................................................................... 3 Leeswijzer ................................................................................................................... 4 Inhoudsopgave ........................................................................................................... 5 1
Trends en ontwikkelingen in Twente .................................................................. 6
2
Kerngegevens GGD Twente ................................................................................ 9 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5
Taak en doelstelling .................................................................................................... 9 GGD en Regio Twente ................................................................................................. 9 De organisatie ............................................................................................................ 10 Personeel ................................................................................................................... 11 Financiële gegevens ................................................................................................. 12
3
Verantwoording Bestuursagenda 2012-2015.................................................... 13
4
Programmaverantwoording ............................................................................... 16 4.1 4.2 4.3 4.4
5
Verantwoording activiteiten............................................................................... 22 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5
6
Samenvatting ............................................................................................................. 16 Bevorderen van de gezondheid in Twente ............................................................. 17 Bewaken van de gezondheid in Twente .................................................................. 19 Beschermen van de gezondheid van de Twentse burger ..................................... 20
Algemeen ................................................................................................................... 22 Bevorderen ................................................................................................................. 23 Bewaken ..................................................................................................................... 25 Beschermen ............................................................................................................... 25 Overige activiteiten ................................................................................................... 26
Bedrijfsvoeringsaspecten .................................................................................. 27 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5
Algemeen ................................................................................................................... 27 Verbonden partijen .................................................................................................... 28 Personeel ................................................................................................................... 29 Human resource (HR) beleid en ambities ............................................................... 30 Kwaliteit ...................................................................................................................... 31
Bijlage 1 Gebruikte afkortingen ............................................................................... 33
5
1
Trends en ontwikkelingen in Twente
‘Positieve gezondheid’ De huidige tijd kenmerkt zich door een groot aantal veranderingen. In het sociale domein en in het publieke domein zijn ingrijpende transities en transformaties gaande. Ook onze kijk op gezondheid en zorg is aan verandering onderhevig. Een zorg die zich niet alleen richt op symptomen maar ook op de verbetering van de kwaliteit van leven of het vermogen om, ondanks een ziekte of beperking, tot bloei te komen. Het concept positieve gezondheid waarbij gezondheid wordt gezien als “het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren in het licht van de lichamelijke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven”, sluit aan bij deze ontwikkelingen. Het concept krijgt landelijk, maar ook internationaal een breder draagvlak. Het concept sluit goed aan bij de bredere verantwoordelijkheden van gemeenten op het gebied van gezondheid. En sluit aan bij de visie op lokaal gezondheidsbeleid zoals in 2012 is vastgesteld door de bestuurscommissie PG. Het Nationaal Programma Preventie (NPP) In februari 2014 is het Nationaal Programma Preventie (NPP), onder de titel “Alles is gezondheid….” gestart. GGD Twente heeft zich door ondertekening van een pledge verbonden aan dit programma. De verwachting is dat het zich de komende jaren zal ontwikkelen tot een belangrijk kader voor de preventieve gezondheidszorg. In het afgelopen jaar is geïnvesteerd in de relatie met het programmabureau. Dit heeft geresulteerd in het vroegtijdig kunnen oppakken van de problematiek Sociaal Economische Gezondheidsverschillen (SEGV), versnelling in de ontwikkeling rond positieve gezondheid en een brede aandacht voor de Twentse aanpak ‘vitale coalities’. Sociaal Economische Gezondheidsverschillen (SEGV) Vanuit het NPP is het fenomeen SEGV weer nadrukkelijk op de beleidsagenda gezet. Binnen het programma Gezond in de Stad (GIDS) zijn voor de periode 2014-2017 middelen vrijgemaakt, oplopend tot 20 miljoen euro per jaar, die gemeenten met de laagst scorende SEGV wijken in staat moet stellen de problematiek gericht aan te pakken. Hiermee wordt een belangrijke relatie onderkent tussen gezondheid en economie. Twente kent een bovengemiddeld aantal SEGV wijken. Samen met de betreffende gemeenten, Pharos en Platform31 ontwikkelt GGD Twente een aanpak. Gemeenten als speler in de gezondheidszorg In de regionale nota ‘Vitale coalities’ staat integraal samenwerken omtrent het gezondheidsbeleid centraal. Integraal samenwerken levert ook vragen op. Dit is het afgelopen jaar gebleken bij de lokale verkenningssessies en de klanttevredenheidsonderzoeken. ‘Hoe de voortgang te bewaken, als activiteiten op het gebied van publieke gezondheid elders zijn belegd?’ is zo’n vraag. Hiertoe heeft GGD Twente onderzoek laten verrichten naar de monitoring van LGB in Twente met als doel aanbevelingen te kunnen geven voor de lokale beleidspraktijk. De definitieve resultaten en lokale aanbevelingen van het onderzoek door een stagiair van de Radboud Universiteit Nijmegen worden begin 2015 verwacht. Wel kan al worden gesteld dat er verschillen bestaan in hoe lokaal invulling wordt gegeven aan het monitoren van gezondheidsbeleid. Zowel persoonsgebonden als omgevingsfactoren zijn hierop van invloed. Integraal werken is noodzakelijk voor financieringsmogelijkheden, desondanks blijkt nauwelijks sprake te zijn van monitoring of het maken van interne resultaatafspraken hieromtrent. Gemeenten krijgen omvangrijke en complexe nieuwe taken in de zorgverlening aan burgers. De transities AWBZ/Wmo en de jeugdzorg positioneren gemeenten in het lokale en regionale krachtenveld van de gezondheidszorg. Een van de uitdagingen is de koppeling van de transitieopgaven met publieke gezondheid. Preventie kan voorkomen dat ziektelast ontstaat of kan deze beperken. In het licht van het feit dat de over te hevelen taken met minder geld uitgevoerd moeten worden, biedt preventie niet alleen perspectief op een gezond Twente, maar ook perspectief op het beheersbaar houden van gemeentelijke kosten.
6
Stelselwijziging jeugd In het najaar 2013 heeft de Tweede Kamer ingestemd met de nieuwe Jeugdwet en de decentralisatie per 01-01-2015 van taken op het terrein van de jeugdzorg naar gemeenten. Ter voorbereiding op deze decentralisatie zijn in alle gemeenten diverse pilots gestart/uitgevoerd rond onder meer de samenwerking tussen huisarts en jeugdarts, de vorming van consultatieteams of toegangsteams. De GGD heeft in deze pilots geparticipeerd met jeugdartsen of jeugdverpleegkundigen. Besluitvorming nieuw basistakenpakket jeugdgezondheidszorg In november 2014 is het besluit publieke gezondheid aangepast vanwege de invoering per 01-01-2015 van een gewijzigd basistakenpakket voor de jeugdgezondheidszorg. Doel van de vernieuwing is het basistakenpakket te moderniseren op grond van nieuwe wetenschappelijke inzichten en maatschappelijke ontwikkelingen, en beter te laten aansluiten op de Stelselwijziging Jeugd. Het nieuwe basistakenpakket geeft aan welke activiteiten beschikbaar moeten zijn voor alle kinderen en jongeren tot 18 jaar. Hiermee loopt de leeftijdsgrens gelijk met die van jeugdhulp. Het uitgangspunt is dat bij iedere activiteit gekeken moet worden naar de specifieke omstandigheden van de jeugdige en zijn gezin/omgeving. Bij alle activiteiten is het van belang om te beoordelen in welke vorm ze moeten worden aangeboden. Dat is een professionele afweging die door de jeugdarts of jeugdverpleegkundige gemaakt wordt in overleg met de jongeren en/of zijn ouders. Het aantal contactmomenten waarop deze activiteiten plaatsvinden is niet meer wettelijk vastgelegd. Koersdocument ‘Jeugdgezondheidszorg Twente: Specialist in het gewone….’ Januari 2014 heeft de Bestuurscommissie PG het Koersdocument ‘Jeugdgezondheidszorg Twente: Specialist in het gewone….’ vastgesteld. Hierin wordt voor de jaren 2014 en 2015 richting gegeven aan de jeugdgezondheidszorg in Twente langs een viertal ontwikkelrichtingen: samenwerking met ouders, met het onderwijs, met huisartsen en met CJG en andere ketenpartners. Vier werkgroepen zijn medio 2014 aan de slag gegaan om begin 2015 met concrete voorstellen op deze vier ontwikkelrichtingen te komen. Daarnaast is een vijfde werkgroep gestart om met voorstellen te komen rond flexibilisering en modernisering van de JGZ. Dit sluit aan bij het nieuwe basistakenpakket waar bij alle activiteiten het van belang is om te beoordelen in welke vorm ze moeten worden aangeboden. Pilot Centering Parenting Eén van de JGZ-teams in Hengelo is gestart met de pilot Centering Parenting. Hierbij worden de vaste contactmomenten in het eerste levensjaar van een kind vervangen door 9 groepsconsulten van 2 uur. De jeugdarts/jeugdverpleegkundige is altijd aanwezig. Het eerste en laatste half uur van het groepsconsult vinden elk vier korte individuele consulten plaats. Tijdens dit korte individuele moment vindt het lichamelijk onderzoek, de vaccinaties en sommige screeningen plaats. Het tussenliggende uur wordt besteed aan een groepsgesprek. Dit is op maat. De nadruk van deze benadering ligt op: Het stimuleren van eigen kracht van ouders. De groep moet met oplossingen komen voor een bepaald probleem. Daarnaast is het ook de bedoeling dat ouders zelf een aantal dingen doen, bijvoorbeeld aan de slag met wegen en meten. Ook de registratie doen ouders voor een deel zelf. Het aanbod dat in de groepsconsulten wordt aangeboden is vraaggericht. Het is niet zomaar een voorbedachte voorlichting geven, maar op basis van vraag van ouders worden adviezen gegeven en naar de ontwikkeling van het kind gekeken. Daarbij wordt wel rekening gehouden met wat vanuit het Basistakenpakket aan zorg geleverd moet worden. Meer aandacht voor psychosociale zorg en niet alleen de medische zorg aan het kind. Ook de gezondheid van vader en moeder wordt meer geïntegreerd in de zorg. TNO onderzoekt op welke wijze Centering Parenting kan worden toegepast in de JGZ. Naast Twente, nemen ook Amsterdam en Wageningen deel aan een pilot van Centering Parenting. De eerste reacties zijn zowel van de kant van deelnemende ouders als van JGZ-medewerkers zeer positief. Passend onderwijs Per 1 augustus 2014 is passend onderwijs in Nederland ingevoerd. Scholen hebben een zorgplicht en dat betekent dat scholen elk kind een passende onderwijsplek moeten bieden. De 7
jeugdgezondheidszorg heeft in 2014 contact gehad met de samenwerkingsverbanden passend onderwijs in Twente (zowel basisonderwijs als voortgezet onderwijs) over de rol van de JGZ in de zorgstructuur binnen de scholen. En over de bijdrage die de JGZ vanuit de voorschoolse periode van kinderen kan leveren. Evaluatie triage In het najaar 2013 is de evaluatie afgerond van de onderzoeksmethode gebaseerd op triage zoals die de afgelopen jaren in Twente door de jeugdgezondheidszorg in het onderwijs (zowel primair onderwijs als voortgezet onderwijs) is uitgevoerd. Op basis van de uitkomsten van deze evaluatie is in 2014 de focus gelegd op goede PR en communicatie richting scholen en ouders. Daarnaast is er aandacht voor de kwaliteit van de uitvoering van de triage. Hiervoor is binnen een werkgroep de kwaliteitstoetsing en -borging verder uitgewerkt en vormgegeven. Tenslotte is duidelijk geworden dat een herverdeling van een aantal taken binnen de werkwijze triage om de werkbelasting beter te verdelen ook tot de mogelijkheden behoort. Rechtstreeks verwijzen door de jeugdarts Jeugdartsen mogen vanaf 1 januari 2014 patiënten rechtstreeks verwijzen naar specialisten. Gezien de centrale positie van de jeugdarts in de keten van de medische zorg voor jeugdigen is dit een goede, kostenbesparende aanpassing. Ook in verband met de transitie van de jeugdzorg en de centrale rol die de jeugdarts daarbij heeft in de verbinding tussen de gezondheidszorg en het sociale domein, is dit een goede ontwikkeling. In een aantal onder het kopje ‘Stelselwijziging Jeugd’ genoemde pilots is hier ervaring mee opgedaan. Centrum Seksueel Geweld De zorg voor slachtoffers van Seksueel geweld is in Nederland onvoldoende in samenhang georganiseerd. In Nederland heeft 12% van de vrouwen en 3% van de mannen ooit een verkrachting mee gemaakt (Bakker et al., 2009). Van de jongeren tussen 12 en 25 jaar maakte 1 op de 6 meisjes en 1 op de 25 jongens gedwongen seks mee (De Graaf et al., 2012). Jaarlijks worden 2% van de vrouwen en 0.3% van de mannen geconfronteerd met één of meer ongewenste seksuele contacten. In de meeste gevallen gaat het om vervelend of kwetsend gedrag, maar bij 18% gaat het om een (poging) tot aanranding of verkrachting (cijfers CBS). In de huidige werkwijze kan een slachtoffer zich melden bij de politie (of een andere hulpverlenende instantie). De politie doet aan waarheidsvinding en schakelt vervolgens een forensisch arts in. Deze onderzoekt het slachtoffer op sporen en zet zo nodig medische zorg in gang. Er is maar beperkt sprake van nazorg. In de praktijk melden zich weinig slachtoffers. In Twente worden jaarlijks circa 15 slachtoffers onderzocht door een forensisch arts. Terwijl het aantal aanrandingen en/of verkrachtingen vele malen hoger ligt. Om verbetering in deze situatie te brengen heeft GGD Twente het initiatief genomen een regionaal Centrum voor Seksueel Geweld (CSG) te starten. Met dit centrum wil de GGD (en zijn ketenpartners) de zorg en nazorg aan slachtoffers verbeteren, en de pakkans van daders vergroten. In 2014 zijn de voorbereidingen voor het CSG getroffen. In maart 2015 wordt het CSG operationeel. Laaggeletterdheid: leesbaarheid van documenten en toegankelijke contactmomenten GGD Twente heeft laaggeletterdheid al een aantal jaren als belangrijke invalshoek voor haar werkzaamheden. Kunnen lezen en schrijven is een belangrijke gezondheidsvaardigheid. Het niet of beperkte mate kunnen lezen en schrijven zet mensen op gezondheidsachterstand. Ook in 2014 is hier ruim aandacht aangegeven. Samenwerkingspartners zoals huisartsverenigingen zijn nieuwsgierig en gretig naar de kennis aanwezig bij GGD Twente het helpt dat landelijk het vraagstuk zich kan verheugen op een toenemende aandacht.
