Denkraam. gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond nummer 28 - november 2007

Denkraam

www.denkraam.info Geestelijke Gezondheidszorg Maatschappelijke Opvang Verslavingszorg

gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond

[1]

nummer 28 - november 2007

Redactie: Irmlinda de Vries, Koos Bijlholt, Michiel van Gog, Carla Berkhof, Natasja Schreuder, Loyce van den Berg, Ester de Bruin, Hinke Vissia, Jan W Bijl, Tamara Vick, Frans Kroll en Gio van Beek. Eindredactie: Ernest Smit, Jan B. Burger, Martin Luycx en Bas van Bellen. Correspondenten: Ton Hensing, Bert Spaans, Foekje Bok, Natasja Schreuder, Jan Bijl, Kees van der Wilk, Bas van Bellen, Juanita Slengard, Joke van den Toorn, Wendy van Montfoort, Yvonne Barning, Lion 198 en Stephanie-Joy Eerhart. Fotografie: Ton Hensing, Michiel van Gog, Jan B. Burger en Helena Kats Voorkant: Zomercarnaval, door Ton Hensing Achterkant: Witte de With festival, door Ton Hensing Strip: Ferry van Wing. Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam. Verzendklaar maken: Datawerk, Rotterdam. Distributie: Postdienst Vredehof, Rotterdam. Verspreidingsgebied: Regio Rijnmond, de Hoekse Waard, Voorne-Putten en de Zuid Hollandse Eilanden. Oplage: 2700 exemplaren. Redactieadres: (ook voor een gratis abonnement) Postbus 21078 3001 AB Rotterdam tel: 010-7502123 / 010-4665962 E-mail: [email protected] Website: www.denkraam.info

[Denkraam]

Colofon

Inhoud zomer 2007 4.

5.

Gek op dieren Door Foekje Bok

7.

Zin en Onzin De redactie van Denkraam spreekt

8.

Beter in beeld Een congresverslag door Kees van der Wilk en Bas van Bellen

12.

Oerend Hard Een verslag van de zomer door Ton Hensing

15.

Toen pissen plassen werd is het gezeik begonnen De verveling als ziekte van de westerse wereld, door Jan Bijl

16.

Schrijf je rijk Door Natasja Schreuder

18.

Troost - Schrijfwedstrijd Prijswinnares Stephanie Joy nam haar pen ter hand Impuls Door Bas van Bellen

20.

21.

Butterfly vliegt uit De vlinders zijn na een moeizame lange tocht uitgevlogen. Door Bert Spaans

22.

Strip Henkie Denkie Ferry van Wing

23.

Recept Kiptajine zoals Wendy hem kookt

Deadline nummer 29: 12 november 2007 Verschijning: vanaf 10 decemberr 2007 Projectondersteuning: Teus van Wijk, Basisberaad Rijnmond (hoofdredacteur) Tel: 010 – 7502123 / 010 – 4665962 Fax: 010 - 4660070 e-mail: [email protected] ‘Denkraam’ is een onafhankelijk magazine. Het is een product van de gezamenlijke cliëntenraden uit de GGz, Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg uit regio Rijnmond in samenwerking met Basisberaad Rijnmond. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Alle in deze uitgave opgenomen artikelen mogen niet worden overgenomen zonder toestemming van de opsteller. De redactie kan besluiten ingezonden bijdragen zonder opgave van reden niet te plaatsen, in te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend [2]

In memoriam: Ruben Walenbergh

En verder: Niets

nummer 28

nummer 28

Van de redactie

Voor u ligt het najaarsnummer van Denkraam. We blikken in dit nummer terug op de

zomer. In Rotterdam hebben verschillende zomerfestivals plaatsgevonden. Ton Hensing heeft een groot aantal van deze festivals bezocht. Onder de titel ‘oerend hard’ doet hij

met woord en beeld uitgebreid verslag hiervan in Denkraam. Ook de voor- en achterkant van Denkraam zijn twee van die festivals uitgelicht: het Zomercarnaval en het Witte de With festival. Natuurlijk komen in het artikel meerdere festivals aan bod.

Na de zomervakantie zijn er weer volop bijeenkomsten georganiseerd. Op 20 september vond het congres ‘Beter in Beeld’ plaats, georganiseerd door het Basisberaad Rijnmond

en de samenwerkende cliëntenraden. Het congres ging over beeldvorming rond cliënten

van de geestelijke zorg. Cliënten hebben vaak te maken met negatieve beeldvorming. Tijdens het congres stonden de ervaringen van cliënten rond beeldvorming centraal. Eigenlijk is het al een ‘oud’ thema, Stichting Pandora is in 1964 opgericht om stigma’s en vooroordelen rond ‘geesteszieken’ te bestrijden. Dat het nog steeds actueel is, blijkt uit het feit dat op 20 september de zaal volledig gevuld was.

Denkraam had een actieve bijdrage aan het congres, de redactie was vertegenwoordigd

in de afsluitende paneldiscussie van de dag. De vonken leken er even vanaf te springen: kritische noten kwamen vanuit de zaal richting politie en politiek. Gemeenteraadslid

Nijhuis van D66 deed in ieder geval de handreiking om met cliënten en cliëntenorganisaties rond de tafel te gaan zitten. Tevens werden er aan het eind van de dag projectplannen gepresenteerd rond het thema beeldvorming. Kortom, word vervolgd!

Ook heeft de schrijfwedstrijd een winnaar opgeleverd: Stephanie-Joy Eerhart. Haar artikel kunt u verderop in Denkraam lezen. En hierbij een oproep aan de lezers: blijf schrijven! Blijf materiaal insturen! Verhalen, gedichten…we lezen en publiceren het graag. Als laatste wil ik besluiten dat Denkraam in december haar vijf jarig bestaan viert. Dit doen we door middel van een extra dik nummer. Bij deze wil ik jullie lezers oproepen om ons te vertellen wat jullie van Denkraam vinden of jullie dingen zou-

Openbare redactievergadering Denkraam Datum:

vrijdag 16 november 2007

Tijd:

10.00 – 12.00 uur

Lokatie:

Basisberaad Rijnmond

den willen veranderen en zo ja, wat jullie dan zouden willen veranderen. Leuke anekdotes of verhalen van jullie zijn natuurlijk ook van harte welkom. Namens de redactie

Zomerhofstraat 80-86 (2e etage) Rotterdam Tel: 010 7502123 e-mail: [email protected] De redactie nodigt de lezers van Denkraam van harte uit om deze vergadering bij te wonen. Thema van de bijeenkomst is het magazine Denkraam zelf. Wat vindt ú van Denkraam? Kom langs op vrijdag 16 november!!

[3]

[ in memoriam] Ruben Walenberg Lieve Ruben,

Ter herinnering aan Ruben Walenbergh

In jou verliezen we, naast een zeer gewaardeerd regiocoördinator, een goed mens. Het verdriet zal slijten, vergeten zullen we je

Op woensdag 8 augustus j.l. werd het stof-

niet. Je bent en blijft onze Ruben.

felijk overschot van Ruben Walenbergh in Venlo – Blerick, gecremeerd. Vrijdag 3

Je vrienden en vriendinnen van Anoiksis.

augustus was hij overleden. Voor iedereen die het hoorde was het een schok, en ik, toen ik het van zijn moeder hoorde, op die zelfde vrijdag, namiddag, ik

In Memoriam

was verbijsterd! Ik zag Ruben voor het eerst op één van onze Ypsilon avonden, op het Brainpark, aan de Kralingse Zoom te Rotterdam. Ik zag een

Voor drs. Ruben Walenberg was het leven een hel. Onlangs heeft

rustige, bescheiden jongeman, die op verzoek van de toenmalige

hij een einde gemaakt aan deze hel, aan zijn leven.

groepsleider van Ypsilon onze bijeenkomsten bezocht. Ruben

Ruben was schizofreen met paranoïde kenmerken. Ondanks de

was eigenlijk een “voorbeeld” voor ons als moeder van een kind

stemmen in zijn hoofd, ondanks zijn achterdocht, ondanks zijn

met schizofrenie, zo van, kijk maar naar Ruben, zo kan het ook!

ongezonde manier van leven, was hij een levenskunstenaar.

Ruben studeerde immers aan de Erasmus Universiteit Rotterdam

Binnen de GGZ had hij overal een vinger in de pap; hij trad er op

(EUR).

als ervaringsdeskundige en bedrijfskundige. Wat betreft zijn

Ik leerde Ruben beter kennen in het jaar 2003. Intussen had ik

stuwkracht als regiocoördinator van patiëntenvereniging Anoik-

ook meer contact met zijn moeder – ook een Ypsilon belangen-

sis kon niemand aan hem tippen; zijn onderscheiding “vrijwilli-

behartiger en groepsleider in Venlo – tijdens de voorbereidingen

ger van het jaar” was dan ook welverdiend.

ter gelegenheid van de Dag van de Geestelijke Volksgezondheid

Gedurende het laatste jaar van zijn leven werkte hij als onder-

dat jaarlijks op 10 oktober wordt gehouden. Het thema in 2003

steuner van de cliëntenraad van het Psychiatrisch Ziekenhuis

was: Schizofrenie. Een van de activiteiten op die dag was het

Delta. Wellicht heeft deze baan hem de das omgedaan. Hij was

verzorgen van een gastcollege op de EUR door iemand met schi-

hier zeer gefrustreerd bezig. “Voor mijn gevoel zit ik er voor spek

zofrenie en ik dacht meteen aan Ruben.

en bonen bij. Ik krijg niks van de grond,” kon hij wanhopig uit-

Thuis bij mij bespraken Ruben en ik het programma van die dag

roepen. Evenmin kon hij uit de voeten met relaties die verder

en ik vertelde hem wat er van hem verwacht werd. Zo beschei-

gingen dan een vrijblijvende vriendschap. En hoewel wij er

den en onzeker als hij was zei hij dat hij graag het gastcollege op

samen nogal eens ironisch om lachten, bijvoorbeeld als hij zei:

de EUR wilde verzorgen maar dacht dat hij geen zaal vol zou

‘Strakke vrouwenbillen in van die trainingsbroeken winden mij

hebben. Ik probeerde hem te bemoedigen en te ‘empoweren’

behoorlijk op’, bleef Ruben altijd een heer.

door te zeggen: wacht maar af, je zult er nog versteld van staan.

Hierdoor moest je wel van hem houden. Hoeveel bleek in de

Een ander lid van ons comité hield contact met de EUR over de

samenkomst die ‘zijn’ Anoiksis-leden op 12 augustus j.l. voor

locatie, de bekendmakingen aan de studenten over het gastcol-

hem hadden georganiseerd en waarin iedereen zo zijn eigen her-

lege van Ruben en het tijdstip.

innering aan hem had, Ruben, de keiharde werker, Ruben, de

Ruben presenteerde op 10 oktober 2003 een perfecte power-

charmeur, Ruben de uitstekende gastheer, Ruben, de ondersteu-

point-presentatie over schizofrenie, hij had een volle collegezaal

ner bij problemen, Ruben had voor ieder wat wils. Behalve ….voor

met toehoorders en kreeg een staande ovatie na afloop,

zichzelf.

prachtig, wij waren trots op hem!

Van dit negatieve zelfbeeld heeft hij zichzelf niet kunnen verlos-

Ik hield contact met Ruben en zag hem ook regelmatig vooral als

sen, laten wij dat nu dan maar doen:’Ruben in onze harten leef

zijn moeder in Rotterdam was. In de maanden voorafgaand aan

jij voort. RUST ZACHT’.

zijn afstuderen aan de Erasmus Universiteit Rotterdam in september 2005 heb ik een aantal interviews voor hem uitgewerkt

Drs. Joke M.S. van den Toorn

die hij op de cassetteband had opgenomen. Eind maart dit jaar, in de week van de psychiatrie, hield ik, op verzoek van Ruben een praatje over Ypsilon op een Anoiksis bijeenkomst op het MFCZuidplein te Rotterdam.

