Inhoud Colofon en inhoud... 1

Colofon INzicht is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Neurolinguïstisch Programmeren (NVNLP) en verschijnt vier keer per jaar. Leden ontvangen INzicht gratis. De kosten voor een los abonnement bedragen € 39,00 p.j. ([email protected]) Redactie: • Bestuur NVNLP (hoofd- en eindredactie) • Dubbeljoe / Linda van de Werf (correctie en vormgeving) • Drukwerk: Geers Offset, Gent e-mail Redactie: [email protected] De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen berust bij de auteurs. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden brieven, advertenties, mededelingen of kopij te weigeren, aan te passen of in te korten. Overname van redactionele artikelen (niet ondertekend of ondertekend met naam of initialen van een redactielid) is toegestaan met bronvermelding. Voor overname van gesigneerde artikelen is voorafgaand toestemming van de auteur(s) vereist. Sluitingsdatum inzending kopij: Artikelen en ingezonden brieven voor het Winternummer van INzicht: 23 november 2005 Dagelijks Bestuur NVNLP: • Rudy Vandamme (voorzitter) • Arthur van de Ven (penningmeester) • Gerda Aberson (secretaris) e-mail Bestuur: [email protected] Informatie over het lidmaatschap van de NVNLP en haar statuten is op te vragen bij het secretariaat van de NVNLP. e-mail: [email protected] NVNLP Secretariaat / Ledenadministratie Postbus 12096 3501 AB Utrecht tel. 030 - 6354011 e-mail: [email protected] www.nvnlp.nl

Inhoud Colofon en inhoud . . . . . . . . . . . . . . . . 1 Bestuurszaken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2 Woordje van de voorzitter . . . . . . . . . . 3 Ingezonden brieven . . . . . . . . . . . . . . . 4 Thema: Welzijn - Een ander lijstje om het schilderij . . 8 - Welzijn van ouderen en NLP . . . . . . 9 - Hoe word ik weer medicijnman . . . 11 - Levensfase en veranderingsbehoefte . . . . . . . . . 13 - Levenskunst: van idee naar werkelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . 16 - Strategie voor vitaliteit . . . . . . . . 18 - Chico en de paarden . . . . . . . . . . 22 - Traumaverwerking; een casus . . . 27 - Hoe welstand bijdraagt aan een beter welzijn . . . . . . . . . . . . . . . . 34 - COLUMN - NLP & 65+ . . . . . . . . . 37 - Werk maakt mensen gelukkiger. . . 38 - NLP en Bedrijfsfysiotherapie . . . . . 41 - Afslanken met je hoofd? Ja, natuurlijk! . . . . . . . . . . . . . . . 44 - De rode schoentjes . . . . . . . . . . . 46 Knipselrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 Boekenrubriek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 Speelwijzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 Activiteitenagenda’s

. . . . . . . . . . . . . 58

© Illustratie omslag: foto: Ernst Yperlaan Met dank aan: Reclamebureau Van Walbeek Etcetera, Amsterdam Pokon & Chrysal Nederland, Naarden

1

Beste NVNLP-er, Met de verschijningsdatum van deze INzicht, zo snel na het Zomernummer, hebben we weer een stukje van de opgelopen achterstand weggewerkt. Niet alleen de Winter(Kerst-)editie zal weer op tijd verschijnen: ook de hierop volgende nummers zullen volgens het vertrouwde schema worden uitgebracht: derde week maart, derde week juni, derde week september, derde week december. Voor de vormgeving tekende dit keer Linda van de Werf, die een synthese gemaakt heeft tussen de vertrouwde vormgeving (bv: de ellips en het vierkant op de cover) en vernieuwing. Redactioneel gezien blijft het aanbod van artikelen achter bij de behoefte. In de praktijk blijken auteurs het gelukkig erg leuk te vinden om –op grond van hun specialistische expertise- door de redactie “gevraagd” te worden. En dat is dus wat we doen: Voor de volgende edities staat er inmiddels een team van redactieleden klaar die op projectbasis (per editie) heel actief zullen samenwerken om een prachtig Tijdschrift voor NLP neer te zetten.

Woordje van de Voorzitter staat hierdoor momenteel op 27. De Kwaliteitscommissie zet haar nu haar taak ook voort op andere aspecten dan Toelating: Interne Kwaliteit, Internationale inbedding van de NVNLP en Juridische organisatie NVNLP.. In het kader van dit laatste aspect zullen de onderwerpen: NVNLP-Statuten, Huishoudelijk Reglement, Beroepscode en de Klachtenprocedure op de agenda staan van de komende Algemene Leden Vergadering (zaterdag 26 november 2005).

Regionalisatie: Het aanbod van gratis Workshops en Seminars is zeer talrijk en heel erg divers. Talrijke superleuke leer- en ontwikkelingsactiviteiten zijn door een groot aantal van onze NLP-trainers voor de NVNLP-leden aangeboden! Het vinden van budgettair verantwoorde locaties in de niet-randstedelijke gebieden levert hierbij echter nog een uitdaging waar hard aan wordt gewerkt. (Zie advertentie binnenkaft.) We houden je per mail en via de NVNLPwebsite op de hoogte.

Ledenaanwas:

Communicatie met de Leden:

Het aantal nieuwe NVNLP-leden lijkt gestaag door te groeien. Er is een toenemende vraag naar kennismaking met de NVNLP door aanvraag van brochures en proefnummers van INzicht. De vastgestelde geringe naamsbekendheid van de NVNLP zullen we aanpakken met promotionele acties. “Vlaanderen” doet eind november de aftrap van onze actieve PR. Per eind september 2005 stond het ledenaantal op 690.

Over informeren per e-mail gesproken: Bij de mailing voor “Intekening voor het Najaarscongres” (zaterdag 26 november 2005) bleek ons dat 170 leden geen mailadres hebben opgegeven en dat 50 mailadressen niet meer “in de lucht” blijken te zijn. Het secretariaat heeft veel werk gehad aan het handmatig nazenden van brieven per post. De organisatie (aankondigingen en inschrijving) van o.a. Seminars en workshops zal per mail verlopen dus: WIL JE OP DE HOOGTE GEHOUDEN WORDEN? GEEF JE ACTUELE MAILADRES AAN ONS DOOR! ([email protected])

Kwaliteit: Nadat de NVNLP-adviseurs op gebied van Kwaliteit zich gebogen hadden over het Toelatingsbeleid en -criteria, zijn er 6 nieuwe NLP-Instituten aangesloten bij de NVNLP. Deze NLP-Instituten staan al op de website vermeld en achter in deze INzicht bij de agenda’s. Het totale aantal Kwaliteit NLP-Instituten

2

Een inspirerend Najaar gewenst! Het Bestuur

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

We hernemen de traditie van INzicht, waarbij de voorzitter zich rechtstreeks richt naar de leden. Het is een manier om een meer persoonlijk gezicht te laten zien en te laten horen hoe we het bestuur van de NVNLP vorm geven. In de eerste plaats wil ik jullie eens bedanken: in de eerste plaats de vele leden die al jarenlang lid zijn – ook in de woelige tijden. Het is zonder meer bijzonder dat zovelen zich scharen achter het NVNLP project. Het feit alleen al dat er een vereniging bestaat, is de moeite waard. Stel je maar eens voor dat er niets was. Wie zou dan de belangen van NLP ter harte nemen? Wie zou dan NLP vertegenwoordigen naar andere organisaties en belangengroepen? Via welke kanalen zou je dan collega’s kunnen ontmoeten? Ook dank aan de 200 nieuwe leden. Hartelijk welkom. Nieuwe leden brengen een andere perceptuele positie want ze zien de NVNLP niet in historisch verband. Ze kijken naar de NVNLP zoals ze nu is en wat ze in de toekomst hopelijk zal worden. Ik vergelijk het met een ouder wordend koppel dat plots nog kinderen krijgt. Word jij er ook energieker en jonger van? Ben je ook nieuwsgierig wat de nieuwkomers de NVNLP zullen brengen? Na één jaar voorzitterschap kan ik ervan getuigen dat het bijzonder boeiend is om het vogelperspectief op het NLP gebeuren te mogen hebben. Een vereniging heeft het voordeel dat het zich bezig houdt met een maatschappelijke laag - de aanwezigheid en profilering van NLP in de gemeenschap. Het minste dat we kunnen zeggen over de maatschappelijke plaats is dat NLP verre van door iedereen op zijn nut en waarde wordt geschat. Er is echt nog veel werk te doen. Wat er nodig is, is niet één persoon die hard roept, maar duizenden die in hun eigen leven, omgeving en beroep laten zien dat NLP hun tot een bekwamer en beter mens gemaakt heeft. We verenigen ons om die ene NLP, die

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

kwaliteitsvolle NLP, te verspreiden. Rond dat project verenigen we ons. Om die missie waar te maken, doet de NVNLP voorbereidend werk. Want om met zijn allen naar buiten te komen, zijn er in het hart van de vereniging fundamenten nodig van een goed management. Het is zoals bij de computer: je hebt alleen maar een vlotte software als de hardware ook in orde is. Die hardware, de basis waarop alles draait, is nu in orde. Je hebt het ongetwijfeld al gemerkt. Je kunt er niet naast kijken. De NVNLP maakt zich sterk. Nog maar een jaar geleden hebben we gesteld: de vereniging heeft een serieuze inhaalslag nodig. Je kunt je niet voorstellen hoeveel werk er al verricht is om alles op punt te zetten zoals het hoort. Alle eer aan Gerda, die met niet aflatende ijver alles tot in de details uitwerkt. Achter de zichtbare verbeteringen – de website, het tijdschrift, de opvolging van de ledenadministratie, de intervisiegroepen, PR, het opzetten en stimuleren van netwerken en de bijscholingen, enz. – schuilt een boeiende dagtaak… We zijn klaar voor de volgende stap: de software: welke identiteit en kwaliteit van NLP willen we met zijn allen neerzetten? Met welke strategie gaan we naar de markt toe? Welk soort vereniging moet de NVNLP zijn? Met jou en voor jou bouwen we hier graag op voort!

Rudy Vandamme Voorzitter NVNLP [email protected]

3

Ingezonden brieven In deze rubriek verwelkomen we reacties van INzicht-lezers op eerder gepubliceerde artikelen, maar ook op het bonte scala van wat zich in en rond de wereld van NLP afspeelt. In alle gevallen gaat de redactie van INzicht ervan uit dat iedereen recht heeft op zijn eigen “model van de wereld”. De redactie neemt dan ook geen verantwoordelijkheid voor de inhoud van de ingezonden brieven.

Naar één Nederlandse vereniging voor TA en NLP? Sinds 1955 ben ik arts. Sinds 1966 beoefen ik TA (Transactionele Analyse), met een opleiding en examen in 1981; sinds 1984 gebruik ik NLP na een opleiding en examen in Londen. Ik ben lid van 2 verenigingen, de NVNLP en de NVTA. Tussen TA en NLP bestaan op het oog vele verschillen. Maar naar mijn ervaring zijn ze in combinatie zeer nuttig in mijn beroep. De arts begint met het uitzoeken hoe het lichaam werkt en functioneert. Reeds lang is het in het geneeskundige beroep bekend dat de arts behandelt maar de natuur geneest. Hoe de natuur dat doet is voor de geneeskundige van meet af aan de vraag geweest en is dit nog steeds. TA en NLP slaan voor de verder doordenkende arts de brug. De klassieke geneeskundige houdt zich bezig met wat in het lichaam gebeurt, ook hoe het lichaam bestuurd wordt. Binnen het beroep van arts heeft zich een erkend specialisme afgesplitst, neurologie en psychiatrie. Echter, nog steeds wordt gedacht in termen van binnen de mens. TA en NLP gaan beide uit van een andere denkwijze. Het is aan Eric Berne, arts, psychiater en psychoanalyticus, te danken, dat hij stelde dat hij het theoretisch model van zijn specialisme verlaten had en uitging van transacties van de mens: prikkel met respons vormen samen een transactie. De respons functioneert als een soort feedback en is daarmee de prikkel voor een nieuwe transactie.

4

Voorts stelde hij dat iedere mens eens een kind is geweest en zich in zijn verdere leven weer als het kind zal gedragen, dat hij eens was. Berne noemt dit deel van het gedrag van de mens het Kind. Hij stelde ook dat de mens in zijn jeugd waarneemt hoe zijn ouders zich gedragen tegenover hem en hoe hij, in antwoord daarop, het beste kan reageren. Berne noemt dat het Aangepaste Kind; generaliserend zal deze mens zich gaan gedragen als het Aangepaste Kind, wanneer hij te maken krijgt met iemand die zich gedraagt als een ouderlijk persoon. Ieder kind heeft ouders en neemt zich deze als voorbeeld; hij zal zich in zijn verdere leven gaan gedragen als die ouders wanneer hij met mensen te maken krijgt die zich als Aangepaste Kinderen gaan gedragen. Ook neemt hij als voorbeeld hoe zijn ouders of andere ouderlijke personen zich gedroegen als zij met elkaar praatten over wat het kind (of kinderen) was toegestaan. Berne noemt het gedrag van de mens zoals hij zich later zal voordoen tegenover personen die zich als ouders of aangepaste kinderen gedragen, de Ouder. Daarnaast stelt Berne dat ieder mens in het brein een stuk heeft dat hij gebruikt als hij problemen en vraagstukken gaat oplossen op zijn manier. Berne noemt dit deel de Volwassene. Het lijkt waarschijnlijk dat het Kind, het Aangepaste Kind, de Ouder en de Volwassene “huizen” in delen van de hersenen die thans reeds ruwweg gedefinieerd kunnen worden. Hij noemt ze de Ego States. Aansluitend dient vermeld te worden dat Berne spreekt van soorten patronen van

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

gedrag van mensen als Past-times, Games, Intimacy. Men spreekt in TA-kringen van Life Scripts. Voor een nadere beschrijving dient men naar de werken van Berne te gaan, onder meer het wereldbekende “Games People Play”. Omtrent de door Berne bedoelde betekenis van het woord “games” raadplege men Watzlawick’s “Pragmatics of human communication”. NLP gaat eveneens uit van het gedrag van de mens en wat daaraan waar te nemen is. Het lijkt erop alsof de mens daarmee programma’s gebruikt, in de zin van computerprogramma’s voor het bestuur van zijn lichaam en zijn verder waarneembare gedragingen. Linguïstiek speelt daarbij een rol: de mens bestuurt zichzelf en gebruikt daarbij taal. Wanneer de mens ziek is of raar doet zou een verandering in het taalgebruik de toestand kunnen verbeteren. Voor de beginselen van dit alles zie onder meer het werk van Bandler en Grinder: “Frogs into princes” . TA en NLP werken dus beide binnen het kader van waarneembare communicatie vanuit het principe dat het gedrag van mensen verandert bij verandering van menselijke en andere omstandigheden en dat voor dat veranderen een soort regels bestaan. Het lijkt erop dat niets uit de TA in tegenspraak is met iets uit NLP en het lijkt dat het omgekeerde eveneens geldt. Naar mijn mening kunnen gebruikers en trainers van TA en NLP veel van beide communicatiemodellen gebruiken en mogelijk leren. Wellicht is het overbodig te vermelden dat naast het geneeskundig terrein waarop ik werkzaam ben, NLP en TA gebruikt (kunnen) worden voor velerlei andere, niet geneeskundige doelen. Vanaf de jaren 50 bestaat het begrip psychosomatische geneeskunde: het lichaam wordt ziek, niet door uitwendige of genetische oorzaken, maar door de wijze waarop de psyche, het bestuur van de mens werkt. Het onderzoek naar het gebruik van methodieken de

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

psyche ertoe te krijgen heilzamer te gaan werken, is doodgelopen. Psychosomatiek wordt in de eigenlijke vorm niet meer door de artsen beoefend. Zij houden zich bezig met het wanfunctioneren van het lichaam en niet meer met de zieke mens. TA en NLP maken het, naar mijn mening, mogelijk psychosomatiek te bedrijven, buiten de denkwijzen van psychiatrie en klinische psychologie om. Ik meen dat TA en NLP elkaar veel te bieden hebben. Het idee van de ego states, de gekruiste transacties, de games en het levensdraaiboek in de TA, daarvan vind ik weinig terug in de NLP. Het onvolprezen Meta Model, de wijze van omgaan met allergisch reagerende personen en fobieën, het 6-stappen reframen, van dat alles zie ik niet veel in de TA. Beide disciplines zijn complementair, zo vind ik. Ik denk dat het tijd wordt om voor de medische en niet-medische beoefenaren van NLP en TA zich te verenigen in een vereniging voor TA en NLP en voor de besturen van beide bestaande verenigingen NVNLP en NVTA om die verenigingen in die nieuwe vereniging te doen opgaan, met één tijdschrift. Indien zij dat zouden doen, met groot nut voor alle gebruikers van beide disciplines, zou men daarmee het ontstaan stimuleren van een nieuw medisch specialisme: de Psychosomatische Geneeskunde. Wie neemt het voortouw? Boris Bouricius (gepensioneerd huisarts en Medisch Coach) contact auteur: [email protected]

[1] Berne, Eric, Games People Play, Grove Press New York, 1964 [1] Watzalwick, P, e.a. Pragmatics of human communication, Norton New York 1967, pp.45 e.v. [1] Bandler, Richard en Grinder, John, Frogs into Princes, 1975, Real People Press, ISBN 0-911226-19-2

5

Ingezonden brieven Appèl voor Terugkeer naar het Hart van de Zorg Onlangs konden we in een landelijk dagblad lezen over een avontuurlijke reis van Ronald Naar, ongetwijfeld ‘s lands beste en meest gewaardeerde bergbeklimmer, die op weg was naar het Duivelsei midden in de jungle van Suriname. Een schier onmogelijke taak, die ondanks de terughoudendheid van velen, toch op een fraaie manier werd volbracht. Een bijna niet te nemen puist in het centrum van een groene hel vol verraderlijke watervallen en versnellingen en oerwouddieren. Iets totaal anders dan hij voorheen gewend was. De meeste bergen liggen immers in gebieden en op hoogtes waar doorgaans de temperaturen ver onder nul liggen en waar de dieren zich veelal beperken tot een enkele adelaar of condor. Bij het schrijven van deze brief moest ik onwillekeurig aan deze missie van Naar denken. Als fysiotherapeut ben ik nog steeds dagelijks werkzaam in de zorg en dat ik daarnaast ook nog eens NLP’er ben (trainer/mental coach) komt mij alleen maar goed van pas. Ruim tien jaar geleden kwam ik in aanraking met het fenomeen NLP en ik ondervond al gauw wat een geweldige methodiek dit is. Niet eens zo zeer vanwege alle technieken die voorhanden zijn en die je met succes op jezelf en situaties en op cliënten kunt toepassen, maar meer nog vanwege de essentie die verscholen ligt in wat ik het hart van de methodiek pleeg te noemen: nl. de vooronderstellingen van NLP. In het begin moet ik zeggen dat ik grote moeite had met deze vooronderstellingen. Ik ervoer toen nog niet de geweldige potentie die deze stellingen in zich hebben. Eigenlijk wist ik me er toen nog geen raad mee tot ik me er in ging verdiepen en beetje bij beetje de kracht ervan ging voelen. Wat heeft deze verhandeling en het onder-

6

werp van deze brief nu eigenlijk te maken met het thema “Welzijn” van deze INzicht zult u denken? Wel; het werken in de zorg (en daar is Welzijn nauw mee verbonden) komt wat mij betreft veel overeen met een expeditie in de jungle. De zorg is welhaast net zo onberekenbaar en ondoorzichtig als die groene hel in Suriname. Ik laat daarbij de huidige problematiek van het nieuwe zorgstelsel gemakshalve even links liggen. Laat mij voorop stellen dat het in de zorg voor wat betreft de mensen die er hun werk in vinden over het algemeen goed gaat inzake de inleving en de uitvoer van die zorg; het kan echter altijd beter. Mensen die in de zorg werken zouden allen zeer gebaat zijn bij enige kennis van NLP. Ik las laatst ergens in INzicht een oproep om het modelleren weer centraal te stellen, omdat dit de grondslag van NLP behelst. Ik zou nog een stapje verder terug willen gaan en de attitudevorming onder de aandacht willen brengen. Is het niet zo dat uit de attitude de methodologie voortkomt (het modelleren) en dat daaruit weer een spoor van technieken ontstaat. Wel die attitude wordt naar mijn idee voor een groot deel gevormd door de vooronderstellingen van NLP. Waar het naar mijn idee mee zou moeten beginnen is respect tonen naar anderen toe, vooral wanneer deze persoon hulpbehoevend is. Vanuit mijn oorspronkelijke vakgebied ben ik verbonden aan een zorgcentrum en ervaar dagelijks dat het aan deze fundamentele waarde nog wel eens ontbreekt. Bij werken in de Welzijnssector verwacht je toch enige compassie. Menige jongere weet op de een of andere manier niet goed raad met het omgaan (en communiceren) met cliënten. In de opleiding wordt hier naar mijn idee nog te weinig mee gedaan. Wanneer reacties van cliënten niet gewaar-

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

deerd worden verzuimen sommigen nog wel eens de oorzaak eerst bij zichzelf te zoeken (je bent ten volle verantwoordelijk voor je eigen communicatie en op de respons daarop). Uitlatingen of uitspraken worden niet correct of verkeerd geïnterpreteerd wat op zich weer veel verwarring kan geven (de kaart is niet het gebied) Bovendien is checken altijd nuttig en zinvol om elkaar volledig en goed te begrijpen. Met andere woorden ga niet af op interpretaties. Hoe vervelend een reactie ook kan zijn; weet dat iemand het zo niet bedoeld kan hebben (zoek de positieve intentie achter elk gedrag) en ga uit van het positieve. Ronald Naar is een voorbeeld van een mens die alle bekwaamheden in zich heeft die nodig zijn om te slagen en het goede nieuws is dat wij en met ons vele anderen dat ook kunnen, mits we dat ook willen en daar komt een stukje bewustzijn en bewustwording om de hoek kijken.

mens dienen te zorgen, want het is een deel van jou of … jij van hun zo je wilt. Wat je een ander aandoet doe je in feite jezelf aan! Is dat voor menigeen niet onthutsend en tegelijk een hele grote eye-opener. Ik hoop van wel en dat we daardoor een nog betere wereld zullen krijgen. Want dat is toch waar we voor gaan. Laten we wel-zijn! Wolf Rappard (schrijver is zowel fysiotherapeut als NLP-trainer in zijn trainingsinstituut Rappard)

contact auteur: [email protected]

Hebben we niet allemaal wel eens weerstand bij een ander gevoeld? En hoe kwam dat gebrek aan Rapport dan wel tot stand? Wij weten wel beter! (er zijn geen onwillige mensen; alleen niet flexibele communicatoren) En uiteindelijk is alles erop gericht om je weer één en volledig te voelen. En is dat niet waar we allemaal naar op zoek zijn? Om dat gevoel van één te zijn te ervaren? Het is al meerdere keren in dit magazine aangehaald en ik doe ook nog maar eens een duit in het zakje. Als je Het Veld van Lynne Mc Taggart leest weet je intuïtief dat dát is waar we naar op zoek zijn. Er is maar één ‘ding’ en of je dat nu oneindige intelligentie wilt noemen of kosmisch bewustzijn of het veld van pure potentialiteit of God of al wat er is… Het maakt niet uit. Er is per definitie alleen maar energie en informatie, daar komt alles uit voort. En dat wetende zul je goed voor je mede-

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

7

thema: NLP & het bevorderen van Welzijn

Eveline van de Putte

NLP en Welzijn:

Welzijn van ouderen en NLP

een ander lijstje om het schilderij David zat in een hoekje van de kamer. De regen striemde tegen de ruiten. Buiten was het al even somber als binnen. De enige plant die in de kamer stond had zijn langste tijd gehad. Overal een dikke laag stof. De klep van de piano gesloten. Zo trof een vrijwilliger van het project Activerend Huisbezoek de voormalige concertpianist van 78 jaar aan. Activerend Huisbezoek is een landelijk project wat zelfstandig wonende ouderen wil ondersteunen om zolang mogelijk de regie over het leven in eigen hand te houden. In sommige plaatsen heet het project veelzeggend ‘heft in eigen hand’. Het huisbezoek wordt in verschillende situaties ingezet. Het kan zijn dat een persoon op oudere leeftijd verhuist is en behoefte heeft aan informatie over de locale activiteiten en diensten. Ook kan het zijn dat een oudere zijn partner heeft verloren en geen raad weet met het rouwproces. De vrijwilligers die de huisbezoeken uitvoeren bieden de ouderen een luisterend oor en proberen samen met de ouderen de mogelijkheden in kaart te brengen en vereenzaming te verkomen. Al in het eerste gesprek met David werd duidelijk wat er aan de hand was. Muziek was zijn alles. Tot zijn 76e jaar had hij piano gespeeld in grote en kleine zalen. Ook thuis speelde hij bijna dage-

8

lijks piano. Na de dood van zijn vrouw zocht hij troost in de muziek. Deze passie werd hem echter sinds een paar jaar onmogelijk gemaakt door artrose in de handen.

Toen het spelen echt niet meer ging had hij op een dag de klep van de piano dicht geslagen. Sinds die dag was de kamer van kleur veranderd. ‘Ik kan niet meer spelen, ik kan dus niets meer’, had hij de vrijwilliger gezegd. ‘Zonder muziek stelt mijn leven niets meer voor’. Een aantal weken spraken zij over dit verlies en over hoe dit een plaatsje te geven. De vrijwilliger vroeg de pianist wat zijn favoriete muziek was. Het antwoord kwam onverwacht krachtig uit de zo broze man: CHOPIN! Vooral

met de Nocturnes had hij zijn publiek weten te raken………. Tijdens de lange gesprekken die de vrijwilliger met David voerde probeerde hij David te laten ontdekken wat hij nog wel kon. Er was niets mis met zijn ogen en zijn gehoor. Samen kwamen ze uiteindelijk op het idee om pianomuziek op cd te beluisteren. De vrijwilliger kocht een cd met pianowerk van Chopin. Met trillende handen nam David de bladmuziek met Nocturne No.8 op zijn schoot. Vol aandacht speelden zijn ogen de noten, zijn linkerhand bewoog voorzichtig over de tafel. De regen striemde weer tegen de ruiten, maar het was licht in de kamer. Activerend Huisbezoek gaat over herkaderen. Het eigen leven in een ander lijstje van mogelijkheden zien. Kijken naar de kwaliteiten die er zijn met respect voor elkaar. Een betere metafoor voor “NLP en Welzijn” is er niet.

Eveline is coördinator Activerend Huisbezoek, trainer, docent creatief schrijven en mede oprichtster van de Empowerment Foundation. Contact auteur: [email protected] 06–28393014

I N z i c h t

H e r f s t

Tjeerd de Boer

2 0 0 5

Welzijn is een prachtig woord. Je kunt het vertalen met “wél Zijn” als tegenstelling van “niet Zijn “ en ook met “de Bron Zijn”, een zijnstoestand van ultiem geluk, godsrealisatie of verlichting. In het dagelijkse leven wordt het woord ook voor minder hooggegrepen toestanden of emoties gebruikt zoals: je lekker voelen, je comfortabel voelen, gelukkig zijn en gezond zijn. Vanuit de hulpverleners wordt vaak van welzijnswerk gesproken wanneer het werk van hulpverleners gericht is op het verbeteren van omstandigheden en coping met omstandigheden bij verschillende doelgroepen, zoals jongeren en ouderen.

