Denkraam. Geestelijke Gezondheidszorg Maatschappelijke Opvang Verslavingszorg. gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond

Denkraam

Geestelijke Gezondheidszorg Maatschappelijke Opvang Verslavingszorg

gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond

nummer 9 - juli 2004

Redactie: Christian Dogterom, Joke van den Toorn, Judith Vriendwijk, Koos Bijlholt en Michiel van Gog.

Eindredactie: Carla Berkhof, Ernest Smit, Fransiska Glasquin, Jan B. Burger en Ton Hensing.

Correspondenten: Aadt Klein, Anja, Bernadette, Carla A.M. Berkhof, Christian Dogterom, Cor Noordegraaf, Foekje Bok, Ellie Weistra, Ernest Smit, Jan B. Burger, drs. Joke M.S. van den Toorn, Kees Buitendijk, Michiel van Gog, Miny Warman, Ria, Ton Hendrix, Yvonne Constance, Wim Viskil.

Fotografie: Cover: Michiel v Gog en Ton Hensing (montage) Achterpagina: Ferry van Wing en Jan B. Burger (montage), Michiel van Gog, Ton Hensing

Strip: Ferry van Wing. Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam. Verzendklaar maken: Datawerk, Rotterdam. Verspreiding: Postdienst Vredehof, R’dam. Redactieadres (ook voor een gratis abonnement) Postbus 21078 3001 AB Rotterdam Tel: 010-4665962 E-mail: [email protected] Website: www.denkraam.info

[Denkraam]

Colofon

Inhoud juli 2004 Thema: Psychoses en Schizofrenie

6

Psychose, wat is dat eigenlijk De waarheid en niets dan de waarheid!

8

Ervaringsverhalen Carla Berkhof en Kees Buitendijk aan het woord

10

Bevrijd de Waanzin Psychose volgens Ton Hendrix

13 Schizofrenie – psychose in prozaïsche vorm Met windkracht 13 door de bocht

15 Ervaringsverhaal: (On)macht. Het onderhouden van een relatie

19 Veelgestelde diagnoses bij niet herkende DIS mensen

Deadline nummer 10: 26 juli 2004 Verschijning: vanaf 30 augustus 2004 Projectondersteuning Teus van Wijk (hoofdredacteur), Basisberaad GGZ Tel: 010-4665962 E-mail: [email protected] ‘Denkraam’ is een onafhankelijk magazine. Het is een product van de gezamenlijke cliëntenraden uit de GGZ, Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg uit regio Rijnmond in samenwerking met het Basisberaad GGZ. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Alle in deze uitgave opgenomen artikelen mogen niet worden overgenomen zonder toestemming van de opsteller. De redactie kan besluiten ingezonden bijdragen zonder opgave van reden niet te plaatsen, in te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend zijn. [2]

20

Ervaringsverhaal: Een Borderliner

22

Ervaringsverhaal: Humor. Kate en Joost, moeder en schizofrene zoon

En verder: 4 5 23 24 26 27

De Witte Tornado Column Cor Noordegraaf Column Hersenverflodering Adriaan Spaans over de crisiskaart Boekbespreking: Leven met hooggevoeligheid, van opgave naar gave Recept

Van de redactie Hier dan eindelijk het verwachtte nummer over psychoses en schizofrenie. Het

nummer 9

is een nummer met een lach en een traan. Maar vooral een lekker zomers lees nummer. Een nummer met een aantal ervaringsverhalen van onze lezers. Aan-

nummer 9

gevuld met een aantal artikelen van de profs. Feit is echter dat een aantal profs (die toegezegd hadden voor ons te schrijven) het hebben laten afweten. Jammer maar helaas. Voor hun een gemiste kans. Voor ons een wijze les.Het leermo-

ment voor ons is dat je beter afspraken kunt maken met ‘ervaringsdeskundigen’ dan met de ‘geleerde deskundigen’, want die komen hun afspraken vaak niet na. Je moet ze bellen (want ze zijn vergeetachtig) mailen, weer eens bellen en nog eens een keer mailen. Je wacht en wacht en uiteindelijk heb je niets. Het lijken wel cliënten. Waarom zo kritisch zult u zich afvragen. Een voorbeeldje wat we vrij recent hebben meegemaakt: Er waren twee psychiaters uit Kaapverdië op werkbezoek in Rotterdam. Je maakt kennis met de heren tijdens een lunch. Je maakt een afspraak om de heren op vrijdagmiddag om vier uur te interviewen samen met degene met wie ik de afspraak heb gemaakt, want die

Raden maar! Oplossing Het bos waar de rood-zwarten immer streven naar omhoog. De plek ook die op steenworp afstand ligt van de gezochte locatie, weet u wel? Woudenstein, het home waar de voetbalclub Excelsior haar thuiswedstrijden speelt in de Gouden Gids divisie, immer strevend naar het Walhalla, de Holland Casino Eredivisie. Excelsior, de club van rood- en zwart en, Woudenstein, de “steen van het bos”. Ziedaar, de oplossing van het cryptogram. De locatie waar het om gaat is, evenals Woudenstein, te vinden op de Honingerdijk. Op nummer 86 wel te verstaan. De foto van het borstbeeld duidt op ene heer Van Hoey Smith, de “maker” van Arboretum Trompenburg. Arboretum Trompenburg, ook wel bekend als de Verborgen Tuin in Kralingen. Een openbare tuin die in alle seizoenen een bezoek meer dan waard is. Voor de entree moet wel betaald worden, namelijk drie euro. We kregen twee inzendingen binnen voor deze prijsvraag. Tevens ook twee goede oplossingen . Erg goed, hoor! Want zó gemakkelijk was het nou ook weer niet. Na loting is de prijs van €20,- terecht gekomen bij Annelies. Annelies, van harte gefeliciteerd! Je prijs komt eraan.

zou als tolk fungeren. (ons Portugees is niet zo best) Voor de zekerheid gaan er een verslaggever en een fotograaf naar een congres waar de heren zullen spreken. (een hoop geregel en gedoe volgt, maar we zijn flexibel) De verslaggever wordt uitgenodigd om op vrijdagmiddag om half een in Capelle a/d Ijssel bij een lunch bijeenkomst te zijn. Hij komt vrijdagmorgen naar de redactievergadering op zijn fiets uit Capelle naar Rotterdam. Gaat om een uur of half twaalf weer terug naar Capelle. Had geen gelegenheid om daar wat vragen te stellen, maar goed, we hadden toch een afspraak om vier uur, so what. Hij trapt terug naar Rotterdam. We bereiden ons voor. Het wordt vier uur, niemand, half vijf, niemand. Om vijf uur hebben we er maar de brui aangegeven. De maandag erop sprak ik de persoon, met wie ik de afspraak gemaakt had, aan. Antwoord: “Ik ben het vergeten.” Excuses volgden, maar daar heb je dan niet veel aan. Geen interview. Geen artikel over hun bevindingen hier in het Rotterdamse. Moet jij eens proberen om niet op een afspraak, b.v. met behandelaar of begeleider, te komen. Volgen er gelijk sancties. Ik heb ook een sanctie genomen. Ik heb de Kaapverdiese, met wie ik de afspraak gemaakt had, geschorst voor onbepaalde tijd. Dat zal ze leren. Maar goed. Voor de fietsende verslaggever was het gelukkig mooi weer. In dit nummer ook een nieuwe column: Hersenverfloddering, van Jan B. Burger die een kritische kijk op het leven van allen dag geeft. Dan nog even onze nieuwe stripheld. Hij is nog steeds naamloos. Dus lezers, bij deze doe ik een oproep. Verzin een naam voor dat manneke en win een cadeaubon van € 20,=. Hij wordt jullie held in moeilijke dagen. Tenslotte beste lezers, ga door met het op papier zetten van jullie ervaringsverhalen, het schrijven van gedichten of wat je ook maar kwijt wil en stuur of mail ze naar de redactie. Een prettige vakantie toegewenst met weinig regen en veel zonneschijn. Kunnen we goed geluimd en opgewekt de herfst ingaan. Namens de redactie, Teus van Wijk (hoofdredacteur)

Redactie ‘Denkraam’ Postbus 21078 3001 AB Rotterdam E-mail: [email protected] Website: www.denkraam.info

[3]

De witte tornado! Een raam verliest zijn aantrekkingskracht als het vies is. Het is bedoeld om doorheen te kijken, een onderbreking in een anders sombere en donkere ruimte, een verbintenis naar buiten toe, beschermend en kwetsbaar tegelijk. Aantrekkelijk om aan te kleden, vandaar dat eens in de zoveel tijd de “grote schoonmaak” nodig is om niet de aantrekkingskracht met de buitenwereld te verliezen en andersom. De buitenwereld kijkt graag op zijn tijd naar binnen. Het ligt voor de hand als je voor een raam werkt dat ook dit eens in de zoveel tijd gewassen moet worden. Ook “Denkraam” krijgt hiermee te maken en wel uit een onverwachte hoek. Een noodzakelijk kwaad, zeker zolang er ramen bestaan waar je doorheen wilt blijven kijken. Verbazend om te bedenken dat er schoonmaakmiddelen bestaan die een half flatgebouw stralend schoon krijgen. Tijdens mijn “ogenpauze” (het valt niet mee achter een beeldscherm te werken), viel mijn oog op een hoogwerker aan de overkant van ons gebouw. Al lappend ging hij van links naar rechts, van boven naar beneden en van rechts naar links. Linke soep zo’n bakkie met elektronische bediening, mij niet gezien. Wat mij voornamelijk verbaasde en fascineerde was niet alleen het zicht (waar ik prima mee geëntertaind

[gedicht] Zomeravond De takken van de bomen dansen in een groen ballet, de ondergaande zon heeft er een spotlight op gezet, de avondlucht is van een vreemd, doorschijnend blauw, een witte windveer waaiert uit, verdwijnt al gauw, de witte floxen in de tuin zijn een groot bruidsboeket, een zwaluw scheert voorbij, gekleed in zwart jacquet, het pluisje van de paardebloem daalt zachtjes neer; de avond is zo vredig; niets verlang ik meer. Maar deze stilte, deze schoonheid duren maar zo kort… ik sluit ze in mijn hart; bewaar ze voor als ’t donker wordt.

werd) maar het feit dat deze meneer al die tijd hetzelfde sopje gebruikte. De naam van dit wondermiddel wil ik graag tot mijn beschikking Nel Benschop

hebben. Zo zie je maar weer waar een rustpauze al niet toe leidt?

Uit: ‘beukeblad’, juni 2004

Bernadette

Raden maar! - juli 2004 Voor de nieuwe opgave zijn we op zoek naar een tekst. Het afgedrukte fotodetail moet je op weg helpen. Overige informatie is – weliswaar met enige moeite- te halen uit het volgende cryptogram:

Negen kameraden kunnen deze oude rasverteller op gepaste wijze eren door één hunner meteen de laan uit te sturen! Voor alle duidelijkheid, gevraagd wordt dus de letterlijke tekst. Mensen, veel succes.

[4]

[gedicht]

[column]

Gemiste kans Als het donker komt… dreigend, de zwarte wereld die jij niet ziet, maar mij gevangen houdt.

Depressief Het is weer zo ver! Na jaren van rust op dit front, ben ik weer getroffen door ernstige neerslachtigheid. Moet ik dat hier onder de aandacht brengen? Zou u daar interesse voor hebben? Ben ik niet heel erg vervelend als ik de lezers van Denkraam daar psychisch mee belast? Of vind ik het dan juist fijn om zwaar op de hand te zijn en alles in termen van noodlottigheid te plaatsen? Werkelijk alles staat ineens tegen. Zelfs het voeren van een normaal gesproken simpel telefoongesprek blijkt moeilijk uitvoer-

Als het donker komt… het zwarte niets, de wereld van die jij zegt dat niet is die ze satan noemen.

baar. Ratio en gevoel strijden met elkaar. Voelde ik me na het verdwijnen weer goed dan dacht ik, als ik weer zo’n periode heb, moet ik toch gewoon keihard doorwerken. Maar zit ik er zoals nu weer helemaal in dan is dat niet doen. Je voelt haast geen overgang tussen dag en nacht, het is alles één grote ‘brij’. O zeker, rationeel weet ik dat de wereld echt wel doorgaat als ik depri ben, maar mijn gevoel zegt iets onheilspellends. Ik blijf maar piekeren over het idee dat niet tegelijk allebei waar kan zijn. Of moet ik trouw zijn aan mijn gevoel dat zegt, nou Cor, kruip maar lekker onder de

Als het donker komt… over mij en ik verdwijn, wat jij niet ziet die zegt dat je me helpen wilt.

dekens en na de zomer kom je maar naar de bewoonde wereld terug. Het is gewoon zwaar om er te zijn. En dat terwijl er vast mensen zijn die het nog tien keer zwaarder hebben dan jij? Ben ik dan een aansteller? Ik weet ‘t gewoon niet. Tijdens depressie leef ik op de automatische piloot. In de supermarkt heb ik naar het personeel een lichaamstaal, alsof ik ze ieder moment zou kunnen aanvliegen van woede. Terwijl ik het zo niet bedoel! Mijn dankwoorden komen mechanisch tot stand en rationeel gezien correct. Erg graag afhankelijk van de artsenij ben ik niet. Maar na anderhalve maand toch maar even langsgegaan voor een afspraak bij de huis-

Als het donker komt… en mij versnippert, versplintert, verstikt en vernietigt, mij trekt in de andere werkelijkheid.

arts. Gelukkig kan ik de volgende dag terecht. In de wachtkamer vind ik het al verschrikkelijk niet aardig tegen medepatiënten te kunnen zijn. O ja, vaak denk ik de gemeentelijke diensten te kunnen vertellen wat er moet gebeuren en vooral hoe ze de wet dienen uit te voeren. Nee, ik was dan niet manisch. Nu moet ik me weer ‘klein’ en als een zielige zieke bij de dokter melden. Ik snap er even niets meer van. Van wat ik thuis had bedacht in de spreekkamer aan de orde te stellen komt weinig terecht. Ik vertel dat ik goede ervaringen heb met een bepaald medicament. Maar dat is zoveel jaar geleden, werpt ze tegen. Ik krijg dus een recept voor een ander

Als het donker is… ten slotte… heb jij niet gezien, omdat het niet is. Zeg jij dat ik psychotisch ben.

middel. Vind ik niet zo erg. Zou het niet goed blijken, is het ook niet mijn beslissing geweest, denk ik stilletjes. Verder het voorstel om maar eens met het RIAGG te gaan praten. Die zitten tegenwoordig gewoon in de wijk. Het is even wennen met het antidepressiemiddel. Na een paar dagen is het zwaarste moment van de dag dragelijker geworden en kan ik me weer een beetje concentreren. Alleen voel ik me schuldig mijn eigen plechtige belofte geen medicamenten te zullen nemen, niet ben nagekomen. Ben ik nou te moeilijk voor mezelf of ligt het aan mij? Gelukkig weet ik rationeel dat deze toestand tijdelijk is: gelukkig maar.