[4]

Terugblik De dagen na het overlijden van Ruben zag ik op “schizfam”, een interne discussiesite van Ypsilon, hoe zeer hij gewaardeerd werd door de “schizfam” leden, niet alleen als mens maar ook als iemand die heel goed kon verwoorden wat voor impact de ziekte schizofrenie bij hem teweeg had gebracht. Ruben heeft nog een poos mee

Gek met dieren, congrescentrum Artis, 12 juni 2007.

gediscussieerd op “schizfam” en enkele “schizfam” moeders hebben ook nog, gelukkig, zijn reacties bewaard, omdat zij zijn uitspraken over schizofrenie zo bijzonder vonden. Het plan is om zijn reacties te bundelen en deze t.z.t. aan zijn moeder te overhandigen. Behalve zijn moeder en familie zullen velen Ruben missen en ik hoop dat zij kracht putten uit de herinnering aan hem. Van Ruben kan beslist gezegd worden dat zijn leven zinvol is geweest. Helaas kunnen wij hem dat niet meer vertellen. Ruben zou vandaag, 14 september 2007, 32 jaar zijn geworden. Juanita Slengard – Ypsilon Rotterdam Groepsleider/belangenbehartiger

Om te beginnen moet me iets van het hart. Ongeveer 5 jaar geleden was ik op een Rehabilitatie congres in Barcelona. Zóveel complimenten dat ik daar kreeg. De cliëntenrechten stonden zwart op wit in de wet in Nederland! De “10 tips, hoe overleef ik de psychiatrie?” vlogen als warme broodjes over de toonbank. (Nog steeds wordt deze folder van het Basisberaad uit binnen- en buitenland aangevraagd).

een opvang voor huisdieren van acuut opgenomen cliënten te realiseren à la Robbedoes bij Delta. Helaas zonder resultaat. Ondanks de verscherpte regels is het toch op andere plaatsen gelukt, blijkt later. Hoera! De congresfolder laat weten: “Huisdieren hebben een grote betekenis voor mensen die kampen met psychiatrische problemen. Ze verlichten de psychische nood, dragen bij aan herstel en werken soms preventief. Huisdieren maken ons huis tot een thuis. Huisdieren geven structuur, affectie, rust, vriendschap en liefde. Ze bestrijden eenzaamheid en geven een doel om voor te leven. Huisdieren helpen, zo bleek uit de schrijfwedstrijd die het tijdschrift Deviant vorig jaar organiseerde.” Uit het voorwoord van het boek Dieren

Dit jaar ben ik bij twee congressen

en de psychiatrie (uitgeverij Tobi

geweest: Integrale Psychiatrie (zie ook

Vroegh):

vorig nummer) en Gek met dieren. Bij

“Onder cliënten is het besef dat huisdie-

beide hoor ik dat Nederland onbehoor-

ren kunnen helpen al langer aanwezig.

lijk achter loopt. Hoe komt dat? Wat is er

Maar onder beroepsgroepen en instellin-

gebeurd? Weet jij het? Antwoorden bij

gen in de GGZ lijkt dit inzicht minder te

de redactie graag.

leven. Vanuit de Centrale Cliëntenraad van AMC de Meren is daarom de stoot

De therapeutische werking van huisdieren

gegeven tot het project ‘De therapeuti-

in de psychiatrie.

sche werking van huisdieren.’ De schrijf-

Cliëntenraad/AMC de Meren/zorgdier.nl

wedstrijd van Deviant heeft de opstap

Wat een toplocatie voor dit congres Gek

gevormd voor een uitgebreid onderzoek.

met dieren, Artis! Een schitterend oud,

De resultaten van dit onderzoek worden

antiek herenhuis met ontvangst in de

gepresenteerd op de conferentie ‘Gek

flamingozaal met wijds uitzicht op,

met dieren!’ die gehouden wordt op 12

jawel grote elegante zalmrose vogels

juni 2007 in Artis, Amsterdam.” (Mark

met een pikzwart uiteinde. Om de boel

Janssen, redacteur van Deviant).

in evenwicht te houden, denk ik. De zon

Samenvatting van de eerste lezing door

schijnt, koffie en thee op terras aan het

Mark Janssen: huisdieren in de psychia-

water……Wie zie ik het eerst? Een collega

trie. Onderzoeksresultaten (www.adse-

van de BAVO met wie ik geprobeerd heb

arch.nl) [5]

Tot zover de cijfers en de rijtjes voor

onderzoek gedaan op Animal Assistent

de wetenschappelijke onderbouwing.

Therapies (AAT) en Animal Assistent

Voor mij is dit bewijs niet nodig, ik

Activities (AAA). Om het rijtje compleet

weet uit eigen ervaring dat mijn

te maken: de afkorting AAP staat voor Animal Assisted Programmes. Wat rijtjes met resutaten voor bezitters van huisdieren: 1 minder hartklachten minder gezondheidsklachten minder gebruik van zorg minder stress, meer welzijn. 2. minder depressieve klachten minder eenzaamheid meer competentie en eigenwaarde. Net als de conclusies van de Deviant schrijfwedstrijd ‘JA, huisdieren helpen’ 1. voorkomen van suïcides 2. vermindering gebruik van zorg 3. voorkomen opnames 4. minder pillen

Bruno, een vrolijk gezellig hondje mij

5. meer plezier=antidepressieve werking

geholpen heeft me uit een depressie te

6. kalmerend

halen.

7. vermindert eenzaamheidsgevoel

Nog een voorbeeld van het nut van een

8. geeft structuur

hond. Een kinderpsychiater uit Noord

9. verhoging eigenwaarde

Amerika Boris Levinson lukte het niet

10. steun/troost/bescherming

contact te krijgen met een autistisch jon-

11. faciliteren sociaal contact

gentje. Bij toeval nam hij een keer zijn

12. werkt als spiegel

hond mee en het ijs was gebroken. Hij

De band tussen mens en dier is belang-

heeft aansluitend studie hierover

rijk. De liefde van het huisdier is onvoor-

gedaan en gepubliceerd. Het non-verbale

waardelijk. Momenteel is er experimen-

contact én de aaibaarheidsfactor blijken

teel onderzoek naar het verminderen

doorslaggevend. De Italiaanse spreekster

van stress door aaien/ het bevorderen

Debra Butram geeft voorbeelden uit haar

van sociaal contact. Het gebruik van psy-

praktijk. (www.aiuca.org; www.assistan-

chiatrische hulphonden is in Nederland

cedogseurope.org). In ons eigen land is

(nog) niet zo bekend. Deze waarschuwt

er tenslotte het Emma kinderziekenhuis

bij ontregeling, is getraind op diverse

te Amsterdam, waar al vele jaren kleine

taken, zoals het geven van medicatie,

huisdieren welkom zijn onder strikte

aanreiken van spullen. De hond onder-

voorwaarden.

steunt de cliënt en is tevens gezelschap.

Ik zou nog veel meer willen vertellen

Conclusies:

over mijn belevenissen in de Konings-

De sterkste bewijzen van effectiviteit

zaal en de Tijgerzaal (schitterend wand-

zijn te vinden bij (autistische) kinderen

tapijt met tijger), de Flamingozaal met

en (ontspoorde) jongeren; bij langdurige

alle infostands. Het is het eerste congres,

psychose; ADHD; dementerende oude-

dat ik meemaak, waar alle sprekers zich

ren.

aan hun tijd houden, iets goeds te mel-

Er is wetenschappelijke onderbouwing

den hebben, prima eten en drinken en

voor de effectiviteit van dierondersteu-

genoeg WC’s! Uit de kunst.

nende interventies in de GGZ. Er is nog

www.gekmetdieren.nl

onvoldoende bewijs. Meer en beter onderzoek is nodig.Op deelaspecten is er vol-

Foekje Bok

doende grond om tot actie over te gaan.

Fotografie: Laura Zwaneveld

[6]

[gedicht]en]

In het buitenland wordt veel meer

Knuffeltherapie! Aanraken is belangrijk. Raak aan, dat wat je kan. Als om de aanraking en als om het voelen. Gewoon aangeraakt te zijn.

Aanraking is belangrijk. Raak aan, waar je bang voor bent. Als om de aanraking jezelf te kunnen raken. Gewoon om aangeraakt te mogen worden. Aanraking is belangrijk. Raak aan, hoe moeilijk, hoe moeilijk. Als om de aanraking het toch té lastig blijft. Gewoon denken aan knuffeltherapie. Met jezelf en je knuffelbeest! En als je durft met iemand anders! Natasja Schreuder

zin en onzin Martin ziet als boekhouder dingen die er

Uit de notulen van de redactievergade-

afspraken. Alleen moet je dan wel ont-

niet zijn. Zo promoveert hij tot ‘Close

ring: “Tijdens de volgende redactiever-

houden welke dag het is. “Ik heb mor-

accountants of the third kind’. Wat zijn

gadering kunnen leden zich nog opge-

genochtend, donderdag om kwart over

eigenlijk zijn ambities als boekhouder?

ven voor deelname aan de denktank,

tien, een afspraak bij het ziekenhuis,”

“Mwah, ik kan morgen toch niks doen,

hetzij mondeling of telefonisch.”

aldus redactielid Kees op donderdagmiddag. Te laat! En zijn reactie: “Ik ben

dan kan ik net zo goed gaan boekhouden.”

Jan Bijl spreekt op de vergadering uit

niet zo goed in data.”

dat hij voortaan systematisch gaat werIs Natasja echt op zoek naar familie of is

ken. De redactie is zeer verheugd dit te

Hoe reageert de hoofdredacteur als

de warmte van de dag naar haar bol

horen. In ieder geval werkt hij al zo

iemand wat later komt? “Leuk, fijn, jam-

gestegen? Op een warme zomerdag

systematisch dat hij een week later her-

mer.” Wat zou hij daarmee bedoelen?

komt ze de redactie binnen en vraagt

haalt dat hij systematisch gaat werken. Dat José en Loyce moeder en dochter

aan Martin: “wil je nog kinderen?” Zo direct had onze getrouwde redacteur

Computer problemen? Vraag het aan

zijn, is voor iedereen duidelijk. Maar

het nog nooit meegemaakt. “Vraag

Teus, de nieuwe PC-dokter. Met de afwe-

onze nieuwe secretaresse, Martin van B,

maar aan Bas, die is nog vrijgezel”, ant-

zigheid van de vierkante ogen mannen

ziet dat anders. “Ik zal het even met je

woordt hij, nadat hij is uitgebloosd.

Bas en Martin voelt de hoofdredacteur

zus overleggen”, zo zegt hij tegen Loyce.

Natasja denkt kort na, maar wijst Bas

zich geroepen om de PC van Martin te

José helemaal verguld, maar Loyce dui-

toch van de hand: “je herinnert mij aan

repareren, die maar niet lijkt op te star-

delijk niet: “zie ik er dan zo oud uit?”

mijn moeder.” Maar even later stijgt de

ten. En wat is de remedie? ‘Gewoon hard

warmte ook naar Martin’s bol, verzamelt

slaan’, zo luidt het devies van Teus. Het

En als laatste een beetje zin. Wie heeft

zijn moed, en vraagt aan Natasja: “zul-

resultaat? Martin kan gaan boekhouden,

er nu een baby gekregen? De moeder of

len we opschieten met de kinderen,

dat gebeurt toch op een andere compu-

de dochter? Laten we het even aan onze

straks wordt het mij te warm.” Close

ter.

secretaresse Martin van B vragen. Het heugelijke feit op het redactieadres was

accountant of the third ‘kind’? Computers, ze blijven lastig. “Kan een

dat het om de dochter blijkt te gaan.

Bas heeft echter een heel ander familie-

computer manisch depressief zijn?”

Loyce is bevallen van een wolk van een

gevoel. “Ik heb mijn vriendin opgehan-

vraagt Jan Bijl zich af. “Alleen in de

zoon, genaamd Benjamin Gregory

gen”, aldus Bas. Het blijkt om de Barby

zomer”, is het alerte antwoord van Mar-

Alexander om 16.39 keek hij in de lam-

pop te gaan die hij van de redactie voor

tin. Gelukkig is hij beter in boekhouden.

pen van de verloskamer van het MCRZ lokatie Zuider te Rotterdam. Met een

zijn verjaardag heeft gehad als plaatsvervangende vriendin.

“Opbouw werk? Ik ken alleen maar

totaal gewicht van 4260 gram een leng-

opruimwerk”, aldus Koos.

te van 54 cm is het dus een forse jongen. Nu is het wachten op de beschuit-

Hoe verknocht kan je zijn aan je mobiele telefoon? Natasja is zo verknocht aan

Uit de niet gepubliceerde kopij: “We zijn

jes met draadloze muisjes. Loyce

haar toestel dat ze nooit meer een

niet wazig, hooguit filosofisch. En dat

namens alle redactieleden van Denk-

ander merk wil. Ze kan niet leven zonder

proberen we dan om te zetten in concre-

raam: Van Harte Gefeliciteerd.

haar Nokia. Een nieuwe diagnose voor

te opdrachten.”

Natasja: het Nokia syndroom. Karen komt langs bij de redactie. VerWat betekent compulsief? Natasja zoekt

veelt ze zich misschien? In ieder geval

het op. “Dwang, dwangmatig, iets in die

wil ze een printje hebben van een foto.

richting.” Natasja begint direct aan zich-

“Dat mag gewoon op papier,” zo zegt ze.

zelf te twijfelen. Wij trekken echter haar

Natuurlijk Karen, hoe anders?