In zekere zin ben ik als verpleeghuisarts ook een welzijnswerker. In mijn werk zie ik vooral 75- plussers, die niet al te lang meer te leven hebben. Het zijn geen doorsnee 75-plussers, want ze zitten met een reden in het verpleeghuis: ze zijn afhankelijk geworden van anderen in het voorzien van hun basisbehoeften. Ze hebben hulp nodig bij bewegen, wassen, kleden, eten en nog veel meer activiteiten. Belangrijke criteria als autonomie, vrijheid, privacy, keuzevrijheid, gezondheid, integriteit van het lichaam .......zien deze mensen in de loop van de tijd aangetast. Hoewel we helaas moeten constateren dat deze omstandigheden mensen niet onberoerd laten (het percentage depressieve verpleeghuisbewoners is 30 a 40 %), is het toch opvallend dat anderen volstrekt gelukkig zijn. In dit artikel probeer ik de volgende vragen te beantwoorden:

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

Als je WEL kunt ZIJN en in een toestand van Ultiem Geluk kunt verblijven, maakt het niet uit waar je dood gaat, want je bent al in de hemel 1. Wat is het metaprogramma van deze gelukkige oudere? 2. Wat maakt dat sommige ouderen ondanks de aantasting van bovengenoemde waarden wel-zijn en de anderen niet wel-zijn? 3. Wat kunnen wij hier van leren als we wensen gelukkig ouder te worden? Kan NLP als analyse of verandermodel hier een bijdrage leveren? 4. Kan NLP in het werk met ouderen in het verpleeghuis gebruikt worden om

v a n

w e l z i j n

hun welzijn te bevorderen? 1. Als ik in me op laat komen wat die gelukkige oudere mensen in het verpleeghuis nu kenmerkt, dan zijn dat onder andere de volgende aspecten. Ze kijken naar het half volle glas. Ze accepteren pijn en tegenslag niet als iets waar je toch niets aan kunt doen, maar als iets dat er logischerwijze bij hoort. Deze ouderen benutten dat wat ze nog wel kunnen ten volle en als het niet meer lukt is dat ook goed. Elke positieve verandering wordt als een wonder beleefd. Deze ouderen hebben contact in hun relaties, delen op hun manier emoties met hun kinderen of hun partner als deze nog leeft. Ze nemen deel aan sociale activiteiten ook al zijn ze bedlegerig, maar kiezen soms ook voor momenten om alleen te zijn. Hoewel gelukkige ouderen zich bewust zijn van hun lichaam en er aan werken om ongemakken te voorkomen en hun conditie zo goed mogelijk te houden, zijn ze hier niet volledig op gefocussed. Ze zijn ook bezig met hun relaties en hun geestelijk welbevinden. Gelukkige ouderen kijken niet alleen naar verleden, maar ook nog steeds naar heden en toekomst. Gelukkige mensen klagen niet, geven andere mensen niet de schuld en zijn vaak bijzonder mild in hun oordeel over anderen en omstandig-

9


Boris Bouricius heden. Gelukkige oudere mensen zijn zich bewust van hun verdriet en pijn. Als je deze willekeurige opsomming leest, lijken oudere mensen net jongere mensen, met over het algemeen het verschil dat ouderen meer hebben verloren, hun lichaam hen in de steek begint te laten en ze dichter bij de dood (denken) te staan. Je kunt uit bovenstaande indrukken van mij best een metaprogramma beschrijven. Deze wordt gekenmerkt door: flexibiliteit, towards gerichtheid, balans in timeframes, balans in index computations, internal frame of reference. In vergelijkingen neigen ze er minder toe te vergelijken met hoe het was in het verleden (selfself) of hoe ze hoopten te zullen zijn (self-ideal self), maar meer een dankbaarheid en tevredenheid met dat wat er nog is en zal komen (matching). 2. Ik heb sterk de indruk dat de waarden zoals in eerste alinea genoemd bij deze mensen niet aangetast worden, omdat ze de flexibiliteit hebben om een andere outcome te kiezen om dezelfde sequitor te bereiken. Vrijheid is een waarde die je kunt realiseren als je je eigen veters kunt strikken, maar tevens als je kunt kiezen tussen gesprekje met de buurvrouw of een boek lezen. Vrijheid kan voor iemand ook verwezenlijkt worden door bijvoorbeeld te kiezen iemand geen gedag te zeggen of te kiezen Gods wil te willen volgen. Daarnaast ervaren deze

10

gelukkige ouderen in mindere mate dat bij het verminderen van hun vaardigheden en gedragsmogelijkheden hun persoonlijkheid wordt aangetast. Blijkbaar zijn zij van nature geneigd zich meer te identificeren met de hogere logische niveaus. 3. Wat wij er van kunnen leren is dan eigenlijk vanzelfsprekend: streven naar flexibiliteit en keuzes in gedragspatronen, in mogelijkheden om te ervaren. Openheid in Model van de Wereld, zoek uitdagingen om dit model steeds te vernieuwen, zoek een antwoord op wie je bent en ontdek wat het is om wel te Zijn. NLP is natuurlijk een prachtige methode om hier aan te werken. Ook als je je verder ontwikkelt kunnen dezelfde NLP-onderdelen je op een hoger niveau inzichten en alternatieven verschaffen. NLP is echter ook weer een model (alhoewel er geen consensus is over de grenzen en beperkingen ervan, gezien eerdere discussies in INzicht). Het is dan ook goed NLP niet als zaligmakend te zien en over de grenzen te kijken (het liefst naar binnen). 4. NLP kan zeker gebruikt worden voor het welzijn van ouderen. In eerste instantie door de hulpverleners te trainen zodat ze effectiever gaan communiceren, maar dat is een open deur. NLP interventies gebruiken voor gedragsverandering of verandering van beleving lukt mij slechts op zeer beperkte schaal. Eenvoudige interventies als reframing of wat schuiven met submodaliteiten

lukt wel doordat ze vloeiend in een gesprek op te nemen zijn. Bij meer ingewikkelde interventies loop je snel aan tegen beperkte conditie, beperkte cognitie of een sterk rigide en gesloten model van de wereld. Vele ouderen zijn er van overtuigd dat ze niet meer kunnen, hoeven en/of willen veranderen en dat is dan ook zo. De generatie ouderen die nu in het verpleeghuis zitten zijn het absoluut niet gewend om te praten wat er in hen omgaat. (Oh wat is generaliseren toch lekker). Misschien heb ik hier ook van doen met een beperkende overtuiging van mijzelf. Ik ben dan ook benieuwd naar ervaringen van anderen die op inventieve wijze bijvoorbeeld een reimprint gedaan hebben. Vele bezoekers en personeelsleden van een verpleeghuis zeggen nooit in een verpleeghuis opgenomen te willen worden. Ook ik zou dat niet graag willen. De beste manier om er wel met alle plezier heen te gaan is te zorgen dat je voor die tijd verlicht bent. Als je WEL kunt ZIJN en in een toestand van Ultiem Geluk kunt verblijven, maakt het niet uit waar je dood gaat, want je bent al in de hemel.

Tjeerd de Boer is Verpleeghuisarts en Coach en NLP-trainer i.o. bij Sophia, Centrum voor Integraal WelZijn Contact auteur: [email protected] Voor meer info: www.sophiainstituut.nl

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Hoe word ik weer medicijnman? Dat is de vraag die iedere arts en verpleegkundige zich terecht zou kunnen stellen, als hij te maken krijgt met uitbehandelde patiënten. Misschien ook als hij geconfronteerd wordt met psychosomatische aandoeningen.

Klassieke Medicijnman Van oudsher was er bij iedere menselijke gemeenschap (stam) een persoon waar zieke mensen heen konden als ze niet meer wisten wat te doen. Een voorbeeld daarvan uit indianenverhalen was de medicijnman. Voor de stamleden was dit een ietwat griezelige figuur, die wat apart leefde. Hij maakte geen deel uit van het stambestuur en kon zich alleen waarmaken als hij effectief was in zijn werk. Ongetwijfeld bezaten hij en vele van zijn soortgenoten min of meer medische kennis, wisten van het verloop van ziekten, kenden misschien ook geneeskrachtige kruiden. Ze wisten ook, dat de uitwendige omstandigheden een gegeven waren, dat iedere mens op zijn eigen manier in elkaar zat en dat aan die genetische make-up niets veranderd kon worden. Ze wisten waarschijnlijk ook, dat er handelingen waren,

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

waarmee ze mensen ertoe konden krijgen zichzelf tot heling te brengen en dat het hele ziekteproces soms samenhing met de verhoudingen binnen de sociale groep waartoe de zieke behoorde.

het systeem beïnvloedt de psyche en de psyche stuurt het lichaam In hun vaktaal: als er een vloek op iemand rust kost het een extra bezwering om die vloek op te heffen. Een variatie van de familietherapie van Virginia Satir. Moderne Geneeskunde De moderne arts en verpleegkundige houdt zich met dergelijke zaken niet bezig. Zij hebben te maken met een zieke mens, zoeken naar een diagnose en daarmee naar het protocol dat voorschrijft hoe die ziekte behandeld dient te worden. Natuurlijk lukt dat niet altijd, maar zolang het percentage van de mislukkingen niet uitstijgt boven het gemiddelde en zolang strikt volgens het protocol is gehandeld valt niemand een verwijt te

v a n

w e l z i j n

maken. De hele idee van psychosomatische aandoeningen heeft in dat geheel niets veranderd. Een systematische aanpak met psychotherapie en statistiek van resultaten van dat psycho-deel van het ziekteproces is in geen enkel westers land van de grond gekomen. Wel zijn er bijvoorbeeld RIAGG”s in ons land maar die houden zich niet bezig met de behandeling van psychosomatische aandoeningen. Mensen raken in een zeker percentage van de gevallen uitbehandeld. Bij kwaadaardige gezwellen is dat 70%, bij reuma, MS en diabetes mellitus is geen genezing mogelijk en is alle geneeskundig handelen palliatief. Patiënten die daarmee niet tevreden zijn kunnen psychosociale begeleiding krijgen. Wie dan nog niet tevreden is gaat naar homeopathische artsen of naar alternatieve genezers die (al dan niet medisch geschoold) buiten het medisch circuit een moderne vorm van medicijnman zijn; gedoogd door de gemeenschap. Medicijnman Nieuwe Stijl Kan het vak van medicijnman moderne stijl geleerd worden, ook door beoefenaren van de geneeskunde? Het antwoord is ja.

11


Hans Dalhuijsen Ziekte gaat samen met een continu lopende serie chemische veranderingen, per ziekte karakteristiek en herkenbaar in het laboratorium. Gesteld mag worden dat deze chemische processen vanuit de hersenen gestuurd worden op een wijze die overeenkomt met een computergestuurd proces. Op hun beurt hebben de hersenen een input van genetische mogelijkheden, van materiële invloeden en signalen uit de omgeving en vanuit de psyche. In de geneeskunde wordt medicamenteus gewerkt aan een beïnvloeding van de chemische processen. Indien er bij een ziekte niet overwegend genetische of omgevingsinvloeden actief zijn kan men spreken van psychosomatische aandoeningen: de invloed van de psyche overweegt.

Het communicatiemodel Volgens het communicatiemodel van de mens is deze steeds onderdeel van een sociaal systeem, waar de input bestaat uit signalen van de individuen die deel uitmaken van het systeem. De psyche van alle individuen wordt voortdurend beïnvloed vanuit het systeem waarin hij leeft, voornamelijk door nonverbale en niet-bewuste signalen, die ook wel als analoog aangeduid worden. Dus: het systeem beïnvloedt de psyche en de psyche stuurt het lichaam. Het bestuur van het lichaam is ondergeschikt aan de toestand van het systeem, in gezondheid en ziekte. Een van de conclusies die daaruit getrokken kan worden is dat bij ziekte het systeem de mens ziek maakt en dat het voortbestaan van de ziekte noodzakelijk is voor het voortbestaan van het systeem.

Wie, op andere wijze dan medicamenteus, iets wil doen aan het behandelen van ziekte dient niet alleen rekening te houden met het individu maar ook met het pathologische systeem van de sociale eenheden waarin de zieke leeft. Dit systeem werkt niet rationeel met woorden, maar bestaat dankzij onbewuste non-verbale signalen. Wie dus dit systeem wil beïnvloeden dient een analoog systeem te beïnvloeden. Dat nu is het werk van de medicijnman. De zieke mens kan rationeel beseffen dat hij zelf zijn ziekte veroorzaakt en dat hij zijn eigen bestuur dient te veranderen, maar emotioneel verzet hij zich daartegen omdat het systeem geen verandering kan gebruiken. De medicijnman dient zijn werk te verrichten door zich te richten op het wegnemen van de pathologie van het systeem en de weerstand tegen het helen daarvan. Hij doet dat met zijn magisch protocol. NLP en TA werken met het communicatiemodel van de mens. Door te werken met beide disciplines kan men medicijnmannenwerk (Milton Erickson, en vele anderen) modelleren en aanleren en daarmee “Medicijnman Nieuwe Stijl” worden. Boris Bouricius is gepenisoneerd huisarts en Medisch Coach Contact auteur: [email protected] Voor meer info: www.uitgedokterd.nl

12

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Levensfasen en veranderingsbehoefte Een voorbeeld van latente veranderingsbehoefte Als organisatieadviseur was ik eens bij een nieuwe klant om een project te starten. Een documentatieafdeling liep niet lekker meer en kon steeds minder aan de veranderende informatiebehoefte in de rest van de organisatie tegemoet komen. Het afdelingshoofd was volgens de directeur in het laatste jaar binnen het managementteam steeds meer veranderd in een kleurloze achtergrondfiguur. Het afdelingshoofd vertelde mij in een eerste gesprek, dat hij al 13 jaar op deze functie zat, die uiteraard echter wel een paar maal iets was veranderd. Ik vroeg hem daarna om eens te kijken naar hoe zijn functie een jaar geleden was en dit te vergelijken met zijn huidige situatie. "Wat valt u dan op?" Hij antwoordde: "Eigenlijk is alles zo’n beetje hetzelfde, alleen mijn secretaresse is vertrokken en daarvoor heb ik een nieuwe." Met zijn verhaal en met dit antwoord wist ik, dat hij al langer in deze functie zat dan goed voor hem was: deze

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

man was om de zes jaar toe aan een grote verandering. Dit bleek ook in de rest van het gesprek: hij zag geen uitdaging meer in het verzorgen van archiefnummers en rondzendmappen. In onze workshop (Levens-) loopbaanplanning ontdekte hij wat voor hem belangrijk was en leerde hij weer zelf verantwoordelijk te zijn voor het bereiken van zijn doelen. Vanuit het project hoorde ik daarna, dat hij zou weggaan bij zijn werkgever. Ruim een jaar later kwam ik hem toevallig tegen in een Haags restaurant. Hij had een paar heldere stralende ogen en was samen met een mooie Frans sprekende vrouw. Ik vroeg hem hoe het hem was vergaan na de cursus. Hij vertelde mij dat het heel goed ging. Hij had na de cursus ontslag genomen, zijn huis verkocht, was bij zijn vrouw weggegaan en had in Frankrijk een boerderijtje gekocht. Daar hoedde hij nu met veel plezier een kudde schapen. Met zijn nieuwe vriendin was hij nu op vakantie in Nederland.

v a n

w e l z i j n

Met een ogenschijnlijk kleine verandering: boeken inruilen voor schapen, kon hij met plezier weer jaren vooruit en stopte hij een geheel nieuw leven in zijn toekomst.

Veranderingsbehoefte en levensfasen Ieder mens leeft om te leren. Leren is onderweg zijn naar een doel. Wij structureren onze leerprocessen zodanig, dat perioden van relatieve stabiliteit (je bent dan ergens mee bezig) zich afwisselen met perioden van grote veranderingen. Deze veranderingsperioden (ook wel crises genoemd) duren vaak relatief kort (ca 1 jaar). De perioden van stabiliteit (ook wel levensfasen genoemd) kunnen oplopen tot 20 jaar. De meest voorkomende duur van een stabiele periode is ca. 6 à 7 jaar. Dit patroon is belangrijk omdat het signaleert wanneer je aan een grote verandering toe bent. Zo’n signaal heeft vaak de vorm van een vage onrust, of van een plotseling besef van de tijdelijkheid van het bestaan. Negeer je deze veranderings-

13


signalen, dan verdwijnt de behoefte weer en ga je gewoon door. Wat je dan wel vaak merkt is, dat datgene waarmee je soms jaren lang met plezier bezig bent geweest, plotseling en toch nog vrij ongemerkt is overgegaan in sleur, zoals: - je leuke baan wordt ongemerkt een sleur, de dagen rijgen zich aaneen tussen de weekeinden - je relatie is veranderd in een afsprakenfabriek - je bent uitgekeken op je huis en/of je woonplaats - je hobby krijgt steeds meer het karakter van een bijbaan Als je in zo’n crisisperiode in het deel van je leven waar dit speelt geen veranderingen doorvoert, verleg je vaak (onbewust) je doelen naar andere sectoren zoals: - je uit je professionele creativiteit in een vereniging in plaats van in je werk - je verbouwt je huis of neemt een kind om je relatie weer een periode te verlengen - je gaat structureel overwerken om de avonden te vullen - je wordt lid van de ondernemingsraad Na opnieuw doorlopen van een stabiliteitsperiode komt dezelfde veranderingsbehoefte weer boven. Negeer je ook dit tweede veranderingssignaal, dan lijkt het vaak of er een stukje van jezelf afhaakt. Dit deel van je leven wordt geheel of gedeeltelijk "afgeschreven". Het veranderingssignaal is na een derde periode meestal

14

zwakker, of verdwijnt geheel uit het bewustzijn. Is dit deel van je leven belangrijk voor je (bijvoorbeeld carrière of je huwelijksrelatie), dan ga je meer functioneren dan leven. Je hoort dan commentaren als: - "Vroeger was je zo vrolijk, maar de laatste jaren ben je een chagrijn." - "Vroeger kluste je zelf, maar nu doe je nooit meer wat." - "Vroeger was je altijd gezellig bij ons, maar nu zit je altijd op Internet." Ook kan dit op den duur leiden tot chronische en progressieve somatische ziekten.

Ieder mens leeft om te leren. Leren is onderweg zijn naar een doel. Omgekeerd geldt, dat als je moet veranderen voordat je eraan toe bent, dit stress en weerstand veroorzaakt. In organisaties treedt dit vaak op bij extern opgelegde organisatieveranderingen.

Veranderingsbehoefte en functioneren in organisaties De dominante duur van de levensfasen is te kenmerken als een cultuurverschijnsel. Het is verbonden aan je manier van leren. Zo verschilt het bijvoorbeeld tussen Nederland en de USA. De Nederlandse samenleving is vanouds ingesteld op perio-

den van zes jaar (bijvoorbeeld onderwijs) en de Amerikaanse op drie à vijf.

levensfasen. Mijns inziens is dit een van de oorzaken van het hoge aantal WAO-ers.

Onder de invloed van de oprukkende Amerikaanse cultuur wordt de planningshorizon ook in de Nederlandse maatschappij korter. Ook het onderwijs gaat geleidelijk in de richting van perioden van vier jaar. Dit gaat hier soms gepaard met voor Zoetermeerse beleidsmakers onvoorspelbare hardnekkige gevolgen, die zij maar niet kunnen beheersen: Wat zou er toch de oorzaak van zijn dat studenten die op zesjarige leeftijd naar de lagere school gaan, op 12 jarige leeftijd naar de middelbare school en op 18 jarige leeftijd naar de universiteit, ondanks de inkorting van het curriculum tot vier studiejaren, toch niet voor hun 24e levensjaar afstuderen of klaar zijn voor hun eerste baan? Antwoord: mensen met een andere cyclusduur dan ca. 6 jaar maken het VWO-onderwijs niet af.

Een vergelijking van de veranderingsbehoeften in de Nederlandse en de Amerikaanse cultuur leert het volgende:

Duur van levensfase (in jaren)

ca. 1,5

ca. 3

3à5

5à7

ca. 20

Percentage Nederland (ISE bestand)

5%

10%

10%

65% *

10%

Percentage USA (Tad James)

5%

25%

10%

50%

10%

* Leidinggevenden scoren hier ca. 90%

De koppeling aan andere cultuurverschijnselen, te maken met het ISE persoonlijkheidsen culturenmodel, leert, dat de verkorting van de constante perioden in het onderwijs gepaard gaat aan het afnemen van de capaciteit om met informatie om te gaan. Onderwijsvernieuwingen in Nederland volgen deze trend: Minder informatie en meer doen, in de hoop dat dat wat oplevert. Onze toekomst is af te lezen in de USA waar wij zo graag achteraan lopen: Daar is al 80% van de 20% beste studenten van allochtone Aziatische afkomst en minder dan een generatie lang in de USA woonachtig. De Aziatische culturen hechten veel waarde aan weten als ingang voor het functioneren.

Ook bij sollicitatieprocessen en voor persoonlijke planning is weten van uw veranderingsbehoefte - of die van de sollicitant - belangrijk. Het is de planningshorizon (bijvoorbeeld bij het opleidingsbeleid) en de horizon voor de duur van de werkrelatie in loondienst.

Veranderingsbehoefte als cultuurverschijnsel Steeds meer bedrijven en instellingen volgen het Amerikaanse veranderingstempo. In Nederland past dit niet goed bij het Nederlandse patroon van de duur van

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Uit deze vergelijkbare schattingen blijkt dat in de USA en in Nederland ca. 75% van de bevolking tussen de 3 en de 7 jaar zit. Echter de gemiddelde waarde binnen die groep verschilt nogal: In Nederland is de periodeduur minstens een jaar langer.

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

Patronen zijn onafhankelijk van de inhoud De duur van de levensfase, waarin je iets constant kunt houden, zegt niets over de inhoud van waarmee je bezig bent: Ik ontmoette eens een man, die gemiddeld elk jaar een nieuwe vriendin had en daar een poosje mee samenwoonde. Hij bleek een levensfaseduur te hebben van 20 jaar. Dit klopte toch. Hij stopte dit patroon na 20 jaar en leeft nu al zes jaar met een en dezelfde partner. De workshop (Levens-) loopbaanplanning geeft de deelnemers onder meer inzicht in de duur van hun eigen levensfasen en in de overgangsverschijnselen daartussen. Dit heeft een positieve invloed op hun vermogen om te kunnen omgaan met stress. Ook leren zij om te gaan met wat op dit moment voor hen het belangrijkste is en kunnen zij hun huidige en/of hun toekomstige werkomgeving beter afstemmen op hun eigen behoeften. Hans Dalhuijsen is internationaal NLP-Mastertrainer en verzorgt certificatieopleidingen in interculturele NLP in zijn Institute of Social Engineering (ISE) Contact auteur: [email protected] Meer info: www.ise-training.nl

15


Ria Eijck

Levenskunst:

Wat heeft dit nu met NLP te maken?

van Idee naar Werkelijkheid Het zal zo’n twee jaar geleden zijn dat Tootje Broekema (mijn collega) en ik op een zonnige dag, op een mooi terras het plan opvatten om een spel te ontwikkelen. Beiden werkzaam als zelfstandig adviseur, trainer en coach in het welzijnswerk, wilden we mensen de gelegenheid bieden om in groepsverband op een speelse manier te laten ontdekken waar hun kansen en mogelijkheden liggen.

Het zou een leuk spel worden en het zou een spel worden waarbij geen enkel levensterrein geschuwd wordt. Voor ons waren de contouren duidelijk, maar nu de uitwerking en de actie nog. Omdat we enthousiast waren en wisten wat we wilden, vonden we, een klein jaar later, zowel een opdrachtgever als een financier en konden wij echt aan de slag. Onder het motto ‘Levenskunst’ zouden we een gezelschapsspel ontwikkelen, bedoeld voor ouderen die met veranderende leefomstandigheden te maken kregen. Doel van het spel: kansen en mogelijkheden ontdekken om met deze veranderingen om te kunnen gaan. Samen met een vormgever en een ontwerper en een klankbordgroep, die bestond uit zes 50+ers, gingen we aan de slag. Het werd een spannend proces, van plannen maken, plannen uitvoeren, voorleggen aan de klankbordgroep en weer terug om de opmerkingen te verwerken. Met een prachtig uitgevoerde dummy hebben we het spel in een viertal

16

pilotgroepen uitgeprobeerd. De reacties waren positief en de toepassingen werden talrijker. Het leuke is dat het een spel geworden is dat door iedereen gespeeld kan worden, NLP-er of niet. Ook de leeftijd maakt trouwens niet uit. Het is erg boeiend om Levenskunst met ouderen te spelen, maar de ervaring heeft geleerd dat bezig zijn met

het ontdekken van je kansen en mogelijkheden in veranderende leefomstandigheden niet aan leeftijd gebonden is. Nu, ruim twee jaar na de eerste brainstorm is het spel onder de titel “Levenskunst’ van de spellenfabriek gekomen. Dat trotse en blije gevoel bij het vasthouden van het eerste echte spel, is met geen pen te beschrijven.

Korte beschrijving van Levenskunst: • Iedere deelnemer begint aan het spel met een vraag, die hij/zij wil onderzoeken. • Alle deelnemers lezen hun vraag hardop voor. • Met behulp van de pijl op het spelbord kom je terecht bij één van de vijf categorieen kaartjes. Je pakt de bovenste kaart en leest de vraag/opdracht hardop voor. • De speler die aan de beurt is antwoordt. De anderen mogen meedenken, als de speler in kwestie dat wil. Er zitten ook groepsopdrachten in het spel. • Elke speler noteert voor zichzelf de gevonden antwoorden. • Na drie en zes rondes vraagt de spelleider welke informatie het spel tot nu toe heeft opgeleverd en of je met dezelfde vraag doorspeelt. • Na negen rondes is het spel over en vraagt de spelleider aan iedere speler afzonderlijk welke actie ze gaan ondernemen.

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Voor mij alles. Omdat ik zelf zo enthousiast ben over NLP wilde ik dat ook aan anderen overdragen. Wat ik vooral wilde overbrengen is het ontdekken van kansen en mogelijkheden. Dat is wat NLP ook aan mijn leven heeft toegevoegd. Er is niet één oplossing voor iets, er zijn heel veel oplossingen, de kunst is om ze te ontdekken. Vandaar dat het doel van het spel was: mensen in de gelegenheid stellen hun kansen en mogelijkheden te ontdekken. Het is voor mij ook heel duidelijk geworden dat het hebben van een doel, zo concreet mogelijk, absoluut helpt. We zagen het spel als het ware al voor ons, in gedachten speelden we het al met groepen mensen. En omdat het brein immers een doel nodig heeft, is het spel er ook gekomen. Dat de kaart niet het gebied is, werd ook duidelijk in de klankbordgroep. De verwachtingen die de deelnemers van het spel hadden, waren uiteenlopend. Juist dat heeft ons in de ontwikkeling van het spel enorm geholpen. De reacties die we kregen brachten ons keer op keer weer een stapje dichter bij ons doel.

Er is niet één oplossing voor iets, er zijn heel veel oplossingen, de kunst is om ze te ontdekken gestimuleerd moeten worden om ze te vinden, is de basis van het spel geworden. In de opdrachten in het spel hebben we gebruik gemaakt van technieken als associëren en dissociëren, visuele, auditieve en kinesthetische predikaten, reframes en metaforen. Spelleiders kunnen met behulp van de vooronderstellingen van NLP, metamodelvragen en doorvragen op submodaliteiten en procesbewaking het effect voor de spelers vergroten.

Terugkijkend op de afgelopen twee jaar, was het bezig zijn met het spel voor mij één grote vingeroefening NLP. Het is zo leuk om te merken wat je bewust en onbewust inzet en dat die elementen ook in het eindresultaat merkbaar zijn. Wat ons betreft ligt er een instrument waarmee op een speelse manier, met behulp van NLP, een bijdrage geleverd kan worden aan het welzijn van mensen.

Contact auteur: [email protected] Voor meer info: www.adviesgroepterts.nl

zie ook de advertentie op de binnenzijde van de achterflap

Een belangrijke vooronderstelling van NLP nl. “ieder mens heeft de hulpbronnen in zich voor positieve verandering”, is ook een belangrijke vooronderstelling van ons spel geworden. Ervan uitgaan dat mensen de verschillende antwoorden op hun vraag in zich hebben, maar alleen

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

17


Marcel Gazendam

Strategie voor Vitaliteit 1. Inleiding Al een tijdje onderzoek ik welke strategieën tot een bevordering van algehele vitaliteit leiden . Ik betrek hierbij onder meer biologische, medische en psychologische aspecten. Ik kijk naar andere culturen. Diepgaande verwondering over mens en natuur dringt zich steeds meer op. Alsmede het besef hoe diepgeworteld in onze maatschappij sommige misvattingen over vitaliteit en gezondheid zijn. In trainingen komen deze strategieen aan de orde in het kader van zelf-management. Daarbij betrek ik de wetenschappelijke grondslag, en wat wij met vitaliteit praktisch kunnen. Onderstaand enige kernpunten.

2. Wat is vitaliteit? Vitaliteit betekent: algemeen welbevinden. Gezondheid wil zeggen: afwezigheid van medisch aantoonbare aandoeningen. Een mens kan vitaal zijn zonder gezond te zijn en gezond zijn zonder vitaal te zijn. Iemand met een fysiek gebrek kan zich als mens volwaardig voelen, terwijl iemand zonder medisch vastgestelde afwijkingen een wrak kan zijn, lichamelijk en/of emotioneel. Denk hierbij aan het chronisch vermoeidheidssyndroom. De Wereld Gezondheids Organisatie hanteert als definitie: "Gezondheid is niet louter de

18

afwezigheid van ziekte, maar een zo compleet mogelijke toestand van lichamelijk, geestelijk en sociaal welzijn". Van belang hierbij is vooral het woord 'compleet', dat hier niet de betekenis heeft van 'volledig' of 'perfect', maar van 'wederzijds aanvullend' of compenserend'.

3. Psycho-somatiek Kernpunt bij vitaal leven en vitaal oud worden is het principe van psychosomatiek. Dat wil zeggen: de wisselwerking van lichaam, ziel en geest. Lichaam is het lichamelijke, ziel zijn de emoties en gevoelens en geest is het verstandelijke denken, de rede en de inspiratie. De wisselwerking kan het best begrepen worden in een beeld van drie spiegels die in een driehoek naar elkaar toe opgesteld staan. Als wij nu een diamant tussen deze spiegels leggen, ontstaat een gelijktijdige wederkerige verspiegeling in alle drie de spiegels. Elk spiegelbeeld

GEEST

ZIEL

LICHAAM

wordt daarbij oneindig verspiegeld in de andere beelden, denk aan het cacao-blikje van Droste! Het is niet zo dat deze weerkaatsing vertraagd in de spiegels komt, nee; als ik voor de spiegel ga staan, is het beeld er direct. Loop ik met de diamant weg, blijft het beeld niet nog even hangen! En de ene spiegel loopt niet 5 minuten vóór op de andere, er is een onmiddellijke weergave in drie kanten. Zo is elke gebeurtenis in lichaam, ziel of geest terstond in alle drie de vormen werkzaam. Er is dus niets dat niet in de gehele mens werkt.

4. Samengesteldheid: de lagen van de mens Om deze interactie te snappen maken wij een verder onderscheid: Het verstandelijke denken roept gevoelens en emoties op, dit alles brengt het hersen-zenuwstelsel en het endocriene systeem (hormoonstelsel) in actie. Het CZS (centrale zenuwstelsel) en het endocriene stelsel activeren vervolgens alle biologische systemen zoals het perifeer zenuwstelsel, de bloedsomloop, het spierstelsel, hart, longen en de spijsverteringsorganen. Het hormoonstelsel vervult daarbij de schakelfunctie tussen geest-ziel enerzijds en lichaam anderzijds, een buitengewoon gevoelig mechanisme dat tot in elke lichaamscel permanent uitwerkt. De hormoonfabriekjes zijn bescheiden van omvang

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

maar hier geldt wel heel duidelijk: klein maar fijn! Er zijn fabriekjes in de hersenen, en onder meer de schildklier en bijnieren. Je zou het ook anders kunnen zeggen: wij zijn onszelf voortdurend aan het herscheppen waarbij de “trilling”, het soort kracht dat wij inzetten, bepalend is voor datgene wat er geschapen wordt.

5. Jantje huilt, Jantje lacht Negatieve hormonen en positieve hormonen Eenvoudig gezegd kunnen wij het geheel in een negatieve toestand brengen of in een positieve toestand. Negatief wil zeggen dat onze gedachten en gevoelens onprettig gericht zijn, bv door angst, spanning, piekeren, tobben, zorgen, agressie, verdriet. Dit brengt hersenen en zenuwstelsel in spanning, en bevordert de aanmaak van negatieve hormonen, stoffen die via het bloed alle stelsels in het lichaam onder druk zetten. Angst voor een bedreigende toestand roept

Gedachten , gevoelens

Hersenen/zenuwstelsel

Hormonen

Alle biologische systemen: ZS, hart, longen, organen, Bloedsomloop enz

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

stresshormonen op, en dat werkt terstond (denk aan de onmiddellijke werking) op de ademhaling (gejaagd), hart gaat versnellen, spijsvertering valt stil, redelijke denken en voelen valt weg, de zenuwen prikkelen de spieren en de spierspanning loopt op, buikorganen in een kramp enz. enz. Een voortgezette negatieve toestand is ziekmakend en afweerverlagend (waarmee ik niet zeg dat elke ziekte uit een negatieve toestand voortkomt, dat is een heel andere stelling). Positief wil zeggen dat onze gedachten en gevoelens prettig ingesteld zijn, bv door rust, blijdschap, vertrouwen, enthousiasme, waardering, zorgzaamheid, ontroering, hoop enz. Dit brengt CZS en endocriene systeem in een gunstige trilling, hetgeen wil zeggen dat positieve stoffen overal in het lichaam hun goede werk doen, getransporteerd door de bloedsomloop en de signalen van zenuwstelsel! Ademhaling komt tot rust, de zenuwen sussen de spieren , de juiste tonus (spierspanning) komt terug. Bloedvaten ontspannen en het bloed kan overal komen. Alle organen van de buik voelen zich senang en gaan lekker hun best doen. De hersenen spinnen en er ontstaat ruimte voor redelijk denken en creativiteit. Een voortgezette positieve toestand is gezondmakend en weerstand-verhogend. Dit is psycho-somatiek, en de grondslag voor zelfgestuurde

v a n

w e l z i j n

vitaliteit: het systeem blijvend in de positieve instelling plaatsen.