Marlieke de Jonge Cor Noordegraaf

[email protected]

[5]

Psychose, wat is dat eigenlijk

Inleiding

Bleuler ontwikkelde in 1911 het con-

Een psychose kan gepaard gaan met de

Tijdens een psychose maken mensen

cept schizofrenie (letterlijk: splijting

volgende verschijnselen:

een vreemde indruk op hun omgeving.

van de geest), waarbij de splijting van

Q

Ze doen en zeggen ongerijmde dingen.

de basale psychische functies centraal

die niet op waarheid berusten, maar

Hun gevoelens lijken niet te kloppen

stond. Bleuler voegde aan de drie typen

die voor de patiënt waar zijn. Zo

met wat er om hen heen gebeurt. Ze

die Kraeplin beschreven had, een vierde

kan men denken achtervolgd of spe-

kunnen bijvoorbeeld zonder duidelijke

toe de schizofrenia simplex. Vervolgens

ciaal in de gaten gehouden te wor-

aanleiding in lachen of huilen uitbar-

is er in feite weinig veranderd op het

den, vergiftigd te worden of de over-

sten. Dit komt omdat iemand die een

gebied van de classificatie, de drie vor-

tuiging te hebben de wereld te moe-

psychose doormaakt, in een eigen wer-

men van Kraeplin vinden we weer terug

ten redden.

kelijkheid leeft. De persoon koppelt

in de huidige psychiatrische classificatie

gedachten en waarnemingen aan

de DSM. Sinds begin vorige eeuw is er

worden dingen waargenomen die er

gevoelens of gedragingen die er niet

veel veranderd aan de bejegening en

niet zijn. De meest voorkomende

echt mee samenhangen. Informatie uit

behandeling van mensen die aan schi-

hallucinatie is het horen van stem-

de buitenwereld dringt niet goed of

zofrenie lijden. De introductie van anti

men. Soms geven de stemmen op-

soms helemaal niet door. Normaal

psychotica in de tweede helft van de

drachten of schelden de patiënt uit.

gesproken scheiden mensen informatie

vorige eeuw en de vermenselijking

Q

Vreemd en verward gedrag

(=prikkels) uit de buitenwereld automa-

mede gevoed door de anti psychiatrie

Q

Chaotisch denken

tisch in belangrijke informatie die ver-

van onder andere dr.Laing, David Coo-

Q

Weinig of niet meer slapen

werkt moet worden, en onbelangrijke

per, Esterson en Jan Foudraine werd het

Q

Sterke verandering van het

informatie, zoals achtergrondgeluiden

mogelijk dat in diverse psychiatrische

sociaal gedrag vooral merkbaar

en –beelden. Mensen in een psychose

ziekenhuizen meer autonomie voor

bij zaken als zelfverzorging, school,

kunnen deze scheiding niet maken.

patiënten werd bevochten. Uiteindelijk

werk, huishouden en contacten met

Daardoor krijgen ze een overdosis aan

zijn hier de cliëntenraden en het Basis-

anderen.

prikkels te verwerken en raken hun her-

beraad uit ontstaan. Voorlichting over

senen overbelast. Nu ook speelt de dis-

de ziekte, individuele begeleiding van

Psychotische mensen zijn over het

cussie over een vergroot risico bij THC

de patiënt en begeleiding en ondersteu-

algemeen niet agressief, maar het

(hasj) gebruik. Dit kan een psychose

ning van familie of nauw betrokkenen

kan voorkomen. Vaak is angst

uitlokken, maar kwetsbaarheid bestaat

is van groot belang.

dan de oorzaak.

tijden. Misschien waren de orakels uit

Over schizofrenie

Verschijnselen naast de psychose

de Griekse oudheid wel mensen die aan

Schizofrenie is een ziekte, die, voor

Hoewel de psychotische verschijnselen

een psychose leden. In onze vaderland-

zover nu bekend, niet te genezen is.

soms kort, soms lang aanwezig kunnen

se geschiedenis zullen velen op de

Wel kunnen de psychotische verschijn-

blijven en soms helemaal niet verdwij-

brandstapel beland zijn. Later werden

selen, die per patiënt wisselen in soort

nen, komen ze meestal alleen in perio-

ze in pest en dolhuizen gestopt. In de

en in ernst worden bestreden. De ziekte

den voor. Tussen zulke preioden kun-

achttiende eeuw “bevrijdde Pinel de

is –ernstige uitzonderingen daargelaten

nen zogenaamde negatieve verschijnse-

krankzinnigen uit hun ketenen.”

– over het algemeen redelijk onder con-

len aanwezig zijn:

Psychose komt het meest voor bij schi-

trole te houden door behandeling met

Q

zofrenie, maar een psychose kan ook

medicijnen. Deze blijven vaak voor de

eenmalig optreden. In 1896 formuleer-

rest van het leven nodig.

Q

Somber en uitgeblust zijn;

de Kraepelin de ziekte-eenheid dementia

Het komt voor in alle lagen van de

Q

Een leeg gevoel en minder belang-

preacox (letterlijk: vroege aftakeling) en

bevolking en over de hele wereld, zowel

stelling voor de omgeving dan voor-

beschreef drie vormen: de katatone,

in rijke als arme landen. In Nederland

heen;

hebefrene en paranoïde vorm. Centraal

lijden circa 100.000 mensen aan schizo-

hierbij stond de uiteindelijke aftakeling.

frenie.

Q

Wanen. Wanen zijn denkbeelden

Hallucinaties. Bij hallucinaties

daarvoor al. Psychosen zijn van “alle”

[6]

Verminderde energie, minder initiatief;

Q

Een grote behoefte om alleen te zijn;

Q

Verminderde aandacht en concen-

Q

Aanpassing van het dagelijks leven

Q Q

voorkomen dat er een nieuwe psychose komt:

tratie; Een moe gevoel; veel op bed willen

Medicijnen

liggen;

Een bepaald soort medicijnen, antipsy-

Minder heftige, vlakke emoties.

chotica genoemd, spelen een belangrij-

Q

Regelmatig medicijnen gebruiken in overleg met de behandelaar;

Q

Leren herkennen van verschijnselen

Ook deze verschijnselen kunnen per

ke rol in de behandeling van schizofre-

die een nieuwe psychose aankondi-

persoon wisselen in vorm en mate

nie. Ze kunnen de wanen of hallucina-

gen en bespreken met de behande-

waarin ze voorkomen. Ze vormen

ties verminderen en helpen helderder te

laar;

samen met de psychotische verschijnse-

denken. De antipsychotische effecten

len de belangrijkste verschijnselen van

treden niet altijd direct op, maar meest-

de ziekte. Soms kunnen de ziektever-

al pas na dagen of zelfs weken. Het is

schijnselen zo ernstig, of de situatie

van groot belang dat de medicijnen

thuis zo moeilijk zijn dat opname in

regelmatig worden ingenomen. Het

een psychiatrisch ziekenhuis onvermij-

innemen kan geschieden in de vorm

delijk is.

van tabletten, die dagelijks moeten worden ingenomen, of injecties, die om

Oorzaken van schizofrenie en biologische

de week of om de paar weken gegeven

factoren

moeten worden (depot).

Erfelijkheid speelt een rol. In sommige

Q

Niet te veel hooi op de vork nemen, leren welke dingen speciaal spanning geven en spanning doseren;

Q

Structuur in de dag brengen door zowel activiteiten als ontspanning;

Q

Regelmatig leven met voldoende nachtrust;

Q

Voorzichtig met alcohol of drugsgebruik.

Voor dit artikel is dankbaar gebruik gemaakt van

families komt de ziekte vaker voor dan

De omgeving

de brochure:

in andere. Ook negatieve invloeden

Omdat de patiënt echter zelf vaak niet

“In gesprek over: Schizofrenie” Uitgebracht door

(zoals een virusinfectie tijdens de zwan-

beseft ziek te zijn, kan het erg moeilijk

de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. Deze

gerschap of rond de geboorte) zouden

zijn met een schizofrene persoon te

heeft als doelstelling de bevordering van de psy-

een rol kunnen spelen. Bij schizofrenie

leven. De ziekte leidt bij mensen in de

chiatrie en de behartiging van de wetenschappe-

is sprake van een verstoring van de acti-

naaste omgeving gemakkelijk tot reac-

lijke en het bevorderen en bewaken van de kwa-

viteit van bepaalde gebieden in de her-

ties van (over)bezorgdheid, irritatie of

liteit van de psychiatrie.

senen. Dit uit zich in een verstoord

kwaadheid, die bij de patiënt dan weer

Web: www.nvp.net(menu:publicatiesnvvp)

evenwicht tussen stoffen, die nodig zijn

stress oproepen.

En de brochure “Schizofrenie, minder gek dan je

voor de werking van de zenuwcellen.

De personen in de naaste omgeving

denkt” van Het Nationaal Fonds Geestelijke Volks-

Met antipsychotische medicijnen kan

van de patiënt moeten erop letten dat

gezondheid (NFGV) welke zich inzet voor mensen

dit evenwicht gedeeltelijk worden her-

ze tijd voor zichzelf houden, ook om

met psychische problemen en hun omgeving. Het

steld.

weer energie op te doen. Voor de

NFGV biedt voorlichting over psychische proble-

omgeving is dat vaak moeilijk, omdat

men, subsidieert vernieuwende projecten in de

Psychosociale factoren

het kan lijken of men niet voldoende

geestelijke gezondheidszorg en ondersteund initia-

Door de biologische kwetsbaarheid zijn

om de patiënt geeft.

tieven van cliënten en familieorganisaties. Om dit

patiënten gevoeliger voor stress. Veel

te kunnen doen is het NFGV afhankelijk van dona-

druk van buitenaf, ingrijpende gebeur-

Wat kan de patiënt zelf doen?

ties en giften.

tenissen of ongunstige sociale omstan-

Door de verhoogde biologische kwets-

Websites: www.nfgv.nl, www.psychowijzer.nl en

digheden blijken tot het (opnieuw)

baarheid is de patiënt extra gevoelig

www.nuevenniet.com.

optreden van psychotische verschijnse-

voor stress.

Via de websites zijn brochures over diverse psychi-

len kunnen leiden.

Het is daarom in het belang van de

sche problemen te bestellen, onder andere de bro-

patiënt spanningen in de omgeving

chure Schizofrenie. Storing in de hersenen.’ Of

Behandeling van schizofrenie

zoveel mogelijk te vermijden. Indien de

bel: 030-2971197

Deze bestaat in grote lijnen uit twee

patiënt leert aanvaarden dat er sprake is

delen:

van een ziekte, zijn er een aantal din-

Met dank aan Astrid Haven (NFGV)

Q

gen die de patiënt zelf kan doen om te

Jan B.Burger

Medicijnen

[7]

Weg van de werkelijkheid

Dan slaan de stoppen door. Ik word zo bang dat ik me letterlijk niet meer kan

Je rijdt nietsvermoedend

nu aan het flippen. Ergens

bewegen. Ik ben weer in het verleden.

naar de supermarkt en

diep in je geest probeer je je

Wegkruipen in je lichaam is dan de

opeens worden de auto’s

vast te klampen aan de rea-

enige optie. Uren lig ik op mijn bed te

draken. De mensen in de

liteit en met veel concentratie

vechten tegen al die monsters maar het

winkel worden weerzin-

en een automatische piloot

lukt niet. Dan ben ik uitgeput en val in

wekkende monsters. Ik

kan ik de weg weer zien. Wit,

een onrustige slaap. Later word ik wak-

denk:” Oh mijn God ik

rood, wit rood. Ik ben op het

ker en wacht tot ik weer mijn benen

raak de grip op de realiteit

fietspad. Geel, grijs, geel grijs,

kan bewegen. Het wordt rustiger in

kwijt. Gauw terug naar

ik ben thuis. Dan vervaagt

mijn hoofd. Ik zie de realiteit weer.

huis.” Zo geconcentreerd

alles. Ik weet niet meer hoe ik

Maar ik blijf bang dat het terugkomt.

mogelijk probeer ik te rij-

op mijn kamer ben gekomen.

Dat gevoel duurt een paar dagen. Ik ben

den maar al gauw veran-

Overal zijn slangen en spin-

echt een paar dagen van slag van zo’n

dert de wereld met gebou-

nen. Demonen en gedrochten

uitputtende veldslag in mijn geest.

wen in een woestijn vol

en het allerergst: de dader die

met slangen. Help. Ik ben

Lente in de winter

me vroeger misbruikt heeft.

Carla A.M. Berkhof / Fotografie: Ton Hensing

Invloeden van zomerse en winterse depressies op psychosociale kwetsbaren Tijdens een hete zomerdag heeft

bed uitrusten. Gewone mensen

moet blijven. Ik vind ook dat pati-

iedereen wel eens last van zomerse

zijn actief tijdens campingvakan-

ënten en bewoners in beweging

dipjes . Maar vergeleken met een

ties en zomerreizen en kunnen

moeten blijven om de druk van

natte winterdag is de stress van

beter tegen de stress dan medicijn-

deze kolere maatschappij aan te

eerstgenoemde dag heviger. De

slikkende patiënten. De medicij-

kunnen.

stress die mensen opdoen en bele-

nen zoals lithium en temesta doen

De zogenaamd allesoverheersende

ven tijdens zomerweer is wel per-

ons denken aan een toestand van

maatschappijmens moet leren om

soonsgebonden. Oudere mensen en

versuftheid.

zijn arrogantie en bazige houding

ook oudere psychiatrische mensen

Wanneer patiënten zo worden

in toom te houden en zich niet

klagen dan meer dan in de

gedrogeerd met sufmakende

neerbuigend te gedragen naar zijn

wintermaanden. De hitte wordt

middelen kunnen zij het leven

psychiatrische medemens.

hen dan teveel en ze trekken zich

minder goed aan. Ik vind het

terug in hun woning waar zij op

gebruik van medicijnen gedoseerd

Psychose door het overlijden van een familielid

Kees Buitendijk

best goed afging. Maar in het jaar 1999, ben ik weer twee keer ziek geworden en

Enkele jaren geleden, om precies te zijn

dat ik toen was opgenomen. Na een

in juli 1996, heb ik een psychose opge-

aantal gesprekken met mijn

luis. Toen werd duidelijk

lopen na het overlijden van een fami-

psychiater (Ineke Sterren-

dat ik aan de ziekte schi-

lielid. Ik had in die tijd ook nog last

burg) werd ik overgeplaatst

zofrenie leed. Schizofre-

van een te hoge werkdruk op mijn

naar het Multifunctioneel

nie komt in alle lagen

werk.