Nokia syndroom in twijfel. Agenda’s zijn handig bij het maken van

[7]

[verslag]

‘Beter in Beeld’ Onder deze titel is op 20 september een congres gehouden in de Schotse Kerk in Rotterdam. Thema van het congres is beeldvorming rond GGz-cliënten: tegen welke vooroordelen en stigma’s lopen zij aan? En wat zijn de mogelijkheden tot het positieve beïnvloeden van beeldvorming?

menlijke projecten (zoals vriendendiensten), zijn zeer effectief: er ontstaat een ander, positief beeld onder de mensen. Ook herstelprogramma’s, vaak ontwikkeld door cliëntenorganisaties, dragen bij aan het zelfvertrouwen van (ex-)cli-

Na een informeel onthaal, met koffie en

zen te worden. Soms wordt dit gedrag

ënten. “Maar zelf kun je ook wat doen:

thee, en een openingswoord waarbij het

nog versterkt door negatieve ervaringen

we moeten verantwoordelijkheid nemen

belang van bijeenkomsten als deze

wanneer ze wél vertellen over hun

voor ons eigen gedrag, sociale omgang

wordt benadrukt, begint het congres. Het

achtergrond. Annette haalt het voor-

en hygiëne. Bijwerkingen van medicij-

ochtendgedeelte staat in het teken van

beeld aan van een sollicitatiegesprek. Ze

nen? Zorg dat je andere medicijnen

het ontstaan van beeldvorming en de

was meer dan geschikt voor een functie

krijgt. Wil ik mijn recht als burger, of wil

effecten ervan. Er zijn meer dan 100

als onderzoekster bij de Universiteit van

ik er bij horen? In het laatste geval moe-

mensen aanwezig, veelal cliënten en

Amsterdam, maar werd afgewezen. “Er

ten we misschien ook zelf veranderen.”

hulpverleners in de GGz. Doordat Jantine

werd benadrukt dat het niks te maken

Het verhaal roept de nodige reacties op

Kriens, wethouder in Rotterdam, wegens

had met ons gesprek. Maar ik geloofde

in de zaal, veelal herkenning. “Je ziet

ziekte afwezig was, moest het ochtend-

het niet. Was het arrogantie dat ik het

stigmatisatie ook bij andere handicaps”,

programma worden aangepast. Wel was

niet geloofde, of nog een restje paranoia?

zo wordt aangestipt. De volledige bijdra-

er een afvaardiging van Platform 22, een

Een klacht indienen had me zeker niets

ge van Annette Plooij zal worden gepu-

adviesraad die de gemeente adviseert

opgeleverd en de twijfel werd bij mij

bliceerd op de website van het Basisbe-

aangaande de WMO. Politieke belang-

gelegd.”

raad (www.basisberaad.nl)

stelling was er dus ook.

Vooroordelen leven er ook onder psychiatrische hulpverleners. “Ze zijn net als

Said Kasmi, stafmedewerker van RADAR,

“Kunt u aan mij zien dat ik lijd aan een

andere mensen opgegroeid met dezelfde

bureau voor gelijke behandeling en anti-

ernstige psychische stoornis?”, zo begint

beeld. Maar ze worden nog eens extra

discriminatie in Rijnmond, haakt in op

Annette Plooij haar voordracht. Ze is

beïnvloed door de psychiatrische leer-

het betoog van Yvonne Plooij en zegt dat

ervaringsdeskundig en werkt bij het

stellingen, waarbij aan bepaalde dia-

haar en zijn verhaal elkaar grotendeels

Kenniscentrum Rehabilitatie. In de

gnoses allerlei negatieve eigenschappen

overlappen. “Radar is vóór gelijke behan-

maatschappij vindt beeldvorming plaats:

worden gekoppeld.” Dit uit zich in hou-

deling, en tégen discriminatie,”aldus

mensen met een ‘psychische stoornis’

ding, bejegening en behandeling. Nog

Kasmi. Hij haalt artikel 1 van de grond-

zouden gevaarlijk zijn, onvoorspelbaar,

meer twijfel en zelfstigmatisatie is het

wet aan waarin de gelijke rechten van

niet in staat om aanvaarde sociale rollen

gevolg: mensen wordt geleerd dat ze zich

iedereen verankerd liggen. “Radar signa-

te vervullen, zelf verantwoordelijk zijn

afwijkend gedragen.

leert discriminatie op welke grond dan

voor hun toestand. Ook heerst het idee

Maar vooroordelen zijn te bestrijden: in

ook en komt dus ook op voor mensen

dat hun psychiatrische aandoening

werkelijkheid worden mensen met een

met een psychiatrische achtergrond.”

chronisch zou zijn. Deze opvattingen

psychische stoornis vier keer zo vaak

Mensen kunnen klachten indienen bij

worden ook vaak in films en tv-series

slachtoffer van geweld als zogenaamde

Radar. Deze worden gemonitord en gere-

uitgedragen. Berichtgeving over TBS-ers

‘normale mensen’. Dus hoezo gevaarlijk?

gistreerd. Verder werkt Radar aan onder-

maakt het negatieve beeld compleet:

Afwijkend gedrag? Niet in staat rollen te

zoek, rapportage, beleidsbeïnvloeding,

sociale uitsluiting en vereenzaming zijn

vervullen? “Er wordt gesteld dat genia-

trainingen en voorlichting. Ook Kasmi

het gevolg. Mede hierdoor voelen men-

liteit grenst aan waanzin, dus aan onze

benadrukt de gevolgen van negatieve

sen zich niet normaal en vragen zich

intelligentie kan het niet liggen. Wel is

beeldvorming: uitsluiting van mensen of

steeds af: “zien ze het aan me?” Een

het zo dat onze gedachtepatronen vaak

groepen, waardoor hun vertrouwen

gevolg hiervan is dat mensen vaak zwij-

anders zijn.” Voorlichting en contact zijn

afneemt en de stigmatisatie groter

gen over hun psychiatrische achtergrond

goede middelen om vooroordelen te

wordt: hierdoor gaan ze minder preste-

en zich terugtrekken uit angst afgewe-

bestrijden. Met name contact, en geza-

ren. Bovendien bestaat het risico dat

[8]

mensen zich gaan gedragen naar het

gebracht. Meer informatie is te vinden

ming bestrijden? Na een een heerlijke

stempel dat ze opgedrukt krijgen. Vaak

op www.radar.nl

lunch in restaurant Het Bestek (Pameijer) is het woord aan Marijke de Brune,

is er sprake van isolatie. Discriminatie vindt vaak in verdoezelde vorm plaats.

Miny Warman draagt het gedicht

ervaringsdeskundige en voorlichtster bij

Mensen die gediscrimineerd worden rea-

‘Achtervolgd Door Mijn Dossiers’ voor,

de Stichting Pandorra. Deze organisatie

geren ontkennend, ontwijkend, of er is

waarin de stigmatisatie van hulpverle-

is in 1965 opgericht door een Nederlan-

sprake van schaamte en gelatenheid ter-

ners ten aanzien van cliënten aan de

der, woonachtig in de Verenigde Staten,

wijl het toch belangrijk is om discrimi-

kaak wordt gesteld. In bevlogen bewoor-

wiens vrouw was opgenomen: ook in die

natie bespreekbaar te maken en te

dingen maakt zij de toehoorders deelge-

tijd speelde het thema van vooroordelen

bestrijden.

noot van de kracht die zij in zichzelf

en stigma’s. Vanuit die gedachte is Pan-

Kasmi haalt ervaringen en tips van cli-

heeft gevonden , dat zij haar eigen weg

dorra opgericht, en ruim veertig jaar

ënten aan en geeft voorbeelden van de

bewandelt, ondanks alle tegenwerking

later is dit thema nog steeds actueel.

weerstanden waarmee ze te maken heb-

die zij jarenlang van de officiële hulp-

De stichting is bekend van het project

ben.. Er wordt gepleit voor meer open-

verlening heeft ervaren. Een warm en

(en poster) ‘Ooit Een Normaal Mens Ont-

heid en transparantie, het doorbreken

instemmend applaus vanuit de zaal is

moet? En…Beviel Het?’ Daarnaast zijn er

van de verschillen tussen afdelingen,

haar deel.

een aantal websites met informatievoorziening, onder andere - medicijnwijzer.nl

het meer op een lijn brengen van de hulpverlenende instanties. Cliënten kun-

Vervolgens is Lenneke Elfers, lid van het

- een telefonische helpdesk, een depres-

nen werken aan het verbeteren van hun

HEE ( Herstel Empowerment Ervarings-

sielijn en het project Versterking

zelfbeeld door praatgroepen met lotge-

deskundigheid), aan het woord. Zij ver-

Arbeidsmarkt waarbij voorlichting

noten op te zetten. Zorg voor goede

telt hoe zij haar ervaringsdeskundigheid

wordt gegeven aan werkgevers.

informatie en ‘opleiding’ van de familie

heeft kunnen inzetten ten behoeve van

Marijke geeft voorlichting in de gezond-

en omgeving van de cliënt. Hulpverle-

lotgenoten. Eerst als vrijwilliger en later,

heidszorg, aan werkgevers en op scho-

ners wordt aangeraden na te denken

na de opleiding BGE. ( Begeleider GGz

len. De onderwerpen die zij behandelt

over eigen vooroordelen en deze zonodig

Ervaringsdeskundigheid), als betaald

zijn: negatieve beeldvorming en vooroor-

te bestrijden

medewerkster bij de Pameijer. Hoe zij

delen, hoe deze om te vormen in een

Ook hier komen de nodige reacties uit de

door goed functioneren vooroordelen

positieve benadering van mensen met

zaal: werkt Radar veel met cliënten uit

heeft kunnen wegnemen en haar zelf-

een psychische stoornis Zij benadrukt

de geestelijke gezondheidszorg en wat is

vertrouwen heeft herwonnen. Een voor-

dat ervaringsdeskundigen een grote

de toegevoegde waarde ten opzichte van

beeld van stigma’s die ze tegenkwam,

kracht uitstralen door man op man con-

cliëntenraden, klachtencommissies, Clip,

waren de ‘vooroordelen’ onder collega’s,

tact met mensen en zo laten zien dat zij

etcetera? Kasmi benadrukt dat Radar er

die haar –doordat ze ex-cliënt was- niet

kwaliteiten hebben. Zij zegt dat het wer-

is voor álle vormen van discriminatie (en

direct als volwaardige collega accepteer-

ken vanuit haar hart haar grote kracht is

dus ook klachten hierover) en gratis

den. Hoe zij een bijdrage levert (door

en dat zij trots is op de erkenning die zij

werkt.. Er zijn nog weinig mensen die de

middel van haar functie) aan een posi-

krijgt:“ van mijn vader en moeder moest

weg weten te vinden naar deze organi-

tieve beeldvorming tegenover mensen

ik altijd mijn mond houden en in mijn

satie. Deelname aan dit soort bijeenkom-

met een psychiatrische achtergrond; ook

werk mag ik praten, wordt er naar mij

sten, en het verspreiden van folders

‘deze mensen’ kunnen in de ‘gewone’

geluisterd en kan ik mijn ervaringen op

onder de mensen, kan bijdragen aan de

maatschappij functioneren.

een positieve manier inbrengen in de wetenschap dat anderen ermee gehol-

bekendheid van Radar. Hoe een klacht wordt afgehandeld, hangt af van de per-

In het middagdeel staan oplossingen

pen worden.”

soon en het soort klacht dat wordt aan-

centraal: hoe kun je negatieve beeldvor-

Vanuit de zaal is bijval voor de voorlich-

[9]

tingen, maar het is wel belangrijk dat de

laatste stap te maken naar een terugkeer

voorlichtingen ook gehoord worden.

in de maatschappij. De ambassadeurs

Iemand roept gekscherend: “er zou ook

organiseren buurtbijeenkomsten waarbij

een cursus leren luisteren moeten zijn.

zij zichzelf neerzetten als mensen die

Er wordt veel voorlichting in het onder-

hun verslaving hebben overwonnen en

wijs gegeven, maar benader ook eens het

weer een acceptabel sociaal leven leiden.

speciaal onderwijs. Mensen die bijvoor-

Zo dragen zij ertoe bij dat de weerstand

beeld doof zijn, worden in de psychiatrie

bij buurtbewoners tegen voorzieningen

vaak verkeerd begrepen. En wordt er, in

voor verslaafden en daklozen wordt ver-

het kader van de WMO, voorlichting

minderd of weggenomen. Ook, in het

gegeven aan instellingen?” Marijke: “Er

kader van preventie, geven zij voorlich-

is nog weinig vraag naar, maar onlangs

ting op scholen om de jeugd te wijzen op

het ik nog een voorlichting gegeven in

de gevaren van drugs- en alcoholgebruik.

wel stigmatisatie: bijvoorbeeld als zij

het kader van Lokale Versterking in Hen-

Een van de ambassadeurs benadrukt dat

voorlichting komen geven inde wijken..

drik Ido Ambacht.”

tegenwoordig men geen verslaafde meer

Goede informatievoorziening wordt door

hoeft te zijn om dakloos te worden: bij

beiden onderstreept. “En zijn er eigenlijk

Jan Burger draagt twee gedichten voor.

ontslag kan men wegens verregaande

vooroordelen en stigma’s binnen de

De eerste is van de in 1974 overleden Jan

inkomstenderving zomaar op straat

redactie van Denkraam,”vraagt de voor-

Arends met als thema: aan ons is niet te

komen te staan, zonder huis of haard.

zitter van het panel. “Nee hoor, wij zijn

zien dat we wat mankeren, maar we dra-

Daklozenambassadeur Paul de Breet

volkomen normaal” antwoordt Teus van

gen wel een stigma met ons mee. Het

brengt een muzikale vertolking van een

Wijk. Hij moet er zelf om lachen.

tweede gedicht is van de hand van de

gedicht van een voormalig verslaafde

Er wordt aangestipt dat in de samenle-

eveneens overleden Christiaan Dogte-

die nu werkt als ervaringsdeskundige bij

ving het verwerpen van afwijkend

rom.