6. Pupjes zijn aan het spelen… Opvallend is dat lichaam (organen), ziel (emoties) en geest (gedachten) zich gedragen als trouwe, gehoorzame knechten die buitengewoon snel en effektief elke opdracht vervullen die de baas geeft. Het zijn alle drie pupjes; jonge hondjes die met de juiste opvoeding hun plaats in het geheel snappen en ijverig gaan werken. Zonder opvoeding, leiding en richtlijn gaan ze maar wat spelen en uitproberen. Ze doen maar raak! Er moet dus wel een pósitieve opdracht zijn en geen negatieve. En er moet een eenduidige opdracht zijn en geen dubbelzinnige. (De dubbelzinnige wordt ook trouw uitgevoerd, dan raakt het orgaan dus in de war!) ‘Werkt gij heden voor hen, dan werken zij morgen voor U.’

7. Hoe zet ik jonge honden aan het werk? Yo man, relax! De mens is complex en tegelijk zo simpel als wat. We kunnen positief denken bereiken via één kernbegrip: ontspanning. (Onder positief denken versta ik hier positieve instelling van de mens als geheel, een scherper woord zou zijn positieve ingesteldheid of trilling of klank). Zodra er ontspanning is: kaboem… weerschijnt de diamant in alle 3 de spiegels. Het lichaam: de spieren wor-

19


den zacht en warm, het bloed stroomt rustig en gelijkmatig de vaten in, de ademhaling is regelmatig en diep (O2-CO2 wisseling!), hartslag is een mooi ritme. De darmen doen braaf en toegewijd hun werk, de lever verteert en ontgift, de maag verwerkt de aangeboden materie met precies de juiste aanpak. De juiste hormonen worden in de juiste hoeveelheid aangemaakt. De hersenen gaan doen wat ze moeten doen: rustig de juiste neurale verbindingen maken die nodig zijn voor de situatie. Gedachten zijn zinvol, opbouwend, positief en creatief, helder. Emoties kunnen zich voordoen en kalmeren weer. Alles wat ontspanning geeft is te gebruiken. En wat je kiest is individueel: voor de één is iets anders geschikt dan voor de ander. Alle systemen die zijn bedoeld om mensen lekker in hun vel te laten zitten werken op dit principe, op ontspanning, het is het begin, midden en einde van alle methoden en benaderingen die resultaat hebben.

8. Tienduizend manieren Er zijn wel 10.000 manieren om ontspanning te scheppen. Er zijn ingangen via de geest, via de ziel, via het lichaam en op alle drie de nivo’s is zeer veel beschikbaar…. Een greep: • Onderzoek je gedachtepatronen. Met behulp van RET (rationeel-emotieve therapie) en NLP kun je je gedachten positief instellen.

20

De viool van je denken brengt naar keuze de ene of de andere klank voort, al naar gelang de snaar die je aanstrijkt • Activeer de glimlachspieren. Onderzoek heeft aangetoond dat het in een glimlach brengen van de gezichtspieren de productie stimuleert van positieve hormonen. Gezicht en zintuigen staan in direct verband met hersenen en de klieren in de hersenen, dit is een snelle neurale verbinding! • Humor. Alles wat humor in het leven brengt (behalve misschien leedvermaak). Uit onderzoek bleek dat patienten die naar Laurel en Hardy-films keken sneller herstelden na een operatie dan een andere groep patienten. • Geef voorrang. Ik geef graag mensen voorrang bij het zebrapad als ik met de auto aan kom rijden. Zij kunnen dan met een gerust hart oversteken en ik vind het prettig om even te wachten. Zo raken wij beide in een positieve toestand! • Speel, speel, speel! Wij zijn veel te serieus. Kinderen en jonge dieren weten hoe het moet: een ludieke instelling, gericht op de leuke kanten van het

leven zet het systeem volslagen in de loslaat-modus. Speel met kinderen, met dieren, breng een speels element in je werk, je dagelijkse communicatie. • Gelijkmoedigheid in alles. Onze samenleving zoekt in veel opzichten de uitersten: vreugde en verdriet, de kick, de ultieme uitdaging, snelheid, snelheid, snelheid, genieten, genieten. Volgens Oosterse opvattingen is elke overmaat ongezond, brengt het systeem in de war, ook overmatige vreugde. In het Westen kennen wij dit ook: hysterische emoties. Aangezien alles in het leven tijdelijk is, ontstaat , bestaat en vergaat, is het goed mogelijk om bij alles meteen in het midden te gaan staan, en een milde gelijkmoedigheid tegenover alle wisselvalligheden van het bestaan te ontplooien. Nu is het zus, morgen is het zo…. En over 5 jaar-weer anders. Deze gelijkmoedigheid is niet saai, integendeel: op de bodem ervan bloeit een diepe ontspanning op die het systeem in een positieve toestand brengt. • Waardering voor alle levende en dode wezens. Er leeft van alles, zoekend naar behoeftebevrediging, mens, plant en dier. Daarin zijn alle wezens gelijk. We zouden met een rustige belangstelling naar alle verschijningsvormen kunnen kijken en verbondenheid ervaren in het streven van alles dat beweegt. Twee voordelen: we geven alles de ruimte en voelen ons er prettig bij.

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

• •

•

•

“Dode vormen”, materie, voldoen in allerlei behoeften van de mens. In dat opzicht verdient materie eveneens onze waardering. Wroet in de aarde. Betaal eens de boodschappen van de persoon voor je in de rij bij de supermarkt. Kijk uit je doppen. Louter het ontvankelijk naar buiten leren kijken is heilzaam. Laat vorm en kleur op je inwerken. En neem waar wat er dan gebeurt. Zing mee in een koor. Zingen is blijmakend (diepere ademhaling!).

9. Positieve instelling: twee valkuilen Ten eerste: het is belangrijk om verschil te maken tussen “positief denken” en “vervoering”. Met positief denken bedoel ik een rustige positief-neutrale gesteldheid zonder overdreven gemoedsaandoeningen zoals extase of fanatisme. Bij overmaat is er neiging tot hysterie en daar heeft positiviteit niets mee te maken – nuchterheid is wezenlijk. Een andere valkuil: het is niet de bedoeling om de negatieve emoties weg te stoppen of het lijden te ontkennen. Alles heeft een plaats in het geheel.

10. De taak van de mens Naar aanleiding van het voorgaande onderzoeken wij kritisch de waarden van het collectieve denken. Zijn dit ook onze, mijn waarden. Waar gaat het om in mijn leven? Zijn de maatschappelijke normen niet vaak klakkeloos overgenomen uit het verle-

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

den, zonder vaststelling van de werkelijkheidswaarde? Het zogenaamde verzet ertegen stoelt vaak evenzeer op emotionele gronden. Maak je vrij en wordt mentaal dissident van de samenleving terwijl je er deel van uit blijft maken. Een element in deze vrijheid is: concentreer je op het opbouwen van een positieve toestand en sluit je volledig af van het negatieve denken. Sta de eenzijdige negatieve gerichtheid van de media (die immers bestaan bij de gratie van ellende, bedacht of werkelijk) en je omgeving niet langer toe je te beïnvloeden. De viool van je denken brengt naar keuze de ene of de andere klank voort, al naar gelang de snaar die je aanstrijkt. En daarna: door jouw voorbeeld en je woorden draag je het principe van een positieve instelling over op de mensen om je heen.

11. Wetenschap, geneeskunde en psychosomatiek: de toekomst In Nederland werd dit verhaal 20 jaar geleden verworpen als een sprookje voor geitewollen sokken en zwevers. Nu is dit principe in USA en Nederland een zwaartepunt voor wetenschappelijk onderzoek geworden, omdat men inziet dat hier de doorbraken in geneeskunde en psychologie vandaan (zullen) komen. Enige voorbeelden: Aan de Universiteiten van Nijmegen en Utrecht is de psycho-neuro-immunologie een speerpunt: verbanden tussen geest, zenuwstelsel en afweersysteem. In de pijnklinieken verbonden aan uni-

v a n

w e l z i j n

versiteiten werkt men met dit principe (positief denken doet de interne productie van pijndempende hormonen, endorfinen, toenemen). Sonja van Zweden heeft exact beschreven hoe bij chronische stress er ontregeling optreedt in alle aspecten van lichaam-zielgeest, zogenaamd chronisch stress syndroom. Goethe Universiteit Frankfurt: het zingen in een koor versterkt het immuunsysteem en verbetert de gemoedstoestand. Luisteren naar klassieke muziek leidde tot een afname van de productie van het stress-hormoon cortison. Victoria Pain Clinic, een pijnkliniek in Victoria, Canada, geleid door Greenwood (arts), biedt een behandelplan met een brede benadering vanuit diverse disciplines. Stress- en pijnkliniek, Universiteit van Massachusettes, USA, geleid door microbioloog Jon Kabat Zinn, werkt met meditatie. De maatschappelijke kosten van de gezondheidszorg zullen het onderzoek naar deze vruchtbare aanpak versnellen. In dit model zit zowel een enorme bron van ziektepreventie als van genezing, terwijl de lasten goed beheersbaar zijn. En vanuit de medische wereld zal dit doordruppelen in opvoeding en onderwijs, zodat kinderen al vroeg getraind worden om zich in een welzijnbevorderende toestand te brengen… Mr. Marcel Gazendam, is Trainer /Adviseur bij Odyssee en Gazendam Training en Coaching. Contact met auteur: [email protected]

21


Angelique de Graaff

Chico en de paarden

Een verhaal dat inzicht geeft in het (contraproductieve) effect van jouw ‘controledwang’ op de ander… Een vrouw van midden dertig was naarstig op zoek naar een levensgezel. Telkens als ze een man – via dating-sites of contactadvertenties – ontmoette en vond dat het klikte, stuurde ze aan op vastigheid en toekomstplanning. En wel onmiddellijk. De mannen in kwestie haastten zich dan om (in pure shock) het vege lijf te redden. Resultaat: een kater na een one-night stand en een giga-deuk in het zelfvertrouwen van deze – overigens alleraardigste – vrouw. Deze metafoor schreef ik om haar een andere, luchtigere kijk op de zaak te bieden. Ze heeft het verhaal ontroerd aanvaard. Pikant detail: niet lang erna ontmoette ze de man die ze ‘los’ genoeg kon laten om hem zelf op de gedachte te brengen dat hij met haar verder wilde: ze zijn onlangs getrouwd…

22

Metafoor over de kunst van het ‘loslaten’ I Chico blies op zijn vingers. Een snerpend geluid gilde over de prairie. Vogels fladderden uit de bosjes naast hem, uit hun slaap opgeschrikt. Het was half vier in de ochtend. Een neveldeken versluierde alles tot op een meter van de grond. Het paard dat in de verte weg draafde leek geen benen te hebben. Hier en daar stak er wat kreupelhout boven de mist uit. Chico greep zijn breedgerande hoed van zijn hoofd en smeet deze met geweld op de grond. ‘Kritzmo!’ vloekte hij hartgrondig, en hij stampte op de bolling van zijn hoofddeksel. Met een droge knak spleet de bolling uiteen. ‘Kritzmo!’ brulde hij, harder nu. Hij graaide de vermorzelde hoed van de grond, plantte hem zonder ceremonie op zijn lange haren en beende, leren beenwindsels achter zich aanslepend, naar huis. Alweer een kostbaar bezit verloren aan de wildernis. Chico had het paard een maand geleden eigenhandig gevangen. Kort daarna vertelde zijn makker Whisko hem in de saloon over een kudde wilde paarden die hij had gezien: ‘Ongeveer een uur westwaarts, Chiek, prachtige paarden. Maar schuw. Ik was met Jacco zeker twee mijl van ze af

toen ze ons al in de gaten hadden. Als een stelletje dollen gingen ze een bos in. Jacco en ik probeerden ze nog te achterhalen, maar we zagen dat hun sporen het brede ravijn inliepen en we hadden geen zin in een ontmoeting met Lamme Vleugel, dus zijn we maar afgedropen. Geen moment te vroeg trouwens, want toen we later achterom keken, stond de hele heuvelkam rond het ravijn vol met gevederde vrienden, speren in de hand. Je zou denken dat de paarden van hen waren...’ Chico had niet laten merken hoe geïnteresseerd hij was. Hij wilde Jacco en Whisko niet in zijn buurt als hij zelf poolshoogte zou nemen. Paarden. Ja, Chico bezat zelf wel paarden. Gewone, doorsnee paarden, waarmee hij de koeien binnen zijn eigen territorium kon houden, of deze naar de naburige marktplaats kon drijven. Werkpaarden. Zijn passie gold echter wilde paarden. Paarden waar de mens nog niet zijn verwoestende invloed op had laten gelden. Paarden met temperament. Onbedorven en woest. Prachtig om te zien. Gracieus en angstaanjagend. Glanzend van gezondheid en schuimbekkend van eigenzinnigheid. Juist met die paarden wilde

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

hij een band. Juist zo’n paard wilde hij voor zich winnen. Zo’n paard wilde hij bezitten. Visioenen van tochten over de prairie, in duizelingwekkende snelheid. Zonder zadel, één met het dier. Handen aan de wapperende manen op weg naar de ondergaande zon. Omringd door een tiental net zo wonderbaarlijke creaturen. Klepperende hoeven, schuimvlokken en stomende neusgaten. Een vertrouwensband zo oud als de wereld. Chico had afgeleerd over zijn passie te praten. Zijn kameraden lachten hem uit. ‘Een paard is er om voor je te werken. Geen romantisch gedoe.’ En nu was het hem gelukt een wild paard te strikken in zijn lasso en huiswaarts te nemen. Met alle energie die hij in zich had, had hij gepoogd de wilde ros in te rijden. Te onderwerpen. In een kleine koraal, omringd door een hoog hekwerk, was hij dag-in-dag-uit bezig geweest met halsbrekende toeren om het paard te temmen. Een prachtig dier. Glanzend zwarte huid, weelderige gitzwarte manen en een waaierende staart die tot op de grond reikte. De eerste dagen had Chico hem met voedsel gelokt. De kale koraal had niets te bieden

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

gehad en na dagen zonder eten en drinken, had het dier zich verwaardigd om wat eten van Chico aan te nemen. Schichtig en vluchtig. Een klein klopje op de hals had hem doen steigeren, een tik tegen de achterhand had hem doen schoppen. Het had dagen geduurd voordat het dier zich had laten aanraken. Het hoofdtuig dat Chico hem vervolgens had omgegooid, had de vooruitgang weer dagen teruggezet. Het paard had vervolgens het tuig aan flarden geschuurd voordat er een tweede poging kon worden ondernomen. Hoofdtuig en lange teugel hadden Chico’s paard de erop volgende dagen in de ban gehouden. Een lange zweep hanteerde Chico ter aanmoediging. En toen hij zijn eerste poging had gedaan om het paard te bestijgen, volgde er een actie die het wildste rodeopaard hem niet had kunnen verbeteren: met een gecombineerde zijwaartse en opgaande beweging had hij Chico tot over het hek van de koraal gelanceerd. Woest had deze zijn gekneusde en gehavend lijf bijeengeraapt en was huiswaarts getogen. Een warme Bourbon tegen de pijn en vroeg naar bed. De volgende dag zou hij de zaken wat drastischer aanpakken. Het paard móest en zou zich aan hem onderwer-

v a n

w e l z i j n

pen. Het was zíjn paard, híj had hem gevangen. Of het dat nu leuk vond of niet. Het was drie uur in de ochtend toen hij het gebonk en gekraak hoorde. In zijn hoofd was al een kwaadaardig wezen met een hamer in de weer, maar dit speelde zich duidelijk buiten zijn eigen krakkemikkige gestel af. Hij sleepte zich uit bed. Greep gewoontegetrouw zijn hoed van de stoelknop en wikkelde zijn leren schoenlappen om zijn benen. In zijn lange onderbroek strompelde hij stram van de kneuzingen de deur uit om te zien wat er gaande was. Wat hij zag deed hem zijn pijn tijdelijk vergeten. Het koraalhek was finaal versplinterd en het paard verdwenen. Chico blies op zijn vingers. Een snerpend geluid gilde over de prairie. Vogels fladderden uit de bosjes naast hem, uit hun slaap opgeschrikt. Het was half vier in de ochtend. Een neveldeken versluierde alles tot op een meter van de grond. Het paard dat in de verte weg draafde leek geen benen te hebben. Hier en daar stak er wat kreupelhout boven de mist uit. Chico greep zijn breedgerande hoed van zijn hoofd en smeet deze met geweld op de grond. ’Kritzmo! vloekte hij hart-

23


grondig, en hij stampte op de bolling van zijn hoofddeksel. Met een droge knak spleet de bolling uiteen. ‘Kritzmo!’ brulde hij, harder nu. Hij graaide de vermorzelde hoed van de grond, plantte hem zonder ceremonie op zijn lange haren en beende, leren beenwindsels achter zich aanslepend, naar huis.

II Chico lag op zijn buik op het natte stekelige gras. Het was nog vroeg in de ochtend. Gisteren had hij de kudde wilde paarden ontdekt waar Whisko het over had gehad. Schitterende dieren. Grauw-grijs met gitzwarte manen en staart. Grote glanzende ogen en een zwarte neus. Tamelijk klein en wendbaar. Als klipgeiten waren ze de steile helling van het brede ravijn opgestormd, toen ze lucht van hem kregen. Zijn eigen paard had Chico moeten achterlaten, want de grond was voor hem te onbegaanbaar gebleken. De wilde paarden daarentegen, denderden er met woeste gratie overheen. Hij had zijn verrekijker uit zijn zadeltas meegenomen en nu lag hij op het hoogste punt van de tegenoverliggende bergkam. Tussen hem en de paarden lag het brede ravijn. Een mijl verderop, waar het brede ravijn dramatisch versmalde, lag het indianendorp van Lamme Vleugel, wist hij. De afgelopen jaren waren er tussen de indianen en de kolonisten geen ongeregeldheden voorgevallen. Ze lieten elkaar met rust. Zo af en toe waagde een indiaan zich in de buurt van Chroscoe, de

24

plaats waar Chico’s saloon zich bevond. En reizigers meldden de aanwezigheid van indianen, als ze over de oostelijke route door de prairie Chroscoe aandeden. Chico stelde zijn kijker scherp op de plek waar hij de kudde vermoedde. Ja, daar stonden ze. Als schichtige herten stonden ze te grazen met de achterbenen bijna zichtbaar in de startblokken. Naast zijn oor knapte een takje. Chico schoot rechtop, maar een voet hield zijn schouder tegen. Schuin omhoog keek hij tegen de lichter wordende hemel op naar het silhouet van een meisje. Een indiaans meisje dat haar voet ferm op zijn schouder hield. ‘Sjjj,’ siste ze. Ze zakte op haar knieën en een hand nam de plaats van haar voet op zijn schouder in. ‘Sjjj.’ Ze gebaarde naar haar getuite lippen en vervolgens naar de kudde aan de overkant. De kudde was door de kijker goed te zien geweest, maar met het blote oog in de optrekkende duisternis kon Chico hem niet onderscheiden. Het meisje blijkbaar wel, want ze wees met grote stelligheid. ‘Sjjj, anders verdwijnen ze.’ ‘He, je spreek mijn taal,’ fluisterde Chico verbaasd. ‘Dat heb ik geleerd van Wijze Bleke. Hij heeft mij verteld van jonge Chicano die paarden gevangen houdt.’ ‘Ik houd geen paarden gevangen’, protesteerde Chico, ‘ik bewonder die wilde paarden. Ik wil er een aan mij laten wennen.’ Het meisje stond geruisloos op en liep de helling af het brede ravijn in. Chico kreeg de indruk dat ze wilde dat hij

haar volgde. Hij deed zijn laarzen met de ijzeren hakken en sporen uit en wikkelde zijn beenlappen onder zijn voeten. Bijna net zo onhoorbaar als zij volgde hij het indianenmeisje. Onderaan de helling hield ze stil. Twee handen achter haar rug gebaarden dat hij moest blijven waar hij was. Hij stopte abrupt. Om de een of andere reden vertrouwde hij het meisje volkomen en hij was benieuwd wat ze aan hem wilde laten zien. Het meisje liep een paar stappen verder tot zij vanaf de andere kant van het ravijn volkomen zichtbaar moest zijn voor de kudde. Chico kon op de andere helling nog niets anders onderscheiden dan rotsblokken en cactussen en hier en daar een bosje kreupelhout. De helling, hoewel veel steiler, zag er eender uit als de helling waarvan zij zojuist waren afgedaald. Hij zakte op zijn hurken en wachtte af. Het meisje stond roerloos aan de voet van de helling. In de intense stilte van dat moment, juist als de dag het overneemt van de nacht, borrelde er een zacht geluid op uit het meisje. Zoet kabbelende tonen klokten uit haar keel. Zoiets moois had Chico niet eerder uit een mensenkeel horen komen. Betoverd staarde hij haar aan. Ze werd stil en stapte verder het brede ravijn in. Een grote, brede vlakte. Kaal en grijs. Kiezels en dotten mos. Her en der een verdwaalde cactus. Ze liep ontspannen naar het midden van de vlakte in de richting van de helling aan de overzijde.

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Weer bleef ze staan. Opnieuw stegen er zachte tonen op die Chico’s ziel beroerden. Nog voordat hij goed en wel besefte wat er gebeurde, denderde de kudde paarden het ravijn in. Grote stofwolken sloegen de helling af en onttrokken een deel van de kudde aan het gezicht. Tien, twaalf schitterende dieren zetten vaart in de richting van het meisje. ‘Nee!’ brulde Chico, ‘nee, kijk uit!’ Hij vloog overeind om het meisje weg te grissen van de plaats waar ze zo duidelijk gevaar liep. Maar verbaasd bleef hij staan. Het meisje, onbeweeglijk op dezelfde plek, had haar hand omhooggestoken als om hem te zeggen: ’Blijf waar je bent.’ En daar zag hij de dieren links en rechts aan haar voorbij stuiven. Hinnikend en snuivend. Ze maakten ieder voor zich een korte draai om terug te keren en stoven wederom langs haar heen. Dit herhaalde zich een aantal malen, totdat ze hun draf verwisselden voor een rustige stap en

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

hoofdschuddend en briesend om haar heen kwamen staan. De stofwolken gingen liggen en het briesende gestamp maakte plaats voor zacht gesnuif. Nu pas hoorde Chico opnieuw het geluid dat uit het meisje kwam. Een zacht klokkend geluid, dat een kalmerende uitwerking op hem had. Het meisje verzette een paar stappen. De paarden liepen met haar mee. Het meisje dook onder de hals van een paard door en giechelde plagerig toen een ander paard haar voorbeeld wilde volgen, maar tot een halt werd gebracht door het eerste paard. Ze tikte speels op de neus van een ander en streelde de flank van een volgende. Intussen liep ze een eindje verder. De paarden volgden haar terwijl ze de grappigste capriolen maakten, en haar speels zetjes gaven met hun dampende neus. Ineens schuifelde de kudde onrustig uiteen. De paarden keken om zich heen. Er stond iets te gebeuren. Hier en

v a n

w e l z i j n

daar hinnikte een paard verwachtingsvol. De paarden, die het meisje omringden, keken gezamenlijk naar een punt vanwaar zij zelf gekomen waren. Nu hoorde Chico wat de paarden blijkbaar al eerder hadden gehoord. Een zacht gesnuif en gestamp. Nog een paard? En waarom was dat paard achtergebleven? Het meisje hief haar oorspronkelijke, vreemde gezang aan. De paarden om haar heen stonden roerloos te wachten. Het achtergebleven paard scheen dit als een aanmoediging te beschouwen, want aarzelend zette het wat schreden in de richting van het ravijn. Chico schreeuwde het bijna uit van verbazing: dat was zíjn paard! Het paard dat dagen ervoor uit zijn koraal was gebroken, dat hij weg had zien draven de mistige vrijheid tegemoet. Zo had hij het toen niet gezien. Weggelopen. Weg van hem, dat was wat hij had gevoeld. Weg, onterecht weg. Alle energie verspild. Alle geduld voor niets. Nu zag hij pas dat het dier zijn vrijheid had gezocht. De prairie. De paarden. Zijn eigen kudde was al wekenlang doorgetrokken. ‘Zijn’ gitzwarte paard had aansluiting gevonden bij deze prachtige, grauwgrijze dieren en ze hadden hem geaccepteerd. Alleen: zìj kenden dit bijzondere indiaanse meisje en hìj nog niet. Chico voelde een behoefte om het paard toe te schreeuwen: ‘Kom, maar. Wees niet bang. Zij zal je niet van je vrijheid beroven. Kijk maar naar je nieuwe vrienden. Ze laten je zien dat je haar kunt

25


Joost van der Leij vertrouwen. Sluit je aan en geniet!’ Ineens voelde hij dat de ogen van het gitzwarte paard op hem gericht waren. Hij zag de spieren van het edele dier tot het uiterste gespannen. Klaar om te vluchten. En terwijl Chico de blik van het dier vasthield, voelde hij een intense droefheid over zich komen. Hoe kon hij het dier vertellen dat hij hem de vrijheid gunde. Dat hij het dier in zijn overweldigende aardse schoonheid had willen koesteren, niet belemmeren. Hij keek naar het meisje en wist dat zij de vrijheid bood die nodig was om de dieren aan zich te binden. Dat ze gaf zonder te vragen, dat ze genoot zonder te willen houden, dat ze liet zonder te dwingen. Diep geraakt draaide hij zich om en beklom de helling op weg naar huis. Dankbaar voor wat het meisje hem had laten zien. Overweldigd door de schoonheid van de kudde en bezeten door de wens hen te laten zijn wat ze waren. Grote stappen brachten hem naar de plek vanwaar hij op zijn buik gelegen de kudde had bespied. Waar het meisje hem had gevonden. Het wijze meisje, het meisje dat wist. Hij raapte zijn laarzen op en liep in gedachten verzonken verder tot er – voor de tweede maal die ochtend – een tak kraakte. Hij draaide zich schielijk om. En daar, op een pas of twintig afstand stond het paard. Gitzwart stak het af tegen de lichte hemel. Zijn staart zwaaide en zijn neus vormde dampige wolkjes. Een zacht briesend geluid. Een bijna onhoorbaar schra-

26

pende hoef. ‘Nerio,’ fluisterde Chico, bij wie deze naam ineens te binnenschoot als zeer toepasselijk. ‘Nerio, brave jongen, wees maar niet bang, ik zal je niet meenemen.’ En hij draaide zich om om verder te lopen. Toen drong het pas tot hem door dat het paard zich niet bij het meisje en de kudde had aangesloten. Dat hij het ravijn was overgestoken en de helling opgeklommen achter hém aan. Hij draaide zich om. Geen paard. Teleurgesteld dat hij zichzelf zo in de maling had genomen, wilde hij verder sjokken. Een zacht gehinnik klonk vlak voor hem, vanachter een bessenstruik. Nerio? Hij durfde het niet te geloven. Het paard had hem ongemerkt

weten te passeren. En zo, kat-en-muis-spelend, naderden ze zijn eigen trouwe ros, dat hij achtergelaten had, vastgebonden aan een boom. Als Nerio al onrustig zou zijn geworden, was dat niet te merken. Terwijl hij zijn paard besteeg om huiswaarts te keren, draafde Nerio talloze keren rondjes om hem heen om tenslotte eerder dan hij thuis te komen. Daar trof Chico hem aan, dralend om de koraal met het gerepareerde hekwerk. ‘Nee Nerio, ik zal je niet meer vangen en opsluiten.’ En hij zette zijn eigen paard op stal, gaf het te eten en liep zijn huis in. Vanaf die dag kwam Nerio hem dagelijks bezoeken en toen de kudde grauwzwarte paarden verder trok, bleef Nerio achter. Hij stond Chico toe hem te berijden en samen de prairie te verkennen en Chico wist dat dit zou voortduren zolang hij hem de vrijheid zou laten. En op vele tochten sloot zich een meisje aan. Een indianenmeisje met een lieflijke stem, gezeten op een grauwzwart paard… Angélique de Graaff is co-trainer bij BGL & Partners en werkt als trainer/coach vanuit haar bedrijf Cherub NLP Training & Coaching

Contact met auteur: [email protected] Voor meer info: www.cherub.nl www.bgl.nl

Traumaverwerking; een casus De volgende casus gaat over een ernstig lichamelijk en geestelijk mishandelde vrouw. Cliënte heeft toestemming gegeven om haar case te publiceren, omdat het haar vurige hoop is dat hiermee eventueel ook andere vrouwen, in vergelijkbare situaties, geholpen kunnen worden. Ondanks dat de kans dat haar familie deze casus onder ogen krijgt zeer klein is, zouden de gevolgen zeer ernstig zijn. Daarom vraag ik de lezer om verstandig om te gaan met de informatie die hier gegeven wordt. F. is een Marokkaanse vrouw van 27, die woont in het zuiden van het land. Zij woont nog bij haar vader en moeder en haar jongere broer en zus. F. is sinds haar eerste menstruatie voortdurend zowel geestelijk als lichamelijk mishandeld door haar moeder. De geestelijke mishandeling en de dreiging van lichamelijk geweld gaan nog tot de op de dag van vandaag door. F. wil een goede moslim zijn. Zij bidt veel en in mijn Westerse visie volgt ze de wetten en vereisten van haar geloof zeer streng op. Uiteraard wil zij dat de mishandeling zo snel mogelijk stopt. Echter, de enige uitweg die zij ziet, is om te trouwen en op die manier het ouderlijke huis te verlaten. Om te voorkomen dat zij echter van de ene situatie van mishandeling in de andere komt, wil zij per se trouwen met een Europese Marokkaan, dat wil zeggen een goede Marokkaanse moslimman die zoveel Westerse waarden en normen heeft dat hij goed met zijn vrouw en kinderen omgaat. Natuurlijk zou zij zelf het ouderlijke huis kunnen verla-

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

ten, maar dit zou betekenen dat ze verstoten zou worden uit de familie en als “hoer” te boek zou komen te staan. Hierdoor zou ze haar jongere broer en zus, die zij in grote mate heeft opgevoed niet meer mogen en kunnen zien. In de afweging de mishandeling te ondergaan en zo het contact met de jongere broer en zus te kunnen houden of alle contacten te verbreken kiest zij bewust voor dat eerste. Trouwen is dan ook haar enige hoop. Juist omdat zij weet dat als zij in haar huwelijk opnieuw mishandeld zou worden dat zij zou scheiden van haar man, en daarmee ook verstoten te worden uit de familie als “hoer”, is haar er alles aan gelegen om de juiste man te vinden. Uithuwelijken heeft voor haar dus geen zin, omdat zij weet dat dit uiteindelijk op hetzelfde neerkomt als zelf weggaan uit het gezin. De lichamelijke mishandeling bestond eruit dat zij ernstig geslagen werd met de hand, stokken en riemen. Zo ernstig zelfs dat zij hier open wonden aan over hield. De

v a n

w e l z i j n

geestelijke mishandeling bestond er o.a. uit dat moeder kokend water bij haar gezicht hield en dreigde haar gezicht te verbranden zodat ze zo lelijk was dat geen enkele jongen haar meer wilde hebben. De mishandeling die nu nog gaande is bestaat eruit dat zij thuis opgesloten is en het overgrote deel van het huishouden moet doen, dat zij voortdurend gecontroleerd wordt en dat moeder haar met regelmaat aan het schrikken maakt en woedende ruzies voert. Jaarlijks gaat het gezin op vakantie naar Marokko, waar moeder samen met de tantes aan de slag gaat om F. tegen haar zin uit te huwelijken. Ondanks de enorme druk die op haar gelegd wordt om neven te trouwen (onder het mom dat het toch zo zielig is dat hij zo arm is en dat hij ook graag naar Nederland komt), weigert zij aan een huwelijk mee te werken, omdat zij weet dat dit erop neerkomt dat zij uiteindelijk toch verstoten wordt. Zoals bij veel situaties wordt haar weigering afgereageerd op de jongere zus, zodat F. zich

27


schuldig voelt om wat zij haar zus, van wie ze veel houdt, aandoet. Zo wordt de jongere zus (16) nu uitgehuwelijkt aan de eerder door F. afgewezen neef. Omdat F. weigert uitgehuwelijkt te worden, heeft moeder samen met de tantes de hulp ingeroepen van zwarte magiërs en een vloek laten uitspreken over F. zodat zij nooit een Europese Marokkaan zou vinden. Wat ik niet wist is dat zwarte magie goed binnen de moslimcultuur blijkt te passen. F. was er dan ook sterk van overtuigd dat een groot deel van haar problemen veroorzaakt werd door zwarte magie. F. heeft onder strenge begeleiding en controle de HEAO gedaan, maar mag van moeder niet werk op haar niveau doen, omdat dit vaak reizen en contact met mannen inhoudt. Maar omdat moeder graag het geld dat F. kan verdienen wil hebben, is voor haar een baan gevonden vlak in de buurt zodat zij daar, weer onder strenge controle, kan werken. Op haar werk echter heeft F. beschikking over Internet en na tot God gebeden te hebben om hulp, is zij zelf op zoek gegaan naar hulp voor angsten, depressies en huilbuien. Op www.tiouw.com aangekomen heeft zij het gratis rapport Hoe Angst en Onzekerheid te Stoppen gedownload en op basis daarvan de telefonische hulplijn gebeld alwaar ik voor het eerst met haar in contact kwam.