Centrum, een dependance

van de bevolking voor.

Dit uitte zich in verschijnselen zoals

van het Delta Psychiatrisch

Tot nu is er geen duide-

achtervolgingswaanzin, hallucinaties

Ziekenhuis. Dit is een open

en, verward denken en spreken. Daar-

afdeling. Hier kreeg ik een

naast was ik erg agressief.

andere psychiater toegewezen, name-

hoogde kwetsbaarheid voor stress spe-

Zo vernielde ik het meubilair bij mijzelf

lijk: René Meuldijk. Na een paar maan-

len een rol bij het ontstaan van schizo-

thuis. Een maand later werd ik gedwon-

den intensieve therapie werd ik in mei

frenie.

gen opgenomen met een I.B.S. (in

1996 uit het ziekenhuis ontslagen. In

bewaringstelling). Achteraf was ik blij

1998 ben ik weer gaan werken, wat mij

[8]

opgenomen in het M.F.C. Hellevoets-

Gaat u zitten, ik kom zo bij u

lijke oorzaak gevonden. Erfelijkheid en een ver-

Michiel van Gog / Fotografie: Michiel van Gog

Anoiksis, lang zo gek nog niet! Je zal maar psychotisch zijn en bij behandeling het predikaat schizofreen opgeplakt krijgen, of manisch-depressief, of depressief, of…Wat moet je dan in hemelsnaam doen ? Een stap in de goede richting is lid worden van Anoiksis; deze Griekse naam, die Open Geest betekent, dekt een landelijke vereniging van 1.780 leden en 361 donateurs. Eén ding is dus zeker, je staat niet alleen. En als je in de regio ZuidHolland Zuid woont, bof je helemaal, want hier komen in het Multifunctioneel Centrum (MFC) aan de Boerhavestraat in Rotterdam-Zuid, elke laatste zondag van de maand, lotgenoten bij elkaar voor een praatje pot of diepgaande betogen. Zo ook die dag in februari; het thema van vandaag is de uitleg over het Basisberaad door directeur Jaap Meeuwsen (44). Deze Rotterdamse instelling verleent hand -en spandiensten aan onder meer psychiatrische patiënten. Martin (48) luistert geïnteresseerd toe en met hem nog zo’n twintig mannen en vrouwen. ”Ik ben één jaar na de oprichting in 1994 lid geworden,” zegt hij, “en de bijeenkomsten vind ik grandioos. Niet alleen vanwege de gezelligheid, maar ook omdat je samen kunt werken aan je belangenbehartiging.” Hij neemt nog een slok versgezette koffie. Elsie, zo’n beetje de enige die níet rookt, haakt hier op in: “Toen ik een jaar geleden voor het eerst kwam, vond ik de bijeenkomst niets voor mij, maar nu ben ik actief lid,” zegt ze. En dat het hier niet bij is gebleven, blijkt uit het romantische feit dat ze verkering heeft gekregen met Jacob. Ruben (28) en Aad (31) zijn de voortrekkers; onlangs organiseerden zij nog een zeer geslaagd “etentje buiten de deur” en als je “nieuw” bent, zijn zíj het, die je op je gemak stellen en uitleggen hoe een en ander binnen de vereniging werkt. De landelijke penningmeester Wim (59), die vandaag de regiobijeenkomst met zijn vriendelijkheid opluistert, laat zich evenmin onbetuigd: ”Als ervaringsdeskundigen geven wij vanuit het Utrechtse hoofdkantoor over de diverse psychiatrische ziektebeelden voorlichting aan ziekenhuizen, politie, scholen en maatschappelijk werk,” zegt hij. ”Anoiksis wordt jaarlijks met zo’n 50.000 euro gefinancierd door de Landelijke Patiënten Organisatie, terwijl de farmaceutische industrie spekt met nog eens 4000 euro. Ook de ledencontributie van 14 euro draagt haar steentje bij,” aldus Wim. Tja, geld is iets dat de meeste leden niet hebben; afhankelijk van schamele uitkeringen proberen zij zo goed en zo kwaad als het gaat rond te komen en dit betekent niet alleen shag in plaats van sigaretten, maar ook extra genieten van de twee gratis consumpties, die na afloop van de gezamenlijke zondagmiddagen, in het naburig café door Anoiksis worden aangeboden. De door het leven getekende gezichten en de “medicijn-ogen” lichten dan even op.

[gedicht] Wegwerpkind Misschien is het te veel gevraagd. Ik heb er dan ook niet om gevraagd, leven. Maar nu ik er toch ben, toevallig, wil ik mijn leven, wil ik het zelf. Ik ben zo moe van steeds een ander zijn. Geeft er zijn, leven, geen recht op iemand Zijn? Of moet je dat op een andere manier verdienen? Maar wie geeft anderen dan recht op mijn leven? Waarom moet ik zijn wie ze hebben willen? Steeds een ander? Is dat omdat ik het allemaal niet begrijp? Omdat ze me niet hebben willen? Omdat er te veel geheimen zijn in mijn hoofd? Ik begrijp het niet. Mijn hoofd is een open boek waar ieder in kan lezen en schrijven. Ik wil een slot op dat boek en ik alleen de sleutel.

Marlieke de Jonge

Drs. Joke M.S. van den Toorn

Adres: Kantoor Anoiksis - Gansstraat 67 - 3582 EC Utrecht - tel. 0302546113 / 2546118 - fax 030-2546153 - E-mail : [email protected]

[9]

Bevrijd de waanzin! Ze zeggen wel eens dat waanzin en genialiteit aan elkaar grenzen. En je kunt dit illustreren met geniale gekken zoals Vincent van Gogh, Friedrich Nietzsche, en zovele anderen. Toch zijn er ook plenty GGz-mensen die zonder vreugde terugkijken op psychotische periodes. Hoe zit dat nou?

liteit schept een wereld van pijn en ellende. Als je daar vanaf wilt komen, moet je dat ballonnetje ik doorprikken. Dan opent het nirvana zich voor je. Tja, een psychose voelt meestal niet aan als het nirvana, alhoewel, hoe voelt het nirvana eigenlijk? Dat is als je dingen ziet zoals ze echt zijn. Dus als je alle schijn doorziet. En dat kan wel

Technisch gezien betekent een psychose

dat er vernietigingswapens liggen, wat

eens pijn doen, want we leven in een

de breakdown van het ego. Je ik wordt

achteraf een waan blijkt te zijn. Wie is

wereld van schone schijn en zoethou-

van de sokken geveegd door angsten,

er gek?

dertjes. Als je daar afstand van doet, wordt het leven er niet prettiger op.

impulsen, verwarring, een chaos aan beelden en indrukken. Je kunt het bij-

Als Nietzsche met pseudoniemen gaat

voorbeeld meemaken dat je doodmoe

ondertekenen, zegt men dat de

Onderzoek in de waarnemingspsycholo-

bent en wil gaan zitten, maar tegelijk

Umnachtung is begonnen. Wat is

gie heeft uitgewezen dat onze waarne-

zo aan het doordraaien bent, dat je

eigenlijk dat ik, dat we zo belangrijk

ming gebaseerd is op selectiviteit en

niets anders kan dan door blijven

vinden?

vervormingen, de zogenaamde constan-

lopen. Iets doodnormaals als gaan zit-

Het kwijtraken van je eigen ik vinden

ties. Alleen een pasgeboren baby ziet de

ten is niet te doen, omdat je ik geen

mensen zelden prettig. Maar daar kan

wereld nog zoals hij is: als een chaos

greep meer heeft op de gang van zaken.

ook anders over gedacht worden. In het

van indrukken. En misschien zie je tij-

Achteraf kun je pas weer enige orde

streven van het boeddhisme is juist het

dens een psychose de wereld ook wel

ontdekken in je eigen doen en laten. Je

loslaten van dat ik het hoogst bereikba-

zoals hij eigenlijk echt is: als een grote

weet dan weer een beetje wie je bent.

re. Je zou haast kunnen zeggen dat

verwarring.

Sommige mensen noemen bepaalde

waanzin de weg naar de verlichting is!

Schizofrenie wordt gezien als een afwij-

gewaarwordingen: hallucinaties en

Volgens het boeddhisme is het idee van

king in het filtermechanisme in de her-

bepaalde denkbeelden: wanen. Toch ligt

dat ik een grote vergissing. We klampen

senen. Teveel indrukken komen tegelijk

dat niet helemaal duidelijk. Iemand die

ons allemaal vast aan een illusie. Een

binnen. En ook de heftigheid van de

visioenen heeft kan ook een ziener zijn

mens is gewoon elk moment weer

indrukken kan niet gecorrigeerd wor-

of zelfs een heilige! En wat zijn precies

iemand anders en enige consequentie

den.

wanen en wat is de waarheid? Een land

of logica zit er niet in. Het koesteren

Het lijkt op de overgevoeligheid die

wordt verwoest omdat het idee bestaat

van het drogbeeld van Eigen Individua-

veel GGz-mensen van zichzelf kennen.

[10]

[gedicht] Het leven, jouw leven Doe niet zo moeilijk, doe niet zo diep. Als iedereen zo diep deed, Dan deed je aan geen een partijtje meer mee. Je hebt van die lastige mensen die zien zoveel en die voelen allerlei En hebben daar voor zichzelf veel moeite mee. Als je gewoon doet, kan je in de maatschappij wel mee. Met anderen in een rij, ben je dan van de partij? Alleen al die vraag, wat vind je van je leven? Is dat niet wat te persoonlijk? Doe je ding en mek niet. Volg de mode en lees de krant, wees sportief en niet naïef. Blijf bij en volg het journaal en spreek beleefd een andere taal. Wat vind je van jouw leven, gaat het om nu even gisteren morgen, Als je ooit een blessure hebt opgelopen

Of helemaal soms te banaal wat kaal of egaal?

of een zware ziekte hebt gehad, word je vaak ook overgevoelig, extra vatbaar voor bepaalde aandoeningen.

Ik spreek niet dezelfde taal als die ander om de hoek.

Zoals een trauma leidt tot overgevoelig-

Met die ander dicht bij mij ben ik ook niet altijd blij.

heid, zo is psychose weer de reactie

Soms is dan alle contact wel vaak zoek.

daarop. Het is een soort koorts van de

Welk mens of dier is nu werkelijk echt nog vrij?

psyche. Bedoeld om het organisme

Om te geven en te leven te ontvangen onvervuld verlangen.

weer gezond te krijgen. Maar als je

Wat biedt hun en mijn leven authentiek, het woord maakt me ziek.

koorts hebt ben je tijdelijk uitgeschakeld en voel je elk pijntje dat je normaal gesproken negeert. Je hebt gewoon even rust nodig, een time-out.

In de file, ook buiten de piek in de klem en op de rem. Gesprek over functioneren, ik kan ze wel mores leren. Mijn toekomst op de tocht en wat lijkt nu nog zeker,

In wezen is psychose zo gezien geen

Is straks een verloren beker.

ziekte, evenmin als koorts een ziekte is;

Menigeen leeft van angst op angst, ontspring ik zelf nog wel de dans?

het is juist een gezonde reactie op een

Nu wil ik uit een ander vaatje putten, inzetten in donker en in tocht.

ongezonde omstandigheid. En die ongezonde omstandigheid merken de

Lukken wat nu kan gelukken en morgen vindt ik wat ik zocht.

meeste mensen niet op, omdat hun systeem niet gevoelig genoeg is.

Ik wil putten uit de bron van waaruit al het leven begon.

Vandaar dat mensen die heftig reageren

Zal ik er nog wat van maken voor het slapen, tussen waken.

op de heftigheid van het bestaan, vaak

Kan ik werken binnen perken mij versterken.

worden gezien als zwakken die verzor-

Is er nog een bron van geluk? Of is ook mijn geloof daarin stuk?

ging nodig hebben, maar soms ook als

’s Levensliefde mensenwarmte dieper dan de kale armte

kunstenaars of profeten.

Van de nijd en van de spijt die je ziel soms in tweeën rijt.