Bavo Europoort. Zij schreef dit gedicht

gedrag groeit. “Hierdoor komt de hulp-

toen zij op de drempel stond van de

verlening sneller in de verleiding tot

Twee dames verschijnen ten tonele: dr.

overgang van een bestaan als verslaafde

gedwongen opnames”, zo stelt Voorham.

Maf en dr. Mal. Zij zoeken een hulpverle-

naar een leven als een geaccepteerd lid

Goede voorlichting in de buurt kan bij-

ner met een ideaal profiel. Door middel

van de maatschappij. In dit gedicht,

dragen tot meer tolerantie richting

van een vraag en antwoordspel waarbij

geheten ‘Stilte’, drukt zij haar gevoelens

bewoners van beschermde woonvormen

drie hulpverleners op het podium wor-

van eenzaamheid en onmacht uit omdat

(BW’s). “Een BW kan zelf ook wat doen

den ondervraagd, proberen zij de ideale

zij zich afgesneden voelt van de maat-

aan vooroordelen in de buurt”, zo stelt

man/vrouw te vinden. Een van de dames

schappij. Paul’s optreden raakt een

Teus van Wijk. Maar dit hoeft niet altijd

werpt zich op als cliënt die duidelijk

gevoelige snaar bij het publiek

goed te gaan. Bij een nieuw BW in Hille-

maakt wat ze zoal ideaal vindt aan een

gersberg konden buurtbewoners meldin-

hulpverlener: “kan ik ten allen tijde bij

De dag wordt afgesloten met een panel-

gen doen met gele en rode kaarten. “De

mijn hulpverlener terecht? Mag ik bij

discussie onder de noemer ‘onbekend

eerste melding hebben we al gehad,”

hem/haar overnachten als het goed gaat

maakt onbemind’. Deelnemers van het

aldus Jan Woudwijk, “wat wel frappant

met me? Wordt mij hechtmateriaal ver-

panel zijn: Jan Woudwijk (programma-

is, want de BW is nog in aanbouw. Er

strekt als ik mezelf heb verwond”? De

manager bij Flexibel Wonen), Lenneke

woont nog niemand.”

ander leidt het spel in goede banen. Ten-

Elfers (Ervaringsdeskundige, werkzaam

Op de vraag ‘ hoe is de beeldvorming in

slotte wordt de ideale kandidaat geko-

bij de stichting Pameijer en het HEE-

de politiek’ komen de nodige reacties.

zen.; de cliënte is gecharmeerd van hem

team), Teus van Wijk (hoofdredacteur

“We praten in de gemeenteraad over de

omdat hij graag in de kroeg met haar wil

Denkraam), Annelies Nijhuis (D66

WMO” aldus Nijhuis, “Cliëntenpanels en

drinken en praten over haar wel en wee.

gemeenteraadslid in Rotterdam), Adri-

het platform22 (adviesraad voor de

De act zorgt voor de nodige ontspanning.

aan Zijlmans (regionaal manager bij de

WMO,- red.) worden geraadpleegd. We

Politie Rijnmond) en Toon Voorham

praten over het wegnemen van belem-

De doelgroepambassadeurs (vier in

(GGD).

meringen voor mensen met een beper-

getal) stellen zich voor. De doelgroepam-

Op de vraag of de deelnemers de neiging

king. Maar om iets in een beleidsplan op

bassadeurs zijn in dienst van het Basis-

tot stigmatisering herkennen, wordt ver-

te nemen, moet het meetbaar zijn. Voor

beraad, in opdracht van de GGD. Zij allen

schillend gereageerd. “Het valt wel mee.

lichamelijk gehandicapten kun je voor-

waren eens dakloos onder andere door

Hoe meer kennis je hebt, hoe meer je

zieningen aanbrengen in winkels, dat is

drugs- en alcoholgebruik. Zij vertellen

gaat begrijpen”, zo trapt de regiomana-

goed meetbaar. Voor de GGz is dit echter

over hun motivatie en het belang van

ger van de politie af. Toon Voorhaan

lastig.”

hun missie. Zo helpen zij daklozen de

(GGD) en Annelies Nijhuis (D66) ervaren

Diverse mensen in de zaal dringen erop

[10]

aan de GGz-cliënt goed in beeld te zet-

onderwijs. En binnen de Lokale Zorgnet-

politieman voor. “Dan ben je tegen de

ten. De behoeften zijn niet altijd duide-

werken, onderdeel van de GGD, wordt

verkeerde aangelopen”, benadrukt Zijl-

lijk te zien, en het is moeilijk (ook in het

geprobeerd om eerder in te grijpen bij

mans, “we luisteren wel, bijvoorbeeld

Platform 22) uit te leggen wat het

problemen om escalatie te voorkomen.

naar de doelgroepambassadeurs.” Ook

inhoudt om ‘psychiatrisch patiënt’ te

Ook de media speelt een belangrijke rol.

wordt er kritiek geuit op het optreden

zijn. Zo kan er bijvoorbeeld sprake zijn

“Binnen Denkraam stimuleren we men-

van de politie (of juist het gebrek daar-

van angst om te reizen: er is Vervoer op

sen om te schrijven over hun ervarin-

aan). “ Waarom gebeurt er niks als je

gen,” aldus Teus van Wijk: “soms

hulp vraagt terwijl je het nodig hebt? De

komen hier niet altijd voor in aan-

hebben mensen schroom om dit

heer Zijlmans benadrukt dat dit wel zou

te doen. Maar als je mensen sti-

moeten gebeuren.

merking. Zo ook bij het volgen van een cursus: mensen hebben af en toe een steuntje in de rug nodig, maar dan nog is er soms angst om een cursus te volgen omdat dan hun uitkeringsorganisatie moeilijk kan gaan doen. Nijhuis moet vanwege andere afspraken het forum eerder verlaten, maar biedt aan om in gesprek te gaan met de cliënten via het Basisberaad, om de verhalen te horen, informatie te leveren en dit aan te brengen in de politiek. En wat kunnen cliënten en cliënten-

[congres]

Maat, maar mensen uit de GGz

muleert, en hun verhaal plaatst in Denkraam, zijn ze vaak trots en

De deelnemers van het panel geven, ter

voelen ze dit als een steun in de

afsluiting, een aantal voorstellen en con-

rug.” Zijlmans geeft het voorbeeld

crete plannen:

van Paul de Leeuw: hij zet zich in

Er zijn plannen voor een serie op TV

voor mensen met een handicap.

Rijnmond, een ‘stadsoap’: neem dit mee!

Zijn opmerking komt echter

Laat de verschillende instellingen meer

onder kritiek te staan. “Het figuur

communiceren en samenwerken.

‘Adje’ uit zijn show werkt juist

Een themanummer van Denkraam?

averechts en stigmatiserend: mijn

Ga van ‘zorgen voor’ naar ‘zorgen dat’:

zoon is autistisch en heeft hier

zorgen dat mensen het zelf kunnen rege-

regelmatig last van”, aldus een

len.

reactie uit de zaal. Van verschil-

organisaties zélf doen aan beeldvor-

lende kanten wordt benadrukt dat beeld-

En met deze plannen komt een einde

ming? Moeten de mensen met ‘een psy-

vorming in de media niet altijd even

aan de paneldiscussie, die eigenlijk net

chische handicap’ gezien worden als

goed gaat.’Laat je zelf als mens zien, in je

te kort duurde, en wordt het congres

‘anders’? Of juist als ‘veelkleurig’? Lenne-

geheel’, zo luidt het devies.

afgesloten. Wat zijn de concrete resulta-

ke Elfers pleit er voor om meer geld te

En de rol van de politie? Zijlmans bena-

ten van de dag? René Kragten, medewer-

geven aan organisaties: zij zijn creatief

drukt dat er ‘niet negatief’ wordt gedacht

ker van het Basisberaad Rijnmond, pre-

en kunnen komen met oplossingen.

over mensen met een achtergrond in de

senteert een projectplan rond beeldvor-

“Mensen ‘moeten’ niets. Geef ze de gele-

psychiatrie. “We komen veel in aanra-

ming, waarbij verschillende activiteiten

genheid om te laten doen wat ze willen.

king met mensen die psychische proble-

worden ondernomen rondom dit thema.

Zelf heb ik een aangepaste opleiding

men hebben, vaak omdat de politie

gedaan om te gaan werken. Zo is het mij

gebeld wordt vanuit de omgeving. Het

Hierbij wordt gedacht aan

gelukt, anders had ik het niet gekund.”

zijn ‘mensen die afwijken’ maar dit kan

voorlichters,consulenten, voorlichtings-

De GGD pleit voor goede voorlichting,

je niet altijd zien aan de buitenkant.”

materiaal en publieksbijeenkomsten.

zoals bijvoorbeeld de doelgroepambassa-

Maar hoe kan het dan gebeuren dat, in

Kortom, wordt vervolgd….

deurs die worden ingezet om te werken

het kader van voorlichting, een Denk-

aan positieve beeldvorming. Bovendien

raam wordt afgeleverd bij het politiebu-

zijn er, door de overgang van de AWBZ

reau, en deze dan niet wordt geaccep-

Kees van der Wilk en Bas van Bellen

naar de WMO, mogelijkheden voor

teerd omdat het blad niet professioneel

Fotografie: Michiel van Gog en Jan B. Burger

beeldvorming middels voorlichting en

zou zijn?” legt een congresganger de [11]

Oerend hard Snelle handen, vlugge voeten en snerpende geluiden van motoren. Dreunende bassen die al je botten doen trillen en rammelen. Loeiharde muziek om je heen. Het motto lijkt: snel, sneller, het snelst of hard, harder, het hardst. Soms is dit nadrukkelijk afwezig want dan hoor je slechts vogelgeluiden, opgewekt gekout en ruisende rokken van elegant geklede dames. Volgens de zomereditie van R’uit maga-

steeds staat in dit evenement de ont-

zine is de zomer in Rotterdam altijd ‘hot’.

moeting centraal van alle culturen die

Daarvoor staan immers publiekstrekkers

de stad rijk is. Het Ortel Dunya Festival

als het Zomercarnaval en, in wat minde-

behoort in haar soort tot de oudste festi-

re mate, het Dunya Festival garant. Dat

vals ter wereld en vierde haar jubileum

we in een jonge stad leven vertaalt zich

met een programmaopzet die letterlijk

in de constante vernieuwing van het

alle grenzen liet vervallen. Wereldmu-

kilometer hoogte erin slaagden om met

festivalprogramma, waarin lifestyle van

ziek in het Park bij de Euromast. Op een

hun speciale valschermen al sturend te

jongeren centraal staat. En met de toe-

viertal grote podia kon je vandaag luiste-

landen op een piepkleine grasstrook

komst zit het wel goed nu festivals als

ren naar diverse groepen muzikanten uit

naast de Euromast. Ook sprongen van

bijvoorbeeld StreetMasters (voorheen

de gehele wereld. Het was bewolkt weer

specialisten met de kleinst mogelijke

Danceground) de kans krijgen zich te

en er was regen voorspeld. Op het eind

parachute van de Euromast zag ik gebeu-

bewijzen. Hieronder een greep uit de

van de middag vielen de eerste spatten

ren. Ja, ik was er bij en vermaakte me

evenementen die ik in de afgelopen

naar beneden.

wel. Het was zonnig weer, bijna zomers

zomermaanden bezocht.

zondag 27 mei 2007 Ortel Dunya Festival

te noemen.

vrijdag 8 juni 2007 Go Fast X-days

zondag 24 juni 2007 LadiesRun

In het stadsmagazine nl.10 (nummer 12, Dit festival van wereldmuziek vierde dit

juni 2007) las ik dat, normaal gesproken,

Dit evenement werd in Rotterdam voor

jaar haar dertigste verjaardag. Nog

bezoekers van de Euromast het liefst

het eerst georganiseerd. Het betrof een

omhoog gaan voor het uitzicht. Tijdens

combinatie van een sportieve activiteit,

de Go Fast X-days lieten verschillende

namelijk een hardloopwedstrijd voor

durfals echter zien hoe diezelfde Euromast als extreem speelobject gebruikt kon worden. De wereld van de extreme sporten was op vrijdag 8 en zaterdag 9 juni internationaal aanwezig: vertegenwoordigers uit maar liefst twintig landen zetten hun beste beentjes voor. Ook de nabij gelegen Maas kreeg in de programmering een plaats toebedeeld. Kitesurfers en wakeboarders haalden hier hun capriolen uit. Ik was vooral afgekomen op de werkelijk indrukwekkende show die de parachutisten zouden opvoeren. Het was verbazingwekkend om te zien hoe de springers na een sprong uit een klein vliegtuigje op één