28

Tijdens het verkennende gesprek, werd meteen duidelijk dat het hier ging om ernstige mishandeling. Niet alleen door de beschrijvingen van het topje van de ijsberg van de mishandeling (later vertelde ze daar steeds meer over), maar ook omdat zij telkens emotioneel brak en zeer hard moest huilen terwijl ze vertelde hoe erg het wel niet was. Het is voor de therapeut heel belangrijk om meteen in dit eerste gesprek al een provocatieve houding te hebben, maar tegelijkertijd om niet tegen de cliënte in te gaan. Normaal gesproken wanneer een cliënt tal van negatieve overtuigingen uitspreekt, is het goed om juist direct tegen deze overtuiging in te gaan, zodat het onbewustzijn zo snel mogelijk de boodschap krijgt dat er iets verkeerds geleerd is. Zou je omwille van rapport met de cliënt meegaan in de negatieve overtuiging, dan maak je de overtuiging juist vaster. Echter wanneer cliënt zo van streek is als in deze situatie, is bevestiging de enige optie. Echter wel bevestiging vanuit een provocatieve houding zoals binnen Provocative Therapy van Frank Farrelly dat door dr. Richard Bandler gebruikt is als een van de uitgangspunten van NLP. Dit houdt in dat jezelf ervoor zorgt met state control dat je zelf positief, blij en vrolijk blijft en ook met een grote glimlach al dan niet een beetje lachend tegen cliënt zegt dat het inderdaad allemaal heel erg is. Het incongruente gedrag zorgt ervoor dat het onbewustzijn van cliënt

oppikt dat het misschien toch anders leert. Van belang is dat de provocatieve houding gecombineerd worden met de zorgzaamheid van de liefde voor de cliënt en humor. Gelijkertijd is het belangrijk om de focus te veranderen van alles wat er verkeerd gegaan is, naar wat er in de toekomst goed gaat. Door uit te leggen dat er goede oplossingen zijn voor dit soort problemen (en dat met het aanleren van een aantal technieken je de emotionele stress van het verleden kan loslaten en je weer beter voelen), schep je nieuwe mogelijkheden. Begin zo snel als mogelijk over data voor behandeling zodat de deur naar verandering en verbetering verder open komt te staan. Nadat cliënte haar verhaal kort gedaan heeft, stel ik een behandeling voor van twee sessies van twee uur om de problemen op te lossen. In de eerste sessie wordt dan het concrete probleem opgelost en in de tweede sessie, twee weken later, worden de goede ervaringen van die afgelopen twee weken vervolgens geïntegreerd in de komende maanden en jaren zodat ze van tevoren al weet dat het weer goed met haar gaat. Omdat haar moeder haar in alles controleert (kilometerstanden van haar auto e.d.), moet cliënte in het geheim en met smoesjes naar de praktijk komen voor de eerste sessie. Eenmaal aangekomen herhaalt zich hetzelfde patroon weer. Cliënte is erg overstuur als zij terug denkt

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

aan alles wat haar aangedaan is en wat zij gemist heeft. Het eerste kwartier geef ik cliënte veel ruimte om alle ellende die ze meegemaakt heeft en voelt te uiten zodat ik me een goed beeld kan vormen van wat er allemaal aangepakt moet worden. Tegelijkertijd maak ik vanuit een gevoel van humor en liefde voor het welzijn van cliënte, harde grappen over het leed dat zij geleden heeft. Ondanks de huilbuien, blijkt dat ze hier toch nog wel om kan lachen. Ik merk dan ook op dat ze zeer snel tussen lachen en huilen heen en weer kan gaan. Dit is een hoopgevend punt omdat het goed kunnen voelen van positieve gevoelens één van de snelste manieren is tot het oplossen van de problemen. Hoewel het mijn visie is dat mensen niet ziek zijn, en er ook niets mis met ze is, maar dat ze slechts de verkeerde dingen geleerd hebben, maak ik toch gebruik van psychiatrische “ziektebeelden”. Niet omdat het hier om echte ziektes zou gaan, maar omdat het als het ware categorieën zijn van wat mensen verkeerd geleerd hebben. In 1999 heb ik een link gelegd tussen de negen types van het Enneagram en de negen psychopathologieën die de World Health Organisation onderkent in de IDC-10 classificatie. Door het grote gemak waarmee zij tussen lachen en huilen switcht is mijn eerste inschatting van cliënte dat zij emotionele borderline problematiek heeft. In het eerste kwartier bouw

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

ik in mijn hoofd het programma op wat we die sessie gaan doen om de problemen te laten verdwijnen. Het is duidelijk dat cliënte slecht met emoties om kan gaan, veel last heeft van traumatische ervaringen uit het verleden en zeer stressvolle toekomstbeelden heeft. Het programma ziet er dan ook als volgt uit. Cliënte dient de Neuro-Hypnotic Repatterning (NHR) techniek te leren om controle te krijgen over haar gevoelens. En de NLP techniek voor het stoppen van fobieën en het verwerken van trauma’s. Daarnaast ga ik kort haar Enneagramtype bepalen om haar een Aha-erlebnis te geven, enig inzicht in haar eigen persoonlijkheid en mijn autoriteit te versterken. En tenslotte wat er verder nog ter tafel komt. Voor de NHR techniek vraag ik cliënte eerst om terug te denken aan een specifiek moment waarop ze zich echt heel naar voelde. Dit doet ze met groot gemak, en door het huilen is het ook makkelijk te zien dat ze de state echt goed doorvoelt. Vervolgens vraag ik haar om te voelen waar het gevoel begint. Dit voelt ze goed aan. Daarna vraag ik haar hoe dit gevoel beweegt. Draait het of beweegt het naar boven of naar onderen. Zodra cliënte het patroon van haar gevoel gevonden heeft, vraag ik haar om het gevoel buiten haar te plaatsen en voor haar te visualiseren te beginnen bij het beginpunt van het gevoel. Dit lukt.

v a n

w e l z i j n

Vervolgens vraag ik haar om het oude patroon van het gevoel buiten haar te zien bewegen. Dit lukt ook. Dan vraag ik haar om het hele patroon om te draaien zodat het begint in het eindpunt en dat het in tegengestelde richting draait. Dit lukt ook. Dan duw ik het nieuwe tegengestelde patroon met veel kracht terug in haar lichaam, en vraag of ze voelt dat het nu in tegengestelde richting stroomt. Dit voelt ze inderdaad zo. Dan vraag ik haar of ze dit nieuwe gevoelspatroon kan herhalen. Dat kan ze. Vervolgens vraag ik of ze het kan blijven herhalen. Dat kan ze ook. En tenslotte vraag ik of ze het kan versnellen. Dat lukt dan ook nog. Na haar dit een korte tijd te hebben laten doen, vraag ik haar wat er met het oude gevoel gebeurd is terwijl ik met analoge markering met mijn handen toon dat het uitgedoofd is. Ze zegt dat het nare gevoel verdwenen is. Ik leg uit dat dit slechts stap een is en dat het belangrijk is om altijd met stap twee te volgen, namelijk het terugdenken aan een specifiek moment dat ze zich goed voelde. Voor haar is dat salsa-dansen (in haar eentje wel te verstaan). Wanneer ze hier aan terugdenkt, zie ik meteen haar stemming omslaan en haar gezicht oplichten. Inderdaad een goed moment dus. Opnieuw vraag ik haar om te voelen waar dit goede gevoel begint en hoe het beweegt. Wanneer zij vastgesteld heeft hoe dit patroon beweegt,

29


Drie rituelen uit Israel Regardie’s The Art of True Healing.. Als eerste de Lesser Pentagram Ritual om negatieve energie en magie uit te bannen: 1. Touch with the forefinger your forehead and say Ateh (Unto Thee). 2. Touch your breast and say Malkuth (The Kingdom). 3. Touch your right shoulder and say veGeburah (and the Power). 4. Touch your left shoulder and say ve-Gedulah (and the Glory). 5. Clasp your hands upon your breast, and say le-Olahm, Amen (to the Ages, Amen.) 6. Turn to the East, draw a pentagram with your finger (that of Earth) with the proper weapon (the Wand for calling. the dagger for banishing). Say Ye-ho-wau. 7. Turn to the South, do the same, and say Adonai. 8. Turn to the West, do the same, and say Eheieh.. 9. Turn to the North, do the same, and say Agla. 10. Extend your arms in the form of a Cross, and say: 11. Before me Raphael 12. Behind me Gabriel 13. On my right Michael 14. On my left Auriel 15. For about me now the Pentagram flames 16. And in the Column stands now the six-rayed Star. (=Hexagram) 17. Touch with the forefinger your forehead and say Ateh (Unto Thee). 18. Touch your breast and say Malkuth (The Kingdom). 19. Touch your right shoulder and say veGeburah (and the Power). 20. Touch your left shoulder and say veGedulah (and the Glory). 21. Amen en de Middle Pillar Ritual om jezelf te genezen en beter te gaan voelen: 1. Stand in the Temple (or other location) facing West. (This is because you are taken to be standing in the East, source of the Light of the Golden Dawn as it manifests on the Earth plane.) Arms are stretched out straight to both sides. On your right (the North) is the Black Pillar of Severity; on

30

your left (the South) is the White Pillar of Mercy. You stand in between as the Middle Pillar of Balance. 2. A blindingly brilliant white light, the Light of the Infinite God (Ain Soph Aur) originates far above your head, coming from the Crown. (Saharshra). 3. The light descends to the top of your forehead, forming a sphere the size of your head. Vibrate, strongly: EH-EI-EH ("I AM") 4. When this is felt strongly, allow the light to descend to the Daath center (throat chakkra).) Vibrate: YHVH ELOHIM (I Am the Mighty One of God.) 5. Allow the Light to descend further to the heart center (Tiphareth/Anahatta chakra). Vibrate: YHVH ELOAH VE-DAATH. (I Am the Lord of Knowledge.) 6. Allow the Light to descend through the Solar Plexus, down to the Svadisthana Chakra (generational center) at Yesod. Vibrate: SHADDAI EL-CHAI (Lord of Life.) 7. Allow the Light to descend further, through the Muladhara Chakra (root center) and all the way down to the earth, gaining density as it progresses. Vibrate: ADNI HA-ARETZ (Lord of the Earth.) 8. The Light of the Golden Dawn now surrounds the whole body of the Initiate. 9. Allow it to ascend back up to center it in the Heart, where it becomes established in fullness. 10. From this Center the Light may be channelled as a healing energy, through the palm of the right hand, as a white ray of force aimed at an object. The Light may also be established in the Heart and utilized as a catalyst for meditative states and visions, if it is meant to be so. En een manier om met een glas water jezelf te reinigen van negatieve energieën en dergelijke. 1. Neem een glas water. 2. Doop je vingers in het water 3. Was met je natte handen je hele lichaam door ongeveer 1 centimeter boven je lichaam met je handen een wassende beweging te maken. 4. Klop drie keer op de rand van het glas om de negatieve energie die je afgewassen hebt in het water te zetten. 5. Gooi het vervuilde water weg.

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

vraag ik haar dit nu meteen in dezelfde richting te blijven herhalen en te versnellen. Cliënte merkt inderdaad dat hierdoor het goede gevoel versterkt wordt. Om cliënte sterk te laten ervaren hoe makkelijk zij tussen nare gevoelens en goede gevoelens kan switchen, vraag ik haar deze techniek nog twee keer te doen, maar dan met andere nare gevoelens. Doordat cliënte vertrouwen op begint te bouwen dat deze techniek echt werkt en haar verder kan helpen, worden de gebeurtenissen waar zij aan terugdenkt steeds traumatischer. Maar telkens is zij prima in staat om het nare gevoel te stoppen en het goede gevoel op te wekken en te versterken. Op dit punt merken de meeste mensen op dat ze inderdaad makkelijk nare gevoelens kunnen stoppen en zich weer goed kunnen voelen, maar dat als zij stoppen dit bewust te doen, zich weer snel naar voelen. Zo ook cliënte. Ik leg uit dat zij nu alleen een techniek geleerd heeft waarmee ze acute nare gevoelens kan laten verdwijnen. Dat haar onbewustzijn dit nu aan het leren is waardoor het in de komende dagen en weken steeds makkelijker en automatischer zal gaan. Tegelijkertijd leg ik uit dat het ook komt omdat het verleden nog te veel op haar drukt en ze zich nog te veel zorgen maakt om de toekomst, maar dat ik haar daar een andere techniek voor ga leren. Ik vraag haar terug te denken aan een traumatische

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

periode in haar leven, maar meteen naar het moment te gaan vlak nadat het voorbij was en ze zich weer enigszins goed voelde. Wanneer ze dit beeld goed voor ogen heeft, vraag ik haar dit beeld zwart/wit te maken en circusmuziek te horen. Dit lukt. Dan vraag ik haar de hele film van de nare periode versneld terug te spoelen tot voorbij het begin. Dit lukt ook. Om te testen of het goed gelukt is, vertel ik tegen cliënte dat zij zich vroeger heel erg druk gemaakt heeft over wat er gebeurd was, dat ze dat heel goed kon en dat wanneer ik haar zou vragen om dat nu weer te proberen dat het toch zou moeten lukken, toch? Vervolgens vraag ik haar om het oude gevoel tevergeefs proberen terug te halen. Dit lukt haar niet en ze gaat lachen in plaats van huilen. Ik blijf maar roepen om het te proberen en hoe harder ik haar onder druk zet (op een ironische manier natuurlijk, het moet duidelijk voor haar zijn dat ik het niet echt wil), hoe harder ze gaat lachen. Op deze manier verwerken we nog twee andere nare gebeurtenissen uit het verleden, en ik geef haar het huiswerk mee om de komende twee weken alle nare gebeurtenissen waar ze aan denkt op deze wijze te ontdoen van hun emotionele lading. Daarna vraag ik haar of ze zich ook druk maakt om de toekomst. Dit weet ik al lang, maar ik wil graag dat zij die emotionele toestand weer voelt zodat ik de techniek om

v a n

w e l z i j n

daar mee om te gaan goed kan leren. Ik leg haar uit dat om zich drukt te maken over de toekomst ze als het ware een soort rampenfilm verzint die ze bekijkt en waar ze naar van wordt. Ik stel voor die film nog een keer helemaal af te kijken, maar wel voor de allerlaatste keer. (Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat alle ingebeelde ellende bewust wordt, zodat je niet slechts de helft wist waardoor de andere helft mensen nog naar maakt). Met een soort begeleide visualisatie loop ik met haar door een van de rampenscenario’s waar zij zich druk om maakt heen. Ik maak het nog veel verschrikkelijker (met humor) waardoor ze sowieso al een emotie blow-out krijgt en door er provocatief mee om te gaan een contrareactie. Daarna maak ik cliënte echter duidelijk dat ondanks al deze ingebeelde ellende het op een gegeven moment wel weer voorbij is, toch? Zodra ze hier mee instemt, vertel ik haar om het beeld stil te zetten, zwart/wit te maken en de circusmuziek aan te zetten. Wanneer dit gelukt is vraag ik haar de hele rampenfilm versneld terug te spoelen tot voorbij het begin. Dit lukt. Dan vraag ik haar om van het hele beeld een compleet wit vlak te maken. Dit lukt ook. Tenslotte vraag ik cliënte om een nieuwe feel-good movie te maken waarin zij zichzelf op een rustige ontspannen, comfortabele en veilige wijze ziet omgaan met de ellende die haar aangedaan wordt. (Ik had cliënte

31


gevraagd wat zij wilde bereiken. Zij wilde omwille van het contact met haar familie niet weg uit de situatie, maar beter met de situatie omgaan). Nadat dit alles gelukt is, vertel ik cliënte opnieuw dat zij vroeger er heel goed in was om zich over dit soort dingen druk te maken, en dat als ik haar zou vragen om dat nog eens te proberen dat ze dat dan zou moeten kunnen. Vervolgens vraag ik haar opnieuw om dit tevergeefs te proberen, en wanneer dit niet lukt en ze gaat lachen, maak ik het extra belachelijk. We herhalen deze techniek nog twee keer met andere rampenscenario’s en ik geef haar als huiswerk mee om de komende twee weken telkens wanneer zij zich druk maakt om de toekomst op deze wijze de spanning te verwijderen. Omdat deze eerste twee technieken een hoge mate van trance en hypnose bevatten, las ik op dit punt aangekomen een breekpunt in door over te gaan op het Enneagram en cliënte daarmee zo af te leiden dat het onbewustzijn tijd heeft om de nodige aanpassingen te maken. Aan de hand van mijn vragenlijst deelt cliënte zich al snel in als een type II, de helper. Hetgeen precies overeenkomt met mijn eerdere observatie dat zij een emotionele borderline type was. Ik geef aan dat de type II een paar valkuilen kent, namelijk slecht omgaan met emoties (dat was wel duidelijk) en een zeer slecht zelfbeeld. Met de NHR techniek

32

om goede gevoelens op te wekken laat ik haar terugdenken aan specifieke momenten dat zij zeer blij en gelukkig met zichzelf was. Doordat gevoel te versterken voelt zij zich goed over zichzelf. Ik leg uit dat dat de manier is om een goed eigenbeeld over jezelf te vormen. Op dit punt vertelt cliënte dat het allemaal wel goed en aardig is deze technieken, en dat ze daar ook best wel wat mee kan, maar dat het allemaal weinig zin heeft omdat haar moeder samen met haar tantes in Marokko zwarte magie toepassen om cliënte ongelukkig te houden. Moeder en tantes gaan naar speciale Islamitische zwarte magiërs toe om dit te bewerkstelligen. Ik begin hard te lachen en leg uit dat het heel toevallig is, maar dat ik al jarenlang witte magie doe en dat zwarte magie slechts een verbond is tussen de duivel en mensen die in hem geloven en dat bij zo’n verbond beide partijen zichzelf beduvelen. Dat met andere woorden zwarte magie echt super zwak is en niets voorstelt en dat je daar met witte magie daar gemakkelijk doorheen breekt. Ik vertel haar dat ik haar enkele rituelen kan leren waarmee ze zich makkelijk kan verweren. Echter zeg ik tegen haar, er is wel een probleem. De witte magie die ik ken, is niet Islamitisch, maar Joods. Geen enkel punt, zegt cliënte. Joodse magie is veel sterker dan Islamitische

magie, dat komt juist goed uit.Ik leer cliënte vervolgens drie rituelen (kader p. 30). Cliënte is duidelijk heel erg blij met deze rituelen. Ze heeft nu het gevoel dat ze goed bewapend de strijd kan oppakken. Vanuit dit goede gevoel sluit ik de sessie af met een een stuk hypnose. Ik breng cliënte in een diepe trance en zeg haar dat ze het verleden loslaat omdat het goede aan het verleden is dat het voorbij is. Dat ze alle technieken die ze vandaag geleerd heeft makkelijk, veilig en comfortabel automatisch gaat gebruiken de komende dagen, weken, maanden, jaren en dat ze met veel plezier een gevoel van nieuwsgierigheid gaat ontwikkelen om te ontdekken wat het is dat zij kan doen om al dat te bereiken dat zij wil bereiken. En daarmee eindigt de eerste sessie. Twee weken later ben ik heel benieuwd hoe ik haar zal aantreffen. Wanneer ze in de praktijk verschijnt dan zie ik meteen dat ze zich al een stuk beter voelt. Als ik haar vraag hoe de afgelopen twee weken gegaan zijn, dan vertelt ze me dat ze de technieken goed heeft kunnen gebruiken, dat de witte magie echt heel goed werkt, maar dat als terug denkt aan alles wat ze gemist heeft en welk onrecht haar aangedaan wordt, ze zich meteen naar begint te voelen. En dat klopt want ze begint inderdaad weer te huilen. Ik leg uit dat we ook nog maar halverwege het programma zijn, en dat, als ik haar nu vergelijk met hoe erg

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

ze er twee weken geleden aan toe was, ze stukken opgeknapt is. Ze huilt nog wel, maar veel minder dan voorheen, en veel minder heftig. Verder leg ik uit dat het voor haar belangrijk is om te focussen op wat er goed gegaan is de afgelopen twee weken. En dat we op basis van de dingen die goed gegaan zijn ervoor zorgen dat ze nu reeds het vertrouwen gaat krijgen dat de toekomst ook goed gaat. Ik begin de tweede sessie met herhaling van de technieken uit de eerste sessie om zeker te weten dat cliënte deze goed onder de knie heeft. Ik laat haar het gevoel van wanhoop stoppen en inruilen voor een sterk gevoel van zelfvertrouwen. Dit werkt goed. Daarna laat ik haar de afgelopen twintig jaar zwart/ wit met circusmuziek terugspoelen en leg haar tegelijkertijd uit dat het geen zin heeft om de komende twintig jaar te verpesten met het treuren om de afgelopen twintig jaar. Dit werkt ook goed en cliënte kan niet meer op verzoek het gevoel van wanhoop en gemiste kansen terug halen. In plaats daarvan gaat ze lachen. Dit versterk ik door te zeggen dat als ze over twintig jaar erom kan lachen, dat ze net zo goed er meteen om kan lachen. Vervolgens ga ik aan de slag met Time Line Therapy. Ik zoek bij haar uit hoe haar brein tijd organiseert door te vragen waar ze het beeld van morgen neerzet, en van volgende week, volgende maand etc. Hetzelfde doe ik met het verleden en we merken op

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

dat het een rechte lijn is waarbij de toekomst naar voren loopt en het verleden naar achteren. Vervolgens breng ik cliënte in een lichte trance en laat haar in die toestand naar haar toekomst kijken en ik vraag haar om alle momenten waarop zij meer rust, kracht en zelfvertrouwen kan gebruiken te zien. Dit lukt. Dan vraag ik haar om de toekomst in te zweven en elke keer als zij voorbij zo’n moment komt te zien dat het begint te veranderen omdat zij het gevoel van rust, kracht en zelfvertrouwen in het moment begint te stoppen. Op die manier vraag ik haar haar hele toekomst door te zweven. Aan het einde van de tijdslijn vraag ik haar om zich om te draaien in haar hoofd zodat ze terug kijkt naar haar eigen toekomst en ziet hoe elk moment al begonnen is te veranderen omdat zij er rust, kracht en zelfvertrouwen in geplaatst heeft. Daarna vraag ik haar om terug te zweven naar het nu. En om te zien dat elke keer dat zij voorbij een moment komt dat zij rust, kracht en zelfvertrouwen nodig had, zij dat daadwerkelijk gekregen heeft. Wanneer ze weer bij het nu is aangekomen vraag ik haar om zich weer in haar hoofd om te draaien en terug te kijken naar de toekomst en te zien dat alle momenten waar ze rust, kracht en zelfvertrouwen nodig gehad had, ze het ook daadwerkelijk gekregen heeft. Tenslotte zeg ik haar haar ogen te openen en te zien hoe door het licht de

v a n

w e l z i j n

wereld nu veranderd is. Aan het einde van de tweede sessie praat ik nog wat na met haar terwijl ik net doe alsof de sessie voorbij is, en we de tijd nog vullen met wat gekeuvel. Door het vertellen van verhalen over andere mensen die van alles en nog wat meegemaakt hebben, test ik ondertussen of de technieken, de hypnose en de Time Line Therapy goed zijn aangeslagen. Mede ook omdat ze al anderhalf uur niet meer gehuild heeft, ondanks dat ik met regelmaat de ellende van haar bestaan over het voetlicht bracht, blijkt dit inderdaad zo te zijn. Daarna neem ik afscheid van haar. Voor een goede nazorg, krijgen cliënten nog telefonische coaching. Hier heeft cliënte twee keer gebruik van gemaakt. In beide gevallen om de technische kant van technieken ten opzichte van speciale situatie te bespreken. Cliënte gaf in alle twee de telefoongesprekken aan dat het zeer goed met haar ging en dat ze de behandeling als zeer succesvol ervaart. Joost van der Leij is NLPtherapeut van TIOUW.com BV. Contact auteur: [email protected] Meer info: www.tiouw.com 1 De bovenstaande NHR techniek en NLP techniek staan uitgebreider beschreven in het rapport ‘Hoe Angst en onzekerheid te Stoppen’. De vragenlijst om het Enneagramtype te bepalen staat beschreven in het rapport ‘Hoe je Enneagramtype volledig en correct te bepalen’. Beide rapporten zijn gratis te verkrijgen op www.tiouw.com.

33


Dick Mink en Freek Muilwijk

Hoe welstand bijdraagt aan een beter welzijn Een taalkundige verkenning over begrippen die met ‘rijkdom’ te maken hebben De Dikke Van Dale (Van Dale Groot woordenboek, Hedendaags Nederlands, versie 2.0©2002) schrijft het volgende: - Welzijn: toestand waarbij men in materieel en geestelijk opzicht voorspoedig, gelukkig is (synoniem: welbevinden) - Welstand: gelukkige, voorspoedige omstandigheden (synoniem: voorspoed) - Welzijnsdenken: denkwijze die in het algemeen welzijn, het zich goed voelen in een gemeenschap, stelt boven materiële welvaart - Welzijnszorg: de zorg voor het geestelijk welzijn van de sociaal en economisch minder bedeelden - Welzijnsvast: (van uitkeringen en pensioenen e.d.) gekoppeld aan de prijsontwikkelingen - Welvaart: toestand van gunstige ontwikkeling in maatschappelijk en vooral economisch opzicht - Welvaartsvast: waardevast door koppeling aan de stijging van lonen en salarissen Hierbij valt op dat welvaart vooral een materiële betekenis heeft omdat het een duidelijke relatie heeft met geld. Welzijn en welstand hebben vooral te maken met hoe wij ons voelen. Taalkundig lijkt welstand een ruimere betekenis te hebben dan welzijn maar het is duidelijk dat beide aanduidingen in het taalgebruik ambigu zijn. Zij kennen zowel een materiële als een geestelijke component en hun betekenissen hangen af van de context. Als deze twee woorden taalkundig met elkaar verbonden zijn maar in een bepaalde context een ander accent op de geestelijke respectievelijk de materiële aspecten ervan leggen, dan is het niet verwonderlijk dat er zoveel misverstanden bestaan over hun betekenis en ook over hun samenhang. Wij geven er de voorkeur aan om aan het woord welzijn een ruimere betekenis toe te kennen dan welstand. De reden hiervoor vinden wij in de NLP grondbeginselen waarin het ‘zijn’ een hoger niveau in de identiteit van mensen aanduidt dan het ‘staan’; het één is een up-chunk van het ander. Welzijn is ook een toestand die in het spraakgebruik een meer algemeen maatschappelijke betekenis heeft van voorspoed en gezondheid, getuige de gezegden “Bij leven en welzijn” en “Op uw welzijn!”. Het woord welstand daarentegen wordt naar onze indruk vaker geassocieerd met materiële voorspoed en duidt dus meer een omstandigheid aan. Een omstandigheid, die bijdraagt aan ons gevoel van algeheel welbevinden. Zo wordt de relatie tussen beide woorden door ons geïnterpreteerd als welzijn: de algemene toestand van welbevinden en welstand: het welzijn in materieel opzicht. Daarmee is bepaald dat en hoe beide woorden samenhangen. In dit artikel gaan de auteurs verder in op de vraag: waarom?