8
2 Kerngegevens GGD Twente 2.1
Taak en doelstelling
De Wet publieke gezondheid kent gemeenten en GGD een rol toe bij het gezond houden van de inwoners. In de nota Lokaal gezondheidsbeleid leggen gemeenten vast hoe ze daaraan willen werken. De rol van de GGD is vastgelegd in de Bestuursagenda Publieke Gezondheid 2012-2015. GGD Twente adviseert de Twentse gemeenten en levert producten en diensten om de gezondheid van de Twentenaren te verbeteren en gezond gedrag te stimuleren.
2.2
GGD en Regio Twente
GGD Twente is onderdeel van Regio Twente, een samenwerkingsverband van de 14 Twentse gemeenten Almelo, Borne, Dinkelland, Enschede, Haaksbergen, Hellendoorn, Hengelo, Hof van Twente, Losser, Oldenzaal, Rijssen-Holten, Tubbergen, Twenterand en Wierden. Regio Twente vervult werkzaamheden op een breed gebied: verkeer en vervoer, economische zaken, volksgezondheid en recreatie en toerisme. De Rijksoverheid heeft de beslissing genomen tot afschaffing van de WGR+ status waarmee de taken met betrekking tot verkeer en vervoer per 1 januari 2015 zijn vervallen.
9
2.3
De organisatie
Figuur 1 – Organisatiestructuur GGD Twente per 31 december 2014 Directie GGD
Jeugdgezondheidszorg
Algemene gezondheidszorg
Stafbureau JGZ
Bedrijfsbureau JGZ
Stafafdeling
Infectieziektebestrijding Tuberculosebestrijding OGGZ
Epidemiologie, gezondheidsbevordering en beleid (EGB)
En Rei SOA / SENSE Inspectie & Hygiëne Milieu & Gezondheid
Informatie, bedrijfsvoering en projecten (IBP)
Team Haaksbergen, Oldenzaal, Losser, Dinkelland
Forensische Geneeskunde
Team Twenterand, Almelo, Tubbergen
GGD Rampen Opvang Plan (GROP)
Team Hengelo, Borne, Hof van Twente
Team Hellendoorn, Rijssen-Holten, Wierden
Team Enschede
Team Pedagogische dienstverlening en projecten
10
Secretariaat
2.4
Personeel
Op 31 december 2014 telde de GGD 376 werknemers met een vaste of tijdelijke ambtelijke aanstelling verdeeld over 242,69 formatieplaatsen (fte’s). De in tabel opgenomen gegevens over het aantal medewerkers en de FTE bezetting geeft de feitelijke personeelssterkte (tijdelijke en vaste ambtelijke aanstelling) in de jaren 2008 tot en met 2014 weer. Tabel 1. Formatieruimte, bezetting, aantal medewerkers en deeltijdfactor GGD Twente 20082014 Op aantal Deeltijdfactor (in einddatum FTE formatie FTE bezetting medewerkers uren) van jaar 2014 215,62 242,69 376 23,24 2013 218,15 240,30 373 23,19 2012 219,97 237,28 379 22,54 2011 238,46 384 22,36 2010 249,11 407 22,03 2009 130,27 191 24,55 2008 116,69 171 24,57 Toelichting op tabel 1: FTE formatie = het aantal formatieplaatsen op fulltime basis (36 uur) FTE bezetting* = toont het aantal medewerkers op fulltime basis (36 uur)*. Het gaat om de feitelijke personeelssterkte (tijdelijke en vaste ambtelijke aanstelling) Aantal medewerkers* = feitelijk aantal medewerkers (tijdelijke en vaste ambtelijke aanstelling) Deeltijd factor = gemiddeld aantal uren per week * Eventuele vacatures, medewerkers met een arbeidsovereenkomst en extern ingehuurde medewerkers zijn niet meegenomen Grafiek 1. geeft inzicht in de verdeling van onze medewerkers over de verschillende leeftijdscategorieën. Grafiek 1. Leeftijdsopbouw medewerkers GGD Twente per 31-12-2014
11
2.5
Financiële gegevens
Tabel 2. Resultaat jaarrekening 2014 Omschrijving Resultaat na bestemming Gezondheid
BERAP 2014 € 335.000,-
Jaarrekening 2014 € 326.000,-
In bovenstaand overzicht wordt inzicht gegeven in de afwijking ten opzichte van de BERAP 2014, resulterend in het resultaat 2014. Hieruit blijkt dat de GGD sluit met een positief resultaat, na bestemming, van € 326.000,-. GGD Twente maakt onderdeel uit van Regio Twente, derhalve verwijzen we voor de nadere detaillering van de financiële gegevens naar de hoofdstukken van de Programmarekening Regio Twente 2014 die betrekking hebben op de GGD.
12
3 Verantwoording Bestuursagenda 2012-2015 In de Bestuursagenda zijn zeven ambities vastgesteld ten aanzien van de gewenste maatschappelijke resultaten die gemeenten op het terrein van de Publieke gezondheid nastreven. Het zijn aangescherpte ambities uit de voorgaande bestuursagenda en vormen het richtsnoer voor de uitvoering van de GGD-taken met het oog op het bewaken, beschermen en bevorderen van gezondheid van de Twentse burgers. De ambities zijn achtereenvolgens: 1. inwoners van Twente leven minimaal net zo lang in gezondheid als in de rest van Nederland; 2. de Twentse jeugd is in staat om een gezond leven te leiden; 3. ouderen zijn in de gelegenheid om gezond oud te worden; 4. in Twente heeft iedereen gelijke kansen op gezondheid; 5. nieuwe ontwikkelingen en bedreigingen worden tijdig gesignaleerd; 6. infectieziekten en andere bedreigingen uit de omgeving worden voorkomen en gereduceerd; 7. inwoners die buiten de reguliere hulpverlening vallen, worden actief beschermd. Op basis van de ambities van gemeenten zijn een zestal speerpunten geformuleerd die in de jaarlijkse programmabegrotingen van de GGD terugkeren: 1. het verbeteren van ketenzorg; 2. het bevorderen van directe dienstverlening aan de (mondige) burger; 3. vergroten van de risicobeheersing; 4. verbeteren van de externe informatievoorziening; 5. verbeteren en vergroten van het doelgroepbereik; 6. verbeteren van het bereik en bedienen van risicogroepen. De verantwoording over de voortgang van deze speerpunten zijn hierna opgenomen in het hoofdstuk 4. Zoals hierboven al werd gezegd zijn de ambities gericht op het behalen van maatschappelijke resultaten op het terrein van de Publieke gezondheid. Het zijn ambities die niet alleen door de werkzaamheden van de GGD kunnen worden behaald maar meestal door een gecombineerde aanpak op meerdere beleidsterreinen. In dat kader is enerzijds gestreefd naar het smeden van ‘vitale coalities’ met andere relevante beleidsterreinen waar gemeenten grip op hebben. Anderzijds is gestreefd naar vergelijkbare coalities met zorgpartners om in samenwerking te streven naar het behalen van de gemeentelijke ambities. Hieronder geven we, per ambitie, kort de bijdrage van de GGD aan de realisatie ervan weer. Ambitie 1. Inwoners van Twente leven minimaal net zo lang in gezondheid als in de rest van Nederland Met de instandhouding van een GGD en de uitvoering van het preventieve takenpakket wordt door gemeenten een gelijkwaardige basis gelegd voor alle inwoners van Nederland. Door accentverschillen in deze uitvoering kunnen eventuele regionale verschillen in gezondheid worden aangepakt. In Twente is met de vaststelling van het vierjarig beleidskader ‘Vitale coalities, betere gezondheid, meer participatie’ een kader geschapen om ook maatregelen en acties vanuit andere gemeentelijke beleidsterreinen dan publieke gezondheid te nemen die gezondheid van burgers kunnen beïnvloeden. En omgekeerd kan publieke gezondheid een bijdrage leveren aan het bereiken van doelstellingen van andere beleidsterreinen. Deze symbiose van beleidsvelden is ‘vitale coalities’ genoemd. Levensduur heeft een correlatie met de sociaal economische omstandigheden. Het ministerie van VWS is in 2014 een vierjarig programma gestart om de gemeentes met wijken met een lage score op de schaal van Sociaal Economische Gezondheidsverschillen (SEGV) te ondersteunen. Deze wijken zijn oververtegenwoordigd in Twente. GGD Twente heeft het voortouw genomen om lokale aanpakken regionaal te verbinden en ondersteunt de SEGV gemeenten in zijn werkgebied. 5 gemeenten in Twente komen in 2014 in aanmerking voor gelden in het kader van het programma Gezond in de Stad (GIDS). Doel van de uitkering is, 13
om via een integrale aanpak van gezondheidsverschillen, op langere termijn significante ombuigingen te bewerkstelligen naar een gezondere bevolking. GGD Twente ondersteunt deze gemeenten bij het maken en, in een later stadium, het uitvoeren van de plannen. Ambitie 2. De Twentse jeugd is in staat om een gezond leven te leiden De GGD participeert in alle gemeenten actief in zorgadviesteams op scholen en in voorschoolse voorzieningen, Centra voor Jeugd en Gezin en andere zorgstructuren. In diverse gemeenten heeft de GGD geparticipeerd in pilots die door gemeenten zijn opgezet in het kader van de transformatie jeugdzorg. Het gaat daarbij ondermeer om de opzet van consultatieteams, toegangsteams en het verwijzen naar de jeugd-ggz. Verder is gestart met het uitvoeren van een nieuw contactmoment voor adolescenten vanaf 14 jaar. Hierin staat een vraaggerichte werkwijze naar de jongeren en scholen centraal. Met de afdelingen leerplicht van de gemeenten Almelo, Enschede, Hengelo en Oldenzaal is overleg afgerond om in het kader van schoolverzuim per 01-01-2015 een uniforme verzuimkaart voor scholen in te voeren en hieraan een uniforme werkwijze te koppelen ten aanzien van de rol van de jeugdarts in het voorkomen van schoolverzuim/schooluitval. Hiermee is geanticipeerd op de wettelijke taak voor de JGZ op dit terrein in het nieuwe basispakket. Ambitie 3. Ouderen zijn in de gelegenheid om gezond oud te worden De GGD ondersteunt, naast de reguliere onderzoeken om inzicht te verkrijgen in de problematiek, diverse projecten