[12]

vrouwen, met een gezellig dagje uit. Ook

de vele scènes die aan mij voorbij trok-

het Goede Doel was een belangrijke rol

ken, dat ging niet vanzelf. Het felle licht

toegedacht. Via donaties konden de deel-

vormde soms een probleem om de

neemsters aan de Run een bedrag

belichting goed te krijgen. De soms

bestemmen voor War Child. War Child is

opzwepende ritmes van de muzikanten

een organisatie die sport inzet om oor-

in de stoet riepen een tropische, Brazili-

logskinderen weerbaarder te maken. Er

aans aan doende stemming op. De ene

was vooraf ook een hilarische noot. Zo

stoet was nog kleurrijker dan de andere.

las ik in het AD van 23 juni dat de Rot-

Vele kinderen liepen in hun fraai versier-

terdamse Marlous Tode (26) tijdens de

de pakjes de show soms letterlijk te ste-

LadiesRun handtekeningen zou ophalen

len. Ook de mannen van Pameijer liepen,

om haar wens, gratis openbare unisek-

of beter gezegd, rolden met volle overga-

stoiletten in Rotterdam, kracht bij te zetten. Zij hoopt hiermee de politiek ervan te overtuigen dat deze voorzieningen niet alleen een vaste plek in de stad verdienen maar ook gaan krijgen. Het was op zondag 24 juni een bewolkte dag, het was er een met een dreiging van regen in de lucht. Gelukkig bleef het bij die dreiging want ik moest wel mijn camera droog zien te houden. Het parcours van de Run liep over twee van Rotterdams bekendste bruggen: Erasmusbrug en Willemsbrug. Een rondje was ongeveer drie kilometer lang. De groep deelneemsters vormde een gevarieerd gezelschap: topsporters, maar ook minder goed in con-

delijke finale op 1 september, ook weer op de Westblaak. Ik moet zeggen: het kostte me veel moeite om de foto’s te maken die ik hebben wilde. Rustig aan

ve mee in de eindeloze rij van praalwagens.

zondag 12 augustus 2007 Dag van de Romantische Muziek

gedaan, niets geforceerd, missie geslaagd. Deze voorronde leverde al aardig wat spectaculaire stunts op. Persoonlijk beleefde ik het meeste plezier aan een wel zeer jeugdige breakdancer. Jong geleerd, oud gedaan zal ik maar zeggen.

zaterdag 28 juli 2007 Ortel Zomercarnaval Straat-parade

ditie verkerende vrouwen liepen hun rondjes over de bruggen. Bij de diverse

‘De kleurrijke Straatparade, met prachtig

stands aan de voet van de Erasmusbrug

uitgedoste dansers en opzwepende rit-

konden bezoekers zich op de hoogte stel-

mes, blijft de grote publiekstrekker

len van al datgene wat vrouwen bezig

onder de Rotterdamse festivals. Het is

houdt, interesseert en boeit.

officieel het grootste evenement van Nederland en, hoewel geschikt voor alle

zaterdag 30 juni 2007 StreetMasters Martin van Drunen (19) was vorig jaar de skatewinnaar van StreetMasters. ‘Fishbrain, Pornstar, Makio,’ somt hij ach-

leeftijden, ook het best bezochte jongerenevenement,’ aldus R’uit magazine. (zomer 2007) Veel zon, druk, maar toch wel gezellig. Het was wel hard werken voor mij want: goede foto’s maken van

Dit evenement is niet te vergelijken met welk ander festival dan ook. Tijdens dit gratis eendaagse evenement was jong en oud welkom in het Park bij de Euromast om te genieten van klassieke muziek en een nostalgisch sfeertje. Tussen de concerten door was het picknicken geblazen: voor de liefhebbers waren er zelfs

teloos enkele grind-varianten op. Hij

champagne en oesters verkrijgbaar. Ook

traint al zeven jaar zo’n drie keer per

aan de kinderen was gedacht: niet alleen

week op het Skatepark aan de West-

lekker spelen in het Park en zich verga-

blaak. Nu oefent hij nieuwe trucs om

pen aan de mooist “verklede” mensen,

zijn titel te verdedigen. ‘Het is van

maar ook een kinderpodium waar

belang om een goede timing te hebben

muziek gespeeld werd, en jeugdtoneel

om de act, in de korte tijd die ervoor

en –dans te zien was. Wat een verschil

staat, goed uit te kunnen voeren,’ zegt

qua sfeer met de dag ervoor! Het Park

hij. Het Skatepark aan de Westblaak was

was op die zondag dus het decor van

op een bewolkte dag het toneel van de

lang vervlogen tijden, namelijk de tijd

Rotterdamse voorronde. Skaters, BMX-

van de Romantiek. Overal zag je mensen

rijders, breakdancers en streetdancers

in de typerende kledij uit de tijd van de

bonden vandaag de strijd aan met elkaar

Romantische componisten, zo rond het

om een plaats te krijgen op de grote lan-

jaar 1800 en nog wat. Flanerende stellet[13]

eigen helden van de Galerie bewonde-

bekeken worden. Tussendoor luisteren

ren. Soms met een knipoog naar het

naar musici die op acht kleine podia in

leven van alle dag.

het Park muziek uit die tijd ten gehore brachten. Een gezellige drukte en het

Wereldhavendagen

weer werkte redelijk mee: veel zon en pas tegen het eind van de middag een

De Dagen stonden dit jaar onder andere

paar spatten regen. Een aanrader om

in het teken van Michiel de Ruyter

volgend jaar eens te bezoeken, ook al

(1607-1676), een van Nederlands

houd je niet van klassieke muziek!

bekendste zeeadmiraals. Zo vroeg de Admiraal de Ruyter Homeport Race, een

zaterdag 8 september 2007 zondag 9 september 2007 De Wereld van Witte de With

unieke zeilrace, aandacht voor het geboortejaar van deze bijzondere zeeheld. Met het thema “Werken aan Wereldklasse” kon de bezoeker van dit

De straat bruist nog harder dan normaal

festival ervaren hoe de Rotterdamse

gesproken het geval is. Zo presenteerde

haven zich alsmaar blijft ontwikkelen en

de Rotterdamse rapper Duvel de film

zo zijn grenzen steeds verder verlegt. De

7002 in museum Boijmans van Beunin-

programmering was eveneens op 7, 8 en

gen en plaatsten Jonas Staal en Jack Seg-

9 september. Dertig jaar Wereldhavenda-

bars bomwrakken uit Bagdad. Van de

gen. En ook, 75 jaar Havenbedrijf Rotter-

Belgische kunstenaar Philip Metten was

dam. Vele demonstraties van de laatste

in Showroom MAMA werk te zien dat

jubilaris. Bijvoorbeeld hoe met de

regelrecht geïnspireerd is op de graffiti.

modernste technieken een tankerbrand

Metten verbindt hiermee streetart met

op volle zee geblust wordt. En ook, hoe

andere primitieve kunstvormen. Vanaf

de bemanning van een in nood verke-

vrijdag 7 september was er een program-

rend schip met reddingshelikopters geë-

mering rond het thema Helden. Drie

vacueerd wordt. Maar ook, hoe kinderen

dagen lang was de Witte de Withstraat

met duikerspakken aan in een grote met

en omgeving het podium voor Beelden-

water gevulde kuip letterlijk een duikje

de kunst, Theater, Design, Fotografie,

konden nemen. Oude ambachten? Jaze-

Muziek, Dans, Mode, Literatuur en Debat.

ker, zoals bijvoorbeeld een palingrokerij.

Helden dus. Maar: dan wel Helden in alle

Ik had wel trek gehad in een broodje

soorten en maten. Soms ook anti-Helden.

verse paling, maar helaas: de plicht ging

Modeshows, een gratis knipbeurt voor

voor. Geen vuile handen maken, anders

zowel kinderen als volwassenen in een

geen goede foto’s!

eigentijdse look. En ook nu weer de Wereld van Herenplaats. Daar kon je de

[gedicht]

jes, een hapje en een drankje. Kijken en

pure liefde iedere nacht kom ik jou in mijn dromen tegen wat we dan doen dat zeg ik niet als ik dat verklap wordt je vast verlegen maar reken maar dat je volop geniet dag en nacht heb ik een intens gevoel nog warmer als het hellevuur de oorzaak is passie.. die ik voor jou voel dankzij jou raakt mijn hart overstuur

Tekst en fotografie: Ton Hensing

die begint dan wild te kloppen kolkend bloed stuwt hij door mij heen geen muur om me hart die het af kan stoppen de liefde die ik voor jou voel is van top tot teen

lion198

[14]

Toen pissen plassen werd is het gezeik begonnen

wat levenswijsheid en het besef dat hoe meer je weet, hoe meer er overblijft dat je niet weet of nooit zult kunnen weten. En hoe lukt het de dieren eigenlijk om er zonder wijsbegeerte maar op los te leven? Wel, net als de mens, want van al ons handelen komt maar 5% voort uit wat wij tussen onze oren aan levensleer

De verveling als ziekte van

hebben bedacht en 95% doen we nog steeds met het overlevingsinstinct dat ook het hele planten en dierenrijk heeft voort-

de westerse wereld

gebracht en veilig in ons DNA ligt verankerd. Daar hoeven we

Arie Prins is gepromoveerd tot doctor in de filosofie hier in Rot-

geen gedachte aan vuil te maken en geen filosofie boeken voor

terdam. Omdat hij zich zijn hele leven al hartstochtelijk verveelt

te lezen.

is hij maar studie van de verveling gaan maken om daar op te

Toch zijn de filosofen al vroeg met hun boekenwijsheid begon-

promoveren. Zijn eigen verveling komt vooral omdat hij als kind

nen. Bij de Grieken had je Socrates, een toffe peer met een gezel-

al een verwend joch was, in een dure villa moest opgroeien waar

lige buik die na schooltijd bij het Gymnasium langsging om de

hij alles kon krijgen en dus nergens meer naar verlangde. Zijn

leerlingen als ze klaar waren met de gymnastiek en de lessen in

moeder kweekte orchideeën in een kas achter de villa, in plaats

levenswijsheid kritisch te ondervragen of ze nu echt iets geleerd

van haar kind uitdagingen te bezorgen. In Duitsland is net een

hadden. Vermoedelijk hield hij ook van de mooie jongenslijven, want dat was onder de oude Grieken heel gewoon, maar hij

zing uit de ouderlijke macht ontzet wegens verwaarlo-

was populair om zijn interessante discussies die de jongens

zing van haar kind. Het joch woog al 100 kilo en mocht

tot inzichten bracht en kritisch deed nadenken over wat de

alles eten wat hij wilde: vlees, patat, worst. Maar sla en andere gezonde dingen spuugde hij weer uit, dus dat hoefde hij niet op te eten. Het kind zit nu in een afkickkliniek om weer gezond te leren eten. Kennelijk zijn er ook ouders die hun kind emotioneel verwaarlozen door ze alles te bieden wat onze rijke westerse wereld maar op kan brengen. Omdat ieder lid van onze maatschappij leeft als een vorst op de schouders van tien arme sloebers in de onderontwikkelde landen die de basisproducten waar wij en onze industrie aan verslaafd zijn moeten produceren, is de verveling volgens Arie Prins ons groot-

[column]

moeder die haar zoon vetmestte tot haar eigen verba-

ste probleem geworden, in elk geval het zijne. Hij heeft vele relaties en huwelijken gehad om de verveling te ver-

autoriteiten op school hun wilden leren. Het kostte Socrates zijn leven, want de autoriteiten beschouwden hem als een onruststoker die de stabiliteit van de staat in gevaar bracht, maar zijn leerling Plato werkte zijn ideeën uit en schreef er dikke boeken over. Dat ging dan vaak over de vele feesten die de Griekse heren organiseerden waarbij lekker gegeten en goed gedronken werd, maar waarbij het vooral om de toespraken en redevoeringen ging, vaak over een onderwerp waar ieder dan zijn mening over gaf in filosofische uiteenzettingen en met voorbeelden uit het leven van de vele Griekse goden. Vooral Dionysus was populair, een soort Prins Carnaval die jaarlijks in plaatselijke en landelijke feesten werd geëerd met toneel, dans en goede

drijven, maar die bleef elke keer terugkomen om hem en zijn

feesten en maaltijden. Omdat de slaven het zware handwerk

partner uit elkaar te drijven. Prins wilde eerst voor arts gaan stu-

deden, hadden de Griekse heren volop de tijd om zich met dich-

deren, een interessant vak waar je tenminste nog dagelijks men-

ten, zingen en toneel bezig te houden. En met filosoferen tijdens

sen tegenkomt waar je ook wat voor kunt betekenen. Maar

de feestmaaltijden natuurlijk. Doctor Prins zou zich in die tijd

omdat hij zichzelf de mensenkennis van een zeeanemoon toe-

goed thuis gevoeld hebben en zich waarschijnlijk geen moment

kent is hij de vervelendste studie gaan doen waarbij je alleen

hebben verveeld. In onze tijd moet een filosoof echter publiceren

maar boeken tegenkomt die over zichzelf of over andere boeken

om brood op de plank te krijgen en zelf het slavenwerk doen

praten. Filosofie werd dus zijn toekomst.

door boeken te lezen, van feestvarken Plato bijvoorbeeld of van

Filosofie betekent liefde voor wijsheid. Elke ervaringsdeskundige

engerds als Heidegger en Nietsche en er dan zelf weer van alles

weet dat wijsheid komt met de jaren, met acceptatie en dat je

over schrijven dat slimmer en nieuwer is dan wat je collega’s

dat niet uit boeken kunt leren. In het Nederlands heet het wijs-

daar over te zeggen hebben, anders wordt je niet gepubliceerd

begeerte. Nu is wijsheid en begerigheid een wonderlijke combi-

en heb je niet te eten. Zo wordt de filosofie denken over het den-

natie, echt Nederlands als de VOC en de opengesperde neusga-

ken, schrijven over het schrijven en woorden over de woorden.

ten van Balkenende.