34

NLP technieken kunnen uitstekend toegepast worden op onze perceptie van rijkdom en welvaart. De auteurs beschrijven het verband tussen de begrippen welzijn: ‘rijkdom’ op identiteitsniveau en welstand: het welzijn in materieel opzicht.

Een beschouwing Wat is eigenlijk rijkdom? Hoe rijk we zijn en waarmee we ons rijk achten, varieert. Dagobert Duck staat in schril contrast met een Tibetaanse monnik en zijn wellicht extremen te noemen. Beiden zullen zichzelf als succesvol en rijk beschouwen. De één acht zich rijk met veel materiële rijkdom en de ander met veel geestelijke rijkdom. Maar er is nog een component, gezondheid. Voor velen zal een combinatie van die drie het grootste geluk opleveren. Rijkdom kan dus een ruimere betekenis hebben, het beschrijft eerder omstandigheden voor welzijn (hoe rijk ben je in materieel, fysiek en geestelijk opzicht) dan voor welstand (zie kader). Er bestaan grote verschillen hoe mensen over rijkdom denken. Voor velen geldt zelfs dat welzijn niet zonder welstand kan bestaan. Sommigen wijzen materieel bezit af, maar of je er nu veel of weinig van wilt hebben, voor iedereen speelt geld een belangrijke

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

rol in hun leven. Wat is geld? Een ruilmiddel? Is geld energie? Is geld niets? Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat boven een bepaalde grens het geld geen enkel effect heeft op alles waar het om gaat in het leven. Als je om je heen kijkt vraag je je soms af of de welvaart ons nu meer tevreden heeft gemaakt of juist ontevredener. Op de TV zie je mensen uit de arme landen toch veel meer lachen, zij ogen blijer. Na zo’n programma komt er weer reclame die je vertelt dat je pas meetelt en gelukkig kunt zijn als je die en die merkkleding en schoenen draagt, en wordt het nieuwste model automobiel aangeprezen. De menselijke begeerte is onstilbaar. Hoeveel is genoeg? Kun je echt niet leven zonder je mobieltje? Veel jongeren komen in de geldproblemen door hun telefoonrekeningen. Ouderen die van hun AOWtje moeten rondkomen lijden vaak stille armoede. De banken roepen: “U kunt nog zoveel opnemen via uw hypotheek of persoonlijke lening “ in plaats van: “U kunt u nog zoveel meer in de schulden steken.” Tachtigduizend per jaar verdienen of misschien vier ton, ben je dan tevreden? Eén ding is duidelijk: veel geld hebben is geen garantie voor een hoge mate van welbevinden. Maar zorgen over geldgebrek kunnen echter het welzijn tijdens een mensenleven goed verzieken. In onze workshop gaan wij zelfs zo ver om de beperkende percepties over welstand als een mentale aandoening te

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

beschouwen, een vorm van ziekte. We vergelijken het berusten in een gebrek aan materieel welzijn met een fysieke aandoening. Een ieder weet hoe hij zichzelf van zo’n aandoening kan bevrijden. Wij bezoeken de arts, bespreken de klachten, vernemen de diagnose en bestrijden vervolgens de aandoening. Wij vragen ons af waarom mensen eigenlijk niet dezelfde stappen ondernemen om zich van de mentale klachten over geld te bevrijden? Wat is toch de weerstand als iemand aangeeft zich niet goed te voelen omdat het financieel tegenzit? Er rust bij ons kennelijk een taboe op het koppelen van welstand aan welzijn. Van de omstandigheden waarin het allemaal materieel (niet) goed loopt naar de toestand waarin men gelukkig is. Van wie mogen we ons niet ‘onwel’ voelen als we meer welstand nastreven omdat we die als ontoereikend ervaren? Er zijn andere culturen, zoals die van de Verenigde Staten, waarin een dergelijk taboe niet algemeen is. Het kan een calvinistische invloed zijn die zich bij ons laat gelden.

Onze mening Naar onze mening word je geen beter mens als je met geldzorgen blijft tobben of als je jezelf tevreden stelt met een klein huis of kleine auto, wetend dat een grotere je beter doet voelen. Omgekeerd wordt iemand geen slechter mens als die leeft in weelde, net zo min als iemand die bewust afstand doet van materieel

v a n

w e l z i j n

bezit. In onze visie is materiële rijkdom ons aller geboorterecht! Vanuit de NLP beginselen bepaalt het materiële welzijn slechts onze keuzemogelijkheden – voor zover die een prijs in geld kennen - en is het goed om er veel van te hebben. Zo stelt geld ons in staat om ons verder te ontwikkelen en anderen behulpzaam te zijn in hun welzijn. Hiermee stellen wij dat het voor iedereen waardevol is om een goed gevoel te krijgen over je welstand en dat daarmee je welzijn wordt gediend.

Onze aanpak Welstand nastreven mag dus van ons en we doen onszelf tekort door daarin beperkingen te aanvaarden. Vanuit een besef van eigen verantwoordelijkheid voor alle gebeurtenissen in ons leven, is het nuttig je eigen beperkingen over geld te onderzoeken. Bij de deelnemers aan onze gelddag kijken we naar hun houding ten aanzien van materieel en geestelijk welzijn. Denken zij bijvoorbeeld: “Geld stinkt” of “Ik hou van geld”. Wat zijn misschien de excuses? “Als ik het talent van andere mensen had...” of “Als het geluk niet tegen me was...” Wat zijn de waarden en overtuigingen? Hoe staat het met spiritualiteit? Je kunt dan zeggen: Onderzoek regelmatig je levenswaarden. Identiteit: eigenwaarde, weten wat je waard bent. Gedrag: durf je comfortzone te verlaten. Omgeving: laat je niet ontmoedigen door negatieve denkers.

35


Veel NLP technieken beginnen met het identificeren van de innerlijke weergaven of representaties die daarbij een rol spelen. Denk hierbij aan vragen stellen over de doelen, de huidige situatie, de hindernissen en de hulpbronnen. Dat werkt ook zo bij geld. Individueel kunnen geprogrammeerde filters worden veranderd en met submodaliteiten kunnen we beperkende overtuigingen veranderen. Bij een groep kunnen we ook andere technieken aanreiken zoals het gebruik van affirmaties, bestaande uit een gedachte met een uitspraak.

Filters veranderen “Als je voor een dubbeltje geboren bent, word je nooit een kwartje”. Laat dit gezegde eens goed op je inwerken en besef welke enorme impact dit kan hebben op jouw beleving van welstand. Een kind dat dit geregeld van zijn ouders te horen heeft gekregen, werd als ’t ware geprogrammeerd om armoede te aanvaarden. Hoe goed bedoeld ook van ouders die een grote schare kinderen met weinig tevreden moesten stellen, het is bijna iets om kwaad over te worden. Elke actiebereidheid is de bodem ingeslagen en het werd de aanleiding om het eigen welzijn te weren en die van anderen af te wijzen. Welstand is losgekoppeld van welzijn. Ga voor jezelf na hoe opvattingen over geld van anderen, bij jou een rol spelen. Benoem zo’n filter bij jezelf en vraag je af hoe die jouw kijk op welzijn beïnvloedt.

36

Hoe zou het zijn als je onvervormd kon waarnemen wat welzijn voor jou betekent? Wie ben jij om deze vervorming in stand te houden? Zorg ervoor dat je een beter passend beeld maakt van de werkelijkheid en verander dat filter zodat het je helpt om meer materieel bezit na te streven.

Zintuiglijk veranderen Daar het onderwerp “Geld” niet van emoties ontbloot is, is het interessant om te zien hoe we daar mee omgaan. Als we praten over geld hoeven we maar te kijken naar iemands lichaamshouding, beweging, gebaren, enthousiasme of droefheid. Op wat voor toon praat iemand, wordt er gezeurd of is er plezier, of is er sprake van tevredenheid. Hoe betaalt iemand zijn rekeningen, chagrijnig of neuriënd. We letten op het taalgebruik en predikaten zoals; hij zwemt in het geld, hij is stinkend rijk, knisperende bankbiljetten, klinkende munt, hij ruikt het geld. O ja, hoe doet hij dat? Misschien moeten we dat maar snel modelleren. Veel mensen wijzen naar het zintuig dat ze innerlijk gebruiken, ze wijzen naar hun oren of naar hun buik als ze iets heel sterk voelen. Een algemeen bekende techniek is visualiseren. Ga je doel visualiseren, maak het groot en levensecht, duidelijk en helder en zie de voor jou belangrijke kenmerken zoals, welke kleur, geluid en uitstraling heeft het? Welk gevoel roept het bij je op?

Column

Overtuigingen veranderen

In iedere editie hopen we een column te plaatsen, waarin een INzicht-lezer

Nadat we de overtuigingen in kaart gebracht hebben en eventuele weerstanden hebben gesignaleerd, kunnen we ook hier aan de slag met NLP technieken. Denk hierbij aan het vergroten van keuzes en, heel belangrijk, het veranderen van beperkende overtuigingen die iemand heeft aangegeven. Deze methode hebben wij in ons artikel in INzicht nummer 24 uitgebreid toegelicht. Het is altijd prettig om te horen dat het welzijn van de deelnemers na het volgen van de gelddag, is toegenomen. Sommige deelnemers meldden ons opmerkelijke doorbraken in hun welstandsgroei en het budgetteren bleek zeer behulpzaam voor bijna alle deelnemers.

Tenslotte NLP bezit vele fantastische technieken die we kunnen inzetten ter bevordering van ons algemeen welzijn en welstand in het bijzonder. Ons motto luidt dan ook: May each day of the week be a good day.

De auteurs Dick Mink en Freek Muilwijk van het Centrum voor Groei en Ontwikkeling GO geven regelmatig een Gelddag workshop, in Soesterberg. Contact auteurs: [email protected] [email protected] Voor meer info: www.go-centrum.nl

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

blijkt geeft van het hebben van inzicht, wijsheid, humor, NLP-begaafdheid, parate kennis, de gave des woords of affiniteit met een bepaald NLP-specialisme. In deze editie geven wij het woord aan Jan Damen met “NLP & 65+”.

NLP en 65+ Mijn moeder woont sinds het overlijden van mijn vader in een aanleunwoning. Ze heeft het daar redelijk naar haar zin maar kan nog niet zo goed overweg met haar eenzaamheid. Nieuwe relaties aanknopen op haar 85-jarige leeftijd is minder eenvoudig dan het lijkt, met name omdat zij tot de groep hoog opgeleide vrouwen behoort die meer is geïnteresseerd in cultuur en sociale betrekkingen dan in “gebabbel over het weer, de kinderen, ziekten en GTST”. In de afgelopen jaren heb ik haar vaak verteld over NLP, het Enneagram en waarden systematiek. Ze heeft daarover al wat boeken gelezen en vaak komt er dan zo’n verzuchting: “Ik zou willen dat ik hierover eens met anderen van gedachten kon wisselen, maar ja, hier zitten de meeste vrouwen achter de T.V. en de mannen houden zich in hoofdzaak bezig met klaverjassen en biljarten”. Na overleg met een welzijnswerker zijn er enige maanden geleden plannen gemaakt om een aantal avonden te plannen en daarbij in te gaan op sociale vraagstukken zoals die nu in onze maatschappij spelen. Zoals vragen over de veranderde mentaliteit, de problemen met de Moslims, de aanslagen en de onveiligheid zoals die nu wordt ervaren, etc. Ik heb op grond van de wensen en gedachten een flexibel programma opgesteld waarbij NLP, mens-typen (Enneagram) en waardensystemen (Graves/ Spiral Dynamics) de basis vormen. De eerste avond was een geweldig succes! 27 ‘Oudjes’ waren aanwezig en het niveau was hoger dan verwacht. Spelen met submodaliteiten, provocatieve voorbeelden, laten ervaren hoe “het den-

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

ken” sterk samen hangt met “het voelen” was, samen met een geweldige interactie, de basis voor een zeer geslaagde avond. Hoe komen we aan onze overtuigingen, hoe denken we; wat hebben we uit onze historie, ervaring en opvoeding mee gekregen? Vragen waarover geanimeerd werd gediscussieerd. Met name het ‘Graves Value Systems’ was een eye-opener maar toch heel herkenbaar door de praktische historische referentie en het zichtbare resultaat in de huidige maatschappij. Een bijzondere bijeenkomst met mensen waarvan er bij zijn die de eerste Wereldoorlog nog hebben meegemaakt! Mensen die àlles weten over: de Grote Depressie in de jaren ‘30, de 2e Wereldoorlog en de wederopbouw van Nederland…de culturele omslag, de koude oorlog, het wegvallen van de kerken….

Normen en waarden… We praatten en werkten met ‘ervaringsdeskundigen’: het was een superfantastische avond! De riante beloning voor mij was (buiten koffie, zelfs cognac en een goede sigaar) vooral: een weldadig gevoel of…noem je dat misschien zelfs wel: een Gevoel van Welzijn?

Jan Damen (Internationaal NLP-trainer in zijn instituut EduCare in Tilburg) Contact auteur: [email protected] Meer info: www.educare.biz

37


Marianne Driessen, Sabina Meiling en Hein Siebers

‘Werk maakt mensen gelukkiger’ NLP in een loopbaantraining Het is slecht gesteld met de arbeidsmarkt in Nederland. Veel werkzoekenden zien de bijstand als een eindstation. Maar het kan ook anders. De gemeente Hilversum heeft een uniek traject ontwikkeld om haar bijstandsgerechtigden aan een baan te helpen, genaamd Wisselwerk. Zowel het traject als de trainingsaanpak, gestoeld op NLP, zijn innovatief en blijken in de praktijk zó succesvol dat andere gemeenten volgen. Bureau Driewerf uit Eindhoven verzorgt binnen Wisselwerk de loopbaantrainingen. Directeur Marianne Driessen doet verslag over de werkmethode aan de hand van een gesprek met twee van haar trainers: Sabina Meiling, die de inhoud van de training grotendeels ontwikkelde, en Hein Siebers. Beide zijn NLP-master.

Waarom wordt iemand werkloos? Tijdelijk zonder baan zitten, kan iedereen overkomen. Als het economische tij tegenzit bijvoorbeeld, of als je pech hebt bij een reorganisatie. Belangrijker is de vraag: waarom blijft iemand werkloos? Na een ontslag gaan mensen vaak op een vervelende manier weg bij een werkgever. Vervolgens gaan ze op een klassieke manier solliciteren en volgt afwijzing na afwijzing. Deze negatieve ervaringen gaan zichzelf versterken. En zo gaan ze de sollicitatiegesprekken in. Ze verwachten niets goeds en dan gebeurt er ook niets goeds; self fullfilling prophecy. Patronen zetten zich vast, mensen raken verstard en kunnen niet meer bij hun eigen mogelijkheden komen. Mensen trekken vervolgens conclusies op identi-

38

teitsniveau: ‘werkgevers moeten mij niet’ of ‘ik ben niets waard op de arbeidsmarkt’. Zo worden ze langdurig werkloos.

Kun je aan de hand van metaprogramma's een typische deelnemer aan de training beschrijven? Natuurlijk is het verhaal voor iedere deelnemer anders, maar er zijn wel patronen. Veel werklozen zijn reactief in plaats van proactief. Ze praten veel, maar doen weinig. Ook wat betreft werk zoeken. De oorzaak van hun werkloosheid leggen ze buiten zichzelf, een externe locus of control. Zijzelf kunnen er niets aan doen; de maatschappij is rot of werkgevers deugen niet. Zeker als mensen wat langer zonder werk zitten, leren ze zich in deze slechte situatie staande te houden. Ze handhaven zich.

Hun problemen blijven, maar het is allemaal niet erg genoeg om in actie te komen. Er is weinig motivatie om iets te veranderen. Denken in opties is er niet bij, het gaat om procedures en problemen. ‘Hoe behoud ik mijn uitkering, want solliciteren lukt toch niet.’ Over de toekomst denken de meeste werklozen niet na. Er is geen doel, mensen willen alleen weg van hun problemen. Ze zitten in het verleden of in het problematische nu.

Hoe pak je zo'n complexe situatie aan? Een dergelijke situatie verander je niet van de ene op de andere dag. Er zijn een heleboel zaken die we moeten aanpakken. Daarom duurt de training negen dagen, verspreid over drie weken. Dat is behoorlijk lang en intensief. Daarna volgt nog een ander traject, dat een jaar in beslag kan nemen.

Vertel eens iets meer over de methoden en technieken die jullie gebruiken. Allereerst proberen we oude patronen te doorbreken. De eerste week van de training mogen de deelnemers niet over werk praten en mogen ze niet solliciteren. Dat vinden ze heel raar, want ze verwachten dat ze dat juist wel moeten doen. We geven ze paradoxale opdrachten.

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Vanuit de verbazing en verwarring van de deelnemers gaan wij aan de slag. Alle energie die eerst in het handhaven van hun situatie ging zitten, richten we op iets anders. Langzaam weken we oude overtuigingen los en proberen daar nieuwe voor in de plaats te zetten. Deelnemers gaan nadenken over hun toekomst. Niet alleen over hun werkende leven, maar ook over hun privé-leven. We kijken naar dingen die ze goed kunnen. We praten niet over wat er allemaal mis is gegaan in het verleden. Dat versterkt alleen maar hun oude patroon van werkloos zijn en dat werkt niet.

Hoe komen metaprogramma’s aan bod in de training? Op allerlei manieren activeren we metaprogramma's. We zorgen voor afwisseling door veel verschillende opdrachten te geven. Die opdrachten lopen weer door elkaar. We werken op bewust en op onbewust niveau. Zo gebruiken we Milton-taal. We hebben het nooit over werklozen, maar over werkzoekenden. We vertellen verhalen, doen lichaamsoefeningen en laten muziek horen. We maken gebruik van de Atlas van de belevingswereld, die werkt met metaforen, en van diverse spellen, waaronder het Waardenspel. Soms doen we oefeningen gebaseerd op systemisch werken. Verder komen er regelmatig gasten in de training, zoals vertegenwoordigers van de vervolgtrajecten en mensen uit het bedrijfsleven.

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

Aanpak van Wisselwerk Nadat iemand een aanvraag voor bijstand heeft gedaan, krijgt hij of zij een periode van maximaal twee maanden waarin ze zelf op zoek kunnen gaan naar een betaalde baan. Het CWI begeleidt de werkzoekende daarbij. In dit stadium wordt de aanpak van Wisselwerk en de loopbaantraining van de Wisselwerk Academie al aan de klant duidelijk gemaakt. Als er tegen het eind van de vrije zoekperiode geen zicht is op een betaalde baan, volgt een gesprek met de klantmanager van de gemeentelijke sociale dienst. De klantmanager geeft voorlichting over het vervolgtraject en wijst de bijstandsgerechtigde op het verplichte karakter van de drieweekse loopbaantraining. Alle nieuwe bijstandsgerechtigden, onafhankelijk van bijvoorbeeld werkervaring, opleidingsniveau of leeftijd, nemen deel aan de training. Uitgezonderd zijn alleen verslaafden en psychiatrische patiënten. Na de training krijgen de deelnemers, afhankelijk van hun afstand tot de arbeidsmarkt, een vervolgtraject aangeboden. Dat traject kan bestaan uit een arbeidsovereenkomst bij een verloningsbedrijf, een werkstage of een activiteit in het kader van sociale activering. Jullie werken ook met acteurs. Onze acteurs zijn geen mensen die typetjes spelen met hoedjes en sjaaltjes. We hebben het ook niet over rollenspellen, maar over sociaal interactiedrama. Normaal neemt de acteur een rol op zich en moet de deelnemer daarop reageren. Bij ons gaat het precies andersom. De deelnemer bepaalt het gedrag van de acteur. De acteur reageert op wie er tegenover hem zit. Deelnemers leren enorm veel van het werken met acteurs. Ze leren observeren, interpreteren, feedback geven en reflecteren op het eigen gedrag. Ze zien dat ze soms maar iets kleins hoeven te veranderen, om een groot effect te bereiken. Uiteindelijk leren ze wat het effect is van hun gedrag en

v a n

w e l z i j n

wat de betekenis is van hun communicatie.

Wat is het doel van de training? Het hele project is erop gericht dat mensen een betaalde baan vinden. Tijdens de training zoeken de deelnemers een doel dat binnen hun mogelijkheden ligt en dat op korte termijn financiële onafhankelijkheid biedt. Op lange termijn kunnen ze daarna hun dromen gaan realiseren. Mensen leren zo accepteren dat ze tijdelijk in een fabriek dozen moeten inpakken om hun droom van een eigen zaak dichterbij te brengen. We leren de werkzoekenden in hun kracht te staan en hun overtuigingen te herkaderen. We zijn er van overtuigd dat het hebben van een betaalde baan mensen gelukkiger

39


Jesse van Tuijl maakt. Werk staat namelijk voor een hoop andere zaken, zoals vrijheid en onafhankelijkheid. Het betekent voor sommige mensen dat ze hun familie in hun thuisland weer kunnen bezoeken, dat ze op vakantie kunnen of hun kinderen een betere toekomst kunnen bieden. Voor een deelnemer uit de training betekende het vinden van een baan dat hij zijn zwangere vrouw naar Nederland kon laten komen. Dan is een baan duidelijk een middel om een hoger doel te bereiken.

Lukt het ook wel eens niet met een deelnemer? Ja hoor, af en toe komen we mensen tegen die vast zitten in hun situatie en er geen enkel voordeel in zien om iets in hun leven te veranderen. Ze hebben genoeg te eten, een dak boven hun hoofd en zekerheid over hun eigen situatie. Zoals Toon, een grootmeester in het vasthouden van zijn eigen patronen. Voor iedere oplossing die hem werd aangereikt, wist hij een nieuw probleem te formuleren. Maar ook hij is veranderd na drie weken training, zijn wereld is groter geworden. Maar hij gaat pas iets doen als alle andere wegen zijn afgesloten. Daar gaat zijn klantmanager nu mee aan de slag.

Hoe houd je iedereen 'aligned'? We hebben commitment voor onze aanpak bij het management van de sociale dienst. Ze zijn bijvoorbeeld altijd op een informele manier aanwezig bij de certificaatuitreiking aan het eind van de training en stellen opleidingslokalen ter beschikking tussen hun eigen werkruimtes. Dat is uniek. Maar alle betrokkenen hebben geïnvesteerd in de samenwerking. Er zijn voorlichtingsbijeenkomsten en trainingen gehouden. Er is wekelijks overleg en de lijnen zijn kort. Iedereen, van de baliemedewerker tot de top, weet waar we mee bezig zijn. In de training zit iedereen op een lijn doordat zowel de trainers als de acteurs een NLP-achtergrond hebben. We spreken allemaal dezelfde

taal en snappen wat er met een oefening bedoeld wordt. Bijvoorbeeld op welk logisch niveau we aan het werk zijn of welk metaprogramma we met een oefening activeren. Daarnaast is er nog iets anders dat alle mensen bindt die aan dit project meewerken: ze houden van mensen. De een noemt het een zacht plekje voor werkzoekenden, de ander spreekt van passie voor reïntegratie of het gunnen van overvloed aan mensen die het niet gemakkelijk hebben. Maar iedereen heeft dezelfde instelling en werkt daardoor mee aan het slagen van het project. Contact auteurs via: [email protected] [email protected] [email protected] www.driewerf.nl

Bij dit project zijn veel mensen betrokken. Van medewerkers van het opleidingsbureau tot klantmanagers en van directieleden van de sociale dienst tot medewerkers van de vervolgbedrijven.

40

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

NLP & Bedrijfsfysiotherapie Fysieke belasting en welzijn

Bedrijfsfysiotherapeutisch spreekuur

Bij het bevorderen van welzijn kun je niet om het aandeel van fysieke belasting heen. Het psychische en het fysieke welzijn hangen zo samen dat ook de aandacht voor beiden belangrijk is tijdens het begeleiden van clienten. Steeds meer arbeids- en bedrijfsfysiotherapeuten zien NLP als toegevoegde waarde binnen hun begeleiding en behandeling. Aangezien fysiotherapeuten veel te maken hebben met het individueel begeleiden van patienten, gaan zij vaak ook gemakkelijk met NLP technieken om en kunnen zij gesprekstechnieken direkt toepassen in hun dagelijks werk. Doordat bedrijfsfysiotherapeuten met name preventief werkzaam zijn, is NLP helemaal goed in te passen in het dagelijks werk. Veel fysieke klachten ontstaan natuurlijk uit bepaalde patronen in het dagelijks prive leven en binnen het werk. De bedrijfsfysiotherapeut die in NLP onderlegd is, heeft meer mogelijkheden om de client te begeleiden naar werkgedrag dat de fysieke klachten kan verminderen en dus het welzijn verhogen.

NLP geeft mij in mijn beroep als bedrijfsfysiotherapeute veel meer diepgang en tegelijkertijd meer verbreding. Bij een van mijn opdrachtgevers (een leverancier van kantoorartikelen) houd ik met regelmaat een bedrijfsfysiotherapeutisch spreekuur.

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

Verandering in mentaal welzijn hangt sterk samen met fysiek welzijn Naast preventieve trainingen fysieke belasting is dit spreekuur erg inspirerend voor mij. Dit is de reden dat ik een eigen bedrijf heb: opdrachten kunnen doen waarin ik mijn passie kwijt kan. Mensen begeleiden in het met meer plezier en klachtenvrij hun werk kunnen uitvoeren en daardoor/daarnaast een privéleven naar tevredenheid kunnen leven. Medewerkers ervaren met beginnende klachten een lagere drempel om naar een bedrijfsfysiotherapeut te gaan dan meteen naar de bedrijfs-

v a n

w e l z i j n

arts. Zeker met beginnende klachten hebben veel medewerkers het idee dat er nog niet echt iets aan de hand is. Bij deze organisatie waar veel medewerkers in een magazijnfunctie werken, is het de bedoeling dat medewerkers steeds vaker in een vroeg stadium gaan herkennen als er dysbalans is tussen de belasting en belastbaarheid. Daarvoor is het belangrijk dat de bedrijfsfysiotherapeut contact heeft met de bedrijfsarts, leidinggevenden en natuurlijk de P&O afdeling. In het bedrijfsfysiotherapeutisch spreekuur krijg ik dus medewerkers te zien die in het algemeen beginnende rugklachten en/of nek-schouder-armklachten hebben. Een andere mogelijkheid is dat medewerkers na of in een periode van ziekteverzuim begeleiding kunnen gebruiken om hun werk weer uit te kunnen voeren. Binnen het spreekuur zag ik dat de fysieke aanpassingen in werkomgeving en werkgedrag bij veel medewerkers beduidend resultaten in klachtenvermindering opleverden. Echter bij een aantal medewerkers bleek dat bepaalde waarden en overtuigingen hen in de weg stonden om gezond werkgedrag te vertonen.

41


Fysiotherapie Fysiotherapeuten zijn gericht op fysieke klachten als gevolg van dysbalans tussen belasting en belastbaarheid. Naast het behandelen van klachten is er in de loop van de jaren steeds meer aandacht gekomen voor de eigen verantwoordelijkheid van de patiënt. De bijgeschoolde fysiotherapeut stimuleert actieve coping, i.p.v. zich alleen te richten op symptoombestrijding. Arbeidsfysiotherapie Een aantal fysiotherapeuten richten zich meer op arbeidsgerelateerde klachten: hiervoor is de opleiding arbeidsfysiotherapie ontwikkeld. De arbeidsfysiotherapeut is opgeleid om een patient met arbeidsgerelateerde klachten beter te kunnen begeleiden. Zij hebben kennis van hoe een werkplek eruit moet zien. Door een bezoek aan de werkplek ziet de arbeidsfysiotherapeut welke werkwijze een patient heeft en kan dus de revalidatie en begeleiding beter toespitsen. Bedrijfsfysiotherapie Hiernaast is een andere specialisatie binnen de beroepsgroep Fysiothepie ontstaan: de bedrijfsfysiotherapeuten. Een bedrijfsfysiotherapeut houdt zich bezig met adviseren binnen een bedrijf aan leidinggevenden en medewerkers op het gebied van fysieke belasting. Daarnaast houden zij bedrijfsfysiotherapeutische spreekuren binnen bedrijven om medewerkers met (beginnende) klachten te adviseren. Belangrijk hierbij is het werkgedrag en/of de werkomgeving zodanig aan te passen, dat de klachten verminderen of verdwijnen. Al deze werkzaamheden zijn vaak onderdeel van een integraal advies in fysiek beleid. Er is dus wat overlap in de functies arbeidsfysiotherapie en bedrijfsfysiotherapie, aangezien de bedrijfsfysiotherapeut ook werkplekonderzoeken uitvoert. Een verschil is dat de bedrijfsfysiotherapeur naast het individuele werkplekadvies, ook gespecialiseerd is in organisatieadvies en ontwerp en uitvoering van groepstrainingen op gebied van fysieke belasting. Er is ook nog een aantal bedrijfsfysiotherapeuten die organisatieadvies en training combineren met arbeidsfysiotherapie. Landelijk zijn bedrijfsfysiotherapeuten georganiseerd binnen de Nederlandse Vereniging voor BedrijfsFysiotherapie

42

Voor de medewerkers waar de “fysieke insteek” niet voldoende effect bereikte, heb ik toen een coachtraject voorgesteld bij de leidinggevenden en de P&O afdeling. Intussen is er al een behoorlijk aantal medewerkers “mentaal” begeleid. Door deze benadering waarin NLP interventies en gesprekstechnieken gebruikt worden, krijgt de medewerker inzicht in diepere oorzaken van zijn/haar fysieke klachten. Hierdoor verandert het klachtenpatroon voor velen sterk. Een mooi resultaat aangezien velen van hen al jaren fysieke klachten hadden en dat gewoon waren gaan vinden. De uitdaging voor mij binnen dit bedrijf ligt in het feit dat een groot gedeelte van de medewerkers weinig opleiding heeft genoten. Hierdoor is het belangrijk om alle interventies op een zodanige manier te beschrijven en te benoemen dat het voor de medewerkers duidelijk is. De lager opgeleide medewerker heeft bijvoorbeeld vaak nog niet zo’n grote woordenschat om een beschrijving van zijn/haar waarden te geven. Veel medewerkers hebben tot dan toe niet heel bewust geleefd. Dit maakt het uitdagend voor mij en is er regelmatig wat improvisatie nodig binnen de “oefeningen”. Die afwisseling met NLP maakt voor mij het vak bedrijfsfysiotherapie zo interessant. Het mooie van het spreekuur is dat het bedrijf het beleid, in relatie tot fysieke belasting en welzijn, daarmee meer uitgedragen kan worden. Nog mooier is dat daardoor minder ziekteverzuim ontstaat of het ziekteverzuim laag blijft.