die hun aangrijpingspunt op de gezondheid van ouderen hebben. Deze projecten richten zich met name op de meest kwetsbaren binnen deze doelgroep. Hierbij gaat het erom de problematiek in een vroeg stadium te onderkennen en interventies mogelijk te maken. Dit gebeurt via huisartsenpraktijken, inrichten van consultatiebureaus, plaatsen waar allochtone ouderen benaderd kunnen worden en gerichte huisbezoeken. In de Twentse Gezondheidsverkenning (TGV) zijn diverse (voorbeeld)projecten/initiatieven opgenomen. Ambitie 4. In Twente heeft iedereen gelijke kansen op gezondheid In het regionaal lokaal gezondheidsbeleid Twente vormen zelfredzaamheid, participatie en eigen kracht van burgers belangrijke uitgangspunten. Geletterdheid vormt een randvoorwaarde voor een gezonde, duurzame samenleving waar alle burgers actief aan deelnemen. Naar schatting zijn echter anderhalf miljoen volwassenen in Nederland laaggeletterd, dat is één op de tien. Kijken we naar de patiëntenpopulatie dan is naar schatting één op de vijf mensen laaggeletterd. Twente kent zo’n 60.000 laaggeletterden. GGD Twente heeft zijn informatie-uitingen over de volle breedte aangepast aan de leesbaarheid voor laaggeletterden (B1-niveau). Aandacht voor het vergroten van gezondheidsvaardigheden neemt een groeiende plaats in in de werkwijze en activiteiten van GGD Twente Ambitie 5. Nieuwe ontwikkelingen en bedreigingen worden tijdig gesignaleerd GGD Twente informeert en adviseert gemeenten regulier over relevante ontwikkelingen, veranderende regelgeving en mogelijkheden om te participeren in (proef)projecten. De Twentse Gezondheidsverkenning (TGV) is digitaal beschikbaar en uitgebreid met aanbevelingen voor beleid en interventies. Zij geeft daarmee inzicht in de gezondheid en gerelateerde factoren in Twente. De Academische Werkplaats Jeugd Twente biedt een platform om bijvoorbeeld in de vorm van ‘klein- en fijnprojecten’ te onderzoeken op welke wijze nieuwe ontwikkelingen een plek kunnen krijgen in de dagelijkse uitvoering van de zorg. GGD Twente is actief in diverse groepen van GGD Nederland. Zij heeft nauwe banden met het programma bureau van het Nationaal Programma Preventie “Alles is gezondheid…”, VWS en andere relevante partijen. Als laatste informeert de GGD in de jaarverslagen over trends en ontwikkelingen.
14
Ambitie 6. Infectieziekten en andere bedreigingen uit de omgeving worden voorkomen en gereduceerd De ontwikkelingen rondom de resistentie van ziektekiemen tegen antibiotica blijft zorgelijk. Door goede voorlichting, alertheid op dit fenomeen en goede samenwerking met collega-instellingen bestrijden wij dit probleem. Het probleem wordt met name veroorzaakt door onzorgvuldig en veelvuldig gebruik van antibiotica in het buitenland. Met de voorziening van een SOA-polikliniek in de regio weten we de drempel van een onderzoek voor risicogroepen te verlagen. Het aantal onderzoeken groeit. TBC komt in Nederland steeds minder voor, in 2014 nog geen 900 gevallen. Deze ontwikkeling is een succes van de nederlandse publieke gezondheidszorg. Om in de toekomst ook de TBC bestrijding efficiënt en effectief te organiseren participeert GGD Twente proactief in het opschalingsvraagstuk. In 2014 is gestart met de vorming van een regionaal expertise centrum Noord/Oost. In Nederland moeten 4 van deze centra gevormd worden. Ambitie 7. inwoners die buiten de reguliere hulpverlening vallen, worden actief beschermd Door de laagdrempelige SOA-polikliniek kunnen wij actief risicogroepen benaderen die vaak door onwetendheid niet de weg naar de reguliere hulpverlening weten te vinden. Bij de bestrijding van TBC wordt uit publieke middelen hulp geboden aan mensen die door hun omstandigheid buiten de zorgverzekeringswet vallen, zoals dak- en thuislozen. De GGD organiseert het meldpunt woningvervuilingen en coördineert de uitvoering van de aanpak van woningvervuiling.
15
4 Programmaverantwoording 4.1
Samenvatting
Voor de jaren 2012-2015 is een Bestuursagenda Publieke Gezondheid vastgesteld. In de bestuursagenda zijn een zevental ambities van gemeenten op het terrein van de publieke gezondheid verwoord, met de opdracht aan de GGD om zijn aandeel hierin te leveren. Per jaar geven we in de programmabegroting aan hoe wij de gemeentelijke ambities in de Bestuursagenda Publieke Gezondheid door middel van een zestal speerpunten trachten mee te realiseren. Met behulp van een kleurcode (groen, oranje en rood) geven we het prestatieniveau op de ambitie weer. Groen staat daarbij voor dat we hebben gepresteerd wat we in de programmabegroting hadden aangegeven, oranje voor een gedeeltelijke prestatie en rood voor het niet hebben gepresteerd. Per speerpunt zijn indicatoren geformuleerd die de voortgang meetbaar maken. Door per indicator een ambitieniveau voor het jaar aan te geven kan de voortgang worden gemeten. Aangezien wij reeds enige jaren deze speerpunten hanteren, hebben wij kunnen voortborduren op ingeslagen wegen en kunnen we constateren dat we het gestelde ambitieniveau (nagenoeg) hebben kunnen realiseren. Door de samenwerking met ketenpartners te borgen is de ketenzorg verbeterd. Daarnaast hebben wij nieuwe ketens kunnen realiseren rondom specifieke zorg. De samenwerking draagt daarnaast ook bij aan een verbeterde risicobeheersing die van belang is om onze beschermende taak te kunnen waarmaken. Door kritisch te kijken naar de inrichting van onze eigen dienstverlening hebben we aanpassingen kunnen bewerkstelligen die tot een betere aansluiting met onze doelgroepen leiden. Dit alles heeft plaatsgevonden in tijden dat ook de GGD werd geconfronteerd met opgelegde bezuinigen. Gemeenten worden geconfronteerd met nieuwe taken, verantwoordelijkheden en financiële dilemma’s. Een (ver)nieuwe(nde) aanpak door gemeenten is noodzakelijk om al die uitdagingen aan te gaan. Preventie/vindplaats/informatie zijn begrippen die in al die verantwoordelijkheden een plek hebben. GGD Twente ziet naast en in het verlengde van de gemeentelijke opgaven, ontwikkelingen die invloed (gaan) hebben op onze rol en positie binnen de samenleving. Wij moeten oog hebben voor groepen burgers die moeite hebben om de moderne communicatiemiddelen bij te benen. Maar ook de kritische burgers die niet langer uitgaan van het ‘natuurlijke gezag’ van de overheid. Vervolgens hebben (keten-)partners, als gevolg van al deze ontwikkelingen, andere verwachtingen ten aanzien van de GGD. De verschuivingen bij overheid en veranderingen in de maatschappij vereisen een innovatie aanpak van de GGD in al zijn facetten. Dit kan betrekking hebben op onderzoeken, interventies en advisering maar ook op organisatie, personeel en sturing. Aan de hand van de hierna gepresenteerde resultaten per speerpunt laten we zien hoe de GGD deze opdracht in 2014 heeft waargemaakt.
16
4.2
Bevorderen van de gezondheid in Twente Status
Verbetering ketenzorg Wat hebben we bereikt? De samenwerking met relevante partners in de zorgketen is verder geoptimaliseerd. Door goede samenwerkingsafspraken en het gebruik van de technologische mogelijkheden en digitalisering is deze samenwerking geborgd. Partijen, zowel extern als intern, weten elkaar tijdig te vinden in het geval van noodzaak (melding) als in het geval van het elkaar informeren. Deze samenwerking reikt zelfs over de rijksgrens door onze samenwerking met Duitse ketenpartners. Specifiek willen we hier noemen het traject om te komen tot een Centrum voor Seksueel Geweld. De samenwerkingsafspraken met relevante partners als ziekenhuis, GGZ, politie en huisartsen zijn voorbereid en de financiering voor het jaar 2015 is geborgd. Daarmee kan het Centrum met ingang van 1 maart 2015 van start gaan. Door de invoering van Zorgmail is de veilige uitwisseling van privacygevoelige gegevens tussen ketenpartners en de JGZ geborgd. Door digitalisering van de papieren kinddossiers hebben JGZ-medewerkers overal snel de beschikking over relevante informatie over de kinderen die zij in zorg hebben. Wat hebben we hiervoor gedaan? Structurele samenwerking georganiseerd en geborgd met relevante ketenpartners. Ten behoeve van de privacygevoelige communicatie met ketenpartners heeft de GGD Zorgmail ingevoerd. Daarnaast is het besluit genomen om met ingang van 2015 de versleutelde berichtgeving met partners die niet over Zorgmail beschikken verder te verbeteren via Safe Relay. De digitalisering van resterende papieren JGZ-dossiers afgerond. Binnen gemeenten is in het kader van de voorbereidingen op de nieuwe jeugdzorgtaken voor gemeenten door de JGZ geparticipeerd in pilots rond toegang- en consultteams. Indicatoren 1. JGZ werkt volledig met het digitaal dossier voor 0-19
Begroot Papieren dossiers van kinderen geboren tot 01-01-2009 en van inhuizers van 1997 tot 01-01-2008 zijn gedigitaliseerd. JGZ werkt voor 0-19 jarigen met het digitaal dossier dat een belangrijke basis vormt voor integraal werken binnen de integraal samengestelde teams jeugdgezondheidszorg. JGZ-medewerkers die in hun werkgebied toegang hebben tot VIS2 zijn geschoold in VIS2 en werken ermee. 2x per jaar.