Ton Hendrix Fotografie: Ton Hensing

Maar we moeten verder met de adem van het leven, zoals het eens begon. Mijn mensenleven met hen herleven, met hen drinken uit de levensbron. Miny Warman

[11]

De waanzin in mijn hoofd! Ik werd eerst heel depressief en ben daar via mijn huisarts onder behandeling van een psychiater gekomen. Hij stelde de diagnose endogene depressie.

mers. Mijn gevoelsleven bleef vlak; ik was niet tot gevoelens in staat. Aan het eind van de opname werd ik weer psychotisch. Ik ging naar een crisisafdeling. Ze hadden daarbuiten eenden die

Dit betekent dat het geen depressie was

’s morgens naar de deur kwamen voor

als gevolg van een bepaalde gebeurte-

eten. In mijn ervaring dacht ik dat ze

nis, maar gewoon iets wat vanuit de

me zouden gaan aanvallen. Gelukkig

hersenen zelf komt. Ik kreeg medicij-

werd dit met redidal de kop ingedrukt.

nen (anafanil) en ik kreeg dagbehande-

Omdat ik mijn psychiater in die perio-

ling. Ik heb deze behandeling niet afge-

de voor rotte vis had uitgemaakt, was

maakt omdat ik er naar mijn gevoel

ik op die afdeling niet meer welkom.

niks mee opschoot. Achteraf besef ik

Ik vertrok naar mij eigen flatje en ging

dat ik toen al psychotisch was. Elke

dagtherapie volgen. Ik was weer terug

woensdag dronken we met een groepje

bij af. In de jaren daarna heb ik de

vrienden koffie bij mij thuis. Als er

meest vreemde verschijnselen meege-

gelachen werd, percipieerde ik dat heel

maakt. Ik heb een fase meegemaakt dat

anders: volgens mijn waarneming zaten

heel mijn motoriek vertraagd was.

ze allemaal vals te grijnzen en elkaar

Daarna een periode dat ik maar voetje

onderuit te halen. Verder dacht ik dat

voor voetje kon lopen. Daarna een peri-

men het op tv over mij had. In deze

ode met mijn been slepen; kortom, het

periode studeerde ik psychologie aan de

hield maar niet op voor mij. Ondertus-

universiteit. Daar ook had ik betrek-

sen was mijn diagnose veranderd van

kingsideeën. Ik dat als er ergens in de

schizoactief naar een posttraumatische

kantine gelachen werd, het betrekking

stresstoornis. Ik kreeg nieuwe medicij-

had op mij. Verder verdacht ik een stu-

Bloeiende rododendrons in februari

nen (remeron en zyprexa) wat ook maar bitter weinig uithaalde. Ik ben

diemaatje met wie ik altijd naar Utrecht reisde, ervan dat hij ingehuurd was

cordinol, lithium en slaapmedicatie. Ik

daar op een gegeven moment mee

door mijn vader om mij informatie te

sliep nog steeds maar 5 uur per nacht

gestopt. Dit leidde tot weer een psycho-

ontfutselen. Omdat ik al hulp gehad

dus echt uitrusten deed ik niet. Verder

se die zo ernstig was dat ik in een rol-

had dacht ik dat er binnen het hulpver-

was ik nog erg depressief waarvoor ik

stoel terechtkwam. Omdat ik al zoveel

leningscircuit geen kans meer was voor

een antidepressivum kreeg, genaamd

diagnoses en medicijnen had gehad

mij, dus ging ik maar verder met het

seroxat. Verder ging ik weer in therapie

en ik nou wel eens wilde weten wat ik

leven, wat steeds slechter ging; ik stu-

maar dat haalde allemaal niet zoveel

had, ben ik naar het Academisch Zie-

deerde haast niet meer, lag hele dagen

uit. Ook de medicatie (ik was inmiddels

kenhuis Utrecht gegaan. Het was voor

op de bank en verkeerde in een hele

overgestapt op risperdal) deed eigenlijk

de artsen zonneklaar: schizofrenie.

rare gedachtewereld. Wat later heb ik

niet zoveel. Volgens mijn omgeving

Ik kreeg leponex maar nu in de juiste

een bijbaantje gevonden, wat me, en

deed ik rare praat en ik was zo depres-

dosering en ben op gaan knappen.

gelukkig, liet instorten. Ik werkte heel

sief dat ik geeneens iets kon voelen.

Nu gaat het redelijk, alhoewel ik nog

hard, probeerde toch wat tentamens te

Mijn ouders hebben mij een half jaar

wel een hoop verschijnselen met me

halen, sliep haast niet, was druk bezig

bij hun in huis gehad. Daarna heb ik

meedraag die het leven er niet leuker

mijn huis te veranderen en at haast

me laten opnemen op een zogenaamde

op maken. Daartegenover staat dat ik

niet. Uiteindelijk stortte ik dus in elkaar

resocialisatieafdeling voor jongeren die

wel in staat ben betaald werk te doen

en werd opgenomen. Daar vroegen ze

een psychose hadden gehad in een psy-

waarmee ik gelukkig een beetje uit de

of ik last had van stemmen. Die had ik

chiatrisch ziekenhuis. Deze opname

armoede ben. Ik ga door!

inderdaad, alleen was ik zo druk, dat ik

bracht ook niet wat ik gehoopt had. Er

het geeneens doorhad. Ik werd eerst als

werd flink met medicijnen geëxperi-

Aadt Klijn

ernstig depressief gediagnosticeerd,

menteerd. Om een paar te noemen.

Fotografie: Ton Hensing

daarna als schizoaffectief. Ik kreeg cis-

Anafranil (weer), leponex en MAO-rem-

[12]

Schizofrenie - psychose in prozaïsche vorm Windkracht 13 luidt het plotselinge

weg (waar ik gewoon koffie dronk) en

psychiatrisch weerbericht. Het stormde

dacht: hier kennen ze me niet. Dus

van paranoia in mijn hoofd. Ik dacht

enige relationeel, logische hersenhel-

dat ik vergiftigd werd. Ja, maar

derheid was nog overgebleven

Wim, ben je dan zo belangrijk als

ofschoon bekend is dat iemand in

bijvoorbeeld Stalin. Maar gezien

een toestand van psychose niet te

diens hardvochtige politiek had

overtuigen is van zijn onge-

die schoft terecht achtervolgings-

lijk, van zijn hallucinaties,

waanzin. Maar ja hoe was het

van zijn fata morgana die

ook alweer. Ik dronk koffie

echt levensecht voor hem of

bij vrienden en na een

haar zijn. Bij mij ook dus.

kopje begon mijn hart te

Dat stuk leven heb ik ervaren

bonzen. Mijn bewustzijn

als een concentratiekamp.

werd draaierig en ik

Vooral die elektragolven die als

dacht: ze zitten me hier

stromingen vooral s‘nachts zich mani-

te besodemieteren met

festeerden. Het leek wel of ik iedere

koffie. En ja hoor, daar

keer op de elektrische

begon de associatietheo-

stoel zat maar dan heel

rie. Ik zou wel eens een

simpel s‘nachts in

belangrijke goeroe kunnen

mijn bed. Terzijde.

zijn. Een soort Pim Fortuyn, een

Dit moet – ik stel dit

wereldverbeteraar en je weet hoe dat

als hypothese – met een

is als dat ten koste gaat van de porte-

heel sterk aura om mijn per-

monnee van de burger: dan ben je snel

soon te maken hebben. Want het

een martelaar. Dus jongens, laten we

dacht: daar

rottige was dat heel mijn droomleven

die man heel subtiel langzaam vergifti-

zit ergens een

veranderde in paranoia. Jarenlang word

gen net als Napoleon op Sint Helena.

computerafde-

ik achtervolgd in mijn droomwereld.

Zo onschuldig mogelijk uit de weg rui-

ling van

Altijd ben ik slachtoffer en dan even

men. Aha dacht ik, zo zit het in elkaar.

Eneco mij te

een lachertje. Gelukkig heb ik ook ero-

De contacten bleven harmonieus goed

bestoken, te

tische dromen die de zaak relativeren

met mijn sociale omgeving. Dus dacht

bespione-

en daarin ben ik geen slachtoffer, ook

ik, weet je wat, ik neem een thermos-

ren, mijn

geen macho, maar gewoon leve de

fles, maak mijn eigen koffie thuis klaar

gedrag na

vrijerij.

en neem ze mee naar die plaatsen waar

te gaan

ik me onveilig voel. En wat gebeurde er,

en

Nu ben ik misschien een uitzonde-

geen mens die me voor gek verklaarde

ring. Iemand die zeer weinig kritiek

en me in die vergiftigingswaan lieten

heeft op zijn psychiatrische behande-

(heel wijs achteraf) en men dacht: die Wim is even offside, een blackoutje.

ling. Zeven keer ben ik opgenomen inbreuk op mijn privacy uit te oefenen,

geweest. Drie maal in Vredenrust in Bergen op Zoom, één keer in Halsteren

Maar de paranoïde windkracht hield

zodat ik compleet gek werd. Angst,

en drie maal in Delta Poortugaal. Het

aan. Ik lag op mijn zolderkamer en

onveiligheid, niet meer vrijuit durven

meest genoot ik van de therapiege-

voelde me plotseling of ik geëlektrocu-

denken, dat waren de gevolgen. Ik

sprekken met de onderlinge uitwisse-

teerd werd. Hete elektragolven spoelden

pakte de fiets om die golven te ont-

ling van de pathologische gedachtegan-

en ruisten over mijn lichaam. Ik heb

gaan. Ik racete van Rotterdam naar

gen en gevoelens. Daar heb ik veel van

hier jaren aan geleden zonder dat er

Hoek van Holland, naar Kinderdijk,

geleerd. Vooral ook in de uiterst tole-

ooit een diagnose over gesteld is. Wat

van Kinderdijk naar Den Haag en ga

rante benaderingswijze van mijn tijdge-

was het gevolg? Mijn fantasie ging wer-

zo maar. Maar ik was zo slim. Als ik

noot, hetzij gangbaar burger of psy-

ken met die grootheidswaan van me. Ik

gebruik maakte van de horeca onder-

chisch aangerand.

Dancing Lint 1984, Cees van Beusekom.

C

‘K.C. company’

[13]

Zo was ik plotseling “ZWERVER” gewor-

te overtuigen, in zo’n waanwereld kan

mogen voor mensen vergroot, vooral

den. Eens belandde ik in Antwerpen,

leven. Zou het ook niet iets demonisch

ook voor lotgenoten. Het heeft me

had weinig geld en overnachtte in een

zijn? Mijn voordeel was dat ik de zaak

helemaal gehaald uit die carrièredrang,

metrohal. Toen kreeg ik in die ene

goed kon verwoorden. Dus, definiëren,

haastdrang met stress en het als maar

nacht een weergaloos respect voor al

onder woorden brengen en er rapporta-

streven naar geld. Nee, het geluk kan

die zwervers die dat elke nacht deden.

ge van doen. Dat doe ik nog steeds als

gewoon zitten in het vissen in een Hol-

Ik dacht: Wim, dat is niks voor jou.

de achterdocht maar even toeslaat. Eén

landse boerensloot. Een simpel praatje

Om 3 uur s‘nachts zat ik achter een

keer per week neem ik mijn medicijnen

op een parkbank met zomaar iemand.

pils in Antwerpen met een geluidsfobie.

in. Maar dat lukt niet altijd. Dan moet

Ja, het zijn de kleine dingen die het

Zo liep ik om 3 uur s‘nachts door de

ik halverwege de nacht mijn bed uit

doen. Ik ben totaal onthaast. Maar dat

Maastunnel waar de vorige dag een

om alsnog die pil te nemen als de

iemand verliefd kan zijn op zijn of haar

man was vermoord met een stiletto.

gedachten als flashbacks door mijn

psychose kan ik me ook voorstellen.

Als je in een psychose zit, heb je totaal

bewustzijn schieten. Hele films spelen

Want het geeft je een prettig gevoel een

geen angst. Ik niet tenminste. Omdat ik

zich dan af. Vandaar dat een schizo-

speciaal iemand te zijn, iets wat veel

thuis mijn privacy kwijt was, zwierf ik

freen zoveel slaap nodig heeft omdat

mensen voor zichzelf wensen. En daar-

door parken of langs de zee of fietste

zijn hersengestel hyperactief draait.

om is het afkicken een ontnuchtering,

zeer veel. In gezinsverband zonderde

Elke middag moet ik een half uur bed-

want dan ben je plotseling weer de een

ik mij af door op mijn studeerkamer te

pauze nemen.

of andere onbeduidende grasspriet.

eten. En dat betekende een isoleercom-

Daarom ook stel ik voor dat de antroWat is nu het resultaat van het hele

pologen, psychologen, pastores en

handboeken heb ik op 20 jarige leeftijd

verhaal? Het heeft mij diepgang in

sociaal -werkers zich gaan verrijken met

een psychose gekregen. Bij mij is het

mijn leven gegeven. Ik ben bewonde-

de chaotische geesteswereld van schizo-

puur biochemisch. Ofwel mis ik de stof

raar van de muze, van kunst etc. en

frenie. Daar staat de welbekende film

dopamine ofwel heb ik een teveel

deze hele geschiedenis heeft mij

Beautiful Mind wel garant voor. Een

ervan. Ik moet die met een medicijn

gebracht bij de romanciers Dostojewski,

schizofreen die de Nobel prijs wint,

(nu anastasol) in evenwicht houden.

Tolstoi, de bijbel, Kafka, van Gogh, Dali

dàt zou wat zijn!

Maar het is verbazingwekend als je uit

en vele musici. Zo ook bij het surrea-

een psychose komt. Dat je denkt: hoe is

lisme en het absurdisch toneel. Het

het mogelijk dat ik zo weerbarstig, niet

heeft mijn empathie, mijn inlevingsver-

[gedicht]

plex. Overeenkomstig de schizofrene

Had ik de huid waarover luid de contrasten spelen met zinnige meningen die de Rede bezingen als dialecten te helpen, had ik de tast waarmee gevoelen je van onvermogen ontlast, waarmee je je onmacht kan stoelen, dan kon ik alleen een geschiedenis bedoelen, die ik in angst, afgewend, met hoop zou koelen. Christian Dogterom

[14]

Wim Viskil

(On)macht Op de website van de oudervereniging Ypsilon troffen wij ondermeer onderstaand artikel. Hierin beschrijft een moeder de problemen die zij ondervindt bij het onderhouden van de relatie met zowel haar schizofrene zoon als met haar man. In heldere en begrijpelijke taal laat zij zien hoe zowel macht als onmacht een rol spelen in deze relaties. Pas dan kan zij haar eigen verantwoordelijkheid op zich nemen…

gedachten en grip op zijn leven te krijgen. Dat is zijn onmacht, dat is heel afschuwelijk. En juist in zijn onmacht oefent hij macht uit over mij. Want zijn onmacht en kwetsbaarheid maken dat ik me over hem wil ontfermen. Ik wil niet dat het slecht met hem gaat, dat hij weer psychotisch wordt of agressief. Daarom lever ik in en pas ik me aan. Maar hoever gaat die macht? Onmacht is moeilijk te verteren, niet

Af en toe gebeurt het dat ik zomaar een

alleen voor Chris maar ook voor Kees.

goede inval krijg. Zo kom ik vandaag

Ik kan gerust stellen dat hij een grote

op het geweldige idee om ergens een

draagkracht heeft. Hij heeft met zijn

hapje te gaan eten en naar de film te

eigen bedrijf al heel wat voor zijn kie-

gaan. Kees, mijn man, is wel te porren

zen gehad. Hij is gewend om met moei-

voor zulke invallen. Maar vlak voordat

lijkheden om te gaan en is creatief in

we weggaan gaat de telefoon, het is

het bedenken van oplossingen. Dus ook

Chris, onze zoon. Hij is in paniek, hij

met de ziekte van Chris is hij oplos-

voelt aankomen dat hij straks de boel

singsgericht bezig; maak een plan, zorg

kort en klein gaat slaan. Hij probeert

dat er structuur is, wees helder en stel

zich rustig te houden maar is bang dat

grenzen, luidt zijn advies. Hij blijft

hij zo weer explodeert. Een paar maan-

optimistisch over de mogelijkheden

den geleden kreeg hij bij ons thuis zo’n

van Chris, hij is immers een intelligen-

aanval en heeft hij inderdaad alles ver-

te jongen. Maar wat een frustratie dat

nield. Hij heeft nog maar net een opna-

het niet zo simpel is. Hoe we ook ons

me in een psychiatrisch ziekenhuis ach-

best doen, we krijgen geen vat op

ter de rug. In een flits zie ik alles weer

Chris. Als iets erg is voor Kees is het wel

voor me. Dit mag niet nog een keer

dat hij niet meer kan sturen. Hij weet

gebeuren en zeker niet daar in zijn flat,

hoe het moet en er wordt niet naar

dan kunnen we die ook vergeten. Ik

hem geluisterd. Hij ziet dat het fout

blijf aan de telefoon heel kalm en vertel

gaat maar kan niets doen. Onmacht is

hem dat hij er zelf ook nog is en dat dit

dit, pure onmacht. En dat maakt die

niet zomaar kan gebeuren als hij dat

altijd kalme en beheerste Kees radeloos.