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Wat bij een aantal medewerkers van het magazijn bepalend is voor hun fysieke welzijn, is het feit dat men een aantal orders moet verzamelen (“order picking”) op een dag. Hoewel de leiding natuurlijk blij is met medewerkers die veel “regels” maakt (veel orders picken: dozen vullen met artikelen voor de klant), heeft men liever op lange termijn gezonde medewerkers. Men probeert dan ook zoveel mogelijk medewerkers met klachten in te delen bij lichtere werkzaamheden. Daarnaast probeert men medewerkers die veel van zichzelf eisen, wat af te remmen. Echter hoe meer orders op hen wachten, des te meer wordt de werkdruk door een aantal ervaren. Zoals velen vertonen zij daardoor ook ander werkgedrag; werkgedrag dat meer risico geeft op klachten. Heel wat medewerkers binnen zo’n coachtraject hebben in hun leven een duidelijke overlevingsstrategie opgebouwd, van hard werken om eigenwaarde te verdienen en zelfvertrouwen te krijgen. De interventies zijn dan ook gericht op het verkrijgen van inzicht hierin en hoe het werkgedrag aan te passen (dit heeft natuurlijk ook gevolgen in het privé leven van de medewerker). Mooi is om teruggekoppeld te krijgen van leidinggevenden dat de gecoachte medewerker beduidend anders met werkdruk omgaat en eerder hulp vraagt waar nodig. Ook dit is positief voor de manier van omgaan van de leidinggevende met de medewerkers. Dat is ook het mooie van het spreekuur in

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

combinatie met de coachtrajecten: als bedrijfsfysiotherapeut houd je contact met de medewerkers, waardoor zij een steuntje in de rug ervaren, maar het uiteindelijk wel zelf doen. Verandering in mentaal welzijn hangt dus sterk samen met fysiek welzijn. Een bedrijfsfysiotherapeut (zeker met NLP ervaring) is naar mijn mening de optimale persoon om in te zetten in bedrijven waar de combinatie van werkdruk en fysieke klachten veel voorkomt. Zij kunnen naast de individuele begeleiding ook beleidsmatig advies geven zodat ziekteverzuim verminderd wordt. Ook kan natuurlijk naar een combinatie gekeken worden van een arbeidsfysiotherapeut met een coach, waarbij de arbeidsfysiotherapeut zich richt op het fysieke aandeel en de coach hulp biedt bij het mentale gedeelte. Ik ben persoonlijk erg blij met het feit dat ik beide onderdelen mag “aanpakken”, dit brengt voor mij meer eenheid, waardoor ik steeds meer in lijn met mijn missie kan werken en leven. En dat… schenkt vooral een gevoel van wel zijn!

Jesse is zelfstandig gevestigd Geregistreerd Bedrijfsfysiotherapeute (www.arbofysiek.nl) en vice-voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Bedrijfsfysiotherpeuten (www.nvbf.nl) Contact auteur: [email protected]

v a n

w e l z i j n

43


Shakti van der Zeeuw

Afslanken met je hoofd? Overal waar het gaat over het bereiken van doelen kunnen de mogelijkheden die NLP te bieden heeft worden toegepast. Zo ook bij de behandeling van mensen met overgewicht en eetstoornissen.

Eerste ervaringen De eerste ervaring met “Afslanken met je Hoofd” is een heel persoonlijke. Tijdens mijn NLP Masteropleiding opperde ik tijdens een oefensessie op een hete zomeravond om mijn zojuist gestelde doel, een aantal kilo’s afvallen, in te zetten als onderwerp. Na een integratie van conflicterende overtuigingen bleek het afvallen verbluffend eenvoudig te zijn. Zonder speciale dieetvoorschriften, bleek ik in staat tot een gezonde leefwijze waar ik geheel achter stond. Het koste geen moeite en het voelde niet als volhouden. Mijn doel was helder en mijn overtuigingen waren congruent. Het gewenste gedrag vloeide daar als vanzelf uit voort. Vanuit deze ervaring was mijn interesse gewekt voor het werken met eetstoornissen en NLP. Daarnaast kwam ik in mijn coachingspraktijk vaak mensen tegen waarbij overgewicht het gevolg bleek te zijn van een dieper liggende oorzaak. De hulpvraag bij aanvang van de coaching was dikwijls een andere. Vanuit deze ervaringen heb ik

44

eigen technieken ontwikkeld en is een werkwijze gegroeid op basis van NLP en Imaginatie die tot goede resultaten leidt.

Overtuiging stuurt gedrag! Juist bij gewichtsproblematiek blijkt overduidelijk de invloed van overtuigingen op eetgedrag en volhouden van een veranderde, gezonde leefwijze. Het opruimen van belemmerende overtuigingen heeft zijn effect op het totale gevoel van welbevinden van de cliënt.

De juiste overtuiging is de basis van waaruit je met Hart en Hoofd op een gezond gewicht kan komen en blijven Veel aandacht is nodig om deze overtuigingen op te sporen en bespreekbaar te maken. Hierdoor ontstaat ook zicht op het soort eetprobleem dat er speelt en of er sprake is van een - Lijngerichte eter - Emotie eter - Extern gerichte eter Bij deze verschillende soorten

eters bestaan bijbehorende subjectieve ervaringen en belemmerende overtuigingen, die het probleem in stand houden ondanks de nieuwste diëten en afslankprogramma’s. Het positief steunen van de cliënt bij zijn/haar zoektocht naar de gewenste overtuiging is vervolgens van groot belang. Als coach is het essentieel naast de persoon te staan en een gevoel van begrip en veiligheid te creëren, in plaats van een extra vijand te worden in een wereld die toch al zoveel oordelen heeft over zijn/haar gewicht. Als NLP-coach stel ik niet het gewicht centraal, maar het welbevinden van de mens als geheel.

Onderzoek, Begrip en Actie Mijn werkwijze kent de volgende fasen: onderzoek, begrip en actie. In de onderzoeksfase onderzoekt de cliënt wat zijn/haar doel is, waar de hindernissen liggen en welke overtuigingen hierbij een rol spelen. In deze fase werken we tevens aan het creëren van een veilige plek in hem/haar zelf. Het vinden van een basis in jezelf, geeft de kracht om aan verandering te beginnen. Ook een aantal vooronderstellingen en principes van NLP komen hier uitvoerig aan de orde als uit-

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Ja natuurlijk! gangspunt van waaruit hij/zij kan werken. Begrip van de persoon voor zichzelf en begrip voor hem/haar van de coach zullen het veranderingsproces ondersteunen. Rapport en respect zijn hier de sleutelwoorden. Pas als dat vertrouwen er in voldoende mate is, kan de stap gezet worden naar actie. In deze actiefase kan gebruik gemaakt worden van vele NLP technieken zoals re-imprinting, reframing en integratie van conflicterende overtuigingen. Daarnaast maak ik veelvuldig gebruik van GIP’s, en (geleide) visualisaties/ imaginaties. De juiste overtuiging is de basis van waaruit je met Hart en Hoofd op een gezond gewicht kan komen én blijven.

Combinatie met een gezonde leefwijze! Zoals ook uit het onderzoek van Ouwens blijkt (zie kader), is het uitsluitend volgen van diëten niet echt succesvol. Vanuit mijn visie en ervaring is de basis van een gezonde leefwijze vooral gelegen in het hebben van de juiste overtuigingen, in combinatie met kennis over voeding en beweging. Voorlichting over de verschillende aspecten van een gezonde leefwijze is een goede aanvulling op het werken op overtuigingsniveau.

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

Workshops Sinds twee jaar geef ik samen met Netty van Kaathoven, diëtiste en NLP Master, de volgende workshops aan diëtisten: - Afslanken met je Hoofd - Vrij van Eetverslaving De reacties die we uit deze groepen ontvangen, en die gestoeld zijn op ervaringen in de diëtistenpraktijk, hebben ons steeds duidelijker gemaakt dat onze benadering (een combinatie van overtuiging+kennis) resultaat oplevert, zowel voor de korte als de lange termijn. Binnenkort geven wij op uitnodiging van de NVNLP een workshop waarin u met onze werkwijze kennis kunt maken.

Shakti van der Zeeuw werkte jarenlang als manager op het snijvlak van Overheid en Gezondheidszorg en werkt nu als trainer en coach vanuit haar eigen bureau Nieuw-Perspectief.

Contact auteur : T: 06 48 422 137 E: [email protected] Voor meer info: www.nieuw-perspectief.info

v a n

w e l z i j n

Dieet helpt slechts kleine groep Een dieet helpt slechts een kleine groep te zware mensen. Voor veruit de meeste zwaarlijvigen zijn andere maatregelen, zoals gedragstherapie, nodig om de zozeer verlangde slanke lijn te veroveren. Dat blijkt uit een onderzoek waarop de Nijmeegse geestelijk gezondheidskundige M. Ouwens op 10 maart aan de Radboud Universiteit in Nijmegen promoveert. Volgens Ouwens is lijnen voor heel veel mensen met overgewicht juist contraproductief. Het gevaar is niet denkbeeldig dat het vermageringsdieet uiteindelijk juist tot overeten en dus nog meer gewicht leidt. Ouwens deed testen met ruim vierhonderd willekeurige vrouwen, die tijdens het onderzoek niet op dieet waren. "Het is bekend dat veel vrouwen zogenoemde emotionele eters zijn, die gevoelens van onbehagen wegeten met iets lekkers. Mannen horen vaker bij de groep externe eters, mensen die de verleiding van uitgestald lekkers niet kunnen weerstaan. Uit mijn testen is gebleken dat mensen die opvallend veel aten uit beide groepen afkomstig waren. Overeten treedt dus op bij emotionele en externe eters en daarom zullen zij weinig baat hebben bij een vermageringsdieet." Ouwens denkt dat cognitieve gedragstherapie wel succesvol kan zijn In de vrouwenbladen zie je wel af en toe tips en adviezen om af te vallen buiten een dieet om. Zoals een cadeautje kopen als je je niet goed voelt in plaats van een gebakje. Of boodschappen doen met een volle maag. Maar blijkbaar slaat dat nog niet voldoende aan. Bron: Diverse dagbladen

45


Knipselrubriek

Ghata Roozen

De Rode Schoentjes Binnen NLP vertrekken we vaak vanuit een verlangen zoals bijvoorbeeld het verlangen naar verandering. Wat wil je precies? Hoe weet je dat je realisatie vorm krijgt? Met wie, waar en wanneer wil je x? Wat hield je tegen? Zo maar wat vragen uit het zogenaamde Outcome-model op weg naar het realiseren van gewenste resultaten. Dankzij dit model en andere NLP-technieken kregen we al veel moois voor elkaar. En zeker de eerste jaren dat ik NLP gebruikte was ik zeer enthousiast: er was zoveel maakbaar.

Door de jaren heen echter ontdekte ik ook dat veel huidige verlangens hun wortel hebben in onze geschiedenis. En dat wanneer je niet bij de wortel van de gewenste verandering komt er eerder honger naar meer kan ontstaan dan dat de realisatie je echt vervult. In Nederland hebben we mogelijk geen echte honger meer naar voedsel zoals in ontwikkelingslanden, de symbolische honger naar meer en meer is terug te vinden in veel facetten van onze samenleving en in heel ons huidige economische bestel. Misschien heeft het te maken met het gegeven dat ik ouder word en besef dat ik veel deel heb genomen. Het is tijd geworden om het evenwicht te herstellen en de focus te verleggen naar het bijdragen van mijn deel. In het werken met NLP, individueel en binnen de opleidingen, staat dan ook meer en meer de vraag centraal of we bij de gewenste realisatie uiteindelijk wel varen. Doet het ons deugd? Simpelweg omdat als wij ons wel bevin-

46

den, als het ons deugd doet, we als mensen een natuurlijke neiging hebben om daarvan te delen. Laat ik vertellen over de rode schoentjes ….. Toen ik laatst weer eens op zoek was naar de juiste schoenen bij het pak dat ik droeg, schakelde ik spontaan terug naar het verleden. Onder de trap in mijn ouderlijk huis was een kast. Veel mensen noemden dat een trapkast, maar wij hadden het over het schoenenkastje. Naast een schort aan een haak, de stofzuiger en een mandje met poetsmiddelen, bestond de inhoud van de kast vooral uit een hele grote verzameling schoenen. En niet omdat we met zoveel mensen waren, maar omdat vooral mijn moeder veel schoenen had. Ik kan me herinneren dat we daar toen wel eens over mopperden. Wij elk maar één paar (en lang niet altijd een nieuw paar) en mama die altijd maar schoenen te kort leek te komen. Terwijl er toch zo veel stonden die alleen aan haar voeten pasten.

Zo hervond ik mezelf al sorterend en kiezend uit m’n eigen - inmiddels grote - verzameling schoenen. Er zijn zwarte, bruine, blauwe, groene en grijze stappers. Maar wat me opvalt is de enorme hoeveelheid van allerlei soorten rood schoeisel: veterschoenen, klassieke en hippe instappers, Birkenstocks, pumps, wandelschoenen, laarzen… en zelfs de pas gekochte loopschoenen hebben opvallend veel rood. Een gemodelleerde tic of, in gewoon Nederlands, een onbewust patroon dat ik afkeek en overnam van mijn moeder? Waardoor ik nog steeds, als ik niet alert ben, een winkel binnen stap en thuiskom met weer een paar nieuwe schoenen die ik niet nodig heb. Het zette me aan het denken en bleef me bezig houden. Wat ’zeggen’ al die schoenen en dan vooral die rode schoenen over mij? Wat vervullen ze eigenlijk voor mij? Welk verlangen zit daar onder?

weer deed thuis komen met nieuwe rode schoenen lijkt op het proces van kerntransformatie: doorvragen tot het oorspronkelijke verlangen zich onthullen wil. Bij mij ging dat zo: als ik die nieuwe schoenen koop val ik op. Als ik opval word ik gezien. Als ik gezien word mag ik misschien wel meedoen. Als ik mee mag doen kan ik dansen. Als ik dansen kan voel ik me leven…en het leven danst in mij ….we vieren het bestaan….en niet ik maar de dans zèlf nodigt iedereen uit om mee te dansen….elke keer weer. De Amish people hebben een mooie attitude heb ik me laten vertellen. Bij nieuwe ontwikkelingen of nieuwe uitvindingen vragen ze zich af of het God zal dienen. Deze attitude, eventueel met een kleine verbale wijziging qua tekst, is naast de techniek om niet vervulde verlangens te neutraliseren, een prachtige leidraad om door te gaan tot alleen de dans nog overblijft… Het ervaren van die uitnodiging die we meekregen bij onze geboorte…Wel Zijn in de meest pure vorm. Ghata Roozen werkt als internationaal NLP-trainer, Health Practitioner en Personal Coach en is verantwoordelijk voor de activiteiten van het opleidingsinstituut van Heart Systems Nederland. Contact auteur: [email protected] Voor meer info: www.heartsystems.nl

Het hele proces waarbij ik onderzocht wat me steeds

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

Opmerkelijke berichten uit de samenleving Bewijs voor biochemisch effect van nepmedicijnen Nepmedicijnen stimuleren in de hersenen de aanmaak van lichaamseigen pijnstillers. Dat blijkt uit een onderzoek dat op 23 augustus is verschenen in The Journal of Neuroscience. "De bevindingen weerspreken de gedachte dat het placebo-effect alleen maar psychologisch is", stelt onderzoeker Jon-Kar Zubieta van de Universiteit van Michigan in Ann Arbor. De onderzoekers gaven veertien mannelijke vrijwilligers een injectie met een zoutoplossing in de kaakspieren. Aangezien de hersenen onmiddellijk aan het werk gingen om de pijn te verdoven, verhoogden de onderzoekers de dosis om de pijn op peil te houden. Toen de proefkonijnen hoorden dat ze een pijnstiller kregen (wat een fopmiddel was), bleek het lichaam zich nog beter tegen de pijn te weren. De hersenscans die werden uitgevoerd, lieten zien dat na toediening van het placebo het opiatensysteem op volle toeren ging werken. Een hersenscan maakt de stofwisseling in de hersenen zichtbaar. Het placebo-effect is al lang bekend. Niet alleen nepmiddelen maar ook nepoperaties kunnen bepaalde klachten verhelpen. Waarom nepmiddelen werken, was nog niet duidelijk. Tot nu werd aangenomen dat het effect alleen maar psychologisch was. Eerder deze zomer hadden onderzoekers aangetoond dat placebo's tot hersenactiviteiten leiden die tot doel hebben onaangename gevoelens te vermijden. Daarbij zou de mentale gesteldheid van patiënten een belangrijke rol spelen. Mensen die veel vertrouwen en hoge verwachtingen ten aanzien van medicijnen hebben, zouden er meer bij gebaat zijn. Telegraaf, 25-08-‘05

Nederlanders hebben massaal spijt Nederlanders hebben spijt. 86 procent betreuren de keuzes die ze in hun leven hebben gemaakt. Vooral in de liefde, blijkt uit een onderzoek van Psychologie Magazine In het septembernummer 2005 meldt Psychologie Magazine dat de partnerkeuze nummer één staat in het spijtonderzoek, gevolgd door opleiding en persoonlijke ontwikkeling. Aan het onderzoek deden 640 mensen mee. Slechts 14 procent zou precies dezelfde keuzes maken, als ze hun leven over mochten doen. Amerikanen, zo bleek uit soortgelijk onderzoek, betreuren vooral de keuze van hun opleiding en carrière. Liefde staat pas op de derde plaats. Mensen die aan het Nederlandse onderzoek meededen, hebben op lange termijn vooral spijt van de dingen die ze hebben nagelaten. Maar op korte termijn, de afgelopen twee weken, betreuren ze juist meer dingen die ze hebben gedaan. Als voorbeeld van dat laatste wordt vaak genoemd: onaardig geweest tegen mijn partner.

v a n

w e l z i j n

47

Knipselrubriek De dreiging van hoger beroep tegen de gunstige uitspaak Gerechtshof inzake “aftrekbaarheid NLP-opleidingen” (juli 2005) is definitief van de baan: (Onderstaande tekst is woensdag 14 september 2005 gepubliceerd op de website van het Ministerie van Financiën) IB: Kosten opleiding NLP aftrekbaar De staatssecretaris laat in een toelichting weten waarom hij geen cassatieberoep heeft ingesteld tegen de hofuitspraak. A's echtgenote heeft in 2002 een opleiding neuro linguïstisch programmeren (NLP) gevolgd alsmede een themadag over communicatie. De inspecteur weigert aftrek van het als scholingskosten opgevoerde cursusgeld. Naar zijn mening is de NLP-opleiding gevolgd ter zelfontplooiing. Het hof denkt hier anders over. Er is voldoende aannemelijk geworden dat de echtgenote met het volgen van de opleiding en het bijwonen van de themadag het oogmerk had beter te gaan functioneren binnen haar dienstbetrekking. Hieraan wordt geen afbreuk gedaan door de omstandigheid dat het volgen van de opleiding en het meedoen aan de themadag mogelijk hebben geleid tot vergroting van de persoonlijke uitrusting van de echtgenote. Het beroep is gegrond. De staatssecretaris licht toe waarom hij geen beroep in cassatie instelt, zie onderstaande doorklik. Toelichting staatssecretaris van 19 augustus, nr. DGB 2005-4493, n.a.v. uitspraak Hof Amsterdam E X van 7 juli 2005, 2004/04204, 2002, IB 2001 6.27 Volledige teksten van jurisprudentie zijn niet bij Financiën beschikbaar, maar kunt u op de Internetsite van de rechterlijke organisatie (www.rechtspraak.nl) terugvinden door te zoeken op Zaaknummer.

Optimisten kijken naar boven Uit recent onderzoek is gebleken dat mensen met een pessimistische levenshouding letterlijk anders naar de wereld kijken dan onverbeterlijke optimisten. Wat blijkt namelijk? De hersenen bij pessimistische mensen werken beter wanneer die mensen de blik naar beneden richten. Van nature optimistische mensen kijken juist naar boven als ze nadenken. Het Amerikaanse onderzoek toont aan dat de manier waarop en de richting waarin we kijken als we nadenken, inderdaad de stemmingen versterkt. Met andere woorden, wanneer ze naar beneden kijken, versterken pessimisten het gevoel 'down' te zijn. Onderzoeker Brian Meier van de Amerikaanse North Dakota State University denkt dat deze ontdekking belangrijke gevolgen kan hebben voor mensen die lijden aan een depressie. Volgens Meier zou dat betekenen dat het mogelijk is een depressie te verhelpen door mensen hun natuurlijke gewoontes te laten doorbreken en hen naar boven te laten kijken. Depressies komen zeer veel voor: in Nederland heeft ongeveer 1 op de 20 mensen er last van Bron: Gezondheidsplein, september 2005

48

`Flow` verbetert arbeidsproductiviteit en kwaliteit van leven Een toestand van `flow` draagt enorm bij aan arbeidsvreugde en productiviteit. Volgens de Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi, die het begrip in 1990 introduceerde, lijkt flow op de magische spanning dat een schilder ervaart als de kleuren op zijn doek samenwerken en tot leven komen. Flow is op een soortgelijke manier van toepassing op de werkvloer. Door flow te creëren, vinden de beste momenten in het leven niet langer slechts plaats op vakantie of achter de schildersezel, maar ook op de werkplek.De laatste jaren voerden grote bedrijven als Microsoft, Ericsson en Toyota het concept in. Ze gebruiken flow als methode om het beste uit hun werknemers te halen en de relatie met klanten te verbeteren. Management consultant Gallup Organization werkt momenteel bij zo`n 300 bedrijven met het begrip flow. Ceo Jim Clifton stuurt zijn eigen werknemers elke dag een email waarin hij ze vraagt hun positieve energieniveau weer te geven op een schaal van 1 tot 5. Als iemand de 5 bereikt, zijn ze `in flow`. Mensen met een hoog flowgehalte zijn volgens Clifton altijd productief, nooit ziek, krijgen veel minder ongelukken en zien hun kwaliteit van leven verbeteren. bron: Fast Company, the (01-08-05)

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Opmerkelijke berichten uit de samenleving

Westerlingen kijken anders dan Aziaten

Pijn doet minder pijn als je hem verwacht Een hevige pijnprikkel is minder erg als hij niet helemaal onverwacht komt. Die subjectieve pijnervaring is zelfs in het brein meetbaar: de hersengebieden die pijn registreren zijn bij zo'n lage verwachting minder actief.

Aziaten kijken - letterlijk - op een andere manier naar de wereld om hen heen dan westerlingen. Dat hebben psychologen van de Amerikaanse universiteit van Michigan vastgesteld.

Deze hersenscan toont de hersenactiviteit bij pijn (rood) en bij verwachte pijn (groen). Het gele gebied is bij allebei actief. Neurobiologen van de Wake Forest School of Medicine in North Carolina (Verenigde Staten) vonden tien mensen bereid deel te nemen aan hun pijnonderzoek. De proefpersonen kregen pijnprikkels van een halve minuut toegediend door middel van een heet blokje op hun onderbeen. In een oefensessie leerden zij dat zij drie gradaties van pijn konden verwachten. Die werden aangekondigd door pauzes van verschillende lengte. Een rust van zeven seconden luidde een milde pijnprikkel in (46 °C), een interval van vijftien seconden matige pijn (48 °C), en een pauze van dertig seconden hevige pijn (50 °C).

De wetenschappers volgden de oogbewegingen van hun proefpersonen terwijl die naar foto's keken. De westerse studenten keken vooral naar het object dat centraal stond in de foto, terwijl de Aziaten veel meer oog bleken te hebben voor de achtergrond. De verschillen komen volgens de wetenschappers ook tot uitdrukking in de taalkundige ontwikkeling. Westerse kinderen leren sneller zelfstandig naamwoorden te onthouden. Onderzoek naar Zuid-Koreaanse en Chinese kinderen wijst uit dat ze veel eerder werkwoorden leren, die gebruikt worden om verbanden tussen objecten aan te geven.

Enkele dagen na de oefensessie begon het echte experiment. Dertig keer werden de deelnemers gekweld met een pijnprikkel op hun been, terwijl de onderzoekers hun hersenactiviteit bestudeerden met een functional Magnetic Resonance Imaging (fMRI)-scanner. Bij iedere prikkel gaven de proefpersonen aan welke pijnintensiteit zij verwachtten, en hoe sterk de werkelijk ervaren pijn was. Af en toe volgde onverwacht de hevige pijn van 50 °C na een interval van vijftien seconden, of een matige prikkel pas na dertig seconden. De pijn die de proefpersonen ondervonden na een hevige prikkel was ruim een kwart minder hevig wanneer zij zich hadden ingesteld op een matige pijnscheut. Een dosis morfine van 0,08 mg per kilogram lichaamsgewicht heeft een vergelijkbaar pijnstillend effect. De scanbeelden laten zien dat ook de hersenactiviteit werd beïnvloed door de verwachtingen. Hoe intenser de pijn die de proefpersonen verwachtten, hoe meer activiteit er te zien was in hersengebieden die een rol spelen bij pijn, zoals het cerebellum en de thalamus. Veel van die hersengebieden waren ook actiever naarmate de daadwerkelijk beleefde pijn intenser was. Maar wanneer een heviger prikkel werd toegediend dan verwacht, was de activiteit van de pijngebieden in het brein vergelijkbaar met die bij matige pijn. De onderzoekers concluderen dat het brein voor het registreren van pijn niet alleen informatie betrekt van de zenuwen in het pijnlijk getroffen gebied, maar ook informatie over verwachtingen en eerdere ervaringen. Hun bevindingen onderstrepen het belang van gedragstherapie gericht op een positieve instelling bij de behandeling van pijn. Niki Korteweg bron PNAS NRC 12 september 2005

Volgens onderzoeksleider Richard Nisbett zijn er genoeg aanwijzingen dat er een wezenlijk verschil is in de wereldbeelden van westerlingen en Aziaten. In het algemeen hebben Amerikanen de neiging zaken te ontleden en te analyseren. Doel is objecten in categorieën te plaatsen en regels vast te stellen waaraan zij zouden moeten voldoen. Aziaten bezien objecten veel meer in relatie tot het grotere geheel. Nisbett hoopt dat zijn werk kan bijdragen aan een betere verstandhouding en meer wederzijds respect tussen verschillende culturen. Algemeen Dagblad 24-08-2005

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

49

Boekenrubriek Expanding Your World – Modeling the Structure of Experience Auteurs: David Gordon en Graham Dawes. Uitgever: Desert Rain, Tucson AZ, 2005 ISBN 0-9765616-0-3 Verkrijgbaar via www.expandyourworld.net Boekbespreking door Ronald van Oosten

Modelleren gemodelleerd Modelleren vormt het hart van NLP. Toch zijn er weinig boeken op de markt verschenen die het modelleren beschrijven en het uitvoeren ervan stimuleren. In 1985 verscheen “The Emprint Method” van Leslie Cameron-Bandler, David Gordon en Michael Lebeau. In 1998 publiceerde Robert Dilts zijn “Modeling with NLP”, dat door velen als het standaardwerk over modelleren wordt beschouwd. En nu is er dan “Expanding Your World”, een boek dat het resultaat is van de samenwerking van de Amerikaan David Gordon en de Brit Graham Dawes. Twee zeer verschillende mensen die, vanuit een gezamenlijke fascinatie voor het modelleren, hun complementaire karakters en kwaliteiten hebben ingezet om het modelleerproces op een heldere, toegankelijke manier te beschrijven (in de woorden van Gordon:”after titanic struggles, we generally meet somewhere between our two extremes”). “Expanding Your World” is meer dan een boek. Er hoort een DVD bij waarop we het modelleerproces dat in het boek als voorbeeld gebruikt wordt van begin tot eind kunnen volgen. De schrijvers modelleren Kendall, een vrouw wier bijzondere bekwaamheid “ergens hartstochtelijk over zijn” is. Op dat gebied is zij de na te volgen expert. Na een inleiding met een definitie en afbakening van modelleren presenteren Gordon en Dawes een model, een stroomschema, dat zowel dient tot handleiding om een expert uit te vragen, als een manier om de bekwaamheid overzichtelijk te presenteren: de “Experiential Array” (letterlijk: “ervaringsrangschikking”).