2.
JGZ werkt met VIS2 en is daarmee aangesloten op de VIR
3.
Gezamenlijke overleggen op inhoud met Duitse partners infectieziektebestrijding.
4.
Geformaliseerde samenwerkingsafspraken met seksuologen in Twente t.b.v. scholing medewerkers soa-poli.
Gerealiseerd.
5.
Samenwerkingsafspraak over de inzet van de TBC arts in Gelre IJssel
Gerealiseerd
17
Werkelijk Gerealiseerd.
Gerealiseerd.
Gerealiseerd. Regelmatig overleg met Duitse partners in de Kreis Borken en Kreis Grafschaft Bentheim. Ook op het terrein van de rampenbestrijding is er overleg met beide Kreise. Hiervoor is inmiddels een andere oplossing gerealiseerd. Scholing vindt plaats onder verantwoordelijkheid van een van de seksuologen. Gerealiseerd.
● ○ ○
Bevorderen directe dienstverlening aan (mondige) burger Wat hebben we bereikt? Om meer aan te sluiten bij de wensen en mogelijkheden van klanten is de communicatie via website en fysiek communicatiemateriaal aangepast aan het B1 niveau waarmee deze leesbaar zijn voor het merendeel van de bevolking. Daarnaast wordt, daar waar mogelijk, gebruik gemaakt van digitale mogelijkheden. Wat hebben we hiervoor gedaan? Aanpassing van informatiemateriaal en communicatiekanalen aan een goede leesbaarheid voor het merendeel van de bevolking. Invoering van een extra, vraag-gestuurd, contactmoment voor adolescenten. Oriëntatie op flexibilisering van de overige JGZ-contactmomenten. Per 1-1-2014 wordt het GGD product reizigersadvisering uitgevoerd door de THC. De communicatiekanalen en spreekuurlocaties van GGD Twente worden hierbij optimaal benut. Indicatoren Contactmomenten JGZ 01. 4 sluiten aan bij de behoefte van de klant (flexibilisering contactmoment).
2. 3.
Leesbaarheid website en brochures. Uitnodigingen en bevestigingen spreekuren digitaal voor Reizigers, SOA, TBC en Inspectie en Hygiëne. Schriftelijke communicatie vervangen door digitaal (SMSreminders, mail).
Begroot Extra contactmoment adolescenten vanaf 14 jaar. Verder afhankelijk van mogelijke wijzigingen in het basistakenpakket JGZ en daarmee samenhangende mogelijkheden van flexibilisering. Niveau B1 (leesbaar voor laaggeletterden). Gerealiseerd.
18
Werkelijk V.w.b. invoering extra contactmoment adolescenten is geïnvesteerd in de contacten met de scholen om afspraken te maken over de wijze waarop vanaf 2015 het contactmoment vraaggericht op de scholen uitgevoerd gaat worden. De werkgroep Flexibilisering heeft voorstellen voorbereid voor de contactmomenten 0-4 die begin 2015 zullen worden gepresenteerd. Website gerealiseerd. Het merendeel van de brochures zijn hertaald. Deels gerealiseerd. Voor processen waar dit mogelijk is, zoals SOA spreekuur, Reizigers en Inspectie & Hygiëne, gerealiseerd. Op andere processen is dit echter niet mogelijk (bijvoorbeeld asielzoekers en dak- en thuislozen bij de TBC).
Status
● ○ ○
4.3
Bewaken van de gezondheid in Twente Status
Verbetering (externe) informatievoorziening Wat hebben we bereikt? De digitale informatievoorziening aan de bevolking en individuele burgers via de website verloopt naar tevredenheid. Op basis van onze monitoren kunnen we gemeenten en andere belangstellende voorzien van relevante beleidsinformatie. Via de bestuurlijke en financiële verantwoordingsdocumenten bieden wij gemeenten inzicht in het reilen en zeilen van de dienst. Wat hebben we hiervoor gedaan? Uitvoering van de kindermonitor 0-12 jaar Verbetering toegankelijkheid van de GGD-website Realisatie digitale informatievoorziening m.b.t. opvoedondersteuning. Deelname aan benchmark van de gezamenlijke GGD ‘en. Indicatoren Rapporten met 1. (beleids)informatie over de JGZ-bevindingen per gemeente beschikbaar. Rapportages aan gemeenten 2. over de besteding van de middelen jeugdgezondheidszorg en de productiecijfers.
3.
4.
5.
6. 7.
Digitalisering informatie en advies opvoedondersteuning JGZ. Toename van het aantal unieke bezoekers op de website GGD met 30% t.o.v. 2012. Aanpassen digitale infrastructuur waarbij deling van documenten met externen mogelijk is. Een informatiedashboard voor gemeenten ontwikkelen. Invoeren van GGD Benchmark nieuwe stijl.
Begroot 14 (1 per gemeente), naast E-movo gegevens ook andere beleidsinformatie. 3 maal per jaar.
Beschikbaar voor burgers van alle Twentse gemeenten. 130%
Werkelijk Resultaten kindermonitor 0-12 per gemeente beschikbaar. Met deel gemeenten ook besproken, overige gemeenten volgen in 2015. De JGZ is onderdeel van GGD Twente en rapporteert als zodanig in de verantwoordingscyclus zoals die op dit moment geldt, namelijk in de vorm van één bestuursrapportage over de 1e 4 maanden en de financiële en inhoudelijke verantwoording over het hele jaar. Gerealiseerd voor 13 gemeenten, primair via de CJG-site www.loes.nl 114,4% De verblijfsduur op afzonderlijke pagina's is substantieel toegenomen.
Gerealiseerd.
Het project SharePoint is nog niet van de grond gekomen door de ICTproblemen.
Gerealiseerd.
Niet gerealiseerd.
Gerealiseerd.
Gerealiseerd.
19
○ ● ○
4.4
Beschermen van de gezondheid van de Twentse burger Status
Verbeteren (en vergroten) doelgroep bereik Wat hebben we bereikt? De publieksinformatie van GGD Twente is beter toegankelijk voor laaggeletterden. Hierdoor ligt de informatie ook binnen het handbereik van deze groep. We hebben meer inzicht gekregen in hoe achterstandsgroepen denken over gezond gewicht en een gezonde leefstijl en hoe we hen kunnen bewegen tot gezonder gedrag. De JGZ heeft meer jeugdigen die door een oude schoolmutatie datum of door het ontbreken van een schoolmutatie datum niet aan een school gekoppeld zijn, in beeld gekregen en kunnen uitnodigen voor een gezondheidsonderzoek. Een betere samenwerking van de JGZ met de verloskundige, gynaecoloog, ziekenhuis, kraamzorg en huisarts om zo nodig prenatale huisbezoeken af te leggen. Wat hebben we hiervoor gedaan? Op alle consultatiebureaus is de campagne ’Taal maakt gezonder’ uitgevoerd, GGD medewerkers zijn gefaciliteerd om toegankelijk te schrijven, aandacht voor mondelinge vaardigheden en visuele ondersteuning. Via het principe van social marketing hebben we bij achterstandsgroepen onderzoek gedaan naar hun beweegredenen voor (on)gezond gedrag. Op basis van de opgehaalde input is campagne gevoerd. De JGZ heeft uitgezocht hoeveel kinderen zij in zorg heeft met een oude schoolmutatie datum en hoeveel kinderen zonder schoolmutatie datum die niet gekoppeld zijn aan school. Alle uit het onderzoek verkregen informatie is verwerkt in het DD JGZ van de betreffende jeugdigen. Een werkgroep met een vertegenwoordiging van alle betrokken disciplines heeft Richtlijnen prenataal huisbezoek Twente + toelichting stappenplan ontwikkeld die Twentebreed zijn geïmplementeerd. Indicatoren JGZ heeft volgens het 1. Standpunt bereik ieder kalenderjaar 100% van de kinderen die wonen in het werkgebied van Twente in beeld en bereikt minimaal 95% van alle kinderen in Twente die zij in zorg heeft. Callcenter Reizigers 2. bundelen met andere partijen.
Begroot 100% van de kinderen van 0-19 jaar in beeld en 95% bereik van de jeugdigen van 0-19 jaar.
Werkelijk 100% van de kinderen die in het GBA voorkomen zijn in beeld en 95% is bereikt. Dit in het kader van de reguliere JGZ-activiteiten en de zorg in asielzoekerscentra. Daarnaast realiseren wij ons dat er een groep kinderen zal zijn die door bijzondere omstandigheden (illegaliteit) buiten beeld blijven. Door overheveling van deze taak naar de Travel Health Clinic (middels een samenwerkingsovereenkomst), is deze taak gerealiseerd.
Gerealiseerd.
20
● ○ ○
Status
Verbeteren bereik / bedienen risicogroepen Wat hebben we bereikt? De realisatie van integraal samengestelde JGZ-teams biedt meer mogelijkheden om geïntegreerde zorg aan te bieden aan jeugdigen. Waarbij de flexibilisering van de contactmomenten op termijn de aansluiting op de wensen van ouders en jeugdigen zal optimaliseren. Ook de vraaggestuurde invulling van het extra contactmoment voor adolescenten zal het bereik van deze doelgroep positief beïnvloeden. In samenspraak met de Twentse gemeenten die in de periode 2014-2017 een decentralisatie uitkering Sociaal Economische Gezondheidsverschillen (SEGV) ontvangen, en de organisaties Pharos en Platform31, is een aanvang gemaakt om te komen tot een afgestemde Twentse aanpak SEGV. Wat hebben we hiervoor gedaan? Optimalisering van zorgaanbod door samenwerking met relevante ketenpartners te zoeken of deel te nemen aan ZAT's voor voorschoolse voorzieningen. Regionale en lokale sessies SEGV mede georganiseerd. Lokale verkenning op SEGV-problematiek ondersteund. Indicatoren 1. ZAT’s voorschoolse voorzieningen. 2. 3.
4.
5.
6.
Integraal samengestelde teams jeugdgezondheidszorg 0-19. Extra contactmomenten adolescenten vanaf 14 jaar.
Samenwerkingsafspraken met ziekenhuis rondom reizigersvaccinaties van specifieke groepen. Afhandeling meldingen woningvervuiling. Evaluatie samenwerking woningvervuiling gemeenten en GGD.
Begroot 100% van de voorschoolse voorzieningen. 21 integraal samengestelde teams. Gerealiseerd.
Gerealiseerd met alle ziekenhuizen in Twente.
Capaciteit is toereikend om de meldingen af te handelen zonder ontstaan wachtlijst. Gerealiseerd.
21
Werkelijk Gerealiseerd. Gerealiseerd. Er is geïnvesteerd in de contacten met de scholen om afspraken te maken over de wijze waarop vanaf 2015 het contactmoment vraaggericht op de scholen uitgevoerd gaat worden. Zijn gerealiseerd, echter door overdracht aan THC niet meer vanuit GGD. Gerealiseerd.