niet wil. Ik prijs hem dat hij zelf al een

Die onmacht maakt hem kwaad, woe-

extra tranxene, een angstdemper, heeft

Levensaders

genomen. Met stellige zekerheid beweer

dend en af en toe onredelijk. Dit is even andere kost voor zijn draagkracht,

ik dat dit binnen een kwartier werkt en

dit is emotionele belasting. De gewone

dat hij dan rustiger zal worden. Maar

als we iets leuks gaan doen is er iets

problemen op het werk worden nu ook

hij durft niet meer alleen te blijven, of

met hem aan de hand. Dat was met de

zwaarder. Waren moeilijkheden voor-

ik toch niet kan komen. We spreken af

feestdagen en tijdens onze vakantie ook

heen een uitdaging, nu komen ze bij de

dat ik net zolang aan de telefoon blijf

al zo.

last die hij al te dragen heeft. Maar juist

tot hij helemaal gekalmeerd is en dat

Maar ik kan hem niet aan zijn lot over-

in zijn onmacht oefent Kees macht uit.

hij dan maar naar ons moet komen.

laten en zo bepaalt hij ondertussen

Ik wil niet dat hij opgebrand raakt, ik

Een wandeling van een kwartier zal

mijn doen en laten. Ik ben beperkt en

wil niet dat hij zo boos wordt, ik wil

hem goed doen.

beknot in mijn vrijheid. Als ik niet uit-

geen spanning want dat is weer slecht

Daar gaat mijn avondje uit. Niks geen

kijk ben ik hele dagen met hem bezig

voor Chris. Daarom lever ik in, cijfer ik

goede inval, een goede overval! Ik ver-

en eist hij mij totaal op. Het lukt hem

mezelf weg en pas ik me aan. Maar hoe-

denk Chris van telepathie, uitgerekend

maar niet om beheersing over zijn

ver laat ik dit gaan? [15]

Van twee kanten wordt er dus macht

wekken. Toch voel ik hem tussen mijn

bij een ziekte als schizofrenie is de

op mij uitgeoefend. En ik doe het nooit

vingers doorglippen en met lede ogen

balans zoek; er wordt alleen maar geno-

goed. Hou ik rekening met Chris dan

moet ik aanzien hoe hij vereenzaamt.

men en opgeëist. Het lijkt wel of alles

krijg ik problemen met Kees, dan ‘ver-

Dat ik met al mijn liefde en zorg dat

wat ik geef in een bodemloze put

wen’ ik die jongen. En handel ik naar

niet kan voorkomen, dat is mijn

terechtkomt, het is nooit genoeg en het

de wensen van Kees dan doe ik Chris

onmacht. En dat ik Kees niet kan uit-

gaat maar door. Toch hou ik niet van

tekort, of sterker dan ‘verraad’ ik hem.

leggen dat het niet zo simpel is. Dat wij

dat woord ‘macht’. In een goede ver-

Ik voel me in de tang genomen door

elkaar niet begrijpen dat is de onmacht

houding ga je toch geen macht op

die twee. Chris is ons enige kind. Daar-

die daar nog eens bij komt. Als de span-

elkaar uitoefenen. Als we kwaadheid,

om koester ik dat kind, hij betekent

ning hoog oploopt zou ik soms hard

schreeuwen, huilen en dreigementen

alles voor mij. Ik kan ook niet uitleggen

weg willen lopen of willen gillen. Maar

moeten gebruiken als machtsmiddel,

hoe vreselijk ik het vind dat deze

ik weet me altijd te beheersen. Ik bal

dan zijn we aardig op weg om onze

afschuwelijke ziekte nu juist ons enige

mijn vuisten, ik grom van binnen en

beschaving te verliezen. Maar in de

kind moet treffen. Ik heb geen andere

schelden, dat doe ik op de kat!

praktijk werkt het helaas wel zo. Deze

kinderen waar het wel goed meegaat,

Ik heb mezelf voorgenomen sterk te

ziekte gooit te veel overhoop. We zijn

die nog iets compenseren. Nee, alles is

zijn. Er moet toch iemand overeind

niet bij machte de situatie te beheersen.

gericht op dat ene, zieke kind dat van

blijven hier. Gelukkig ben ik flexibel en

Daarom vallen we terug op kinderlijke

een leuk en talentvol joch is veranderd

makkelijk. Als middelste kind uit een

reacties om met kwaadheid of huilen

in een vreemdeling. Maar ik wil hem

groot gezin heb ik van jongs af aan

toch weer een beetje macht in handen

niet kwijt, ik vecht voor hem en neem

geleerd me aan te passen. Daar heb ik

te krijgen.

hem in bescherming. Is Kees rationeel

nu baat bij. Of toch niet? Werkt het

Het dringt inmiddels tot me door dat ik

ingesteld, ik ga meer af op mijn gevoel.

juist tegen mij? Zolang ik flink loop te

met me laat sollen en dat ik beter voor

Ik probeer me in te leven hoe Chris

doen en me groot hou blijven die twee

mezelf moet opkomen. Ik stel me veel

zich voelt, ik probeer hem te begrijpen

macht op me uitoefenen. Ik laat het

te afhankelijk op. Afhankelijk van de

en het contact met hem te behouden.

over me heen komen omdat ik nog

vrede en de goede sfeer, afhankelijk van

Ik ga daar behoorlijk ver in, hij is

steeds denk dat ik moet redden wat er

de genegenheid van Kees en Chris.

immers ziek. Urenlang zit ik met hem

te redden valt. Maar ik red niemand en

Maar waar afhankelijkheid is ligt macht

praten en vooral te luisteren naar al

verlies mezelf, ik word geleefd. Als het

op de loer. Chris weet dat ik bezorgd

zijn onbegrijpelijke verhalen. De hele

Kees op een dag teveel wordt roept hij:

ben. En Kees weet dat ik hem niet wil

dag zit ik in die vieze sigarettenrook en

“Chris moet het huis uit! Hij eruit of ik

missen. Maar de grote ontdekking voor

hoor ik zijn verschrikkelijke muziek

eruit!” “Oké”, is de reactie van Chris,

mij is dat het andersom ook zo is, ze

aan. Maar ja, dit is het enige waar hij

“dan zien jullie me nooit meer terug,

hebben mij net zo hard nodig. Sterker

nog een beetje van kan genieten. Hij

dan kom ik maar in de goot terecht”.

nog, ze vechten zelfs om mijn aan-

heeft onrust in zijn hoofd en onrust in

Een sterk staaltje van macht uitoefenen

dacht. Wat een machtspositie! Ik heb

zijn benen en hij kan niet veel hebben.

uit onmacht. Dit leven is toch niet vol

wel degelijk iets in de melk te brokke-

Ik mag niet zingen, neuriën of schater-

te houden, dit is een uitputtingsslag. Ik

len, ik doe het alleen veel te weinig. Ik

lachen. En hoesten of kuchen is ook uit

weet het niet meer, ik ben ten einde

raak mijn vrijheid niet kwijt door Chris

den boze, daar kan hij helemaal niet

raad. En wat ga ik doen als mijn

of Kees maar doordat ik mijn grenzen

tegen. Dus laat ik het niet wagen ver-

onmacht het hoogtepunt bereikt? Pre-

niet aangeef. Maar ik ga het nu anders

kouden te worden. En dit is nog maar

cies, ik ga huilen. Het enige wat ik nog

doen. In het vervolg ga ik gewoon zeg-

een tipje van de sluier. Wat ik allemaal

kan is huilen, huilen en nog eens hui-

gen wat ik vind en wat ik wil.

niet nalaat om irritatie en spanning te

len. Ogenschijnlijk zwak, maar wat

Maar de praktijk is hard, regelmatig

voorkomen. Maar dat irriteert Kees nu

blijkt? Ook bij mij gaat op dat ik juist

tuin ik er nog in. “Mijn sigaretten zijn

weer mateloos. Hij verklaart me voor

in mijn onmacht macht uitoefen. Want

op en mijn geld is op, je moet vandaag

gek: “Hol toch niet zo achter hem aan.

een verdrietige vrouw of moeder, daar

even komen en wat meebrengen,” belt

Hij vreet je helemaal op. Dat geneuzel

kunnen de heren niet tegen. Als ik

Chris vanuit het psychiatrische zieken-

van hem, laat hij eens wat gaan doen!”

instort wat moeten ze dan beginnen?

huis waar hij is opgenomen. “Pardon,

Hij heeft gelijk, natuurlijk. Chris zou

Dus ze binden in, passen zich aan en

moet?” begin ik stoer, “dat komt me

ook wat moeten doen, maar hoe moet

ontzien mij.

helemaal niet goed uit.” Die laatste zin

ik dat in godsnaam voor elkaar krijgen?

Het hele leven bestaat uit dit soort pro-

wordt genegeerd en op de eerste rea-

En ik weet dat ik grenzen moet stellen,

cessen, het is een voortdurend machts-

geert hij: “Nou ja, wil je even sigaretten

maar hoe doe ik dat? Chris weet op een

spel. De ene keer win ik de andere keer

brengen.” Hij weet inmiddels dat hij

of andere manier altijd medelijden te

verlies ik. Het is geven en nemen. Maar

niet moet drammen en dwingen. Maar

[16]

nu gaat hij op de zielige toer, dat hij

er onderuit te komen: Ik heb het druk,

het gesprek beëindig? Je bent haast niet

absoluut niet nog twee dagen zonder

ik moet weg, de melk kookt over of ik

te volgen en je belt maar te pas en te

sigaretten kan, dan gaat hij helemaal

moet héél nodig. Soms word ik gered

onpas en ook veel te vaak. Een keer per

flippen. Ik weet hoe verslaafd hij is aan

door een tweede lijn of de deurbel.

dag vind ik genoeg. Sorry hoor Chris,

de nicotine en dat hij daar inderdaad

Maar het is niet goed, ik kan hem beter

maar je moet ook eens een beetje om

absoluut niet buiten kan. Dus vooruit

eerlijk zeggen dat ik er moeite mee heb

mij denken,” besluit ik. Hij is er stil van

dan maar weer ‘even’ mijn hele pro-

dat hij zo vaak belt. Hoe begrijpelijk ik

en neemt beduusd afscheid. Zo, het

gramma omgooien en ‘even’ drie kwar-

het ook vind dat hij behoefte heeft aan

hoge woord is eruit en het heeft succes

tier heen en drie kwartier terug om

een praatje, het is teveel. Ik trek de

want hij belt de hele dag niet meer,

meneer geld en sigaretten te brengen.

stoute schoenen aan en laat hem de

zelfs ‘s avonds voor het slapen gaan

In de auto verklaar ik mezelf voor gek

volgende keer niet uitpraten maar

niet. Dit is een winstpunt voor mij, 1-0.

dat ik er toch weer ingetrapt ben. Die

onderbreek hem: “Chris ik wil nu stop-

Er is één ‘maar’, nu hij eindelijk niet

geweldige ontdekking maakt het me

pen want…” Hij laat me niet eens uit-

meer belt denk ik steeds: het zal toch

dus alleen maar moeilijker. Ik stoot nog

praten: “Zie je wel, je kapt me altijd af,

wel goed met hem gaan, ik ben toch

wel honderd keer mijn neus voor ik

je bent zo afstandelijk en hard gewor-

niet te hard geweest? Waarom belt hij

zover ben dat ik echt mijn eigen plan

den, wat ben jij nu voor een moeder.”

nou niet? En zo oefent hij, zelfs door

kan trekken.

Die slimmerd weet precies mijn zwakke

niet te bellen toch weer macht over me

Sinds Chris op zichzelf woont haal ik

plek te vinden; mijn moederschap, dat

uit. De stand is 1-1. De wedstrijd is

verlicht adem. Ik heb hem niet meer

hij bij deze grof onderuit schoffelt.

voorlopig nog niet uitgespeeld, maar ik

constant om me heen. “Je hebt mazzel

Vroeger zou ik me verdedigen maar nu

begin wel de spelregels beter te beheer-

dat ik het hier naar mijn zin heb,” zegt

is de maat vol. “Nou moet je eens even

sen.