50

Volgens de schrijvers gaat het er bij modelleren om, díe onderdelen van een bekwaamheid vast te leggen die zowel noodzakelijk als voldoende zijn. Daar Gordon en Dawes als het ware het modelleren zelf gemodelleerd hebben, geldt dat ook voor de Experiential Array. Die bestaat uit vier onderdelen: 1. Overtuigingen; hier draait het om het criterium: wat stelt de expert centraal tijdens het uitvoeren van de bekwaamheid? Wat is de persoonlijke definitie ervan, en wat is het bewijs dat aan het criterium voldaan is? Wat maakt het voor iemand mogelijk om het criterium te bereiken? Wat levert het voldoen aan het criterium op? 2. Strategieën; de schrijvers hanteren een bredere, ruimere definitie van het begrip strategie dan de beperkte en beperkende TOTEopvatting ervan. Behalve strategieën die uit een serie vastgelegde stappen bestaan, omvat hun definitie ook strategieën die bestaan uit niet-sequentiële, met elkaar samenhangende gedragingen. Uniek voor hun benadering is het vastleggen van “secundaire strategieën”: wat doe je als je oorspronkelijke strategie niet werkt? 3. Emoties; emoties zijn belangrijk, omdat ze kunnen dienen als feedbackmechanisme: ze vertellen in welke mate er aan het criterium voldaan is. Ook helpt emotie om de bekwaamheid in stand te houden. 4. Extern gedrag; elke bekwaamheid kenmerkt zich op zeker moment door extern gedrag. Het kan belangrijk zijn bepaalde gedragingen expliciet vast te leggen. In dit model dienen de strategieën, ondersteund door de emoties, ervoor om het criterium te bereiken op een manier die concreet wordt in het externe gedrag. Misschien zult u zich, net zoals ik dat deed, afvragen:”waar zijn de metaprogramma’s?” Voor velen maakt het vastleggen van metaprogramma’s een vast, zelfs onmisbaar, onderdeel uit van het modelleerproces. Ik ben zo vrij geweest David Gordon hiernaar te vragen. Volgens hem maken de metapro-

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

gramma’s wel degelijk deel uit van de Experiential Array. Maar dan impliciet, in de structuur van de inhoudelijke beschrijving die de expert geeft bij het uitvragen. Het volgen van de stappen van de Experiential Array maakt dat de metaprogramma’s vanzelf, onuitgesproken, deel gaan uitmaken van het model, aldus Gordon. In de ervaring van beide schrijvers is het kennen van iemand’s metaprogramma’s niet buitengewoon bruikbaar als het gaat om het verwerven van iemands bekwaamheid. Ze zijn wel waardevol in andere contexten, zoals therapie. Maar het kennen ervan in de context van modelleren is niet waardevol, omdat metaprogramma’s gescheiden van de inhoud weinig betekenis hebben. Tijdens hetzelfde contact maakte David Gordon duidelijk dat wat hem betreft de Experiential Array niet de enige en definitieve manier is om te modelleren. Hij verwacht, dat ook van deze aanpak ooit de beperkingen duidelijk zullen worden, en dat er dan weer nieuwe benaderingen gezocht en gevonden zullen worden. Na de instructie over het hanteren van de Experiential Array en het verfijnen ervan, ronden Gordon en Dawes het boek af met een beschrijving van de manier waarop iemand de in kaart gebrachte bekwaamheid kan verwerven. Ook hier biedt het schrijversduo een nauwkeurig stap-voor-stap proces, dat duidelijk het resultaat is van vele jaren testen en bijschaven. Ik vind het een opwindende gedachte dat deze aanpak, door haar eenvoud en elegantie, het mogelijk maakt om al op practitionerniveau te modelleren. In ons persoonlijke contact maakte David Gordon me duidelijk dat wat hem betreft de practitioneropleiding alleen maar over modelleren zou moeten gaan...

Wanneer u als NLP-er slechts tijd, gelegenheid of geld hebt om dit jaar één boek te lezen, laat het dan dit boek zijn. “Expanding Your World” verdient het om het nieuwe standaardwerk over modelleren te zijn. Contact auteur: [email protected]

Over de auteurs David Gordon was lid van de oorspronkelijke groep die, samen met Bandler en Grinder, NLP ontwikkelde. Hij werd bekend door de publicatie van zijn boek “Therapeutic Metaphors”, een standaardwerk over het gebruik van metaforen. Ook schreef hij, met Marybeth Myers-Anderson, “Phoenix – The Therapeutic Patterns of Milton H. Erickson”. Met Leslie Cameron-Bandler en Michael Lebeau schreef hij “The Emprint Method”, de eerste beschrijving van een modelleermethode, en “Know How”, een verzameling modellen die volgens die methode tot stand zijn gekomen. De afgelopen twintig jaar heeft hij zich, naast het lesgeven over metaforen, beziggehouden met het onderzoeken en ontwikkelen van het modelleerproces. Hij woont in de Sonora woestijn in Arizona. Graham Dawes is oprichter van het UK Training Center for NLP, het eerste NLP-instituut buiten Noord-Amerika. Hij haalde een doctoraat in Management Learning aan de universiteit van Lancaster, met een verkenning van de aard van de werkelijkheid, betekenis en verandering. Hij heeft vele boeken over NLP en aanverwante onderwerpen op zijn naam staan, zoals het artikel “A Bermuda Triangle of the Mind” over Frank Farelly, in “Der Zirkel des Talos”van Heinz Kersting.

Compleet en toch geen woord teveel; praktisch gericht, met geïntegreerde theorie; zowel te gebruiken voor het zelf verwerven van bekwaamheden vàn anderen, als voor “productgericht modelleren”: het maken van toepassingen vóór anderen…

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

51

vervolg Boekenrubriek Voorbij je eigen wijze: effectief communiceren met metaprogramma’s in professionele relaties Auteurs: Guus Hustinx en Anneke Durlingervan der Horst uitgeverij Nelissen / Soest, 279 pag. Prijs € 34,50 ISBN: 90244 16884

Boekbespreking door Chris Minne

Met de titel ‘Voorbij je eigen wijze’ communiceren Anneke Durlinger-van der Horst en Guus Hustinx kernachtig de wijsheid en het praktische nut van dit boek dat zij in het voorjaar publiceerden. Een guitige knipoog naar de herkenbare gewoonte waar wij bij het communiceren met anderen eigenwijs vasthouden aan onze kaart van de wereld en de ander benaderen als een kloon van onszelf. Intrigerend genoeg om dit nieuwe boek (279 blz.) beknopt te belichten. Deze beide NLPtrainers schrijven gefascineerd vanuit een NLP-traditie alsmede vanuit hun ervaringsdeskundigheid als adviseur, trainer en coach in het bedrijfsleven en bij de overheid. Metaprogramma’s zijn kenmerkende patronen in het denken, voelen en handelen van een persoon in een specifieke context. Het zijn de filters waarmee wij de wereld om ons heen interpreteren en ons handelen vormgeven. Dit boek verheldert voor een breed publiek op een bijzondere vlotte en overzichtelijke wijze de voornaamste te onderscheiden metaprogramma’s. Het verhaal ontwikkelt in het tweede deel de vele professionele toepassingen en illustreert deze telkens aan de hand van relevante cases. Vooraf belichten de auteurs in deel I van het boek het algemene begrippenkader, de 19 categorieën van metaprogramma’s alsook hoe deze in de praktijk in taal en gebaar te herkennen (het metaprofielinterview en metaprofielanalyse).

52

Algemeen begrippenkader Interessant hier is de samenhang die de schrijvers verduidelijken tussen de begrippen criteria, subjectieve ervaring en metaprogramma’s. ‘In de wijze waarop wij onze subjectieve representaties opbouwen en organiseren, zijn metaprogramma’s als patronen zichtbaar… Onze waarneming, motivatie, denken en opereren wordt gestuurd door wat we belangrijk vinden in een bepaalde context, zeg maar door onze criteria. Hoe wij hierbij onze interne ervaringen organiseren, verloopt volgens bepaalde patronen die we geneigd zijn om in gelijkaardige contexten steeds te herhalen. Deze terugkerende patronen (metaprogramma’s) worden ook meestal als typisch voor een persoon aangegeven .’ Stel, mijn kinderen spelen op de computer hetzelfde spel met het criterium ‘winnen’. Wanneer het spelprogramma hen bij een bepaalde operatie naar ‘af’ voert, zijn de reacties van mijn dochtertje: ‘Hoho …wat heb ik nu weer gedaan…’, en deze van mijn zoontje: ‘Wat een stom machien…’ voor mij herkenbare patronen van de wijze waarop zij hun invloed op het gebeuren aangeven (controle binnen versus buiten zelf)… . ‘Metaprogramma’s laten zien hoe mensen denken los van de inhoud zelf, ofwel hoe zij hun denken, voelen en doen organiseren, welke patronen daarin herkenbaar zijn… Criteria en metaprogramma’s hebben dus een directe samenhang binnen een bepaalde context. Criteria hebben betrekking op de inhoud, metaprogramma’s op de vorm, de manier waarop de criteria en de subjectieve ervaringen gerealiseerd worden.’ Dit kader benadrukt onder meer dat het werken met metaprogramma’s een echt NLPgebeuren is. In die zin dat het de NLP-er helpt om de inhoud los te laten en zich nog beter op het proces te focusseren.

19 categorieën met 53 metaprogramma’s Hierna volgt een overzicht van de metaprogramma’s die het boek behandelt. De auteurs

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

geven een nauwkeurige omschrijving van elke set van metaprogramma’s. Elk metaprogramma wordt toegelicht met de grondslag en de kern van de zaak, de beschrijving van het metaprogramma , een praktijkvoorbeeld en de verbale en non-verbale indicatoren waarmee het programma zich manifesteert. Pro-actief en reactief / weg van – naar toe / interne referentie – externe referentie / opties – procedures / voldoet wel – voldoet niet / controle binnen zelf – controle buiten zelf / handhaving – ontwikkeling – verandering / globaal – specifiek / zelf – ander – wij / mensen – informatie – activiteiten – dingen –plaatsen / concept – structuur – gebruik / samen – nabijheid – alleen / verleden – heden - toekomst / in time – through time / visueel – auditief – kinesthetisch / leidend – zelfregulerend – volgend / emotioneel – keuze – rationeel / zien – horen – doen en voelen – lezen / automatisch – aantal keren – tijdsperiode – continu.

Hoe herken je ze in de praktijk? ‘Metaprogramma’s komen tot uitdrukking in de taal. Door ‘verbatim’ te luisteren naar die taalpatronen is het mogelijk om erachter te komen welke metaprogramma’s in een bepaalde context bij iemand actief zijn. ’Wie alvast stelt: ‘The proof of the pudding is in the eating’ …(gebruik) heeft een andere denkstijl actief dan de collega die conceptueel beweert ‘We rather taste the meaning of the things we eat’ … (vergelijk vleesbouillon eten uit een blik hondenvoer). Guus Hustinx en Anneke Durlinger geven verder twee methoden aan om op een systematische wijze de actieve metaprogramma’s in een bepaalde context in kaart te brengen. Het metaprofielinterview is een gestructureerd interview met voorgeprogrammeerde neutrale vragen. Deze vragen leiden ertoe de favoriete metaprogramma’s voor een bepaalde context bij de ander te ontdekken. Het vergt evenwel heel wat oefening alvorens deze vraagvormen op een valide en betrouwbare wijze in verschillende situaties te kunnen hanteren. Een alternatief voor deze werkwijze is het zeer gebruiksvriendelijke computer-programma

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

‘Metaprofielanalyse’®. Dit programma werkt met meerkeuzevragen die met beelden, geluid en teksten meerdere zintuigkanalen aanspreken.

Meta-programma’s en de vele toepassingsgebieden Vanuit hun praktijkervaringen brengen de auteurs in het tweede deel van het boek de vele toepassingen van het werken met metaprogramma’s in kaart. Ter illustratie van elk gebied gebruiken zij vele voorbeelden en casussen. Dit werkt sterk verhelderend en leidt tevens tot een beginnend inzicht in de systematiek waarmee verschillende metaprogramma’s elkaar mogelijk kunnen beïnvloeden of versterken. Een greep uit de vele toepassingen. Bij het coachen geeft bijvoorbeeld het opstellen van een metaprofiel in de probleemtoestand een direct inzicht in hoe iemand zijn probleem doet. Welke criteria spelen er in de probleem-context en welke metaprogramma’s sturen actief het denken, voelen en handelen? Zo’n diagnose in metaprogramma’s vergroot het inzicht in de actuele situatie en is tevens indicatief om inhoud te geven aan een passende interventie. In zijn eenvoudigste vorm kan dit gewoon het activeren van afwezige metaprogramma’s zijn of het overbrengen van het vermogen van een bepaald metaprogramma actief in een andere context naar de probleemcontext. Effectief coachen vereist dat de coachee de eigen verantwoordelijkheid voor zijn doel opneemt. Het is als coach dan ook steeds nuttig om er voor te zorgen dat de cliënt in de coachingscontext de passende metaprogramma’s voldoende activeert, met name: naar toe, controle binnen zelf en interne referentie (i.t.t. ‘Mijn chef wil dat jij ervoor zorgt dat dit probleem me niet meer overkomt’). Het werken met metaprogramma’s kan ook in een breder organisatiekader worden ingezet. Zo kunnen metaprogramma’s ook de cultuur van een organisatie in beeld brengen. Organisatiecultuur kent vele omschrijvingen, onder meer deze van Geert Hofstede ‘de mentale patronen van denken, voelen en han-

53

vervolg Boekenrubriek delen die typisch zijn voor een groep van personen’. Of in de woorden van Hustinx en Durlinger ‘het metaprofiel, typisch en eigen aan het functioneren van de onderneming’. Ook hier illustreren zij aan de hand van een casus hoe het werken met metaprogramma’s cultuur en organisatieveranderingen richting kunnen geven en faciliteren. Naast de individuele- en de organisatietoepassingen kan het werken met meta-programma’s ook op groepsniveau worden toegepast. Het werken met metaprogramma’s blijkt vooral nuttig om de interpersoonlijke relaties in een team beter op elkaar af te stemmen en om teams evenwichtig en doelgericht samen te stellen. De dynamiek van een groep wordt verklaard vanuit de verschillen in criteria en metaprogramma’s actief bij haar leden. Metaprogramma’s maken groepsleden bewust van de rijkdom van deze intrinsieke verschillen en van de opportuniteiten die hierin voor de groep schuil gaan. Het leert hen op een nuttiger wijze af te stemmen op de metaprogramma’s die zij in de samenwerking als antagonistisch ervaren. De metaprogramma’s worden ook als een Human Resource ‘gereedschapskist’ besproken. Durlinger en Hustinx geven ons aan de hand van sprekende cases inzicht in het gebruik van hun tool in het domein van recrutering en selectie, training, functioneringsgesprekken, loopbaanbegeleiding, conflicthantering en leiderschap. Doorheen al deze toepassingen loopt er een gedachtengoed als rode draad. De kwaliteit van de (inter)persoonlijke processen beïnvloedt het (bedrijfs)resultaat. En het werken met metaprogramma’s biedt de mogelijkheid om de kwaliteit van deze (professionele) relaties te verbeteren. Vooral de bewustwording en de bespreking van de verschillen tussen mensen en het inzetten van deze verschillen als kwaliteiten en groeikansen, worden als sturingsmogelijkheden sterk benadrukt.

Metaprogramma’s, een tool zoals zo veel andere?

model, … weer een instrument? Er zijn er al zoveel?’ En dit is ook zo. De gereedschapskist van vele adviseurs, managers en coaches bulkt van de vele tools die je als roosters en interventies bij vele opdrachten van communicatie, organisatieontwikkeling, training, coaching en teambuilding kan hanteren (we denken aan Meyer Briggs Type Indicator, Team Management System, Belbin teamrollen, Process Communication Management, ….en voeg al de andere waarmee u werkt er aan toe). Toch voldoen hiervan velen niet aan de betrachting om context-specifieke uitspraken over het denken en handelen van een persoon weer te geven. Vele van de bestaande profielinstrumenten abstraheren op contextoverstijgende wijze in algemene uitspraken. Hiermee gaan ze voorbij aan de precieze wijze waarop het gedrag zich in een specifiek context organiseert en voltrekt. Metaprogramma’s zoemen precies in op dit niveau. Ze omschrijven in een contexten criteria-specifieke wijze hoe het denken, voelen en handelen vorm krijgen. Het werken met metaprogramma’s leidt dan ook tot een fijnere diagnose en preciezere interventiekeuzes. ‘Ons werk op het gebied van metaprogramma’s is niet afgerond’, concluderen de auteurs. De ontwikkelingsmogelijkheden zijn inderdaad nog legio. Ook in dit werk wordt er geen echte systematiek aangeboden van de wijze waarop verschillende metaprogramma’s elkaar kunnen versterken of verzwakken en hoe combinaties van metaprogramma’s te clusteren tot specifieke gedragskwaliteiten. Ook in het domein van de verkoop kunnen we heel wat toepassingen van metaprogramma’s bedenken. Kortom, een blijvende opdracht voor ieder die na het lezen van dit bijzonder vlot geschreven en verhelderend boek tot deze uitdaging wil bijdragen.

Chris Minne is bedrijfspsycholoog en partner bij het begeleidings- en organisatieadviesbureau Enable.

Gedreven door helderheid en eenvoud zouden we mismatchend kunnen stellen: ‘Nog een

54

Contact auteur: [email protected]

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

Social Panoramas Changing the unconscious landscape with NLP and psychotherapy Auteur: Lucas Derks Crown House, 2005, 379 p. Prijs £18.99 ISBN 1904424031 Boekbespreking door Rudy Vandamme

Een gefundeerde bijdrage tot de ontwikkeling van NLP Lucas Derks, wie kent hem niet. Als je ooit een spreker wil engageren die zowel humoristisch als degelijk is, nodig hem uit. Maar nu gaat het over zijn boek dat nu ook in het Engels vertaald is. Ter gelegenheid van deze uitgave moeten we merken dat er nog geen recensie is geweest van ‘Sociale Denkpatronen’. De Nederlandse versie is nochtans van 2002. Dat zetten we graag in dit INzichtnummer recht. Ik heb het nu over de Engelse versie die vooral in de eerste hoofdstukken een aanzienlijke verdieping geeft van de uitgangspunten – de moeite van het lezen waard. Het boek is van groot belang voor mensen die willen meewerken aan de verdere ontwikkeling en toepassing van NLP. Waarom? Het boek sluit aan op de unieke bijdrage van NLP tot het begrijpen en hanteren van mensen. Of in ons vakjargon gezegd: het is een bijdrage tot de studie van de structuur van de subjectieve ervaring. Ik bedoel het feit dat een NLP-beoefenaar zijn aandacht niet richt naar WAT iemand zegt, maar op HOE inhouden zich in onze mentale ruimte organiseren. Met behulp van de representatiekanalen en de lijsten van submodaliteiten kan de NLP-beoefenaar zijn eigen ervaring en dat van anderen in kaart brengen. NLP levert beschrijvende categorieën om de mentale ruimte in kaart te brengen. Nu nog is de Vakog één van de modellen die voor de beginnende NLP-beoefenaar wonderlijk en vernieuwend overkomt. Naast het in kaart brengen, heeft NLP technieken die dienen om die te veranderen op

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

het niveau van de mentale ruimte. Het lijkt dat NLP op die manier rechtstreekser ingrijpt in de ervaring, dan een therapeut die bijvoorbeeld een overtuiging van iemand probeert te veranderen door argumenten aan te brengen hoe de persoon het anders kan zien. Er kan maar niet genoeg gesteld worden dat je als NLP-beoefenaar echt moet gedrild zijn om met die laag te werken van de ervaring. NLP werkt niet met de inhoud, maar met de representaties van de inhoud. Het gaat om te observeren en te calibreren welke processen en toestanden er zich aan de binnenkant afspelen. De hoofdopdracht die Lucas Derks zich heeft gesteld in zijn boek, is dat idee verder uit te werken door de innerlijke representaties van een aantal fenomenen quasi statistisch te gaan vaststellen. Tot nu toe werden de representatiekanalen in NLP als tool aangereikt. Maar er was nog geen systematisch onderzoek over een hele reeks verschijnselen. Het boek bestaat dan ook in de opsomming van een reeks verschijnselen en hoe die in onze cultuur door de meeste mensen worden gerepresenteerd. In het boek komen aan bod: de representatie van liefde, zelfbeeld, macht, groepsrelaties, familie, spirituele ervaring en tenslotte training. Het is een soort encyclopedie. Je kunt dadelijk surfen naar het onderwerp dat je interesseert. Ik raad je aan dit te doen. Het is een lijvig boek dat je zeker niet van A tot Z moet lezen. Het is eerder een boek dat je regelmatig eens uit de kast haalt om je aandacht op te frissen voor ‘de structuur van de subjectieve ervaring’. Of je kunt het consulteren als je met een bepaald onderwerp bezig bent. Het geeft je visie en technieken om met jezelf en anderen om te gaan. In totaal staan er zo 61 technieken in. Lucas Derks is academicus, dat merk je in het boek. Niet dat het boek theoretisch overkomt of saai wordt. Er zijn geen statistische tabellen opgenomen en er is ook geen abstracte theorie geëxpliciteerd. Dat maakt dat het werk wetenschappelijk gefundeerd overkomt en tegelijk vlot leesbaar blijft.

55

Speelwijzer Conclusies worden gestaafd met onderzoek. Er wordt ook verwezen naar diverse auteurs die de pragmatische inslag van NLP mee helpen staven: Lakoff & Johnson, William James, Piaget, enz. Voor mij blijft er na het lezen van dit boek een hamvraag open. Het gaat over het mensbeeld waarop NLP zich baseert. Het is duidelijk dat NLP stelt dat alle ervaringen en betekenissen mentale constructies zijn. Dat is de pragmatische inslag. Zoals Berne indertijd interactiespelen tussen mensen heeft beschreven (‘Mens erger je niet’), zo beschrijft Lucas nu de spelregels hoe we mentaal betekenissen construeren. Ons mentaal innerlijk lijkt wel een theater van locaties die ter beschikking zijn om ervaringen aan op te hangen. Het encyclopedisch werk van Lucas Derks doet me denken aan een krantenkop: Gen ontdekt dat de oorzaak is van …. De medischbiologische wereld heeft zijn gen-onderzoek en NLP heeft zijn onderzoek naar mentale constructies. Betekent dit nu dat mentale constructies de laatste verklaring geven over een ervaring? Betekent de mentale constructie van de spirituele ervaring dat alles besloten ligt binnen de ervaring? Zouden er dan toch alleen maar kaarten zijn? Of genen? Wat doen we met de ontheiligende macht van al die cartografie? Vandaar de tip: gebruik de schat aan NLPknow-how om te begrijpen en te helpen. Maar blijf beseffen dat we werken met de vooronderstelling dat alles een kaart is, maar één kaart is, toch in ieder geval een kaart is van het gebied. Surfen naar www.sociaalpanorama.nl, de website van Lucas Derks, is zeker ook de moeite waard. Want het begrijpen en beïnvloeden van het Sociaal Panorama is een heuse specialisatie waard. Rudy Vandamme is internationaal NLP mastertrainer, leidt de School voor NLP en is voorzitter van de NVNLP Contact auteur: [email protected]

56

Er zijn tal van interessante en toepasselijke spelen op de markt. Wil je lucht geven aan je enthousiasme over een spel? Laat het ons weten. In deze editie van Speelwijzer: The Nano Tech Power Deck van Jaap Hollander © IEP Publications, Nijmegen.

The Nano Tech Power Deck ‘Communicatiedeskundigen (therapeuten, trainers, opvoeders, coaches, counselors en dergelijke) gebruiken dit door Jaap Hollander ontwikkelde Nano Tech Power-kaartspel om hun cliënten in de NLP-gedachte te begeleiden en bezielen. Normaal gesproken wordt zo’n NLP-proces verzorgd door een mens van vlees en bloed, bij het Nano Tech Spel worden deze processen neergezet door een spel kaarten. Hoe doeltreffend kan dat zijn?’ zo begint Jaap Hollander zijn instructieartikel ‘Games as a Medium for Presenting Psychological Techniques’ voor NLP World, waarin hij stelt dat – tot zijn verbazing – het kaartspel net zo effectief is als, zelfs vaak effectiever dan genoemde mens van vlees en bloed. ‘Hoe kunnen spellen effectiever zijn dan coaches en therapeuten?’ vraagt hij zich af. Je gaat immers niet, zoals met je begeleider, een echte relatie aan met het spel. En toch heeft hij, bijna zonder uitzondering, gemerkt dat dit zo is. ‘Een van de relationele invloeden die spellen als Nano Tech Deck hebben, is dat mensen geneigd zijn de instructies serieus te nemen. Als ik jou vraag je een biotoop voor te stellen waarin elke diersoort aanwezig is, dan weet ik zeker dat je wil weten waarom ik dat aan je vraag. En als ik antwoord dat ik dat doe omdat ik denk dat dat je kan helpen, zul je willen weten hoe precies dat jou zal helpen. Wie had mij trouwens gevraagd jou te helpen? En denk ik feitelijk dat jij dierlijke neigingen hebt? Maar als je de ‘Animal Magic’kaart van het Nano Tech spel trekt en ik de instructie aan je voorlees die exact hetzelfde klinkt als ik hierboven beschreef, dan zul je de instructie zonder mankeren opvolgen.’ Een kaartspel heeft ook als voordeel boven een menselijke coach, dat het niets merkt van

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

de onbewuste non-verbale weerstand tegen bepaalde onderwerpskeuzen: het kaartspel instrueert gewoon door. Daarnaast is er de vaardigheid van mensen om samenhang te creëren. Jaap Hollander ontdekte dat mensen de ervaring hebben dat de verscheidene elementen in het spel frappant op hun eigen situatie slaan. Zo voelt men dat de Entree-kaart precies datgene aangeeft waarvan zij zelf al vonden dat ze ernaar moesten kijken. Of het Oracle vertelt hen exact wat zij al halfbewust wisten. Iemand zei gekscherend: ‘die kaarten moeten wel elektronische chips hebben dat ze kunnen registreren wat ik denk…’ Aan de hand van de instructies van dit kaartspel kun je het spel stap voor stap spelen (Nederlandse handleiding op te halen bij www.nanotechpowerdeck.com). Je kunt dit eerst voor en met jezelf doen, om te ervaren wat het spel doet. Het spel helpt je – telkens op een andere manier – om • Belangrijke levensdoelen te bereiken • Dagelijkse problemen op te lossen • Je innerlijke hulpbronnen te ontwikkelen • Je zwakke punten te verbeteren • Onverwachte, verrassende ervaringen op te doen • Op een nieuwe manier contact te hebben met vrienden, familie en collega’s Het ondersteunt je psychologische en gevoelsmatige ontwikkeling in de richting van meer levensgeluk en meer succes. Dat kan tevens positief doorwerken in de systemen waar je deel van uit maakt, zoals je gezin of de organisatie waar je werkt. Een stuk uit de bestaande inleiding, zodat je vóór je ziet hoe je dit oh, zo veelzijdige, leerzame, en superleuke NLP-spel kan spelen en als het ware popelt om ermee aan de slag te gaan:

linguïstisch programmeren (NLP) te gebruiken. Deze nieuwe methoden worden gecombineerd met de oude principes van het orakel, zoals die tot ons gekomen zijn via de Griekse, Keltisch en Germaanse beschavingen. Wat betekent ‘Nano’? ’Nano’ betekent ‘heel klein'. Een nanoseconde bijvoorbeeld, is één miljardste seconde. De uitdrukking ‘nano tech’ refereert aan een heel klein psychologisch techniekje. Zo’n nano-techniek kan soms al in een paar minuten worden uitgevoerd. Speel met anderen of speel alleen Je kunt het spel solo spelen of met anderen. Als je het samen met anderen speelt, staat een van de spelers centraal. De anderen geven de speler ondersteuning en advies, terwijl de speler zijn ervaringen beschrijft. Zij volgen de instructies uit dit boekje. De speler trekt de kaarten en één van de anderen leest ze hardop voor. Als je solo (alleen) speelt, lees je de kaarten en de instructies gewoon zelf. Schep een vriendelijke psychologische omgeving Stel je bijvoorbeeld voor, dat er vriendelijke, positieve energieën in de ruimte om je heen aanwezig zijn. Het is niet nodig om te geloven dat ze echt bestaan. Zie ze en voel ze in gedachten. Stel je voor dat ze je spel ondersteunen. Leg de instructiekaarten op tafel op de aangegeven manier, zodat zij ‘het spelbord’ vormen voor het spel dat je gaat spel. En dan: aan de slag! Veel speelplezier! Of…. voor de ‘jonge NLP-ers’ onder ons: Happy Gaming! Je kunt het Nano Tech Power Deck (zonder het houten kistje op onderstaande foto) meteen bestellen door € 21,50 (inclusief verzendkosten) over te maken aan: IEP, Nijmegen, Bankrekening: 41.49.59.205 ABN-AMRO ovv “Nano Tech Powerdeck” en je juiste naam en adresgegevens Voor meer info: [email protected] www.iepdoc.nl www.nanotechpowerdeck.nl

Wat voor een soort spel is dit? Het deck is diepgaand op een speelse manier! Het is een gemakkelijke, onderhoudende manier om de moderne psychologische technieken van het neuro

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

57

Activiteitenagenda

3 november 2005 Start 9 januari 2006

Academie voor NLP Dolderseweg 150a, 3738 BM

Den Dolder Tel: 030-22 99 022, e-mail: [email protected], www.academievoornlp.nl

OPLEIDINGEN 26 januari 2006 2 februari 2006 13 februari 2006 27 februari 2006 WORKSHOPS 27 oktober 2005

van bij de NVNLP geregistreerde instituten

Start 13 januari 2006 Start Start Start Start

NLP Practitioner NLP Master Practitioner in Leiderschap NLP Mastercoach De Kunst van het Coachen

Den Den Den Den

Speaking Circles®. Ook jij hebt de capaciteit om echt contact te maken met je publiek of gesprekspartner. Met Erma Arts. 10 en 11 november 2005 Het Enneagram en NLP. Twee manieren om te komen tot persoonlijke ontwikkeling en een groter zelfbewustzijn. Met Frank Schaper. 21 november 2005 NLP Introductie Workshop. Ervaar wat NLP voor u kan betekenen. Met Leo Janse. 23, 24 , 25 november en Familiesystemen. Een intensieve 15, 16, 17 december 2005 onderzoekende workshop. Met Charry Janse. INFORMATIE-EN KENNISMAKINGSAVONDEN 24 oktober, 21 november Informatie over de Academie voor NLP en de en 19 december 2005 opleidingen en workshops die wij verzorgen. U maakt kennis met onze trainers en medewerkers. U kunt ons vragen stellen en met ons praten.

Dolder Dolder Dolder Dolder

Start 6 februari 2006 27-28 febr. / 1-2 maart 2006 19-20-21-22 juni 2006 27-28-29-30 maart 2006

Den Dolder

Den Dolder

14 + 15 + 16 april 2006 14 + 15 + 16 april 2006 20 + 21 + 22 april 2006

Den Dolder

Den Dolder Den Dolder

Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam Gratis oriëntatiemiddag Rotterdam ‘Master your Inner Self’ – workshop met Barbara Witney (U.S.A.) TAIM® Counseling - Module B Blok II – module B Practitioner opleiding (6.1) Start Blok I – groep 6.1 (integratie in juni ’06) ‘Future Vision’ - NLP op Hawaii Hawaii Zwemmen met dolfijnen en NLP Advanced Master Practitioner Post Master opleiding met certificaat Transformationeel Coach NLP Beroepsopleiding met certificaat Master Practitioner opleiding (6.1) Start Blok I – groep 6.1 (integratie december ‘06)

14 oktober 25 oktober 5 november 11 november 23 november 25 november 20 januari 20 januari 21 januari 27 januari Data workshops

internationaal training instituut voor communicatie en NLP Lierse Steenweg 105, B-2560 Kessel, tel +32 (0)3 488 40 54 fax + 32 (0)3 488 40 53 [email protected], www.arcturus.be

58

H e r f s t

Driebergen Hoofddorp Driebergen Hoofddorp Hoofddorp Hoofddorp Hoofddorp Hoofddorp Hoofddorp Driebergen www.bgl.nl

20 oktober 3 november 17 november 8 december 15 december 17 jan 2006 18 jan 2006 Start 19 jan 2006 Start 26 – 27 jan 2006 2 februari 2006 9 maart 2006 30 maart 2006

Info avond practitioner Info avond business practitioner Info avond practitioner Info avond business practitioner Info avond practitioner Mind Power Mindmaps & Memory power TSR Turbo Speed Reading NLP business Practitioner NLP Practitioner Workshop Sales & Mindreading Workshop Sales & Mindreading Workshop Sales & Mindreading

Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda Gouda

.......................................................