Gerealiseerd. Gemeenten hebben besloten deze taak ook in 2015 uit te laten voeren door de GGD.
● ○ ○
5 Verantwoording activiteiten 5.1
Algemeen
Het allergrootse deel van de activiteiten van GGD Twente zijn “standaard” activiteiten gericht op het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid van de Twentse burger. GGD Twente is voortdurend alert op efficiënte en effectieve uitvoering van deze taken. De Jeugdgezondheidszorg (JGZ) richt zich op het bevorderen van een gezonde groei en ontwikkeling bij kinderen van 0 tot 19 jaar. De JGZ doet dit door het volgen van de fysieke, sociale, psychische en cognitieve ontwikkeling van kinderen en jeugdigen en het signaleren van stoornissen daarin, gericht op het tijdig aanbieden van interventies. De taken die daarvoor uitgevoerd moeten worden, zijn uitgewerkt in het wettelijk vastgestelde Basistakenpakket Jeugdgezondheidszorg 0-19. Onder deze taken vallen het monitoren van groei en ontwikkeling van kinderen, het geven van voorlichting, advies, instructie en begeleiding voor een zo gezond mogelijke ontwikkeling, het voorkomen van risico’s én het vroegtijdig signaleren van risicofactoren die functioneren, ontwikkeling en gezondheid bedreigen. Deze taken worden uitgevoerd tijdens de diverse contactmomenten 0-4 jaar die de JGZ met kinderen en hun ouders heeft en tijdens de preventieve gezondheidsonderzoeken op de scholen. In de algemene gezondheid neemt de infectieziektebestrijding een belangrijke plaats in. Alert zijn op uitbraken van bekende en onbekende infectieziekten en deze adequaat bestrijden. Maar ook bevordering van seksuele gezondheid en het bewaken en bestrijden van TBC is onderdeel hiervan. De activiteiten op het gebied van Milieu en gezondheid organiseren we in samenwerking met GGD IJsselland. Vanuit Zwolle wordt deze dienstverlening uitgevoerd en aangestuurd. Het toezicht op de uitvoeringspraktijk in kinderopvang en de hygiëne bij tattooshops en seksinrichtingen vraagt een stabiele inzet. De rol bij het toezicht op de kinderopvang ontwikkelt zich steeds meer richting een toezichthouder die samen met de organisatie voor kinderopvang de uitvoering verbetert en pas daarna rapporteert over een ongewenste situatie. Naast deze ‘routinematige activiteiten’ heeft GGD Twente in 2014 aandacht besteed aan: Lokaal gezondheidsbeleid Vitale coalities is nog steeds het vigerend gedachtegoed als het gaat om lokaal gezondheidsbeleid. Gezondheid is geïntegreerd in vele (gemeentelijke) beleidsterreinen en raakt veel uitvoeringsaspecten in zorg en welzijn. De uitdaging is om hierbij meer en vaker aan te sluiten. Er moet worden ingezet op ‘slimme’ verbindingen met nieuwe en oude gemeentelijke taken. Verkenningssessies geven hiervoor impulsen. In verband met nieuwe gemeentelijke taken is op hun verzoek de oorspronkelijke planning van verkenningssessies vervangen door verkenningen met gemeenten én stakeholders. Dit heeft erin geresulteerd dat er steeds vaker met ketenpartners wordt verkend, samengewerkt en lokale initiatieven op touw worden gezet. De decentralisaties hebben binnen gemeenten gezorgd voor nieuwe taken en verantwoordelijkheden. Met de komst van nieuwe gemeentelijke verantwoordelijkheden in de zorg is preventie essentieel geworden, immers voorkomen is beter dan verzorgen. In 2014 is de gemeentelijke organisatie genoodzaakt alle aandacht te richten op de vormgeving van de transities en transformaties in de zorg. Preventie en publieke gezondheid heeft hierdoor minder prioriteit gehad. Dit heeft consequenties voor het lokale takenpakket. Bij personele wisselingen wordt voor lopende dossiers en achtergronden steeds vaker een beroep gedaan op GGD Twente. Positieve gezondheid GGD Twente ziet positieve gezondheid als belangrijk uitgangspunt voor zijn werkzaamheden. Wij willen hiermee een versnelling te brengen in het verbeteren van de gezondheid in Twente. In 2014 is dan ook aandacht gegeven aan de nadere uitwerking en operationalisering van dit concept. Onderzocht wordt hoe positieve gezondheid in de beleids-en uitvoeringstaken verder operationeel te maken zijn. In landelijk verband vindt hieromtrent afstemming en uitwisseling plaats.
22
Academische Werkplaats Jeugd Twente (AWJTwente) De AWJTwente -‘Versterking van zorg voor kwetsbare kinderen’- wil met behulp van de resultaten uit onderzoek de zorg rondom jeugd verbeteren. Dat houdt voor 2014 in: Promotietrajecten op de thema's postpartum depressie (in de volksmond postnatale depressie) en preventie van kindermishandeling; 16 ‘Klein-en-Fijn projecten’. Projecten die acute praktijk- of beleidsvragen uitwerken met behulp van kortdurend onderzoek. In de studie rondom de screening naar postpartum depressie is een model ontwikkeld om de kosteneffectiviteit van de screening te berekenen. Voor wat betreft de preventie van kindermishandeling is in kaart gebracht welke factoren bevorderend en welke belemmerend zijn voor het werken met de richtlijn kindermishandeling. Ook is een digitale ondersteuningstool ontwikkeld die ervoor zorgt dat JGZ-professionals de richtlijn beter kunnen uitvoeren. Als klein-en-fijn project is onder andere een onderzoek naar de rol van buddy’s bij adolescenten met chronische longaandoeningen uitgevoerd. In februari is een symposium georganiseerd rondom het thema: ‘Implementeren: hoe kunnen we opgedane kennis nu ook binnen praktijk en beleid vormgeven?.’ Daarnaast is een subsidieaanvraag gehonoreerd voor de verlenging van de AWJTwente tot en met 2016. Ook hierin staat implementatie van onderzoeksresultaten centraal.
5.2
Bevorderen
SOA Lang Leve de Liefde GGD Twente vindt een gezonde een veilige seksuele ontwikkeling van jongeren belangrijk. Om het bereik van de preventieve boodschap op het gebied van seksuele gezondheid verder te vergroten hebben we ervoor gekozen om intensiever in te zetten op het trainen van intermediairs, zoals docenten en jongerenwerkers. Met behulp van de vernieuwde training Lang Leve de Liefde krijgen zij tools om lessen over relaties en seksualiteit beter vorm te geven en uit te voeren. Tijdens de trainingen krijgen zij ook lesmaterialen aangereikt en leren zij om te gaan met de diverse reacties en vragen die seksuele ontwikkeling en -ervaringen bij jongeren kunnen oproepen. Aandacht voor gezondheidsvaardigheden Veerkracht en zelfredzaamheid zijn belangrijke randvoorwaarden om de eigen gezondheid positief te benoemen en daarbij zijn gezondheidsvaardigheden, waaronder geletterdheid, essentieel. Het is daarmee een randvoorwaarde voor een gezonde, duurzame samenleving waar alle burgers actief aan deelnemen. Door de inzet op laaggeletterdheid en gezondheidsvaardigheden dragen we bij aan het vergroten van zelfredzaamheid en eigen kracht van burgers. In 2014 is voornamelijk gewerkt aan vijf pijlers: het vasthouden van de aandacht voor toegankelijke publiekscommunicatie, aandacht voor mondelinge vaardigheden en visuele ondersteuning en interne- en externe agendasetting. Dat heeft erin geresulteerd dat alle JGZ consultatiebureaus deelgenomen hebben aan de campagne ‘Taal maakt gezonder’ waarmee bij onze medewerkers en ouders aandacht is gevraagd voor het onderwerp. Deelname van JGZ medewerkers aan de scholing ‘Herkennen en doorverwijzen’ van Stichting Lezen en Schrijven over het herkennen en doorverwijzen van laaggeletterde ouders. Maar ook hebben we aanpassingen verricht aan verschillende GGD websites, flyer- en briefmateriaal op basis van evaluaties onder de doelgroep door studenten van de UT. Door leerlingen van ROC Twente ontwikkelde illustraties voor de website en een poster voor laaggeletterden zijn in gebruik genomen. In verschillende gemeenten zijn allianties ‘Taal voor het leven’ ondertekend. Met onze inspanningen op dit vlak behaalden we aandacht van de Tubantia en Enschede FM. Landelijk hebben we de top 3 gehaald van de verkiezing ‘Ambassadeur heldere taal’. Twente in Balans Burgers zijn zelf verantwoordelijkheid voor een gezonde leefstijl maar moeten in wel in staat worden gesteld om een gezonde keuze te kunnen maken; ‘make the healthy choice the easy choice’. We zetten in op het aanjagen van gezonde leefstijl en een gezonde omgeving en hanteren als centrale strategieën; social marketing en social media, wijkgericht werken, preventie 0e en 1e lijn en samenwerken met private partijen. Met de verkiezing van ‘Beste Buurtsportcoach’ hebben we veel aandacht gegenereerd voor de buurtsportcoach en combinatiefunctionaris als belangrijke sleutelfiguren voor het vormgeven van 23
preventie binnen het domein welzijn. Met deze verkiezing, de ondersteuning van initiatieven zoals Buurtleague en de gezondheidsmarkt in Almelo willen we enthousiasmeren voor preventie. Onder vmbo-scholieren is een sociaal marketing onderzoek uitgevoerd om te achterhalen wat hun redenen zijn voor een (on)gezonde leefstijl. Op basis van de resultaten wordt een nieuwe campagne opgezet. Het is namelijk belangrijk om aan te sluiten bij de belevingswereld van de doelgroep aangezien de overgewichtcijfers, na twee jaar van daling, constant zijn gebleven. Preventieve gezondheidszorg ouderen GGD Twente adviseert en ondersteunt kansrijke interventies met betrekking tot het vroegtijdig signaleren van gezondheidsrisico’s voor ouderen en het bevorderen van een gezonde en actieve leefstijl. Via de TGV-site dragen we kennis en ervaringen over aan gemeenten en organisaties door initiatieven te inventariseren op de TGV-site. Praktijkvoorbeelden hiervan zijn: - Consultatiebureau voor Ouderen (CbO) in Losser; Het consultatiebureau spoort vroegtijdig risicofactoren op die de gezondheid en het welbevinden van de ouderen kunnen belemmeren. Wij ondersteunen inhoudelijk, voeren begeleidend onderzoek uit en evalueren. - Senioren Op Eigen Kracht (SOEK); Bij dit initiatief gaat het om huisbezoeken voor 75-plussers door het welzijnswerk ouderen om zo vroegtijdig problemen op het gebied van zelfredzaamheid en eenzaamheid te signaleren en de zelfverantwoordelijkheid en eigen kracht van ouderen te stimuleren. De GGD ontwikkelt en evalueert de vragenlijsten die als leidraad dienen voor de huisbezoeken. - Kwetsbare ouderen in de huisartsenpraktijk; Huisartsen worden geconfronteerd met een toename van de groep ouderen in het patiëntenbestand. Met behulp van huisbezoeken, al dan niet gecombineerd met het uitzetten van schriftelijke vragenlijsten, tracht men tijdig kwetsbare ouderen in het bestand op te sporen. De GGD ondersteunt deze initiatieven door methodiek ontwikkeling en begeleidend onderzoek. Hieruit blijkt dat ongeveer een derde van de patiënten van 75-jaar en ouder kwetsbaar is. Kwetsbaarheid wordt vooral veroorzaakt door welzijnsgerelateerde problematiek en een hoog medicijngebruik. Loes in Twente Met het Loes-concept geven de dertien samenwerkende gemeenten het veranderende jeugdstelsel een sterke preventieve basis. www.loes.nl is de gezamenlijke CJG-website en het centrale medium voor publieksinformatie over (gezond) opvoeden en opgroeien. Uit het klanttevredenheidsonderzoek onder ouders die online een vraag hebben gesteld, blijkt dat 94% van de ouders het nuttig vindt online een vraag te kunnen stellen. 73% van deze ouders zegt dat de informatie of het advies geheel of gedeeltelijk geholpen heeft. 80% is tevreden over het antwoord. Het aantal unieke bezoekers op de website steeg met 19% naar in totaal 307.910. Het aantal pagina’s dat wordt bekeken door regionale bezoekers is gemiddeld 3,82 en de gemiddelde bezoektijd is 2 minuut 45 seconden. Dit is naar tevredenheid. Dit is duidelijk hoger dan bezoekers uit gemeenten buiten Twente. Het aantal ouders dat Loes volgt op Facebook, Twitter en via de digitale nieuwsbrief is gestegen. De gestelde doelen (stijging 10% en verdubbeling aantal likes op Facebook) zijn ruim gehaald. Om dit te bereiken is online marketing ingezet en een Facebook like campagne. Tabel 3. Bereik digitale nieuwsbrief en sociale media Loes Aantal abonnees / volgers per 01-01-2015
Perc. stijging t.o.v. 01-01-2014
4.234 1.729 1.335
24% 13% 385%
digitale nieuwsbrief Loes Twitter Facebook
24
In 2014 zijn onder meer de volgenden public health campagnes uitgevoerd: De “Wegwijzer scheiden” (resultaat van de Loeslijn scheiden) is samengesteld voor ouders/opvoeders en intermediairs. Doel was het verzamelen van en wegwijzen in informatie rondom scheiden en opvoeden. De Wegwijzer is online beschikbaar via de website en Facebook. De flyer is verzonden aan alle basisscholen in Twente, alle Kies coaches en juristen in Twente. Vaders voorlees-actie op website en Facebook. Doel was vaders stimuleren om vaker voor te lezen. Facebook: 11.540 mensen bereikt, 29 likes, 10 reacties.