Chris tijdens een bezoekje. Dat beaam

goed naar me luisteren. Ik sta nu al tien

ik volmondig. Zalig, wat een vrijheid.

minuten beleefd naar jou te luisteren

Bron: Ypsilon Nieuws, april 2001

Alleen die telefoon! Hij belt soms wel

terwijl ik het hartstikke druk heb en

Copyright: Redactie Ypsilon Nieuws

zes, zeven keer op een dag. In het begin

dan moet ik me schuldig voelen als ik

Fotografie: Michiel van Gog

vond ik het niet zo erg, hij moest wennen aan het alleen zijn en hij heeft niemand anders. Maar onderhand krijg ik er flink de balen van. Iedereen die mij opbelt wordt heel enthousiast begroet omdat ik zo blij verrast ben dat het Chris niet is. Nu is de telefoon een machtsmiddel en kom ik opnieuw onder een juk. Maar het is zo moeilijk om hem te stoppen, het is één woordenstroom waar ik haast niet meer tussen kom. Ik verzin allerlei smoesjes om

Verzin een naam. En stuur naar Denkraam

[17]

Therapeutische mogelijkheden van Omega 3 vetzuren bij o.a. schizofrenie Er is onderzoek gedaan naar Omega 3

zoek. De Omega 3 vetzuren hebben als

natuurlijke voedselbronnen zit. Veel

vetzuren in relatie met o.a. schizofrenie.

effect dat ze stemmingsstabiliserend,

vlees en vis wordt geraffineerd en de

De mogelijkheden zijn zo veelbelovend

antidepressief en antipsychotisch zijn.

dieren krijgen geen voedsel dat de vet-

dat er sprake is van misschien wel de

Uit de onderzoeken blijkt ook dat in

zuren aanmaakt. De reden waarom het

belangrijkste ontwikkeling op het

landen waar veel vis gegeten wordt er

uit de vis wordt gehaald is omdat die

gebied van het behandelen van psychi-

minder psychische klachten zijn.

kan oxideren en ranzig kan worden. Dit kan ook gebeuren als je teveel visolie

sche stoornissen in de afgelopen 20 jaar. Omega 3 vetzuren zijn onmisbaar voor

naar binnen krijgt. Men zou een balans

Er zijn aanwijzingen dat deze vetzuren

de werking en de groei van de hersenen.

moeten vinden tussen eten, medicijnen

die veel in vis en visolie voorkomen in

Een aantal klachten van vetzucht, te

en visolie - capsules die gemakkelijk te

de toekomst therapeutisch ingezet kun-

hoog cholesterol tot huidproblemen

verkrijgen zijn bij bijvoorbeeld drogiste-

nen worden bij de behandeling van

worden veroorzaakt door het tekort aan

rijen.

ondermeer schizofrenie. Aan diverse

de vetzuren. Het tekort aan vetzuren

universiteiten doet men hiernaar onder-

komt omdat het niet meer in onze

Carla A.M. Berkhof

Het “doodgewone” ei houdt u scherp van geest! DHA omega 3 vetzuren in eieren, het

levensbelang. Alleen dan omzeilen we

derd wordt. Gezond eten geeft een

zogenaamde vier granen ei van scharrel-

het circuit van de Deltawerken en hoeft

gezonder brein, en als we met zijn allen

kipjes. Zorgvuldig uitgebalanceerde voe-

er niemand gedrogeerd te worden. Tot

één groot roerei willen worden op dat

ding houdt de mens scherp van geest.

die tijd zijn kalmtehouders een noodza-

“bolletje” dat wij aarde noemen, zullen

Maar wat als we de verkeerde kant

kelijk aan te bevelen kwaad (waar je ook

we wel contact met de grond moeten

opscharrelen met zijn allen. Het ver-

voor kiest) om niet een hele generatie

houden (ground control). Anders wor-

liefdheids -virus heeft al menigmaal toe-

knettergek te maken. Het ei van Colum-

den we zeker “hoogvliegers”.

geslagen en bracht zodoende heel wat

bus wordt aan u gepresenteerd en alleen

eitjes van goede kwaliteit in levensge-

de “harde kern” kan dit helder tot zich

vaar. Gezond voedsel begint altijd bij de

nemen. Houd die scharrelkippen fabriek

vrucht, goede voorlichting is van groot

in de gaten en zorg dat er goed gevoe-

[18]

Bernadette

Veelgestelde diagnoses bij niet herkende DIS mensen der kunnen zeggen dat de het belangrijkste deel van de diagnose over het hoofd is gezien, namelijk: het dissociëren. Kenmerken van de borderline persoonlijkheid die passen in het beeld van iemand met DIS zijn: Q

een onstabiel zelfgevoel

Q

een onzeker gevoel over de identiteit (wie ben ik?)

Q

zelfbeschadigend gedrag

Q

snel wisselende stemmingen, met uitschieters en

Q

voorbijgaande dissociatieve verschijnselen.

Een belangrijk verschil tussen borderli-

Al eerder schreef Yvonne Constance in Denkraam over de Dissosiatieve Identiteits Stoornis (DIS). Dat was toen bij gelegenheid van de verschijning van een door haarzelf geschreven brochure over DIS. In dit artikel gaat de auteur nader in op de diagnostiek bij cliënten met DIS die niet als zodanig herkend worden

ne en DIS is: dat iemand met DIS door het dissociëren ”tijd kwijt” is en geen idee heeft wat er in die tijd is gebeurd. Een ander verschil is dat iemand met DIS meerdere deelpersoonlijkheden heeft. Doordat het gedrag en de emoties bij DIS-mensen zo sterk kunnen wisselen is

Gemiddeld hebben mensen met DIS

beleving, dan is er het gevoel terug te

er nog een diagnose die regelmatig, ten

nogal wat diagnoses achter de rug,

zijn in de tijd van vroeger.

onrechte, werd en nog wordt gegeven, bij niet herkende DIS mensen, n.l. de

voordat de diagnose DIS wordt gesteld. Schizofrenie was één van de diagno-

Een andere stoornis is de bipolaire

theatrale persoonlijkheidsstoor-

ses. Bij deze stoornis komen hallucina-

stoornis (manisch / depressief). Bipo-

nis.

ties voor, waarbij stemmen worden

laire betekent letterlijk: tweepolig.

Zoals de naam aangeeft, komt er bij dit

gehoord. Bij schizofrenie worden de

Deze stoornis vertoont oppervlakkig

type nogal wat theater aan te pas. Zij

stemmen vaak buiten het hoofd

gezien enige overeenkomst met DIS, als

maken door hun manier van doen een

gehoord – alsof er echt door een ander

je bedenkt hoe groot de verschillen in

onechte indruk. Dat gevoel kan een

wordt gesproken – in plaats van binnen

gedrag en stemming kunnen zijn tussen

hulpverlener in contact met mensen

in het hoofd zoals bij DIS het geval is.

verschillende deelpersoonlijkheden.

met DIS ook bekruipen. Hulpverleners reageren vaak geïrriteerd, omdat ze niet

Bij schizofrenie worden stemmen vooral gehoord tijdens periodes van stress.

De borderline persoonlijkheids-

weten dat ze met iemand met DIS te

Bij DIS zijn de stemmen er al van jongs

stoornis is een diagnose die veelvuldig

maken hebben. Ze zien de persoon met

af aan en niet alleen tijdens periodes

voorkomt in het rijtje van veelgestelde

DIS steeds ontsnappen zodra de emoties

van stress.

diagnoses. Vaak wordt deze als tweede

wat dieper dreigen gaan te gaan, of het

Bij schizofrenie is tevens het normale

diagnose gegeven naast DIS. Veel men-

contact intensiever wordt. De hulpver-

denken verstoord, men kan geen onder-

sen met DIS vertonen borderline

lener krijgt dan snel het gevoel van

scheid maken tussen waan en werkelijk-

kenmerken.

onechtheid en de stap naar de diagnose

heid.

Als mensen met DIS ooit de diagnose

“theatrale persoonlijkheid” is het

Bij DIS patiënten blijven de beleving en

borderline hebben gekregen hoeft dat

gevolg.

realiteit in tact, behalve tijdens een her-

op zich niet onjuist te zijn. Je zou eer[19]

Naast de hiervoor omschreven diagno-

maken heeft met hetgeen er in de vroe-

Zorgvuldigheid met betrekking tot de

ses zijn en tal van andere symptomen

ge jeugd is gebeurd.

diagnose DIS moet twee kanten opgaan:

die op de voorgrond kunnen staan

niets op voorhand uitsluiten, maar ook

zoals: een cliënt die zich aanmeldt met

Mochten er, bij mensen met DIS, naar

niet te snel de diagnose omarmen.

een eetstoornis (boulimia of ano-

aanleiding van de hierboven beschre-

Daarom zal een therapeut met een vra-

rexia), een paniekstoornis, depres-

ven diagnoses en symptomen belletjes

genlijst voor dissociatieve stoornissen

sie, vage angsten, en allerlei licha-

gaan rinkelen, dan is het zinvol deze zo

een voorlopige conclusie trekken, om

melijke klachten.

eerlijk en duidelijk mogelijk te bespre-

pas na zorgvuldig doorvragen via een

Als er een veelheid aan lichamelijke

ken met een therapeut. Vraagt deze niet

gestructureerd interview tot een afge-

klachten bestaat ligt de diagnose

door naar dissociatieve symptomen, of

wogen oordeel te komen. De vragenlijst

“somatiestoornis” voor de hand.

erger, “gelooft” deze niet in DIS, dan is

kan alleen worden afgenomen door

Het gaat dan om pijn die op verschil-

het raadzaam op zoek te gaan naar een

iemand die daarvoor is opgeleid.

lende plaatsen in het lichaam wordt

andere therapeut.

Het deskundig oordeel van de behande-

gevoeld, die een beperking geeft in het

Overigens mag niet verwacht worden

laar blijft doorslaggevend.

dagelijks functioneren en waarvoor na

dat een therapeut al te snel op basis

onderzoek geen duidelijke oorzaak

van de symptomen tot de diagnose DIS

Yvonne Constance Bron : ‘Ik in meervoud’

wordt gevonden.

besluit. Het is tenslotte schadelijk om

(verkorte versie 2.3.)

Het kan voorkomen dat de pijn te

ten onrechte de diagnose DIS te krijgen.

Mijn persoonlijk verhaal als borderliner! In mijn vroege jeugd functioneerde ik al

derliner denk je erg zwart/wit, er bestaan

Ik was ook vaak suïcidaal. Ik had dan

niet als normaal kind. Waarschijnlijk

geen grijstinten. Heel langzaam kwam daar

totaal geen besef van tijd meer en kon dan

kwam dat deels door mijn overgewicht en

verandering in.

uren wegblijven. Mijn man maakte zich

omdat ik altijd werd gepest. Het kon ook

Er waren tijden dat het heel erg slecht ging,

dan ongerust en kon me niet bereiken, wel

wel voor een deel aandacht vragen zijn

vooral als ik erg gespannen was, werd ik

via de mobiele telefoon, maar mijn ikkie

geweest. Vooral in de jaren ‘60. Omdat

suïcidaal, ik wilde niet meer leven.

kon hij niet bereiken. In zo’n toestand voel-

daarin erg veel gebeurd is waardoor mijn

Het is erger geworden nadat ik in 1994 een

de ik me erg dubbel. Daar bedoel ik mee: er

ouders mij niet voldoende aandacht konden

auto-ongeluk kreeg. In al die maanden kon

waren twee Ria’s. De ene was erg rationeel,

geven. Ik heb ze dat nooit kwalijk geno-

ik niets anders meer doen dan thuis zitten

de andere was erg emotioneel en juist die

men.

en voortdurend had ik pijn. Ik had geen

emotionele Ria (die uiterlijk erg rustig

Pas jaren later, nadat ik al diverse malen

doel meer om te vechten. Op een gegeven

was/leek) was dan levensgevaarlijk.

opgenomen ben geweest in psychotherapeu-

moment zat ik midden in de nacht maar

Mijn man belde dan de politie omdat hij

tische gemeenschappen en één keer, na een

spelletjes te doen om even niet op de wereld

het niet vertrouwde en hij was bang dat ik

psychose, op de psychiatrische afdeling van

te zijn. Juist dat bracht mij in een toestand

gekke dingen zou doen.

een algemeen ziekenhuis, werd ik weer

dat ik niets meer in de gaten had en ik had

Maar ik stond nooit lang stil op dezelfde

zwaar overspannen. Dit gebeurde eind

geen besef van tijd meer. Op een gegeven

plek. Vaak reed ik rond, stond dan weer

1991.

moment voldeed het niet meer, ik moest

even stil en probeerde mijn gedachten te

Ik kwam in januari 1992 terecht bij het

weg. Weg tussen die vier muren die me gek

ordenen, of ik schreef. Ik heb in die tijd ook

RIAGG en daar werd eindelijk een diagnose

maakten. Ik pakte de auto en ging een stuk

een aantal gedichten geschreven. Maar ik

gesteld. Ik had een borderline persoonlijk-

rijden om tot rust te komen. Vaak was ik al

schreef ook afscheidsbrieven.

heidsstoornis. Aan de ene kant was ik blij

met een uur of zo weer terug, maar als er

Op een gegeven moment word je dan toch

dat het nu een naam had, maar aan de

iets gebeurde wat me op dat moment

wel gevonden en soms pakte dit goed uit en

andere kant voelde ik dat zwaar drukken,

kwaad maakte of zo dan kon ik in een toe-

konden ze me goed benaderen en knapte er

want kon ik hier wel mee beter worden.

stand komen die op een psychose lijkt. Ik

iets bij me, maar het ging ook wel eens mis

Volgens mijn therapeut destijds, is er met

was er dan wel, maar tegelijk ook weer

en dan werd het behoorlijk bekvechten. Het

een borderline stoornis goed te leven, maar

niet. Ik kon in zo’n toestand goed autorij-

is zelfs een keer tot een achtervolging geko-

je moet jezelf wel in acht houden en een

den maar ik stond ook vaak stil langs het

men op de snelweg. Dit is gelukkig goed

ander denkpatroon aanleren. Als een bor-

water of bij een spoorwegovergang.

afgelopen.

[20]

Ik was wel eens twee à drie keer per week

Helaas kreeg ik de psychische klap twee

zichzelf snijden om te voelen dat je

weg. Dan weer maanden niet.

dagen later en mijn huisarts heeft mij goed

leeft/bestaat). Helaas doe ik dit ook af en

op kunnen vangen. Een hele fijne huisarts

toe.