Kessel Kessel

I N z i c h t

Start Opleiding tot Trainer Start Opleiding NLP Basic Start Opleiding tot Coach Start Opleiding tot Kindercounselor Start Opleiding tot Trainer Start Opleiding tot Agressietrainer/-coach Start NLP Master Practitioner Start Opleiding tot Loopbaanadviseur Start Beroepsopleiding Hypno-Psychotherapie Start Opleiding tot Mediator Supervisietraject Workshops clowns Workshops improvisatietheater Workshop Inner Child - Kennismaking Workshop Inner Child - Verinnerlijke interacties Workshop NLsPel Enneagram voor therapeuten Werken met dromen

Bureau Personal Development Topaas 8, 2719 VD Zoetermeer, tel. 079 3630685,fax. 0793630687, e-mail: [email protected], www.bpdtraining.nl

Arcturus NV

NLP en spiritualiteit 1 Eric Schneider NLP en spiritualiteit 2 Eric Schneider

Kessel Kessel

.......................................................

....................................................... 7-8-9-10 oktober 2005 17-18-19-20 oktober 2005

Kessel

Hoofdweg 726, 2132 BV Hoofddorp tel: 023-5556755, e-mail: [email protected], www.bgl.nl

Melbournestraat 24, 3047 BJ Rotterdam, tel: 010-2470686, fax: 010-2470682, e-mail: [email protected], www.altervision.nl trainer: Christiene M. de Vries

22 feb t/m 11 mrt 2006

Kessel Kessel

BGL & partners

Alter Vision

oktober november december januari 2006 + 14 + 15 oktober + 28 + 29 oktober + 20 + 21 januari 06

NAAR HET HART Eric Schneider

Kessel

.......................................................

....................................................... 23 20 18 08 13 27 19

NLP en dans Carine Pollaert TRANSPERSOONLIJKE COACHING EN COUNSELING 2de jaar Eric Schneider en gasttrainers TURBO PRACTITIONER NLP Eric Schneider / Ann Ravoet / Anné Linden TRANSPERSOONLIJKE COACHING EN COUNSELING 1ste jaar Eric Schneider en gasttrainers TRAINING EN LEIDERSCHAP Frits Wilmsen

2 0 0 5

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

59

vervolg Activiteitenagenda EduCare

Postbus 192, 5110 AD Baarle Nassau tel: 013-5078411, e-mail : [email protected], www.educare.biz 19-20 nov. 2005 10-11 dec. 2005 9-10 nov. 2005 1-2 dec. 2005 2-3 nov. 2005 28 jan. 2006

Enneagram I Enneagram II RET en NLP NLP en E.Q. T.A. en rollenpatronen Start NLP Practitioner 2006-1

Tilburg Tilburg Tilburg Tilburg Tilburg Tilburg

....................................................... Frank Bruining Personal Coaching & Training Gantelweg 2 4286 EH Almkerk (bij Gorinchem) tel: 0183-40 45 83, fax: 0183-40 47 86, e-mail: [email protected], www.frankbruining.com 18 augustus 2005 8 september 2005 18 september 2005 1+2 december 20 december 2005 14 september 2005 11, 12 oktober + 1 november 27 oktober 2005 1 december 2005 13 januari 2006 13 januari 2006

Open Dag NLP Practitioner NLP MasterPractitioner De Kracht van Taal & Perceptie Het belang van Persoonlijke Waarden Faalangst Faalangst Introductie EVE Open Avond Start turbo practitioner Goede Voornemens Seminar

* Familie Opstellingen Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven iedere 2e ma vd maand Familie Opstellingen Door: Djien Tan en Hanneke van Tienhoven Twee tweedaagse van * Heel je gebroken hart, ieder 5 dagdelen: Serie workshops Verliesverwerking * Fase 1: 20 en 21maart en * Fase 1: Loslaten van het verleden * Fase 2: 24 en 25 april 2006 * Fase 2: Het omarmen van de toekomst Door: Hanneke van Tienhoven en Noor Verheul 11 maart 2006 * Gelukkig Omgaan met geld Door Dick Mink en Freek Muilwijk

28 sept t/m 1 okt 2005 2 t/m 5 november 2005 11 november 2005 16 t/m 19 november 2005 23 t/m 26 november 2005 3 december 2005 8,9,10 december 2005 9 januari 2006 15 februari 2006 22 februari 2006

U.T. Enschede U.T Enschede U.T Enschede U.T Enschede U.T Enschede U.T U.T U.T U.T U.T

Enschede Enschede Enschede Enschede Enschede

IEP - Instituut voor Eclectische Psychologie Staringstraat 1, 6511 PC Nijmegen, tel: 024 -3230837, fax: 024- 3226512, e-mail: [email protected], www.iepdoc.nl

Leusden

27, 28 en 29 oktober

Soesterberg

31 oktober, 1 en 2 november

Soesterberg

8, 9 en 10 november 11 en 12 november

Soesterberg

14, 15 nov en 19 dec

Soesterberg Soesterberg

22 november

Julianaplein 9, 6049 BS Herten (bij Roermond) e-mail: [email protected] (of .nl), www.heartsystems.com (of .nl)

60

NLP Practitioner opleiding [P07-1] NLP Practitioner opleiding [P07-2] Familieopstellingen met Luc Jonker NLP Master Practitioner certificatie NLP Practitioner certificatie [P06} Workshop: Ontdek je potentieel m.b.v. de Tzolkin, de Heilige Mayakalender NLP Practitioner certificatie [P05} Maandagav. training NLP Practitioner Opleiding [P05] Start NLP Master Practitioner [M02] Start NLP Practitioner [P09]

.......................................................

Soesterberg Soesterberg Soesterberg

13 en 14 december 20 januari 2006

Heart Systems Nederland

Start opleiding NLP Practitioner 05/06

Introductieavond Familieopstellingen Herten Mastersopleiding 04/05 Certificatieblok Herten Lezing ´Wat niet weet deert wel degelijk´ Heerlen Start Masters 05/06 Module A-1 Herten Workshop Familieopstellingen Herten Practitioneropleiding 2e blok Herten Lezing ‘Communicatie–relatie met jezelf en anderen´ Heerlen Masters Module A-2 Herten Workshop Familieopstellingen Herten Practitioner 3e blok Herten Partnerdagen NLP-opleidingen Herten

Postbus 4, 7630 AA Ootmarsum, Tel: 0541-680501, Fax 0541-680337, e-mail: [email protected], www.dehomme.nl

....................................................... 1 t/m 3 oktober

Herten Herten

De HOMME tcc

GO Centrum voor Groei en Ontwikkeling T.U.Masmanstraat 7, 3813 ZE Amersfoort tel: 033 – 4802993, e-mail: [email protected], www.go-centrum.nl * Introductie-avonden NLP Practitioner Opleiding Introductie-avond over “Heel je gebroken hart” * NLP Practitioner Opleiding

‘Meditatie als Medicatie’ avondcursus ‘Tools on the Path’

.......................................................

Herwijnen Oirschot Oirschot Werkendam Werkendam Oirschot Oirschot Werkendam Oirschot Oirschot Jaarbeurs

....................................................... 13 dec 2005 en 5 jan 2006 11 januari 2006 9 mnd (ma. en di.) start 23 en 24 jan 2006 iedere 1e zat vd maand

2e en 4e wo.vd maand 14 & 15 okt, 16 & 17 dec 3 & 4 febr, 31 mrt & 1 april 28 & 29 april 19 oktober 21 t/m 24 oktober 26 oktober 4 t/m 7 november 19 november 25 t/m 27 november 30 november 20 t/m 23 januari 25 januari 27 t/m 29 januari 17 & 18 februari

New tools for a world in transformation met Robert Dilts NLP voor trainers I met Lucas Derks en Anneke Durlinger NLP-adviesvaardigheden met Edo Koppelaar Oplossingsgericht Plus met Hans Cladder Authentiek presenteren met Speaking circles met Jennet Burghard en Koos Wolcken Introductietraining metaprofiel analyse met Jaap Hollander NLP in teams met Edo Koppelaar Introductietraining provocatief coachen met Jaap Hollander en Jeffrey Wijnberg

Nijmegen of omgeving Nijmegen of omgeving Rijnhotel/Arnhem Nijmegen of omgeving Nijmegen of omgeving Nijmegen of omgeving Rijnhotel/ Arnhem Nijmegen of omgeving

....................................................... Herten

I N z i c h t

H e r f s t

2 0 0 5

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

61

vervolg Activiteitenagenda I.S.E. – Institute of Social Engineering

Nederlandse Academie voor Psychotherapie

Onder de Bos 114, 8077 TD Hulshorst, Tel: 0341-453088, fax: 0341-453542, e-mail: [email protected], www.ise-training.nl

20 oktober 26 oktober 9 november 10 november 10 november 23 november 23 november

Workshop Master coach/ Begeleiden van Familie- en Organisatieopstellingen Start Interculturele NLP Master Practitioner opleiding Start 2 jarige Trainersopleiding in Interculturele NLP 3 daagse workshop Persoonlijk functioneren in de groep/ Zelfpresentatie Start Interculturele NLP Practitioneropleiding Start Assertiviteits- en persoonlijke effectiviteitsprogramma 4 daagse workshop Levensloopbaanplanning

A. Schelfhoutstraat 48, 1058 HV Amsterdam tel: 020- 6150494, fax: 020-6173578 e-mail: [email protected], www.academie-psychotherapie.nl

Hulshorst, Vierhouten Hulshorst, Vierhouten Hulshorst, Vierhouten Hulshorst, Vierhouten Hulshorst, Vierhouten Hulshorst, Vierhouten Hulshorst, Vierhouten

....................................................... IVCN – Instituut Voor Communicatieve Vaardigheden Nederland Jacob Catslaan 19, 3705 BN Zeist, tel: 030-6990635, fax: 030-6991075, e-mail: [email protected], www.ivcn.nl Maatwerktrainingen

9 september 2005 9 september (+09-’07) 13 en 14 september 15 en 17 september 16 september 4 oktober 10 oktober 14 oktober (+ 09-’07) 19 oktober 21 oktober 21 oktober (+09-’07) 27 oktober 28 maart 2006

• Omgaan met verbaal geweld • Stressmanagement • Coaching & teambuilding • Timemanagement • Interviewtechnieken • Vergaderen, presenteren en onderhandelen Start Communicatie voor gevorderden Start NLP Business Master Practitioner 2-daagse Sollicitatietraining 2-daagse Interview technieken Start Communicatie voor Trainers / Coaches 2-daagse Mediation Technieken Start De Kunst van het Vragen Stellen Start NLP Business Master Advanced Start 6-daagse Oplossingsgericht Coachen Start Basiscommunicatie Start NLP Business Practitioner Start Business Communicatie voor Managers Start 6-daagse Oplossingsgericht Coachen

In company/Zeist

Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist Zeist

26 januari 2006

I N z i c h t

Veldhoven Veldhoven

H e r f s t

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Amsterdam

Oosterzijweg 8, 1906 AX Limmen tel: 072-5053501, fax: 072-5052294, e-mail: [email protected], www.ntinlp.nl

....................................................... 62

Amsterdam

NTI-NLP - Nederlands Trainingsinstituut voor NLP

LINN Stroetlingsweg 1, 6142 AT Einighausen-Sittard tel: 046-4111590, fax: 046-4111589, e-mail [email protected], www.linn.nl Gratis Open Dag: NLP opleidingen, trainingen en workshops van 11 uur tot 17.00 uur Start Master Practitioner opleiding

Amsterdam

.......................................................

....................................................... 8 okt 2005 en 14 jan 2006

NLP –opleidingen 28 januari 2007 Practitioner Weekend 3 maart 2006 Master Turbo 11 februari 2006 Master Weekend 4 november 2005 Counseling (post Master) NLP-workshop 5 en 6 november 2005 Ontwikkel uw visie en leef uw missie 25 en 26 februari 2006 Stil in mij 20 en 21 mei 2006 Kerntransformatie Hypnotherapie 30 januari 2006 Klassieke Hypnotherapie september 2006 Neo-klassieke Hypnotherapie deel I Lichamelijke klachten najaar 2005 Kinderen met buikklachten en PDS januari 2007 Hoofdpijn januari 2006 Rugpijn Modulen Theorie Psychotherapie (ECP) 2 november 2005 Interventierepertoire 9 november 2005 Pedagogiek 16 november 2005 Psychopathologie en –diagnostiek 25 januari 2006 Onderzoeksmethoden 25 januari 2006 Wet en ethiek 5 april 2006 Wijsgerige vraagstukken 12 april 2006 Sociale problematiek 24 mei 2006 Ontwikkelingspsychologie Aanschuifonderwijs vanaf oktober 2005 Interventies 12 januari 2006 Transpersoonlijke Ontwikkeling januari 2006 Psycho-Oncologische Hulpverlening

2 0 0 5

17 t/m 20.11 – 15 t/m 18.12 13 t/m 16.1 – 9 t/m 12.2 30.1 t/m 2.2 - 28.2 t/m 3.3 27 t/m 30.3 - 26 t/m 29.4 9 t/m 12.2 - 9 t/m 12.3 5 t/m 8.4 - 26 t/m 29.4 20 t/m 23.2 - 28 t/m 31.3 22 t/m 25.4 - 20 t/m 23.5 16 t/m 19.3 - 11 t/m 14.4 11 t/m 14.5 - 8 t/m 11.6 Start januari 2006 13 t/m 16.10 – 6 t/m 9.11 1 t/m 4.12 – 3 t/m 6.1 26 t/m 29.1- 24 t/m 27.2 16 t/m 19.3 - 12 t/m 15.4

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

Practitioner 2005-11

Limmen

Practitioner 2006-1

Limmen

Practitioner 2006-2

Zuidlaren

Practitioner 2006-3

Limmen

Practitioner 2006-4

Zoetermeer

Practitioner en Onderwijs Master Practitioner 2005-D

Limmen Limmen

Master Practitioner 2006-A

Limmen

v a n

w e l z i j n

63

vervolg Activiteitenagenda 12 t/m 15.3 - 06 t/m 09.4 08 t/m 11.5 - 06 t/m 09.6 4 t/m 7.10 – 23 t/m 26.11 9 t/m 12.1 – 6 t/m 9.3 03 t/m 06.2 - 31.3 t/m 03.4 12 t/m 15.5 – 29.6 t/m 02.7 10 en 11.10 - 10 en 11.11 14 en 15.12 – 23 t/m 25.1.06 22 t/m 25.11 16 t/m 18.12 27 t/m 31.12 17 t/m 19.10 19 t/m 21.12 11 t/m 13.12 Start november 2005 Start maart 2006 12 t/m 15.11 - 19 t/m 22.1. 23 t/m 26.3 – 25 t/m 28.5

Master Practitioner 2006-B

Limmen

Training voor Trainers

Limmen

Training voor Trainers

Limmen

Persoonlijk begeleider

Limmen

Management en NLP NLP en Lichaamscommunicatie ‘Hoe ben je in balans’ NLP voor Jongeren NLP & Verlangen Verlangen en Partnerrelaties Workshop Family Constellation Johannes Schmidt (voertaal Engels) 20-daagse Opleiding Familie&Organisatieopstellingen

Limmen Limmen Limmen Limmen Limmen Limmen

18/19 november 2005 18//19 november 2005 25/26 november 2005, 27/28 januari 2006 28/29 november 2005 1/2 december 2005 2/3 december 2005 7/8 december 2005 1 februari 2006

Op verhaal komen Overgave en de kracht van verlangen (2) Persoonlijk werk/ Supervisie

Utrecht Utrecht Utrecht

Relaties Energetisch Emotioneel Lichaamswerk voor vrouwen Spel van licht en schaduw, omgaan met haat Rouw en rouwverwerking Kennismaken met de 3-jarige opleiding in Professionele Communicatie 15/16 februari 2006 Leiderschap en teamontwikkeling 23/24/25 februari 2006 Leiderschap en het systeem SPECIALISATIE EN VERDIEPING (VERVOLGOPLEIDINGEN) 6/7 feb., 13/14/20/21 mrt. Professionele Begeleiding: Meesterschap in 3/4/24/25 apr., 15/16 mei coaching en therapie 6 12/26/27 juni 14/27 febr., 8/15/22 mrt TA Opleiding 6 10 apr. 2006

Limmen

Traumatraining Limmen Johannes Schmidt & Andrea Wandel (voertaal Engels)

.......................................................

Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht

Utrecht

....................................................... School voor NLP St. Reneldisplein 3, B-3001 Leuven, tel: 0032/475/61.45.23, e-mail: [email protected], www.nlp.be

On Speaking Terms Sibeliushof 27, 3438 XH Nieuwegein, tel: 030-2733991 Website: www.ost.nl, e-mail: [email protected] 8 en 9 oktober 19 en 20 november 29 en 30 november 12 en 13 december 13, 14 en 15 januari 2006 24 januari

18 en 19 februari

2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap in Overvloed SCHATEILAND 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap in Balans en Verbinding DE BESTEMMING Introductie NLP PROEFTAFEL 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap in Realiteit en Dankbaarheid DE OOGST Start NLP practitioner: entrepreneurial edition Speciaal voor ondernemers en managers. Hoe benader je organisatieproblemen en hoe ga je om met consultants en andere adviseurs ORGANIDOKTEREN EN ADVIZEUREN 2 daagse workshop Persoonlijk Meesterschap in Overvloed SCHATEILAND

11/10/05 12/10/05 22-23/10/05 24/10/05 29/10/05 03/11/05 11/11/05 12-13/11/05 17-18/12/05 14-15/01/06 25/01/06

Utrecht Utrecht Utrecht Rome, Italië Utrecht Utrecht

Hoe raak ik je aan? Kennismaken met Systemisch Werken

Utrecht Utrecht

Succes- en faalangst Vrouwelijk Leiderschap Gespreksvaardigeheden

Utrecht Utrecht Utrecht

België

Zeewolde Elspeet Elspeet centr. in Ned.

SETH Academie voor Eclectische Psychotherapie Postbus 95909, 2509 CX Den Haag tel: 070-3881105, 079-3317331, e-mail: [email protected], www.seth.nl

Utrecht Utrecht

H e r f s t

Kennismakingstraining Start NLP Practitioner opleiding Start 3 daagse training Pakkend Presenteren Doorbraak Coaching, 2 dg of in overleg

....................................................... Heel 2005

I N z i c h t

België België

SenSolid Postbus 58, 9980 AB Uithuizen (Groningen) tel: 0595-432534, fax: 0595-434477, Mob: 06 53 25 886, e-mail:[email protected], www.sensolid.nl 22 oktober 2 november 25 november Maatwerktrajecten

Raiffeisenlaan 26A, 3571 TE Utrecht tel.: 030-2711383, e-mail: [email protected], www.phoenixopleidingen.nl

64

België België België België

.......................................................

Phoenix Opleidingen

Leiderschap en overdracht Leiderschap en contracten

Hasselt, België Leuven, België Kapelle-op-den-Bos, Kapelle-op-den-Bos, Kapelle-op-den-Bos, Kapelle-op-den-Bos, Tremelo, België Kapelle-op-den-Bos, Kapelle-op-den-Bos, Wilrijk, België Kapelle-op-den-Bos,

Utrecht

....................................................... 7/8 okt. 05, 10/11 febr. 06 10/11/12 okt., 14/15 nov 05, 20//21/22 febr 2006 12 en 13 oktober 2005 17 en 18 oktober 2005 31 okt., 7/14/21/28 nov 12/19 dec. 2005, 10/17/24/31 jan. 7/14/28 feb. 9/10 november 2005 16/17 november 2005

Start NLP Explorer (5 avonden) Start NLP Explorer (5 avonden) Workshop Patronen Doorbreken Start NLP Practitioner week Start NLP Practitioner weekend Start opleiding Bemiddelaar Workshop Familieopstellingen Workshop De Ultieme Hulpbron Workshop Je Levensmissie Vinden Workshop Eerst Zijn Dan Doen Start opleiding Professionele Coach

Start Opleiding Basis Medische Vakken E1 i.v.m. zorgvergoeding: Afstandsonderwijs. Start Beroepsopleiding tot Communicatie Specialist sectoren management, onderwijs, zorg & welzijn

Heel 2005

2 0 0 5

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

n.v.t. Utrecht Doorn, De Bilt

65

vervolg Activiteitenagenda Heel 2005 Heel 2005

Voorjaar 2006 Voorjaar 2006 Voorjaar 2006. Voorjaar 2006 Voorjaar 2006

21 oktober 2005

24 oktober 2005 24 oktober 2005 26 oktober 2005 29 oktober 2005 29 oktober 2005 5, 6, 12, 13 nov. 05 6 november 2005

7 en 8 nov. 2005, 19 en 20 dec. 2005 19 nov+17 dec 2005 19 25 25 25 26 26 26

november november november november november november november

2005 2005 2005 2005 2005 2005 2005

26 november 2005

2 december 2005 6 januari 2006 15 januari 2006

11 en 12 maart 2006

66

Start Opleiding Communicatietrainer / Professional Master Coach, (coaching, counseling en mediating) Start Beroepsopleiding Eclectische & Integratieve Psychotherapie, w.o. modules Kinder- en Jeugdcoach en NLP therapeut. Vierdaagse training NLsPel, Communicatie met het hele gezin Start opleiding NLP en Psychotherapeutische hulpverlening Vierdaagse Rationeel Emotieve Training, v. hulpverleners/coaches Driedaagse training Toegang tot je Eigen Genialiteit mbv Neuro Semantic. APG 'Accessing Personal Genius' Tweedaagse training Systeem denken, veranderen en het NLP SCORE model, bij complexe systemen Toel.eis practitionersniveau. INFOAVOND NLP & Communicatie Specialist, Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychother. Jeugd- en kindercoaching Start Opleiding Casemanager/Reïntegratieconsulent. SETH/THQM Start Opleiding Jobcoach. SETH/THQM INFODAG Casemanager / Reïntegratieconsulent en Jobcoach. Start Opl. Basis Medische Vakken E1 + E2, Ook v.d. NLP therapeut. Start Opl. Basis Medische Vakken E1 + E2, Ook v.d. NLP therapeut. 4 daagse Stress-management en Burnout Training Open-Doe-Dag NLP & Communicatie Specialist, Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychother. Jeugd- en kindercoaching met gratis workshops Start Systemisch werk: Familie-/organisatie opstellingen volgens methode Bert Hellinger. Tweedaagse training NLsPel, Spelenderwijs NLP-en met kinderen Start Beroepsopleiding Jeugd- en kindercoaching Start NLP Practitioner Basistraining. 6 daagse training Start NLP Practitioner Opleiding Start Beroepsopleiding tot Mediator Start Beroepsopleiding tot Hypnotherapeut Start opleiding Hypno, Regressie- en Psychotherapie Start opleiding Praktische basistraining Hypnoen Psychotherapie Start Beroepsopleiding tot Imaginatietherapeut deel I en II Mentaal-emotionele begeleiding van cliënten met chronische aandoeningen Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dg training Start NLP Practitioner Vervolgtraining. 13 dg training Open-Doe-Dag NLP & Communicatie Specialist, Hypnotherapie, Eclectische & Integratieve Psychother. Jeugd- en kindercoaching met gratis workshops 2 daagse NLP Sociaal Panorama - Transculturele Psychotherapie met drs. Lucas Derks

I N z i c h t

Utrecht Doorn, De Bilt Utrecht Doorn, De Bilt Groesbeek Utrecht Utrecht Doorn Doorn

Smara Siddhi Instituut van Helmontstraat 21, 3029 AA Rotterdam, tel: 010-4781158, [email protected], www.smarasiddhi.nl 17 t/m 20 oktober 2005

NLP & Spiritualiteit II, Trainer, Eric Schneider Let op: certificaat NLP en Spiritualiteit I vereist 8 november Gratis NLP introductieochtend 09.00 - 13.00 u. 15 december Gratis NLP introductieavond 19.00 - 21.30 u. 7 januari Gratis NLP introductiemiddag 13.00 - 16.00 u. Start datum, 12 januari 2006 Versnelde Practitioner donderdag opleiding Inclusief 2 dagen NLP en Spiritualiteit: Trainer Eric Schneider Start januari 2006 Cursus werken met klankschalen Trainer, Rutger Schrijver

België / Kessel Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Kessel in België Rotterdam

....................................................... Utrecht

Sophia, Centrum voor Integraal Welzijn

Borgstee 48, 9403 TV Assen tel. 0592-399790, e-mail: [email protected] , www.sophiainstituut.nl / www.sophia-ciw.nl

De Bilt De Bilt Utrecht Utrecht Utrecht De Bilt / Utrecht Utrecht

Light & Soundmeditation I NLP & Astrologie Bekrachtiging in de opvoeding (clikkeren) NLP & PDD NOS Oudercursus Fluisterkind® Light & Soundmeditation II Het oog van de Meester Informatieavond NLP NLP Practitioner Turbo opleiding Informatieavond zomeropleiding Introductiedag NLP Informatieavond NLP

Assen Assen Assen Assen Assen Assen, Assen,Veenwouden Assen Assen Assen Assen Assen

.......................................................

Groesbeek Utrecht Utrecht/de Bilt De Bilt /Doorn De Bilt /Doorn De Bilt /Doorn Utrecht Utrecht Utrecht Utrecht

De Bilt /Doorn De Bilt /Doorn Utrecht

Utrecht Groesbeek

H e r f s t

03-10-2005 05-10-2005 07-10-2005 03-11-2005 18-11-2005 21-11-2005 28-11-2005 01-12-2005 19-01-2006 26-01-2006 13-02-2006 23-03-2006

Tarázát Instituut Ungerplein 2 - flat 6, 3033 BR Rotterdam tel: 010-4183599, fax: 010-2850038, e-mail: [email protected], www.tarazat.nl 8 november 16 november 21 november 28 november 5 december 12 december 15 december 7 januari 2006 10 januari 15 januari 26 januari 24 maart 1 juni

Lezing “Stem van de Ziel” door Ton de Bruijn Training Hypnose (basis) door Anné Linden en Steven Goldstone Driedaagse training Clownerie (met NLP) NLP & Spiritualiteit 2 door Eric Schneider Practicum “Spiritualiteit” n.a.v. Stem van de Ziel 3-daagse NLP introductietraining NLP Introductieavond NLP Introductiedag 3-daagse workshop “Gezond leven, gezond Zijn” 7-daagse Trainers training door Anné Linden NLP Practitioner op donderdagen Post-Masters Training Hypnose (advanced) door Anné Linden en Steven Goldstone

Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam Rotterdam

....................................................... 2 0 0 5

N L P

&

h e t

b e v o r d e r e n

v a n

w e l z i j n

67

vervolg Activiteitenagenda Trainingsinstituut Rappard Bregeleane 72, 9051 PN Stiens (Friesland) tel. 058-2574091 mob. 06-51995626, email: [email protected], www.rappardnlp.nl 03/11/2005 11/11/2005 26/01/2006 16 en17/02/2006 13 en14/04/2006

Het Geheim van Succes Introductiemodule NLP NLP 8 donderdagavonden Start NLP Practitioner Het Geheim van Succes Introductiemodule NLP 8 donderdagavonden Introductietraining NLP Omgaan met Emoties

Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden Leeuwarden

....................................................... Unique Quality Coaching Krijtenberg 16, 8131 HB Wijhe tel. 0570 – 524880, e-mail: [email protected], www.uqc.nl 8 oktober 2005 21 oktober 31 oktober 1 november 2 november 16 december 9,10, 11 januari 2006

Ademwerk Paardenwerk NLP-basis NLP-basis NLP-basis Vuurloop Introductie basis

20 januari 27 januari

Start Practitioners Start Master

Beekbergen Duiven Zwolle Doetinchem Arnhem Beekbergen Lelystad/Zutphen/ Arnhem Beekbergen Beekbergen

....................................................... ZUMAYA Brouwerstraat 6, 1814 HZ Alkmaar Tel: 072-5127113, e-mail: [email protected], www.zumaya.nl 13-16 okt.05 18 okt.2005 19 okt. 20 okt.’05 4/5/6 nov. 11 nov. 25 nov. 30 nov. 1 en 2 dec. 9/10/11 dec. 21 dec. 16 jan 2006 27 jan. 2006 30 en 31 jan. 2 feb. 3/4/5 feb. 8/9/10 feb. 16-19 feb. 2 en 3 mrt. 10/11/12 mrt 13 mrt. 23 en 24 mrt. 27 mrt.

68

Start NLP Practitioner Opleiding (P05-8) Informatie avond Light Body, meditatie Start Light Body:Self-exciting, meditatie-vervolgtraining Avond Familie- en loopbaan opstellingen Light Body blok 1: Je basis verstevigen Liefde en Kracht in balans, dagworkshop Intensive Systemisch Werk, dagworkshop Lezing: Geld & Overvloed 2-daagse NLP Introductietraining Light Body blok 2: Je hartcentrum openen Avond Familie-en loopbaanopstellingen Informatie avond NLP Waardering & Dankbaarheid, dagworkshop 2-daagse NLP Introductietraining Avond Familieopstellingen Light Body blok 3: Je Hogere centra activeren NLP Trainers Evaluatie Start NLP Practitioner Opleiding (P06-9) Geld & Overvloed. 2-daagse workshop Light Body blok 4: Je energielichamen harmoniseren Avond Familie opstellingen 2-daagse NLP Introductietraining De kunst om van jezelf te houden, dagworkshop

I N z i c h t

Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar Alkmaar

H e r f s t

2 0 0 5

Inhoud Colofon en inhoud... 1

Recommend Documents