5.3
Bewaken
Twentse GezondheidsVerkenning (TGV) Op de Dag van de Gezondheid (7 april) is de Gezondheidsatlas als nieuw onderdeel van de TGV gelanceerd. Hier zijn de cijfers over gezondheid en welzijn van de Twentse inwoners op een interactieve manier te raadplegen. Men kan onderwerpen selecteren maar ook hoe de informatie weergegeven dient te worden, in een kaart, tabel of grafiek. Om deze verbeteringen onder de aandacht te brengen van een ruim publiek is gebruik gemaakt van onze traditionele kanalen maar ook social media. Met het genereren van gegevens op wijk- en buurtniveau komen we tegemoet aan behoeften van gemeenten in het kader van hun nieuwe verantwoordelijkheden. Met behulp van een zogenaamd predictiemodel zijn eerder verkregen gegevens doorvertaald op wijkniveau. Specifiek wijkcijfers over bewegen en overgewicht voor gemeenten die participeren in het project Wij(k) Lekker Fit. En is er een start gemaakt met wijkscans voor gemeenten die in het kader van het landelijke preventieprogramma ‘Gezond in de Stad (GIDS) geld ontvangen om in wijken met een lage sociaal economische status aan de slag te gaan. Zicht op relevante interventies, projecten en pilots op het terrein van gezondheid en zorg is verruimt door aanvullingen op de Twentse Interventiedatabase waaronder de thema’s ‘0e en 1e lijn’ en ‘seksualiteit en seksuele diversiteit’ maar ook actuele ontwikkelingen, zoals het Nationaal Programma Preventie (NPP) en de opbrengsten van Verkenningssessies in en met gemeenten. Kindermonitor 2013 In aanvulling op de beschikbare Emovo-gegevens hebben we gemeenten inzicht kunnen bieden in het gedrag van ouder en kind door de in 2013 gehouden kindermonitor. Aan het onderzoek hebben 14.500 ouders (response 50%) meegedaan. Enkele belangwekkende uitkomsten zijn: de situatie met betrekking tot opvoeding en opgroeien wijkt in Twente nauwelijks af van die in de rest van Overijssel en Gelderland. Alleen valt op dat kinderen in Twente aanmerkelijk minder vaak uitsluitend borstvoeding krijgen dan kinderen elders; veel gedrag van ouders en kinderen hangt samen met de opleiding van de ouders. In het algemeen lijken kinderen van lager opgeleide ouders een minder gunstige positie te hebben bij het opgroeien dan kinderen van hoogopgeleide ouders. Schone Scholen GGD Twente is gestart met het Schone Scholen project. Dit project sluit aan op de in de Wet publieke gezondheid genoemde taak “Technische Hygiënezorg”. Het is een samenwerkingsproject tussen scholen, GGD en schoonmaakbedrijf oftewel een publiek-private samenwerking. Het schoonmaakbedrijf dat werkzaam is voor een basisschool wordt in dit project drie keer per jaar door de GGD gecontroleerd op de kwaliteit van de schoonmaak. Hierbij zijn de gemaakte afspraken tussen school en schoonmaakbedrijf uitgangspunt. Inmiddels nemen 11 scholen deel aan dit project en is er ruim belangstelling van andere scholen om aan te sluiten bij dit initiatief.
5.4
Beschermen
Kinkhoest Er was een forse stijging van het aantal kinkhoest gevallen in Nederland. Ook in Twente was dit het geval. Het totale aantal meldingen in 2014 was 572. In 2013 was dit 175. 25
Omdat Kinkhoest met name voor jonge zuigelingen een groot risico is, is er voor gekozen om tijdelijk de vaccinatie voor zuigelingen te vervroegen. Ook mensen die beroepshalve werken met jonge zuigelingen hebben extra informatie gekregen over de consequenties van een Kinkhoest infectie en de noodzakelijke maatregelen die hierbij horen. Hanta In Twente was er sprake van een hoog aantal meldingen van patiënten met het Hantavirus. De GGD heeft in 2014 24 patiënten geregistreerd. Hantavirusinfectie is een meldingsplichtige zoönose. Het virus wordt verspreid door knaagdieren. Het virus bevindt zich in feces, urine en speeksel. Besmetting van dier op mens vindt met name plaats door inhalatie van stof met uitwerpselen van muizen. Klassiek is besmetting door het vegen van een schuur, waarbij stofwolken met opgedroogde urine/feces van muizen wordt ingeademd. Het is ook mogelijk om besmet te raken door een beet van een besmet knaagdier of doordat het virus in een wondje terecht komt. MERS In Nederland zijn in mei twee gevallen van MERS geconstateerd. Beiden buiten Twente. Dit was voor GGD Twente toch aanleiding om zich voor te bereiden op mogelijke meldingen van zowel patiënten als de monitoring van contacten. De huisartsen en ziekenhuizen in de regio zijn geïnformeerd zodat ze bij een verdenking op een infectie snel en adequaat konden handelen. Ebola Sinds februari 2014 is er in West Afrika sprake van een uitbraak van Ebola. Volgens de WHO zijn er in 2014 19.497 patiënten gemeld waarvan er 7.588 zijn overleden. Dit is echter een onderschatting van het werkelijk aantal zieken. Ebola is een meldingsplichtige ziekte van de categorie A. De kans op een introductie in Nederland wordt erg klein geacht. Desondanks hebben we een aantal acties ondernomen ter voorbereiding op een eventuele introductie en de beperking van de verspreiding in Twente. Alle ketenpartners zijn geïnformeerd over de handelwijze en noodzakelijke maatregelen bij een patiënt met verdenking op Ebola. Ze hebben ook bericht gehad over waar de meest actuele informatie over Ebola te vinden is. Er is voor de ketenpartners een afstemmingsbijeenkomst georganiseerd. Tijdens deze bijeenkomst zijn de knelpunten besproken. Deze bijeenkomst krijgt een vervolg in 2015. Vragen over Ebola vanuit het publiek worden beantwoord via het meldpunt infectieziekten.
5.5
Overige activiteiten
Nationaal Programma Preventie ‘Alles is gezondheid…’ is het nationale programma waarin partijen afspraken maken en gezamenlijk actie ondernemen die een beweging op gang brengen die leidt tot een gezonder en vitaler Nederland. Als doelstellingen zijn geformuleerd: - substantiële verbetering t.o.v. huidige trends binnen speerpunten roken, schadelijk alcoholgebruik, overgewicht, diabetes, depressie en bewegen - gezondheidsverschillen tussen groepen inwoners stabiliseren of verkleinen - significante verkleining van verschil in gezonde levensverwachting hoog/laagopgeleiden. GGD Twente heeft zich aan het programma verbonden door de ondertekening van een “pledge”: 1. Wij gaan het concept ‘positieve gezondheid’ gebruiken om onze (preventie)activiteiten te herijken en daarmee een versnelling te brengen in het verbeteren van de gezondheid in Twente; 2. Wij zullen het regionale gedachtegoed ‘vitale coalities’, waarin het verbeteren van gezondheid integraal onderdeel is van tal van andere beleidsterreinen, samen met de 14 Twentse gemeenten uitbouwen. Hierbij stellen we ons ten doel ‘vitale coalities’ te verbreden naar maatschappelijke partners. 3. Wij zoeken in Twente actief verbinding met zorgaanbieders en andere belanghebbenden om preventieactiviteiten in samenhang te brengen en te richten op de doelstellingen van “Alles is gezondheid…”
26
Ondersteuning en informering bestuurders Met de verkiezingen van de gemeenteraad in maart is een groot aantal nieuwe raadsleden en bestuurders aangetreden. Om deze wisseling van de wacht goed te faciliteren hebben we een overdrachtsdocument gemaakt en is meegewerkt aan een overdrachtsdossier voor hen. Daarnaast zijn er introducties verzorgd voor de nieuwe bestuurscommissie PG en overige raadsleden en bestuurders. De Bestuurdersdag is een vast onderdeel van het jaarrooster van de bestuurscommissie geworden. Doel is kennis maken met diverse facetten van publieke gezondheid, waarbij praktijk en ontmoeting centraal staan. Voor het merendeel van de bestuurders was het dit jaar een eerste kennismaking. Inhoudelijk werd aandacht geschonken aan het versterken van de zorg voor kwetsbare kinderen en van het opsporen van bacteriën en virussen als onderdeel van infectieziektebestrijding. Voor het laatste onderwerp brachten de bestuurders een bezoek aan het Streeklaboratorium voor Microbiologie. Publieke Gezondheid Asielzoekers COA opvanglocatie te Almelo is gedeeltelijk een regulier asielzoekerscentra (AZC) en gedeeltelijk een Gezinslocatie (GLO). In een GLO worden gezinnen opgevangen die uitgeprocedeerd zijn, echter nog niet het land kunnen verlaten. Door de grote toestroom van asielzoekers is de locatie ook in 2014 nog tijdelijk gebruikt als opvanglocatie voor asielzoekers die nog in afwachting waren om in procedure te worden genomen. De dienstverlening van de GGD in een AZC of GLO is vergelijkbaar met het reguliere dienstenpakket van de GGD. Eind 2014 zijn voorbereidingen getroffen om de dienstverlening uit te breiden naar de in december te (her-)openen AZC-locatie Azelo.