Met de werkelijkheid heeft dat alles niets meer te maken; een

Mijn dikke vriend Van Dale, die altijd woorden heeft voor ondui-

pijp op een schilderij is geen pijp om uit te roken, de vinger die

delijke zaken vertelt me dat filosofie zowel een allesomvattende

naar de maan wijst is die maan niet, en een roos is een roos is

wetenschap als ook een algemene levensleer wil zijn. Dat is

een roos maar deze woorden verspreiden geen rozegeur. Ik houd

nogal wat: je overal mee bemoeien en overal het juiste antwoord

het maar op levenservaring als bron voor alle wijsheid.

op denken te hebben. Zou Prins op die manier de verveling voorgoed uit zijn leven hebben willen bannen? Alsof ik mezelf in de

Jan Willem Bijl

spiegel zie, althans in mijn jonge jaren als milieubioloog en strijder voor en tegen van alles en nog wat. Gelukkig kwam er later

[15]

Schrijf je rijk ---- Reik naar binnen! Woorden zijn als goud

noemen. Alleen het proberen is de titel schrijver al waard.

Waarom heeft de een aanleg om te schrijven en de ander niet? Waarom speelt de buurman met woorden alsof zijn leven er vanaf hangt en kan de buurvrouw haar gevoel amper vertalen tot een diepere betekenis? Is schrijven alleen weggelegd voor mensen die zichzelf een schrijver durven te noemen? Zou niet iedereen een schrijver kunnen zijn? Zou je jezelf kunnen helen door middel van je eigen woorden? Gewoon door te schrijven?

We zitten eigenlijk nog een beetje in de fase dat we denken aan de strenge kanttekeningen van de leraar die boven ons opstel met een rode pen ons werk becijferd heeft. Als we gewoon terug zouden gaan naar de handeling die het schrijven is, kan het iets zijn waar je helemaal in opgaat. Schrijven bied je de mogelijkheid weer een stukje van de communicatie terug te vorderen waar je als kind elke nieuwe

Als kind al beginnen we met het benoe-

raken van een creatief doelwit. Namelijk;

lering geweldig in vond.

men van dingen die we herkennen. Het

het pad van je eigen zelfontplooiing!!

Als we onszelf laten schrijven, kunnen we het dus eigenlijk niet ‘fout’ doen.

is elke keer weer een spektakel om het nieuw geleerde woord wel honderd keer

Schrijven kan als instrument dienen om

Denk eens aan de eerste woorden die je

te roepen. Je roept het zoveel, dat je

je eigen coach als supporter te zijn.

hebt leren schrijven. De woorden “boom,

ouders je het liever weer af zouden leren.

Schrijven kan een metgezel blijken waar

roos en Pim” leren we met zoveel over-

Woorden creëren onze wereld. Woorden

je jezelf het meest in terug vindt. Waag

tuiging, dat we de koppeling maken aan

laten ons een uiting geven aan de din-

het er eens op! Reik naar binnen.

een boom, een bloem die een roos heet, en een jongen die de naam Pim draagt.

gen die we kennen of juist niet kennen. Door middel van woorden tekenen we

Schrijven is een handeling

We zijn trots op de betekenis die we van de woorden kennen. We kunnen ze

onze wereld, dragen we uit wat er in om ons omgaat. Elk op zichzelf staand woord

De meeste mensen denken dat ze niet

immers schrijven en tastbaar maken

is te vergelijken met een korreltje goud

kunnen schrijven en dat schrijven alleen

voor de buitenwereld en onszelf. We

dat ons rijker maakt.

is weggelegd voor schrijvers. Ik kan het

kunnen de letters dromen als we een

maar niet vaak genoeg herhalen, dat

boom zien, we kunnen het tastbaar

Woorden geven ons macht. Waarom is

iedereen die de taal beheerst, schrijven

maken. Dat alles doen we pen en papier.

het dan maar een select groepje wat

kan!

Sommige mensen houden een dagboek

zichzelf uit durft te geven voor schrijver?

‘Maar wanneer ben je een schrijver?’

bij. Vraag jezelf eens af; ‘Durf ik mijzelf

Als woorden ons werkelijk macht zou-

(schrijfster, dat kan natuurlijk ook!)

een schrijver te noemen als ik een dag-

den geven, waarom schrijft dan niet

Als je jezelf in een eenzaam bestaan heb

boek bijhoud?’ Of vertel je met een

iedereen de woorden op die er in hem

opgesloten? Compleet geïsoleerd van de

schaamrood hoofd dat jij elke dag even

omgaan? Schrijven wordt ons aange-

buitenwereld, om onder enorme druk

je hoofd leegt met de pen in je handen.

leerd als activiteit. School bijvoorbeeld.

een nieuw boek af te krijgen?

Persoonlijk vind ik dat je jezelf volmon-

Opstellen en werkstukken dienen netjes

Ben je pas een schrijver als jouw werk

dig een schrijver kan noemen als je een

en verzorgd ingeleverd te worden. Het

uitgegeven is? Of ben je al een schrijver

dagboek bijhoudt.

liefst met een logische volghorde en

als je alleen overgaat tot de handeling

Om de simpele reden dat je bezig bent

zonder al teveel menselijke gevoelens

schrijven?

met de handeling en de gedachten die

die het de lezer (de leraar in dit geval)

Schrijven is een handeling die (bijna)

daarbij komen kijken. Schrijven. Waar-

realistisch maakt. Daar komt bij kijken

iedereen tot zijn bezit heeft. We leren er

schijnlijk heeft een ervaren dagboek

dat de leraar let op correcties, juiste zins-

op school een uiting aan geven met net

schrijver minder moeite met het benoe-

bouw en het uitweiden van het onder-

zoveel moeite als dat we leren praten.

men van zijn gevoelens, dan die getalen-

werp. Het lijkt van belang te zijn dat we

Een visser is toch ook gewoon een visser

teerde prater die zichzelf niet als schrij-

leren schrijven zonder enige blijk van

als hij met zijn hengel langs een water-

ver ziet en steeds over zijn gevoelens

emotie en het op deze manier ‘logisch’,

lijn zit. Daar hoeft hij niet perse een

praat. Door te schrijven in dagboekvorm

‘intelligent’ en ‘goed’ over laten komen.

vangst voor te doen. Met schrijven is dat

en dat als handeling en activiteit te zien,

Schrijven wordt door de meeste mensen

ook zo. Je hoeft niet perse een vangst te

spiegelen we onszelf in de wereld waar

allang niet meer geassocieerd met het

doen voordat je jezelf een schrijver kan

ons pad toe leidt. Met andere woorden,

[16]

de weg die je bewandelt, maak je tast-

Schrijven kent geen onderscheid van

merken dat je verbaasd zal komen te

baar door het in je eigen woorden na te

goed of slecht, het heeft iets natuurlijks

staan aan de informatie die je bloot

kunnen lezen.

in zich waardoor je een overzicht maakt.

geeft aan jezelf. Schrijven met de stro-

Het kan voor de schrijver zelf, uiteinde-

ming van je gedachten, zorgt ervoor dat

lijk een belangrijk document zijn, terwijl

je een werkelijkheid boven haalt die

het voor de buitenwereld onleesbaar is.

alleen voor jou zichtbaar is. Denk maar

Vergeet het onderscheid

eens terug aan het begin van de tekst.

Een schrijver die zijn kost met zijn schrijven verdient heeft geen geheime talen-

Of je er “rijk’’ van wordt is aan jou!

Woorden geven ons macht, elk woord is als een korreltje goud, wat ons rijker

knobbel, toverformule of een onuitputtelijke inspiratiebron, zoals veel mensen

Schrijven kun je op meerdere manieren

maakt zodra we hem leren kennen. En of

misschien (willen!) denken. De meeste

gebruiken, duidelijk inmiddels. Als je

je er uiteindelijk rijk van wordt, dat is

schrijvers zijn niet rijk en hebben geen

ervoor kiest met de stroom mee te schrij-

aan jou!

magisch vermogen om hun schrijfsels

ven, dan kies je ervoor de uitlaat van je

tot letterlijk goud om te toveren. Het

brein te zijn. En je hersenen vinden het

innerlijke goud voldoet. Geloof het of

leuk om te schrijven!! Je hersenen zijn er

niet, met woorden (je eigen gedachten!)

immers voor gemaakt om emoties te

kun je toveren.

herkennen, dingen te benoemen en situ-

Een schrijver schrijft gewoon… Hij heeft

aties te vergelijken. Je hersenen denken

zichzelf wijsgemaakt dat hij mee kan

duizenden gedachten per dag en deze

stromen in de taal van de woorden. En

zijn lang niet altijd even makkelijk te

doet dit. Iedereen heeft een talent om

vangen.

Natasja Schreuder

zichzelf wat wijs te maken. Het is niet onvoorstelbaar om de kennis

Schrijven kan je metgezel zijn op je

in je, in je gehele woordenschat, kenbaar

eigen reis!

te maken. Schrijvend.

Je vangt letterlijk je eigen gedachten en

Schrijven is het najagen van woorden,

kunt kijken wat je er verder mee doet. Je

gedachten en gevoelens. Vergeet die sol-

zou kunnen zeggen dat je in een klein

licitatiebrieven, instellingspost en

schrijfmoment een zelfanalyse opstelt

bezwaarschriften! Vergeet het gehokte

van waar je mee bezig bent. Als je pro-

‘u’ en schrijf voor de gein is een bezwaar-

beert te vloeien zoals je praat, zonder

schrift gericht aan ‘best kutwijf’.

schaamte over de letters die op papier verschijnen, heb je een redelijk beeld

Een schrijver doet wat iedereen pratend

van wat er in een klein moment door je

doet. Zichzelf vermaken, de wereld iets

hoofd heen kan spelen. Dit hoeft wat

proberen mee te geven. (al gaat dat vaak

inhoud betreft geen doel te dienen, maar

wat subtieler dan ‘best kutwijf’) In aller-

bereikt zijn doel met het geheel al.

eerste instantie schrijft een schrijver

Namelijk de spiegel die jij voor jezelf op

voor zichzelf, al is hij zich daar niet eens

papier hebt gezet.

bewust van en wil hij graag een boek uitbrengen.

Schrijven kan een heerlijke vlucht vor-

Schrijvend word je bewust. Ben je onbe-

men van de werkelijke wereld waar alles

wust bewust. Je doorloopt een ‘eenvou-

soms in tegen zit. Daarnaast kan het de

dig’ proces. Dagboek schrijven, een

meest nuchtere relativering zijn die je

roman schrijven; als je maar meeschrijft

zelfs soms nodig hebt. Het gaat vanzelf

op gedachten. Er ontvouwt zich vanzelf

als je de overtuiging loslaat ’geen schrij-

een lijn.

ver’ te zijn. Maar je gewoon laat mee stromen in de handeling van het schrij-

Mensen die willen schrijven, moeten

ven. Probeer het eens even net zo span-

zich eraan herinneren dat het mikken op

nend te vinden als bij de eerste woorden

een creatief doelpunt, soepelheid in

die je op papier zette. Met daarin je kin-

pacht HEEFT. Een zelfde soepelheid als

derlijke overtuiging dat geen blanco vel

de stroming waar je in denkt. Schrijven

veilig is voor de woordenschat die zich in

stroomt, praat tegen het papier. Denk

je uit wil breiden.

met jezelf.