Pas toen ik weer een doel had, medio 1996,

trouwens en met diens vrouw meegerekend

leek het beter te gaan want ik kon spoedig

in feite twee. Ik kon vrijwel gelijk bij het

Het is nu ik dit schrijf, half januari 2002

mijn winkeltje openen, dacht ik. Maar

RIAGG terecht. Ik heb nu medicijnen die de

en in al die tijd ben ik drie keer gevlucht.

helaas ging het niet goed en ik kreeg het

angst en de paniek een beetje onderdrukken,

De laatste maal dat dit gebeurde verliep erg

vluchtgevoel weer. Toen kwam er een plotse-

maar ik kan goed functioneren. Maar wat

destructief want toen heb ik een poging

linge ommekeer. Het geld van de verzekering

nu? Mijn doel, de winkel. Hij was er niet

gedaan met een overdosis insuline. Gelukkig

kwam eindelijk binnen en nu kon ik

meer. Nu zeg ik dat dit ook beter was,

heb ik daar geen nadelige gevolgen van

opnieuw beginnen.

omdat ik het lichamelijk eigenlijk niet meer

ondervonden. Ik had wel erg veel last van

We konden een hele nieuwe start maken en

aan kon.

stress, zowel op het persoonlijke vlak als

hebben dat ook gedaan. We zijn verhuisd

ook zakelijk. Maar ik heb toch geleerd om Ik heb me gestort op mijn computer. Ik ben

beter met mezelf om te gaan en bijvoorbeeld

de winkel begonnen in 1999. Oktober 2000

lid geworden van een aantal E-mailgroepen

tijdig hulp in te roepen. Gelukkig hebben we

is mijn winkel failliet gegaan en het was

om toch het contact naar de buitenwereld te

nu een kabelaansluiting en ik kan dus

ruim één jaar geleden dat ik weer weg was

hebben. Ik ben met pergamano begonnen

onbeperkt het internet op. Ik ben nu onder

geweest, maar op de een of andere manier

(kaarten maken met perkamentpapier).

meer bezig met e -mailen en maak ook

was ik een stuk sterker. Dat bleek dus eigen-

Mijn kick die ik nodig had. Heb ik zelf

mooi briefpapier voor e -mails. Dit kun je

lijk niet het geval, want ik reageerde in

gecreëerd. Een borderliner heeft een kick

dus zien bij hobby’s. De laatste keer dat ik

november erg lichamelijk met als gevolg

nodig om te kunnen functioneren, althans

weer gevlucht ben was in oktober 2002.

twee dagen ziekenhuis waar ze tot de con-

ik heb die nodig. Een ander vindt die in

clusie kwamen dat het een zware stressaan-

gokken, iets dat ik ook heb gedaan. Weer

val was.

een ander is bezig met automutilatie (in

[gedicht]

naar een buurgemeente en daar zijn we ook

Ria

Vergeven en Vergeten “Vergeven en vergeten” wat is daar zo moeilijk aan het is zo gemakkelijk gezegd, maar zo moeizaam gedaan “Vergeten en vergeten” de “wil” is volop aanwezig, daar ligt het niet aan maar je “gevoel” heeft zoveel moeite daarin mee te gaan “Vergeten en vergeven” is zwaar, moeilijk en wrang want vaak hebben slachtoffers “levenslang” “Vergeven en vergeten” met pijn en verdriet moet je soms mensen laten gaan maar zorg ervoor dat je altijd voor en achter “jezelf “ blijft staan “Vergeven en vergeten” waarom gaat dat zo vaak mis omdat het alleen een kans krijgt, als “angst,” “woede, pijn en verdriet” verwerkt is “Vergeven en vergeten”heeft ook te maken met de “grootheid” van de mens daarom blijft het in de meeste gevallen een… wens Ellie Weistra

[21]

Humor Kate en Joost, moeder en schizofrene zoon

Het is al tegen zessen, ik ben rijkelijk

“Hij is goed joh, van wie heb je die nu

zijn alleraardigste stem: “Lief stoplicht

laat met eten koken. Net als ik het

weer gehoord?” vraag ik als we uitgela-

zou je alsjeblieft, als het eventueel kan,

gehakt sta te kneden gaat de telefoon.

chen zijn. “Van meneer van de Berg,”

groen willen worden?” Na dat nog een

Wie haalt het nu in zijn hoofd om mij

vertelt hij trots. “Die kan zo droog zijn,

keer herhaald te hebben is de wachttijd

te bellen als ik zulke glibberige gehakt-

dat is lachen met die man.” Als ik even

om en springt het stoplicht op groen.

handen heb? Ik verdenk meteen Joost

later opnieuw het gehakt sta te kneden

“Zie je wel,” triomfeert Joost, “zo pak je

ervan, die belt altijd op de meest

ben ik nog steeds vol verbazing. Meneer

dat aan.” Inmiddels is dit een vast ritu-

onhandige momenten. Maar het kan

van de Berg, die man is zwaar depres-

eel geworden als we voor een stoplicht

natuurlijk net zo goed iemand anders

sief. Hij is de kamergenoot van Joost op

staan.

zijn; snel was ik mijn handen. Bij het

de Psychiatrische Afdeling van een

opnemen van de telefoon probeer ik

Algemeen Ziekenhuis (PAAZ). De som-

Ik had weer eens zo’n dag dat het

mijn irritatie te verbergen. “Ik heb weer

berheid druipt van die man af en vol-

RIAGG -bezoekje me helemaal niet

een nieuwe mop,” schalt het aan de

gens Joost huilt hij ook heel veel. En nu

goed uitkwam. Het was op zo’n idioot

andere kant van de lijn. Joost dus, het

zitten ze samen moppen te tappen. Hoe

drukke dag waarbij het er aan het eind

kon niet missen. Zonder eerst fatsoen-

is het mogelijk in alle ellende die je op

van de middag nog even tussendoor

lijk zijn naam te zeggen dendert de

de PAAZ tegenkomt!

moest. Toch is het nog een half uur rij-

moppentapper verder: “Hoe heet de

Ik zit een keer met Joost in de auto op

den bij ons vandaan. Om zes uur

vrouw van een bosjesman?” Ik ben

weg naar de psychiater en ik pieker

moesten Ben en ik alweer in de auto

overdonderd. “Bosjesvrouw,” is mijn

over het komende gesprek. Ik ben

zitten voor een volgende afspraak aan

reflex. Dat wordt gelijk afgestraft met

gehaast want we zijn aan de late kant.

het andere eind van Nederland. Het is

“Fout!” De spanning stijgt. “De vrouw

Joost houdt zich stil. Vóór ons treuzelt

bloedheet. In de wachtkamer denk ik

van een bosjesman?” herhaal ik lang-

een auto bij het optrekken en het stop-

even bij te komen, maar het spreekuur

zaam om tijd te winnen. Maar dan

licht springt weer op rood. “O nee, ook

is uitgelopen dus ik zit op hete kolen

komt meteen de clou: “Takkewijf! Ha,

dat nog,” zeg ik, “kom aan, wordt

en het is al zo warm. Zodra Joost klaar

ha, ha!” Op slag vergeet ik de tijd en

groen.” “Dat moet je heel anders

is haasten we ons naar de auto. Daar

het gehakt en ik schater mee met Joost.

doen,” zegt Joost ineens. En dan met

wacht de verrassing: sleutels weg. Ik

[22]

doorzoek mijn tas grondig, alle zakken keer ik binnenste buiten, maar geen

Hersenverfloddering

[column]

sleutels. Weer terug naar het gebouw. Drie verdiepingen hoger zoeken in de wachtkamer, vragen bij de receptie. Niets gevonden. Dan naar de hoofdingang - maar ook bij de algemene receptie zijn geen gevonden sleutels ingeleverd. Verdorie! Dit kan ik echt niet gebruiken, ik raak aardig gestresst. Nog een keer mijn tas overhoop halen en mijn zakken binnenste buiten keren.

waren alom aanwezig. Je had je rol in

Ik leef uit de hand van een geleerde.

half onder de auto lig, slaakt Joost een juichkreet. Hij heeft de sleutels gevon-

Hij is van wit en hij denkt blauw. Aan zijn verstand ontleen ik mijn wangedrag.

den. “Kijk, daar in de auto, in het contact.” Alleen een klein probleempje: de auto zit op slot. Wat nu? Wacht eens,

len, misschien is hij daar nog. Voor de derde keer gaan we naar de receptie. Ze staan daar op het punt om weg te gaan

Hij weet wie ik ben.

bezwete hoofd vertel dat de sleutels in

Hij is het oordeel van mijn daden.

legt Joost aan die dames uit: “Dat doet

Ik doe gek op zijn bevel. Hij is de geleerde.

ze wel vaker hoor, daarom is ze hier ook in behandeling.” De verbaasde gezichten van die dames, die nu totaal in de war zijn. Schitterend! Opeens zijn de rollen omgedraaid en ben ik de pati-

de dames over mijn afwijkingen te praten. Iedere keer als ik er weer aan terug-

we massaal de straat op. In Delta waren we verplicht Outspan sinaasappelen te eten terwijl we toch geen Zuid - Afrikaan uit wilden persen en we het apartheidsregime, zonder nuancering, verworpen. recalcitrant als ik de overeenkomsten zocht en vond in de rol die patiënten spel van de geneesheren en afdelingshoofden. Nu, dertig jaar later, is er nog moordenaar zeggen we niet meer zo massaal. Lang haar is niet meer raar. De activisten van toen hebben de nuance gevonden en zijn geïntegreerd in de maatschappelijk orde. Inspraak is er op alle fronten. In de psychiatrie kan je actief zijn in cliëntenraden, als

Hij weet hoe goed het voor mij is om gek te zijn.

ënt die gestresst is en vreemde dingen doet. En hij staat daar koelbloedig met

begrip voor de Vietnam oorlog gingen

steeds oorlog. Bush noemt dat vrede en

de gesloten auto zitten. Vol medeleven lenen ze mij hun telefoontoestel. Dan

moordenaar en tegen ons vaderlands

en leerlingen moesten spelen in het

want hun werktijd zit er op. Ze kijken me meewarig aan als ik met mijn rode,

duidelijk naar voren. Mijn wereldbeeld

Ja in de psychiatrie was ik toen ook al

had Ben niet toevallig een afspraak hier in de buurt voor zijn werk? Gauw bel-

je het proza van Arends leest komt dit was ook erg duidelijk. Johnson is een

Dan maar weer naar de auto, misschien liggen ze daar op de grond. Terwijl ik

de maatschappij maar te vervullen. Als

je niet te gek bent. Het gevaar van het communisme is geweken. We zijn er, wereldwijd, goed op vooruit gegaan. Toch maak ik mij soms ernstig zorgen

Uit: Vrijgezel op Kamers. ISBN 902340017

over hoe het zo verworden is met mij en de maatschappij. Hebben we niet zorgwekkende zorgmijders uitgevonden

denk, schiet ik in de lach. Dit zijn toch

die ook nog zorgen voor visuele over-

zulke kostbare momenten. Wat is het

last. Onze tolerantie zou te groot zijn.

zalig om midden in de druk dat ont-

Enkele jaren voordat de eerste Week

Afwijkend gedrag moet in de kiem

snappingsventiel van de humor te heb-

van de Psychiatrie georganiseerd werd

gesmoord. Normen en waarden zijn

ben. Even de druk van de ketel.

schreef Jan Arends dit gedicht. Ik begon

nieuwe toverwoorden en op scholen

toen aan mijn opleiding tot krankzinni-

wordt gemoord. Zou de psychiater R.D.

genverpleger (zo staat het letterlijk in

Laing niet een beetje gelijk hebben met

Fotografie: Ton Hensing

mijn diploma d.d.1974).

zijn stelling over een psychiatrische

Bron: Ypsilon Nieuws, augustus 2000

In deze periode vond ik (en velen met

diagnose als schizofrenie.

© Redactie Ypsilon Nieuws

mij) het niet moeilijk te kiezen tegen de

Een mislukte aanpassing aan een

onderdrukking van de patiënten. Delta

absurde realiteit.

was een totalitaire inrichting en alle ziekmakende aspecten (stigmatisering)

Jan B. Burger

[23]

Interview

Crisis –kaart

Adriaan Spaans, crisiskaart -medewerker

Met Zadkine in gedachten crepeert mijn hersengestel paranoïde droomgedachten verloederen mijn bewustzijn tot een hel. Aha, leve de crisis ‘t gaat weer mis, ’t gaat weer mis het panorama lijkt een quiz mijn brein is een en al duisternis. Science-fiction beelden racen af en aan verdwenen is de weelde van gelukzalig schouwen devils douwen je in benauwde touwen. De crisiskaart is een mascotte meneer mag ik uw codicil angst bevat mijn botten o, u bent aan de pil! Ben ik niet meer als een molecule even vragen aan ene Jules (Deelder) het stormt over de psyche -vlakten geruïneerd verzakte ik tot een onbewoonbaar huis ik waan mij in een gekkenhuis. Ik ga ondergronds zwarte diepten totaal honds

[24]

maar ik wil dartelen Wie is Adriaan Spaans? en niet dat vervloekte Ik ben 54 jaar, geboren Schevemartelen. ninger en sinds 1985 werkzaam in de zorg. Ik heb allerlei dinVanwaar die schorpioegen gedaan: begeleiden van nen vluchtelingen, jobcoach bij ik kus liever borsten als “De Opslag”, crisishulpverlener meloenen in het Nood Opvang Centrum, ik zie de mensen in de Adriaan Spaans gastheer op dagcentrum “Het straten Nieuwe Spoor”, ambulant begeleider de levensvreugd straalt niet bij de RIBW Rijnmond, begeleider bij Stichting Onder Dak, noem maar op. van hun gelaten. Verder ben ik op spiritueel gebied nogal Ik ben een crisis -mens actief. Weet je, ik zie mezelf als half een stuk geschonden land cliënt en half hulpverlener. In mijn soms is het een concentratiehulpverleners tijd werd mijn doen en kamp laten vaak fronsend gadegeslagen door even een borrel in mijn pens. collega’s en cliënten. Iets van: jij bent Toch heb ik het leven lief toch van de tegenpartij? Naast de persoonlijke gevoelens die het oproept ben ik voel me een madelief ik mezelf ook gaan zien als barometer: altijd is daar weer een lichtpunt waar ik word aangenomen of waar ik iedere lotgenoot zij dat gegund. vertrek. Dat zegt iets over de cliëntSteeds zijn er weer oases vriendelijkheid van die betreffende met magnifieke geestes-extases werkplek. Veelzeggend vind ik dat mijn na elke crisis -razzia vertrek op diverse werkplekken samenverschijnt er weer een reëel valt met een proces dat daar dan wordt aangeduid als “professionalisering”, wat fata-morgana. steevast betekent dat cliënten minder Wim Viskil

aan hun trekken komen . Trouwens, ook het uitvoerend personeel ervaart die ontwikkelingen doorgaans als een achteruitgang. De vaak ver-

onderstelde kloof tussen de hulpverle-

geraken. Het grotere verhaal

Kun je ergens een klacht indienen

ners en hun leidinggevenden. Hulpver-

is dat de acute zorg –de cris-

als je niet tevreden bent over de

leners zijn vaak best solidair met cliën-

isopvang dus- het stiefkindje

crisiskaart?

ten maar verkeren nogal eens in een

is van de GGZ, waardoor

Bij mij. Als bij een crisis niet

positie van onmacht.

mensen-in-crisis vaak niet de

gehandeld wordt volgens de

hulp krijgen die ze behoe-

afspraken, dan moeten hulp-

Sinds wanneer werk je bij het Basisberaad?

ven. De crisiskaart is geen

Als vrijwilliger sinds 1995. Ik zat in

doel op zich, maar een

allerlei werkgroepen o.a. over het Per-

middel om hier iets aan te doen. Met

ver een klacht krijg, dan regel ik een

soonsgebonden Budget, en over hoe we

een crisiskaart heb je een grote kans dat

gesprek met de betrokken partijen.

meer allochtonen kunnen bereiken.

in geval van een crisis de puinhoop te

Wat me nog levendig bijstaat is mijn

overzien is.