6 Bedrijfsvoeringsaspecten 6.1
Algemeen
Bestuur De Bestuurscommissie Publieke gezondheid oefent de bevoegdheden uit van het dagelijks bestuur en bestaat uit wethouders Publieke gezondheid van de deelnemende gemeenten. De vergadering van de Bestuurscommissie wordt voorafgegaan door het ambtelijk overleg en het overleg van het MT met de portefeuillehouder. De voorzitter van de bestuurscommissie maakt deel uit van het dagelijks bestuur van Regio Twente. Het algemene bestuur wordt gevormd door de regioraad samengesteld uit burgemeesters, wethouders en gemeenteraadsleden. Organisatie en aansturing GGD Twente heeft drie afdelingen: Algemene gezondheidszorg, Jeugdgezondheidszorg en Stafafdeling. De afdeling Algemene gezondheidszorg kent een teamstructuur voor de deelgebieden SOA/SENSE, infectieziekten, tuberculosebestrijding, milieu & gezondheid, hygiëne & veiligheid, openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ) en forensische geneeskunde. Alle activiteiten ten behoeve van jeugdigen zijn ondergebracht in de afdeling Jeugdgezondheidszorg. Deze werkt met integraal en zelfregulerend werkende teams ten behoeve van de uitvoering van het Basistakenpakket. De teams zijn regionaal georganiseerd. Daarnaast een ondersteunend stafbureau, een bedrijfsbureau en een team projecten. Binnen de Stafafdeling zijn drie teams geformeerd. De onderdelen epidemiologie, gezondheidsbevordering en beleid zijn samengebracht in het team EGB (Epidemiologie, Gezondheidsbevordering en Beleid). Voor projecten is een aparte structuur die, naast (publieks)informatie en bedrijfsvoering, onder verantwoordelijkheid van het team IBP (Informatie, Bedrijfsvoering en Projecten) valt. Als laatste is er een secretarieel team. De diensten communicatie, financiën, ict, personeel en overige algemene zaken betrekt de GGD van het Bestuurs- en Bedrijfsbureau van Regio Twente. De GGD wordt gestuurd door een directeur (Directeur Publieke Gezondheid) die tevens directeur is van de GHOR. De afdelingen worden gestuurd door hoofden. De sturing van de teams ligt in handen van teamleiders. De sturing is grotendeels ingericht op basis van integraal management.
27
Tuberculosebestrijding; vorming regionaal expertisecentrum tuberculose (REC) Binnen de tuberculosebestrijding zijn een aantal ontwikkelingen gaande; dalend aantal patiënten en verrichtingen met als gevolg afnemende expertise bij professionals; complexer ziektebeeld door o.a. HIV, resistentie, waardoor het belang van kennis en expertise toe neemt; afname van het aantal tbc-artsen waardoor beschikbaarheid onder druk komt te staan; veranderingen in landelijke contracten met Centrale Opvang Asielzoekers (COA) en de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), afname van de dienstverlening. Landelijk is het Nationaal Plan Tuberculose ontwikkelt; dit plan beschrijft de veranderingen die nodig zijn om een adequate tuberculosebestrijding in Nederland te behouden. In dit kader heeft de Raad van DPG-en ingestemd met de inrichting van 4 regio’s tuberculosebestrijding waar de inrichting van Regionale Expertise Centra (REC’s) onderdeel zijn. Binnen deze vier regio’s zal de samenwerking tussen de GGD’en moeten worden geïntensiveerd. Voor de GGD Twente betekent dit dat er samenwerking moet worden gezocht met de GGD’en uit de regio Oost (Overijssel en Gelderland) en de regio Noord (Groningen, Drenthe, Friesland). Binnen deze nieuwe regio werken acht GGD’en. Vanaf 2015 zal de regio Noord/Oost nog een subregio Noord en een subregio Oost kennen. De 2 subregio’s moeten uiterlijk eind 2016 toegegroeid zijn naar één ongedeelde regio met één coördinerende GGD. GGD Groningen en GGD Twente hebben beiden de ambitie uitgesproken het regionale expertise centrum Noord/Oost te willen organiseren. GGD Groningen is de backoffice GGD voor de regio Noord( Groningen, Friesland en Drenthe). GGD Twente is de backoffice GGD voor de regio Oost (Twente, IJsselland, Noordoost Gelderland, VGGM, Gelderland-Zuid) Essentieel is om te inventariseren hoe de GGD-en binnen de regio Noord/Oost staan in de vorming van een REC. Benchmark GGD Nederland GGD Twente participeert in de benchmark van GGD Nederland. Hierdoor kunnen onze prestaties afgezet worden tegen de prestaties van vergelijkbare organisaties. Om dit proces te faciliteren zijn de indicatoren van de benchmark opgenomen in de bestaande planning- en verantwoordingscyclus. In 2014 zijn de vergelijkingsgegevens over 2013 beschikbaar gekomen en binnen het mt besproken. Om optimaal gebruik te maken van de leermogelijkheden van de benchmark is besloten jaarlijks een vergelijkingsgesprek te voeren met een vergelijkbare GGD op basis van de geconstateerde verschillen in prestaties. Nieuwe JGZ locaties De JGZ is met alle gemeenten in Twente in overleg om te komen tot reductie van de kosten op de huisvesting van de lokale JGZ-teams. In 2014 heeft dit geresulteerd in de verhuizing naar vier nieuwe locaties in respectievelijk Borne, Hengelo, Enter en Wierden. Daarnaast werd de samenwerking met een huisarts in Lonneker opgezegd, waardoor er in die plaats geen consultatiebureau meer wordt gehouden en ouders aangewezen zijn op een locatie in Enschede.
6.2
Verbonden partijen
VNG De Portefeuillehouder Publieke Gezondheid Twente heeft zitting in de Bestuurlijke adviescommissie Publieke gezondheid van de VNG. Deze commissie adviseert enerzijds de Commissie Gezondheid en Welzijn van de VNG en anderzijds de Raad van Directeuren Publieke Gezondheid (verenigd binnen GGD/GHOR Nederland). GGD/GHOR Nederland GGD Twente is aangesloten bij de landelijke vereniging van ggd’en (GGD/GHOR Nederland) en draagt hiervoor een jaarlijkse bijdrage af. De directeur maakt uit hoofde van zijn functie deel uit van de algemene ledenvergadering. GGD Twente heeft op verschillende taakgebieden en niveaus actief deelgenomen aan de activiteiten binnen GGD/GHOR Nederland. Kring Oost Nederland (KON) GGD Twente werkt samen met de andere GGD’en in Overijssel en Gelderland in de Kring OostNederland (KON). De directeur van GGD Twente is voorzitter van de KON en GGD Twente levert 28
tevens de secretaris. De hoofden-overleggen AGZ, JGZ en Onderzoek& Ontwikkeling (O&O) maken eveneens onderdeel uit van het KON. De samenwerking in regionaal verband gebeurt op vrijwillige basis en wordt gestimuleerd door de rijksoverheid. Publieke Gezondheid Asielzoekers (PGA) De GGD verzorgt de publieke gezondheidszorg voor asielzoekers (PGA) in de regio Twente op basis van een algemene onderaannemingsovereenkomst PGA tussen GGD Nederland en GGD Twente. Het contract voor de PGA-dienstverlening tussen COA en GGD/GHOR Nederland is in 2014 vernieuwd. Er is op basis van dit contract en nieuwe onderaannemingsovereenkomst aangegaan. Voor een deel zijn de werkzaamheden geïntegreerd in de reguliere werkzaamheden en personeelsbezetting. Daarnaast is nog één medewerker bij GGD Twente werkzaam op basis van een overeenkomst permanente detachering met Stichting Instituut GGD Nederland. Op basis van KON afspraken worden de onderdelen Coördinatie zorgketen en GVO/Gezondheidsbevordering in de regio Twente uitgevoerd door GGD IJsselland en GGD Gelre IJssel alwaar medewerkers vanuit GGD Nederland zijn gedetacheerd. De dienstverlening wordt geleverd op de AZC locatie in Almelo en vanaf eind 2014 aan de AZC locatie Azelo. Academische Werkplaats Jeugd Twente Ter realisatie van de Academische Werkplaats Jeugd Twente wordt samengewerkt met Universiteit Twente, Hogeschool Saxion en UMC Groningen. GGD Twente levert de projectleider. Samenwerking reizigersadvisering GGD Twente heeft een contract getekend met de Travel Health Clinic (THC), een samenwerkingsverband van de Twentse ziekenhuizen, over samenwerking op het gebied van de reizigersadvisering. Met ingang van 2014 wordt de advisering uitgevoerd door de medewerkers van de THC waarbij het publieke belang is geborgd door de inzet van de arts infectieziekten van GGD Twente. Hierbij is de THC risicodragend en wordt de artsinzet ingekocht bij de GGD. De naam van GGD Twente wordt gebruikt voor marketingdoeleinden en tevens worden locaties van de GGD gebruikt voor de uitvoering. Centrum Seksueel Geweld GGD Twente heeft het initiatief genomen om een regionaal Centrum voor Seksueel Geweld (CSG) te starten. Met dit centrum wil de GGD (en zijn ketenpartners) de zorg aan slachtoffers verbeteren, de kans op het ontwikkelen van PTSS bij het slachtoffer verkleinen en de pakkans van daders vergroten. Het Centrum is een samenwerking tussen GGD (coördinatie en forensische zorg), politie, ziekenhuis, huisartsenpost en instellingen voor Geestelijke Gezondheidszorg. Om het CSG te starten heeft GGD Twente van het Fonds Slachtofferhulp een startsubsidie voor 2015 ontvangen. In de loop van dat jaar zal duidelijk worden hoe de financiering op langere termijn zal plaats vinden. Loes in Twente Op grond van de Wet Maatschappelijke ondersteuning is iedere gemeente verantwoordelijk voor de functie informatie, advies en cliëntondersteuning. De functie informatie en advies over opvoeden is in de verschillende Twentse gemeenten ondergebracht bij een Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Voor dit onderdeel is in 2010 in Twente het Loes-concept ontwikkeld, dat sindsdien in dertien Twentse gemeenten wordt uitgevoerd. De Bestuurscommissie publieke gezondheid heeft de uitvoering van de regionale taken van Loes met ingang van 2014 ondergebracht bij de GGD. Deze organisatieopzet is geborgd tot en met 2017. Daarmee is de GGD zowel inhoudelijk als budgettair verantwoordelijk voor de Loes-website, de online-activiteiten en de coördinatie en uitvoering van publiekscampagnes over opvoeden en opgroeien voor deze 13 gemeenten.
6.3
Personeel
Ziekteverzuim In onderstaande tabellen worden de verzuimcijfers weergegeven. Zwangerschapsverlof en ziekte in verband met zwangerschap zijn niet in de cijfers meegenomen.