Als je jezelf hier de ruimte in geeft, zul je [17]

De prijswinnaar van schrijfwedstrijd ‘Troost’ is Stephanie-Joy Eerhart Een verhaal dat binnenkwam op de redactie. Letterlijk en figuurlijk. Het verhaal van Stephanie-Joy. Stephanie krijgt als prijs het boek ‘troost vragen, geven en ontvangen’ van Riekje Boswijk-Hummel thuisgestuurd. Verder wil de redactie de deelnemers bedanken voor de binnengekomen inzendingen! Misschien zit er volgende keer voor jou een plaatsing plus prijsje in! Ga vooral door met schrijven!

Ik kan me alleen maar het vechten herinneren. Hoe hard ik voor mezelf was. Hoe ik het gips van mijn bovenbeen los heb getrokken waarna ik vreselijke littekens achterliet, niet wetende dat het gips verkleefd zat. Maar dan kon ik mijn ouders weer bellen, met een beetje goed nieuws, al begreep ik toen niet dat het had moeten genezen. Nog geen twee weken daarna vierde ik mijn zevende verjaardag, in het ziekenhuis.

Troost Een prachtig woord, met een diepe betekenis. Troost, van iemand kracht ontvangen, in de zwakte van jouw moment. Een arm om je schouder, een zakdoek die je wordt aangereikt, voor de tranen die je verdriet bekrachtigen. Of een kusje op de zere plek, als kind ben je nog zo naïef...zou je haast denken. Of wist ik toen, wat ik jaren later zou zoeken? Troost. Al waren het maar woorden. Of een zoete genade, die alles ongedaan zou maken. Dat ik nog het ongeschonden lichaam van een zesjarig meisje had. Maar er is geen zoete genade, enkel een zoektocht. Naar troost. Iets wat het aangedane leed zou kunnen verzachten. Mijn verloren jeugd

Ik was een klein meisje van zes jaar, toen een witte auto mijn wereld zwart tekende. Ik werd voor mijn ouderlijk huis overreden, de auto reed tweemaal over mijn rechtervoet, waarvan eenmaal remmend. Vanaf dat moment was mijn leven niet meer, wat het die zes jaar daarvoor was geweest. Mijn vader werd door de buren gealarmeerd. Jaren later vertelde mijn moeder mij, hoe hij nog nachtenlang dat geklepper en geklop van de buren op de ramen en deur heeft gehoord, alsof het nooit op zou houden. Badend in het zweet schrok hij dan wakker, om zijn dochter steeds opnieuw het leven te redden.

[18]

Mijn moeder stond aan het begin van de

Mijn moeder heeft een plakboek voor

straat, met een pasgeboren baby in de

me bijgehouden. Troost. Ze heeft me de

kinderwagen, een peuter aan haar hand.

beelden gegeven, die ik niet heb gezien.

Ze kon toen niet weten, dat het háár

Ze gaf me iets terug, wat ik was verloren:

dochter was, waarvoor de hele straat

herinneringen. Ik weet alleen van de

buiten stond. Pas binnen.....stond ze oog

foto’s, van mij met een vriendinnetje,

in oog met haar grootste angst, daar lag

voor mijn bed. Ik hield een baby’tje in

een zool, van wat eerst het nieuwe lak-

mijn arm. Dat baby’tje was mijn jongste

schoentje van haar dochter was geweest,

broertje. Ik sta op een andere foto met

gereduceerd tot een lapje rubber.....

een kippenpoot in mijn hand, waaronder

Toen volgde de zwartste dag van mijn leven; mijn prinsesje zou ernstig verminkt worden....door een zo’n klootzak die niet uitkijkt.....las ik, in een van mijn moeders

‘Troost’

brieven. Ik weet nog hoe ze me op de eerste hulp

staat Je eigen feestmaal uitkiezen, het

op de operatietafel legde en mijn tuin-

een ander laten opeten. Op het moment

broek met geweld openknipte. Deze

dat het bezoek achter de liftdeuren ver-

broek droeg ik vandaag voor het eerst,

dwijnt en jij in je grote rolstoel terug

nieuw. Ik vroeg of ik hem niet gewoon

naar zaal rijdt, heet bezoek geen troost

uit kon trekken... Waarna ik onder narco-

meer…

se werd gebracht. In een week ben ik vier keer geopereerd. Na drie dagen werd

De vreselijke fysiotherapie, om weer te

ik in een ambulance overgebracht

leren mijn been te gebruiken. Mijn

naar het AMC in Amsterdam. Daar is het

grootste kracht, te laten zien hoe sterk ik

vechten begonnen. En het is nooit meer

wel niet was. Net zoals mijn moeder, die

opgehouden. Operatie na operatie (tot ze

nooit een traan heeft kunnen laten, en

ontelbaar werden..) Met pennen, plaat-

nu nog niet. ‘Als ik was gaan huilen, was

jes, schroefjes, moertjes en huidtrans-

het hele gezin als een kaartenpakhuis in

plantaties moesten de beste chirurgen

elkaar gestort Stef. Ik moest het gezin

een voetje creëren, dat er niet meer was.

draaiende houden, je vader had me

Pas jaren later vertelden mijn ouders me,

nodig, en je had ook nog een broertje die

dat de artsen niet wisten, of ik mijn been

24 uur per dag zorg nodig had. en een

kon behouden, dat konden ze toen niet

peuter, wiens wereldje ook op zijn kop

garanderen, en dat kunnen ze nu nog

stond, net zo goed als dat van ons.’ Mijn

niet. Het enige verschil is, dat ik nu met

vader heeft me opgehaald, toen ik ont-

deze wetenschap moet leren leven.

slagen werd uit het ziekenhuis. De foto’s vertellen een klein meisje in de rolstoel,

met een trotse vader erachter, half

niet moest doen, kon die schoenen niet

ode, tot het stigma, voorziener van bed,

omgeven door half leeggelopen ballo-

accepteren en de pijn niet verkroppen

bad en maaltijd. Voor persoonlijke bege-

nen. Uit mijn been steken pennen, op

dat ik geen hakken aan kon, en door die

leiding bijna geen invulling.

mijn schoot een sporttas. Naar huis. Het

schoenen ook niet de kledingstijl kon

kent geen diepere betekenis dan

uitdragen die ik zo adoreerde. Niet lang

Ik heb God aangeroepen, tijdens een

na bijna twee maanden in het zieken-

daarna begon ik tegen mezelf te vech-

opname voor een corrigerende operatie.

huis.

ten. Maar toen sloeg mijn lichaam terug.

Hij heeft mij vrij gezet van die helse pij-

Op een herfstdag ergens in september,

nen, toen de mensen in de kerk voor me

Op de voordeur een spandoek met de

nu zo’n zeven jaar geleden, zakte ik door

baden. Ik liet me opnemen in het

tekst ‘Welkom Thuis’, omgeven door bal-

mijn voet, kon er niet meer opstaan.

christelijk therapeutisch centrum “ stich-

lonnen. In de huiskamer een stretcher,

Daar begonnen de operaties weer. Kon

ting Op de rots”. Daar ben ik afgekickt.

pal naast de box van mijn broertje. Ik

het me troosten, dat ik door dit ongeluk

Vanaf dat moment heb ik leren leven,

werd op de stretcher neergelegd. Daar

zo’n sterke persoonlijkheid ben gewor-

zonder de pijn die mijn leven al die jaren

begon het ziekelijke gevecht tegen mijn

den?

had verkleurd. Zonder de drugs die me zo hadden verdoofd. Als het kind, dat

lichaam dat niet deed wat ik wilde. Mijn moeder moest twee keer, anderhalf

Ik heb mijn jeugd aan het ziekenhuis

ik zo kort heb kunnen zijn. Daar begon

uur per dag mijn wonden verzorgen.

verloren....

het genezingsproces, accepteren dat ik

Mijn vader maakte overuren om de

Ik heb mijn diploma’s niet gehaald door

een handicap heb. En ermee leren leven.

schulden die in die periode zijn ontstaan,

te grote achterstanden.....

Dat is iets tussen God en mij. Ik ben er

af te lossen. Mijn moeder had nog twee

Ik heb jarenlang geen korte broeken

nog lang niet, maar weet nu dat Hij me

kinderen die ook haar zorg en aandacht

gedragen omdat ik me schaamde voor

bijstaat. Ik heb zelfs de man die mijn dit

nodig hadden. Elke week kreeg ik fysio-

mijn dunne been....

aangedaan heeft, vergeven.

therapie, en werd ik met een busje opge-

Ik ben vreselijk getreiterd omdat kinde-

Vader, ik vergeef de man die mijn jonge

haald, om naar school te gaan. Ik heb

ren mijn voet lelijk vonden, dan riepen

kinderlichaam zo verminkt heeft. Ik ver-

uiteindelijk twee jaar gerevalideerd. Ik

ze ‘jouw voet gaat stuk, kapot’.

geef hem dat hij mijn leven geruïneerd heeft, ik vergeef hem dat hij niks van

Schrijfwedstrijd

zich heeft laten horen, ik vergeef hem dat hij niet de moed heeft mij bij te staan. Ik vergeef hem Heer, en bid dat U hem wilt leiden in zijn verwerking. In Jezus naam, Amen.

kreeg orthopedische schoenen. Het gezin

Ik heb maandenlang drugs gebruikt, om

Hier is mijn zoektocht naar troost begon-

kwam op een punt dat we ons leven

de pijn niet te hoeven voelen. Ik heb

nen. Je probeert een plek te geven wat

weer op moesten pakken. “We gaan door

veertien jaar lang, elke dag pijn gehad.

jou zo heeft gevormd, maar je probeert ook kracht te vinden, om ermee te leren

zeiden mijn ouders. We moeten door. Als gezin.” Maar voor mij zeiden die woor-

Op mijn twintigste had ik zoveel pijn dat

omgaan. En toen kwam de Volendam

den niet dat mijn lichaam voor de rest

ik meer met krukken, dan zonder liep. Ik

ramp. Zoveel jonge mensen, voor het

van mijn leven verminkt was.

heb toen overwogen mijn been te laten

leven getekend. De hele wereld was

amputeren. Ook toen zocht ik naar

bezig met hun rouwverwerking, met de

Dat gezin is in mijn pubertijd uit elkaar

troost. Ik bedacht me, dat als ik nu mijn

schoonheid die hun gestolen is.

gevallen. Ik kon mijn handicaps niet

been liet amputeren en een paar jaar

accepteren (Ik ben ook slechthorend) en

revalideerde, dat ik dan niet ook nog

Het was een warme zomerdag en ik zat

ook mijn ouders konden het maar moei-

mijn volwassen zijn zou verliezen aan

met mijn moeder in de tuin. We spraken

zaam een plekje geven. Ik ben uit huis

het ziekenhuis. Als ik nu leerde leven

over mijn littekens, het gevecht dat wordt

geplaatst. Ik ben de rest van mijn tiener-

met de pijn, maar over 25 jaar toch mijn

gestreden. ’Tja Stef’ zegt mijn moeder, en

jaren gevormd door hulpverleners, bege-

been zou moeten amputeren, zou ik alles

spreekt gouden woorden die de rest van

leiders en huisgenoten. Er is er nooit één

verliezen wat ik dacht te hebben bereikt.

mijn leven, troost heten. ‘Jij kan je voet

geweest in die jaren, die er bij stil heeft

Ik was verslaafd aan harddrugs en leefde

tenminste nog in een schoen stoppen, dat

gestaan dat ik nooit trauma begeleiding

merendeels op de straat. Daar vond ik de

kunnen de slachtoffers van Volendam

heb gehad na het ongeluk. Geen psycho-

hardheid, die ik nodig had om te overle-

niet............’

logische begeleiding, slachtofferhulp

ven. Ik moest deze keuze zelf uitvechten.

bestond toen nog niet. Ik vocht nog

Mijn ouders wilden hierin geen verant-

steeds. Tegen mijn lichaam. Wat ik toen

woordelijkheid, dat was TE zwaar, mijn

niet erkende. Ik deed alles wat ik juist

hulpverleners beperkten zich, in die peri-

Bittere troost. Stephanie-Joy Eerhart

[19]

den. Vanuit het Zadkine Service Centrum

Impuls cursus

kan er ondersteuning gevraagd worden, bijvoorbeeld via een student gebonden

“Impuls steunt mensen met psychiatrische problematiek bij het kiezen van een geschikte (beroeps)opleiding.” Zo staat het in de folder. Deze zogeheten toeleidingscursus wordt gegeven bij het Zadkine en steunt mensen met een achtergrond in de psychiatrie bij het kiezen van en voorbereiden op een opleiding. Hoog tijd om daar als Denkraam een kijkje te nemen wat deze cursus inhoudt

financiering. De ondersteuning kan alleen geboden worden binnen de opleidingen van het Zadkine College. Voor ondersteuning erbuiten zijn er afspraken gemaakt met de Bavo Europoort. Als idee geven René en Jan Willem mee om te proberen een PGB (Persoonsgebonden Budget) aan te vragen: “Hiermee kan je zelf begeleiding en ondersteuning inkopen. Je kan zo zelf de regie houden. Maar nogmaals, het is een idee. Voor