Arieta Nederveen

eerste werkgroep. We deden onderzoek

verleners hiervoor goede argumenten hebben. Als ik hiero-

Hoeveel mensen hebben inmiddels een crisiskaart?

naar de teloorgang van kleinschalige

Kun je als cliënt te allen tijde je crisiskaart

Veel te weinig: in Rijnmond zijn dat er

projecten, hoe die binnen de kortste

stop zetten?

33, en er zijn er zo’n 20 in de maak. In

keren worden opgegeten door monopo-

Ja, dat kan. Maar waarom zou je?

Amsterdam zijn er dacht ik rond de 60.

listen: Stichting Onder Dak en Dagcen-

We zijn nu bezig om de crisiskaart lan-

trum Het Nieuwe Spoor door de RIBW

Wat vind jij het belangrijkste aan de crisis-

Rijnmond, Stichting Op Weg door Bavo

kaart?

RNO, en het Wisman team door Stich-

Als je ooit in crisis bent geweest en je

Hoeveel tijd kost het gemiddeld om een cri-

ting Hillevliet. Op zich is daar weinig

hebt de machteloosheid ervaren van

siskaart te maken?

op tegen, maar wat je vaak ziet is dat

totaal overgeleverd zijn aan anderen,

Dat ligt er aan. Doorgaans voer ik drie

een paar jaar later dat klantvriendelijke

dan weet je dat op zo’n moment elk

gesprekken van een uur met de aanvra-

en laagdrempelige helemaal verdwenen

houvast winst biedt. De crisiskaart biedt

ger, maar daarnaast moet het verhaal

is. Als 10 jaar geleden iemand aanbelde

dit houvast. Maar vergeet ook niet dat

nog worden doorgenomen met al dege-

bij Stichting Onder Dak dan gebeurde

het maken van zo’n crisiskaart een heel

nen die hun handtekening zetten. Vaak

het wel dat hij nog diezelfde dag

proces is, waarbij je moet inzoomen op

kan dat echter ook schriftelijk en regel

geplaatst kon worden. Met de huidige

allerlei lastige vragen. Om een voor-

ik dit. Voor het hele proces moet je

indicatieprocedures duurt zoiets min-

beeld te noemen, “de eerste verschijnse-

toch gauw drie maanden rekenen.

stens zes weken. Het gaat goed fout

len bij een crisis”: hoe kan een ander

met de zorg.

aan jou zien dat je in crisis raakt? Wan-

Wanneer zou jij iemand een crisiskaart aan-

neer is het bij jou alarmfase 1? Dat zijn

raden?

Hoe ben je in contact gekomen met de crisis-

toch zaken die een mens niet dagelijks

Aan een ieder die ooit in crisis is

kaart?

en met plezier over denkt. Het is dus

geweest en die bij zichzelf denkt: dát

Het eerst hoorde ik er over van Jacqueli-

ook haast een stuk verwerking, waarin

nooit weer! De ervaring leert dat een

ne Compaijen op de plenaire vergade-

je met je behandelaars als gelijkwaardi-

crisis minder vaak optreedt bij mensen

ring van het Basisberaad. Dat zal in

ge partijen onderhandelt over de kaart-

met een crisiskaart, alleen al omdat (het

2000 geweest zijn. In 2003 kwam ik in

tekst, die zij uiteindelijk ondertekenen.

hebben van) zo’n crisiskaart zekerheid

dienst van het Basisberaad als Mozaïek-

We hebben het dan tegelijk over eman-

biedt. Dus de kaart werkt ook nog pre-

medewerker, maar gaandeweg ben ik

cipatie. Op de kaart staat ook de naam

ventief. Het is natuurlijk geen garantie

steeds meer uren gaan besteden aan de

vermeld van je vertrouwenspersoon:

dat zich nooit meer een crisis zal voor-

crisiskaart. Dat had te maken met aller-

degene die jouw belangen behartigt in

doen, maar áls er een crisis optreedt

lei omstandigheden, zoals ziekte van

geval van een crisis. Vaak is dat een

weten alle belangrijke partijen wat ze

collega’s en met het feit dat Mozaïk niet

familielid, een vriend(in) of een buur.

moeten doen of laten. En dat scheelt

goed liep, zal ik maar zeggen.

Bij die mensen merk je vaak een

een hoop gedoe!

delijk in te voeren.

opluchting als de crisiskaart af is: zij Kun je in tien woorden vertellen waarom de

krijgen dan een kopie en hebben dus op

Anja

crisiskaart belangrijk is?

papier staan waar ze op moeten letten

Als mensen een crisiskaart willen, dan kunnen ze

In tien woorden niet, nee. Laat ik eerst

en wat er van hen verwacht wordt bij

contact opnemen met:

uitleggen wat een crisiskaart is: het gaat

een crisis. Ook kennen ze de naam en

Basisberaad Rijnmond

om een kaartje dat je bij je draagt –net

toenaam van alle andere betrokkenen:

Adriaan Spaans of Arieta Nederveen

als je ziekenfondskaartje- waarop staat

wie moet er gebeld worden, wie doet

Tel: 010 – 466 59 62

wat er gebeuren moet mocht je in crisis

wat, noem maar op. Winst alom dus.

Email [email protected] [25]

Boekbespreking Leven met hooggevoeligheid, van opgave naar gave. Het kan zijn dat je last hebt van storingen uit je omgeving die anderen niet schijnen op te merken. Harde geluiden onttrekken je aan jezelf. Van een kennis, vriend of vriendin met (on)uitgesproken negatieve gevoelens raak jij van slag. In contact met iemand anders lijk je volkomen leeg te lopen. Een paar uur winkelen brengt je aan de grens van je vermogen. Je wilt naar huis, je in eenzaamheid terugtrekken en niets meer aan je hoofd hebben. Herken je dit? Dan raad ik je aan het boek Leven met hooggevoeligheid, van opgave naar gave te lezen. We zijn allemaal anders en gelukkig maar, zo vullen we elkaar mooi aan. Sommigen voelen zich echter zó anders dat ze niet meer goed kunnen functioneren en afhaken. Hooggevoeligen merken veel details en subtiliteiten op/voelen stemmingen van anderen aan /dromen, fantaseren en overwegen veel/zijn zorgzaam en bewust/ doen dingen graag in hun eigen tempo/houden van rust en stilte. Dit is een lijstje van mogelijke uitvloeisels van deze karaktertrek. De schrijfster gaat ervan uit dat je met hooggevoeligheid geboren wordt. Eén op de vijf mensen hebben dit meegekregen bij hun geboorte en zijn écht wezenlijk anders. Elaine Aron, pionier op dit gebied heeft al aangetoond in háár boek The highly sensitive person dat de prikkels die de hooggevoelige persoon aangeboden worden, op een veel complexere manier verwerkt worden in de hersenen. Dat vergt meer tijd en geeft meer intensiteit. Susan Marletta-Hart geeft er nu een iets andere wending aan in haar boek. Kennis van gezondheid en geluk Kun je niet leren, dat moet je ervaren. Zelf een hooggevoelig persoon heeft ze veel gehad aan haar opleiding voor Shiatsu-therapeut. Daar leert ze haar lichaam als uitgangspunt te nemen. Dit principe past ze toe in dit boek. In het eerste hoofdstuk behandelt zij hooggevoeligheid als karaktereigenschap. Vanuit sociaal historisch perspectief haalt ze aan dat priesters, zieners en helers vaak H.S.P.= Highly Sensitive Persons zijn. Haar inbreng vanuit de Shiatsu-filosofie is een aantal nuttige, praktische begrippen speciaal geschikt voor hooggevoeligen: Balans; Geaard zijn; Voedende energie; Loslaten; Kracht van de stilte. [26]

In het tweede hoofdstuk over lichaamsbeleving gaat ze ervan uit dat je lichaam jouw huis is. Leer de signalen daarvan te herkennen. Lao Tse Troebelheid wordt geklaard door bezinking Wat rust wordt opgewonden door beroering Ze behandelt zenuwen en zintuigen en nodigt je uit je eigen prikkels te ontdekken om opeenstapeling te voorkomen. Intuïtie is meestal goed ontwikkeld bij hooggevoeligen en dat kan je ontwikkelen bij rust en contemplatie. Ontspanning is belangrijk voor iedereen en zeker voor hooggevoeligen. Ze heeft tips daarvoor, bijv: Jezelf accepteren zoals je bent en daar ook met respect mee omgaan. Ook heeft de auteur het over angst(en) en emoties. Emoties zijn eveneens signalen van het lichaam, niet meer dan dat. Zij geeft tips hoe je om kunt gaan met (te) heftige emoties: in balans komen en daarbij is “Aarden” heel belangrijk. Zij geeft bijv. een oefening om te gaan staan als een boom, stevig geworteld in de aarde. Ben je onrustig of overprikkeld? Ga eens een tijdje onder een boom zitten.

Onrustig of overprikkeld. Hier heb je een boom

In hoofdstuk drie “In de wereld staan”, behandelt ze problemen over contact met andere mensen en werk. Stem altijd af: wil ik dit wel? Wil ik dit niet? Uit Narzis und Goldmund – Herman Hesse: Het is onze taak niet elkaar te vinden Net zo min als de zon en de maan elkaar vinden Of de zee en het land Wij tweeën beste vrind, zijn zon en maan, zee en land. Ons doel is niet in elkaar over te gaan, Maar inzicht in elkander te verwerven En dat de één in de ander leert zien en Eerbiedigen wat deze is, Tegenhanger en vervollediging van de ander.

In hoofdstuk vier: “Kwaliteiten, heeft Susan Marletta- Hart het over “Kracht” in zachtheid. Bijv. Het zachte water vormt de hardste steen. Hoe je terug kunt keren naar je zachtheid als je verbitterd geworden bent doordat je te vaak gekwetst bent. Je zou jezelf kunnen voeden met humor LACH zoveel je kunt, daarmee bevorder je de aanmaak van natuurlijk valium! Je kunt je als hooggevoelige heel erg verbonden voelen met alles en iedereen om je heen. Het is dan belangrijk je eigen grenzen te trekken. Leer daar contact mee te maken bijv. met je eigen huid o.a. door massage. Leer onderscheid te maken tussen gedachtes en gevoelens en verbind je met beide. Hoofdstuk vijf gaat geheel over hooggevoelige kinderen met tips voor ouders. In hoofdstuk zes behandelt ze therapieën en strategieën. Hooggevoeligen uit probleemgezinnen lopen een groter risico om angsten en depressies te ontwikkelen in vergelijking met niet-hooggevoelige volwassenen uit probleemgezinnen. De kans op zelfmoord is hoger. Hoe vroeger in het leven problemen zich voordoen en hoe meer ze ingebed lagen in de verhouding moeder-kind, hoe dieper en langduriger de trauma’s op latere leeftijd. Mensen met een hooggevoelige aard die op dit moment kampen met grote problemen raadt zij aan deze grondig aan te pakken. Onbegrip is daarbij één van de grootste problemen. Zoveel personen met allerlei verschillende kenmerken herkennen zich in de omschrijving van hooggevoeligheid, terwijl ze zich in de categorieën waarin ze door hun psychiaters zijn geplaatst (manisch –depressief; schizofreen; borderline; derealisatie; depersonalisatie/ dissociatie, lang niet altijd herkennen. Het zou beter zijn diagnoses te stellen in termen van kwaliteiten. Mijn conclusie. Ik vind het een duidelijk geschreven boek met veel voorbeelden uit de praktijk, regelmatig samenvattingen en praktische tips. Goed te lezen en overzichtelijk. Over voeding vind ik haar aanwijzingen te karig, maar ja, zoals zij al aangeeft ieder mens is anders en je zult het zelf uit moeten zoeken. Zij geeft daar vele en goede aanwijzingen voor. Als je je aangesproken voelt (zoals ik) dan kan je lekker aan het werk! Leven met hooggevoeligheid, van opgave naar gave -Susan Marletta-Hart / Ten Have-Baarn, €17,50 Foekje Bok Fotografie: Ton Hensing

[recept] Haringsalade

Doe olie, azijn, ui, zout en peper in een kom.

Ingrediënten:

Klop met een garde of

3 zure haringen, overdwars in reepjes gesneden

mixer alles goed door elkaar tot een emulsie ontstaat. (de saus

2 zure appelen, in blokjes gesneden

wordt dan dik en troebel)

1 ui, gesnipperd

Breng zonodig op smaak met nog wat peper en zout.

1 kleine rode biet, in blokjes gesneden 6 augurken, gesnipperd

Bereiding:

500 gr aardappelen, gekookt en in blokjes gesneden

Doe de vinaigrette in een grote kom.

vinaigrette saus

Schep vervolgens de haringen, appelen, ui, rode biet, augurken

slabladeren

en aardappelen door de saus.

3 eieren, hardgekookt

Zet de kom goed afgedekt ± 30 minuten in de koelkast om de

mayomaise4

salade in te laten trekken.

4 eetl. peterselie, fijn gehakt

Beleg een ovale, platte schaal met slabladeren.

2 augurken, tot waaiertjes gesneden

Prak de eidooier fijn en hak het eiwit in kleine stukjes. Schik de salade in een ovale vorm op de slabladeren en

Voor de vinaigrettesaus:

bestrijk hem met mayonaise.

5 a 6 eetl. olie

Leg er in de breedte om en om rijtjes eidooier, peterselie en

2 eetl. kruidenazijn

eiwit op.

½ eetl. zout

Garneer de uiteinden met de waaiertjes augurk.

versgemalen peper

Serveer met bruin brood of toast en boter bij.

1 sjalot of kleine ui, fijn gesnipperd

Ervaring(en) gezocht met opname Interviews over ervaringen met opname

gesties geven voor verbetering van de gang van zaken rond-

René Kragten en Ton Hendrix (medewerkers van het Basisbe-

om opname. Enzovoorts.

raad) willen graag in contact komen met mensen die recente ervaring met een opname en die hier iets over willen vertel-

Het interview zal ongeveer een uur duren en je krijgt hiervoor

len. Het kan daarbij gaan om een instelling voor psychiatri-

een vergoeding van 10 euro (in de vorm van een cadeau-

sche zorg, verslavingszorg of dak- en thuislozenzorg.

bon). Wij hopen van harte dat je aan de interviewronde wilt meedoen!

De interviews gaan over je ervaringen met de opname. Ben je tevreden over de opname, het verblijf, de manier waarop je opgenomen werd, de gang van zaken op de afdeling. Ben

René Kragten en Ton Hendrix

je voorbereid op het ontslag en op welke manier. Kun je sug-

Telefoon (basisberaad) 010 - 466 59 62

[27]

[strip]