29
Tabel 4. Verzuimgegevens 2014 en gemiddelde 2009-2013 verzuimpercentage meldingsfrequentie GGD Twente 2014 gemiddelde 2009-2013
2,75 4,40
0,74 1,16
gemiddelde verzuimduur in dagen 14,18
Het verzuimpercentage is in 2014 met bijna een procentpunt gedaald ten opzichte van 2013. De tendens van dalend ziekteverzuim van de laatste vijf jaren vindt dus in 2014 zijn vervolg. De daling betreft vooral het langdurige verzuim. In lijn met de dalende tendens van het verzuimpercentage is ook de meldingsfrequentie verder gedaald. De gemiddelde verzuimduur is in 2014 ruim een kwart (-27,5%) kleiner dan in het vorige jaar. Tabel 5. Verzuimgegevens per jaar over de periode 2009-2014, onderverdeeld naar kort verzuim (1-14 dagen) en lang verzuim (vanaf 15 dagen) Jaar totaal kort lang 2009 6,18% 1,54% 4,64% 2010 4,64% 1,05% 3,59% 2011 4,33% 1,05% 3,28% 2012 3,87% 1,00% 2,87% 2013 3,61% 0,96% 2,65% 2014 2,75% 0,88% 1,87%
Scholing en deskundigheidsbevordering De voorgenomen scholing en deskundigheidsbevordering op basis van het opleidingsplan 2014 is, met enkele uitzonderingen, voor alle afdelingen integraal gerealiseerd. Alle medewerkers voldoen aan de vereisten met betrekking tot het bevoegd en bekwaam zijn voor de uitoefening van hun functies.
6.4
Human resource (HR) beleid en ambities
In de toekomstvisie van de GGD zijn (externe) ontwikkelingen geduid die een basis vormen voor verdere professionalisering van ( individuele) competenties. Het gaat hierbij om: - ontwikkelingen vanuit de Rijksoverheid zoals inrichting veiligheidsregio’s, schaal voor uitvoering van bijvoorbeeld infectieziekten, Medische Milieukunde, koerswijziging t.a.v. het denken over preventie en flexibilisering JGZ; - ontwikkelingen vanuit de gemeenten zoals Wmo nieuwe stijl, herverdeling van verantwoordelijkheden in het sociale domein en bezuinigingen; - ontwikkelingen vanuit de samenleving zoals consequenties nieuwe media, mondigheid en emancipatie van burgers, informatievoorziening en de kritische houding van ouders/burgers richting overheid/GGD. Deze ontwikkelingen hebben op HR gebied geleid tot een focus op het ontwikkelen van beschikbare kennis binnen de organisatie en de competenties/kenmerken van medewerkers. Tevens is bezien welke cruciale functies op termijn benodigd zijn, en op welke wijze de in-, dooren uitstroom van dit personeel plaatsvindt (strategische personeelsplanning.) Dit om ook op termijn toegevoegde waarde als organisatie te behouden. De GGD is bij uitstek een ‘mensenorganisatie’. Betrokkenheid en professionaliteit van medewerkers is de primaire kracht van de GGD. Om doelstellingen in de toekomst te halen is het dan ook essentieel dat deze optimaal kunnen functioneren. Waarbij de toekomst vraagt om een extra nadruk op de competenties aanpassingsvermogen (flexibiliteit), verantwoordelijkheid, resultaatgerichtheid en omgevingsbewustzijn.
30
6.5
Kwaliteit
Jaarlijks worden de bevindingen van het kwaliteitsmanagementsysteem vastgelegd in een kwaliteitsjaarverslag. Dit document wordt opgesteld als onderdeel van de systeembeoordeling. Kwaliteit is onderdeel van de reguliere beleidscyclus. Door de integratie van het kwaliteitsmanagementsysteem (KMS) in de reguliere beleidssystemen komen risico’s tijdig in beeld, waardoor verbetermaatregelen kunnen worden ingezet. De gestelde doelen zijn wederom behaald. 6.5.1 HKZ-certificering GGD Twente is sinds 2011 voor alle taakgebieden HKZ-gecertificeerd. Jaarlijks wordt door Lloyd’s Register Quality Assurance (LRQA) het kwaliteitssysteem getoetst. Ook in 2014 is het certificaat Publieke Gezondheidszorg verkregen. Het kwaliteitshandboek is herzien waardoor alle kwaliteitsinformatie voor alle medewerkers beschikbaar is. 6.5.2 Beoordelingen Interne audit en risico inventarisatie In 2014 zijn 10 interne audits uitgevoerd en 6 prospectieve risico inventarisaties met betrekking tot de primaire en ondersteunende processen. De uitkomsten van deze interne audits hebben tot diverse verbeteracties geleid. Klantwaardering Jaarlijks wordt binnen diverse klantgroepen de tevredenheid gemeten, beoordeeld en vastgelegd. Voor de diverse productgroepen is een meerjarenplanning vastgesteld. Er zijn 9 klantonderzoeken uitgevoerd die hebben geleid tot diverse verbeteracties. Daarnaast bezoekt de directeur Publieke gezondheid jaarlijks alle 14 gemeenten. Medewerkerbetrokkenheid De betrokkenheid van medewerkers wordt verspreid over het jaar gemeten. Dit jaar zijn er evaluatiebijeenkomsten georganiseerd voor medewerkers waarin de opbrengsten van de metingen zijn gecommuniceerd. 6.5.3 Klachtencommissie Klachtenregeling De klachtenregeling maakt onderdeel uit van de klachtenregeling Regio Twente. Doel van de regeling is enerzijds de klager genoegdoening te verschaffen met betrekking tot zijn/haar klacht en anderzijds (de klantvriendelijkheid van) de organisatie te verbeteren. Klachten van cliënten die vallen onder de Wet klachtrecht cliënten zorgsector worden door de secretaris van de Klachtencommissie GGD in behandeling genomen. De regeling voorziet in een bemiddelingspoging. Deze dient binnen 6 weken afgerond te zijn met de mogelijkheid tot verlenging met nog eens 6 weken. Indien een bemiddelingspoging niet leidt tot het oplossen van de klacht, wordt deze behandeld door de klachtencommissie GGD. De commissie bestaat uit 3 GGD medewerkers van verschillende afdelingen met een onafhankelijke voorzitter. De mogelijkheid om een klacht in te dienen wordt kenbaar gemaakt in brochures van de GGD. Tevens liggen in wachtruimten specifieke folders over het indienen van een klacht. Op de website staat de klachtenbrochure met de mogelijkheid een klacht in te dienen. Het klachtformulier kan worden gedownload. Maar een klachtenformulier kan ook digitaal worden ingediend. Deze laatste mogelijkheid vergroot de klantvriendelijkheid aanmerkelijk. Meer dan de helft van de klachten zijn op deze wijze ingediend. De behandeling van de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg is in 2014 nog niet afgerond en ligt nog steeds ter behandeling bij de Eerste Kamer. Dat betekent dat het klachtrecht voor de GGD in 2014 nog gebaseerd was op de Wet klachtrecht cliënten zorgsector. Of de nieuwe wettelijke regeling door de Eerste Kamer wordt aanvaard en zo ja, wanneer die in werking treedt, is onduidelijk.
31
Klachten 2014 In 2014 zijn 19 schriftelijke klachten binnengekomen waarvan 17 over Jeugdgezondheidszorg en 2 over Algemene Gezondheidszorg. Daarnaast is er 1 mondelinge klacht over de Jeugdgezondheidszorg geweest. Alle klachten zijn in 2014 in het voortraject, tot tevredenheid van de klagers, afgehandeld. Het aantal klachten is in 2014 is meer dan gehalveerd ten opzichte van 2013 en 2012. Wanneer het aantal cliëntencontacten hierbij wordt betrokken (zo’n 200.000 per jaar), dan kan worden gesteld dat het aantal klachten gering is. Afhandeling klachten 2013 In 2014 zijn 2 klachten afgehandeld die in 2013 zijn ingediend. Het betreft klachten die niet via bemiddeling konden worden opgelost en daarom door de Klachtencommissie GGD zijn behandeld. In één geval werd de klacht gegrond verklaard en heeft de GGD maatregelen genomen om de geconstateerde miscommunicatie tussen medewerkers in de toekomst te voorkomen en de werkprocessen op onderdelen te verbeteren. 6.5.4 Meldpunt Incidenten Cliëntenzorg Binnen het Meldpunt Incidenten Cliëntenzorg (MIC) heeft in 2014, na een periode van zes jaar, een wisseling van de wacht plaatsgevonden waarbij de voorzitter haar taken heeft overgedragen. In 2014 heeft het MIC 9 meldingen ontvangen. Dit is een aanzienlijke daling in vergelijking met het voorgaande jaar maar in lijn met eerdere jaren. Opvallend is dat in vergelijking met voorgaande jaren in de meldingen uit 2014 meer de focus ligt op gedragsfactoren veroorzaakt door werkdruk dan op ‘fouten’ in het proces. Hieronder een overzicht van het aantal meldingen over de afgelopen vijf jaar. Tabel 6. Verdeling aantal MIC-meldingen over afdelingen, 2010-2014 Jaar JGZ AGZ 2014 5 4 2013 9 12 2012 10 2 2011 3 3 2010 4 6
Staf
De meldingen uit 2014 hadden betrekking op vaccinaties (4), verkeerde medicaties (3), een verkeerde uitslag (1) en foutieve omgang met het nieuwe digitale dossier (1). De meldingen en adviezen van de MIC worden standaard in het managementteam besproken en de eventuele verbetertrajecten worden in de HTL’s van de afdelingen uitgezet.
32
Bijlage 1 Gebruikte afkortingen AGZ AO AZC AWJT BC CbO CJG CSG EGB E-MOVO F&C GGZ GHOR GLO GROP Hiv HKZ HTL IBP ICT IGZ JGZ KON LGB MIC MT M&G NPP OGGZ PGA PGO P&O RIVM RVP SEGV Soa SOEK Tbc TGV UT VIR VIS2 VTV VWS Wpg Wmo ZAT
Algemene Gezondheidszorg Ambtelijke Overleg (Publieke Gezondheid) Asielzoekerscentrum (COA-opvanglocatie asielzoekers) Academische Werkplaats Jeugd Twente Bestuurs Commissie (Publieke Gezondheid) Consultatiebureau voor Ouderen Centrum (Centra) voor Jeugd en Gezin Centrum Seksueel Geweld Team epidemiologie, gezondheidsbevordering en beleid Elektronische Monitoring en Voorlichting Financiën & Control Geestelijke Gezondheidszorg Geneeskundige Hulpverlening bij grootschalige Ongelukken en Rampen Gezinslocatie (COA-opvanglocatie asielzoekers) GGD Rampen Opvangplan Human Immunodeficiency Virus Harmonisatie Kwaliteitsbeoordeling in de Zorgsector Overleg hoofd en teamleiders Team informatie, bedrijfsvoering en projecten Informatie- en Communicatietechnologie Inspectie voor de Gezondheidszorg Jeugdgezondheidszorg Kring Oost Nederland Lokaal gezondheidsbeleid Meldpunt Incidenten Cliëntenzorg Management team (GGD) Milieu & gezondheid Nationaal Preventie Programma Openbare Geestelijke Gezondheidszorg Publieke Gezondheid Asielzoekers Periodiek Geneeskundig Onderzoek Personeel & Organisatie Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Rijksvaccinatieprogramma Sociaal Economische Gezondheidsverschillen Seksueel overdraagbare aandoening Senioren Op Eigen Kracht Tuberculose Twentse Gezondheidsverkenning Universiteit Twente Verwijs Index risicokinderen Vangnet Informatie Samenwerking Systeem Volksgezondheid Toekomst Verkenningen Volksgezondheid, Welzijn en Sport (ministerie van) Wet publieke gezondheid Wet maatschappelijke ondersteuning Zorgadviesteam
33