In de hal van het Zadkine college, waar

de cursus wordt gewerkt met de Indivi-

zover wij weten heeft niemand dit nog

de Impuls training wordt gegeven, word

duele Rehabilitatie Benadering (IRB): ver-

gedaan. Wel adviseren we om steun in te

ik ontvangen door René Poots (coördina-

kennen, kiezen, verkrijgen en behouden.

schakelen: ook ‘gezonde’ mensen zoeken

tor en docent) en Jan Willem Stolk

Iedereen doet dit in zijn of haar eigen

steun, bijvoorbeeld bij familie of vrien-

(docent). Ze zijn net bezig met het voor-

tempo. De cursus wordt groepsgewijs

den.”

bereiden van de intake gesprekken van

gegeven, maar er wordt rekening gehou-

Tijdens de cursus wordt er gewerkt aan

de volgende cursusronde. “Dit is de eer-

den met de individu. Mensen werken

het duidelijk krijgen van de vaardighe-

ste gespreksronde, waarin het papier-

voor zichzelf, aan hun eigen kwaliteiten,

den, en deze te trainen. Hierbij wordt

werk wordt afgehandeld”, aldus René.

om zo een portfolio te maken van hun

ook gekeken naar het tekort aan vaardig-

Impuls biedt een toeleidingscursus: er

kwaliteiten en mogelijkheden. Er is

heden. Mensen krijgen praktische

wordt tijdens de cursus gekeken welke

bewust gekozen voor een groepsgewijze

opdrachten, er wordt gekeken hoe dat

cursus of opleiding je wilt gaan doen en

cursus: “Mensen kunnen meer leren in

gaat en het wordt groepsgewijs bespro-

welke vaardigheden je hiervoor nodig

een groep, ze leren van elkaar studie- en

ken. Het gaat om bewustwording, en

hebt. “Mensen komen zonder een oplei-

beroepsvaardigheden. De groep onder-

leren met elkaar te communiceren. Veel

ding naar binnen, en gaan mét een

steunt elkaar. Het is belangrijk dat je in

opdrachten zijn gericht om inzicht te

opleiding naar buiten”, zo legt René uit,

een groep leert werken, het is ook leren

krijgen in de vaardigheden, en deze te

“In de cursus wordt gekeken naar waar

om student te zijn. Ook hier gaat het om

trainen. In het keuzetraject wordt geke-

je op moet letten als student. Het gaat

de omslag, het ombuigen van je rol als

ken naar de opleiding die je wilt gaan

om het aanleren van vaardigheden: wat

‘patiënt’ naar terugkeer in de maat-

doen: wat moet je daarvoor kennen en

kan je zélf doen.” Het is echter wel

schappij.”

kunnen. Welke persoonlijke vaardighe-

belangrijk dat deelnemers zélf de keuze

De cursus bestaat uit twintig lessen, ver-

den heeft iemand, en welke daarvan

maken.

spreid over tien weken, elke woensdag

passen bij de opleiding die hij of zij wil

“Het ‘geheim’ van Impuls is dat het gaat

en vrijdagochtend van half tien tot twee

gaan volgen.

om een omslag van cliënt naar student,”

uur. “We hebben bewust gekozen voor

Bij de kennismakingsactiviteiten speelt

zo vult Jan Willem aan. “Het gaat om het

het tijdstip van half tien,” legt René uit,

creativiteit een belangrijke rol. Een vast

geloof dat het kán gebeuren, dat mensen

“sommige mensen hebben moeite met

onderdeel in de cursus is de vraag: ‘wat

kúnnen veranderen. Dat is mijn drive.

opstaan, maar in deze cursus proberen

wil je morgen leren? Waar wil je aan

Mensen moeten echter wel gemotiveerd

we juist te werken aan hindernissen. We

werken?’ Dit is allemaal gericht op de

zijn om te veranderen.” En mensen moe-

kijken waar het probleem zit, om er ver-

opleiding die je wilt gaan volgen. Een

ten een opleidingswens hebben. Het

volgens aan te werken. We laten de men-

voorbeeld van een opdracht is het orga-

maakt hierbij niet uit om welke cursus

sen hierbij kiezen wat bij hun past. Soms

niseren van een kennismakingslunch. Zo

of opleiding het gaat. Hierbij moeten

komen mensen met de oplossing ‘laat

leer je bijvoorbeeld organiseren en

mensen wel erkennen dat ze problemen

René me ’s ochtends bellen’, maar dat

samenwerken. Aan het eind van een

hebben. “Dit is de bagage die ze bij zich

doen we niet. ‘Koop dan een wekker’, is

opdracht volgt er een evaluatie, met

dragen,” aldus Jan Willem, “in deze cur-

ons antwoord. We geven wel steun, maar

feedback vanuit de groep. Elke les krij-

sus willen we de mensen inzicht laten

moeten hierbij wel reëel zijn. Docenten

gen mensen een maatje en elke les wor-

krijgen in vragen als: wat kan ik goed?

zijn slechts tijdelijk van aard.”

den er leerdoelen gesteld.

En wat kan ik verbeteren?”

Wel is het zo dat voor na de cursus steun

Doordat er in de cursus wordt gewerkt

De nadruk ligt op het ervaren: er wordt

georganiseerd kan worden om de geko-

aan het kiezen van een opleiding en een

gereflecteerd op wat je gedaan hebt. Bij

zen opleiding te behouden en af te ron-

vaardigheidstraining, biedt het ook een

[20]

beetje ‘empowerment’. Vaak krijgen de

er zijn geen andere toeleidingscursussen.

docenten na afloop te horen: “ik kan

Deelnemers komen niet alleen uit de

meer dan ik gedacht had”, en “ik heb het

regio Rijnmond, maar van Leiden tot

gevoel dat ik het nu kan.” Soms vallen er

Dordrecht tot Hoek van Holland. “Als je

mensen af, maar dat is niet erg. “Herstel

kunt reizen, kan je de cursus volgen”, zo

is geen rechte lijn, soms is er een terug-

leggen de docenten uit. De deelnemers

val”, aldus René, “iemand die twee jaar

zijn divers: van jong tot oud (de jongste

geleden afhaakte bij Impuls, gaat nu de

deelnemer nu is 16, de oudste 40),

BGE-opleiding doen, hier bij Zadkine. Het

autochtoon, allochtoon. Als tips voor

gaat om de wens, het herstel. Dat moet

mensen die de Impuls cursus wil volgen,

Vrijdag 8 juni 2007, vlak voor de zomer, is

je zelf doen.” Na de cursus en opleiding

geven René en Jan Willem:

het zover: Steunpunt Butterfly vliegt uit.

gaan mensen vaak werken, krijgen een

“Maak gebruik van je mogelijkheden. Er

Tijdens een bijeenkomst in wijkgebouw

rol en worden gewaardeerd. “En dat is

is meer mogelijk dan je misschien denkt.

de Oriënt. De opening heeft een officieel

niet niks!”

Weet wat je handicap is, maar kijk ver-

tintje: Wethouder Kriens verricht de start

De deelnemerskosten van de cursus

der dan dat. Weet wat je kunt. Zoek

van Butterfly, samen met Bert Spaans

bedragen €200,- Voor veel mensen is dit

medestanders, mensen die er in gelo-

(oprichter en projectleider van Butterfly)

een hoog bedrag. “Sozawe heeft echter

ven.”

en Tineke van den Burg (SBAW, bureau

de toezegging gedaan dat het eventueel

“Geloof in jezelf. Als je dat kan, dan kom

voor projectontwikkeling in Rotterdam).

vergoed kan worden uit de bijzondere

je een heel eind. Je kan de hele wereld

bijstand,” aldus René, “bij het UWV zijn

aan. Impuls kan een bijdrage leveren

Na het officiële gedeelte is het tijd voor

mogelijkheden, als het past binnen het

aan het geloof in je zelf. Doorbreek je

feest: zangeres Dayane verzorgt de

reïntegratietraject. Overleg het wel goed

oude gewoonten en patronen, dan gaat

muziek, er wordt gedanst en gezongen.

met je uitkeringsinstantie. Als mensen

er een wereld voor je open.”

Voor een van de werkgroepleden van But-

het uit zichzelf gaan doen, willen de

De Impuls cursus wordt vier keer per

terfly heeft de avond een verrassing in

betrokken organisaties wel eens moeilijk

jaar gegeven bij het Zadkine College Rot-

petto: Cindy wordt door haar vriend ten

gaan doen.” Toch wordt het ‘begeleid

terdam. Voor meer informatie en aan-

huwelijk gevraagd. Met de knieën op de

leren’ steeds meer erkend, iets waar de

melding kunt u contact opnemen met

grond vraagt hij haar hand. En haar ant-

mensen baat bij hebben. “Dit is niet

René Poots via 010 – 2433499 of kijken

woord is…..ja!

altijd zo geweest, maar daarentegen gaat

op de website: www.zadkine.nl (zoeken

het nu ook niet altijd van een leien

naar Impuls).

Steunpunt Butterfly vliegt uit!

Vervolgens gaat het feest door, er wordt gezellig nog wat gedronken. “Het is een

dakje.” De Impuls-cursus is uniek in Nederland:

Bas van Bellen

dag om nooit te vergeten”, aldus Bert Spaans, “we zien nu al uit naar volgend jaar, als we één jaar bestaan!”

Wij Butterfly is een lotgenotengroep, welke activiteiten organiseert in Rotterdam oost

[gedicht]

(Ommoord, Zevenkamp, Alexanderpolder).

Stervelingen moeten de eeuwigheid Niet te ernstig nemen Wij moeten leven van dag tot dag Struikelend als idioten En dus in staat om gelukkig te zijn.

Elke laatste vrijdag van de maand is er lotgenotencontact van Butterfly in wijkgebouw de Oriënt (Kobehog 5, Rotterdam) van 19.00 tot 22.30 uur. Bert Spaans Fotografie: Helena Katz

Het geluk Waar jij het over had wordt gepredikt Om mensen zoet te houden Zo proberen ze ons al eeuwen Het grote alles te verkopen en verzwijgen Dat je met niets tevreden kunt zijn. Yvonne Barning

[21]

[henkie denkie]

[22]

[recept] Kiptajine Voor 4 personen Ingrediënten

Ca. 600 gram kipfilet, in blokjes

Bereiding

Voeg de bouillon, wortel en rozijnen toe

Zout, vers gemalen peper 1 theelepel gemalen komijn

Meng de kipfilet met de komijn, kaneel,

en stoof de kip met het deksel op de pan

1 theelepel kaneel

gemberpoeder, geelwortel, knoflook, olie

in ongeveer vijftien minuten gaar.

1 theelepel gemberpoeder

en zout en peper naar smaak in een

1 theelepel geelwortel (kurkuma)

kom. Laat dit, afgedekt, minimaal vijf-

Rooster de amandelen in een droge koe-

1 teentje knoflook, geperst

tien minuten intrekken.

kenpan en snijd ze grof. Strooi de amandelen over de kip.

2 eetlepels (olijf)olie 2 deciliter kippen -of groentebouillon

Verhit een braadpan zonder vet op hoog

600 gram wortels, in plakjes

vuur. Doe de kip in de pan en bak deze,

Dit gerecht is erg lekker in combinatie

4 eetlepels rozijnen

al roerend, op matig vuur totdat de spe-

met couscous en salade.

2 eetlepels blanke amandelen

cerijen beginnen te geuren en het vlees dichtgeschroeid is.

Wendy van Montfoort

Het Basisberaad Rijnmond zoekt: Bestuursleden m/v Het bestuur van de Stichting Basisberaad Rijnmond wordt gevormd door zeven vrijwilligers, waarvan vier ervaringsdeskundigen. Ter aanvulling van het bestuur zoeken wij nieuwe bestuursleden, die ervaring hebben als cliënt in de sectoren Geestelijke Gezondheidszorg, Maatschappelijke Opvang of Verslavingszorg. Voor deze bestuurskandidaten gelden daarnaast de volgende eisen: woonachtig in de regio Rijnmond; een visie hebben op de cliëntenbeweging; minstens één maal per maand, ongeveer vijf uur, tijd hebben voor onder meer de bestuursvergaderingen, externe overleggen en de Plenaire Vergadering. Het is wenselijk dat bestuursleden voldoen aan een of meer van de volgende criteria: bestuursleden een netwerk hebben in de genoemde sectoren in Rijnmond; ervaring hebben met personeelsbeleid; financiële kennis hebben; kennis van de instellingen in genoemde sectoren in Rijnmond hebben; kennis hebben van het bestuur of de politiek in Rijnmond. Van bestuursleden wordt verwacht dat zij affiniteit hebben met de doelgroepen en de medewerkers van het Basisberaad Rijnmond. Inlichtingen kunnen ingewonnen worden bij: de heer Jaap Meeuwsen, directeur Basisberaad, tel 010-4665962, [email protected] Schriftelijke reacties kunnen gestuurd worden naar: Basisberaad, postbus 21078, 3001 AB, Rotterdam. t.a.v. Jaap Meeuwsen, alsmede een beknopt Curriculum Vitae

[23]