Denkraam. gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond nummer december 2007

Denkraam www.denkraam.info Geestelijke Gezondheidszorg Maatschappelijke Opvang Verslavingszorg

gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond

[1]

nummer 29-30 - december 2007

Redactie: Irmlinda de Vries, Koos Bijlholt, Michiel van Gog, Natasja Schreuder, Loyce van den Berg, Ester de Bruin, Hinke Vissia, Jan W. Bijl, Tamara Vick, Frans Kroll, Gio van Beek, Peter Hersmus, Anja en Michael Siebel. Eindredactie: Ernest Smit, Jan B. Burger, Martin Luycx en Bas van Bellen. Correspondenten: Natasja Schreuder, Bert Aben, Ton Hendrix, Ronald Oosterhof, Ron Bok, Ronald Mathijssen, Desirée Blauw, Tamara Vick, Irmlinda de Vries, Jennifer van Vliet, Bas van Bellen, Michael Meijers, Foekje Bok, Nico den Hoorn, Stephanie Joy Eerhart, Michael Siebel, Katja van Geffen, Martin Lusse, Carla Berkhof, Els Dik, Katja van Geffen. Fotografie: Michiel van Gog, Jan B. Burger Voorkant: Rebirth, Hans Manywalks Achterkant: Sterrendal, Natasja Schreuder Strip: Geen strip Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam. Verzendklaar maken: Datawerk, Rotterdam. Distributie: Postdienst Vredehof, Rotterdam. Verspreidingsgebied: Regio Rijnmond, de Hoekse Waard, Voorne-Putten en de Zuid Hollandse Eilanden. Oplage: 2700 exemplaren. Redactieadres: (ook voor een gratis abonnement) Postbus 21078 3001 AB Rotterdam tel: 010-7502123 / 010-4665962 E-mail: [email protected] Website: www.denkraam.info

Deadline nummer 31: Verschijning: vanaf februari 2008

[Denkraam]

Colofon

Inhoud winter 2007 1.

Cover ‘Rebirth’, een kunstwerk van Hands Manywalks

2.

Colofon Opgesteld door de eindredactie

2.

Inhoudsopgave Door Bas van Bellen

3.

Van de redactie Door Teus van Wijk, met daarin de oplossing van de schaakrubriek

4.

Diverse artikelen Voor auteurs en fotografen verwijzen we graag naar het colofon

35.

Recepten Behoeft geen nadere uitleg.

36.

Achterkant Sterrendal. Promotie voor de dichtbundel van Natasja Schreuder

En verder Geen strip Geen column Maar wel een nieuwe rubriek: de schaakrubriek.

Projectondersteuning: Teus van Wijk, Basisberaad Rijnmond (hoofdredacteur) Tel: 010 – 7502123 / 010 – 4665962 Fax: 010 - 4660070 e-mail: [email protected] ‘Denkraam’ is een onafhankelijk magazine. Het is een product van de gezamenlijke cliëntenraden uit de GGz, Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg uit regio Rijnmond in samenwerking met Basisberaad Rijnmond. Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid. Alle in deze uitgave opgenomen artikelen mogen niet worden overgenomen zonder toestemming van de opsteller. De redactie kan besluiten ingezonden bijdragen zonder opgave van reden niet te plaatsen, in te korten en/of taalkundig te bewerken. Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend zijn.

[2]

Voor informatie die onvolledig of onjuist is opgenomen in de inhoudsopgave aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid.

nummer 30

nummer 30

Van de redactie.

Voor u ligt nummer 29/30 van Denkraam. We hebben naar onze mening een leuk gevarieerd nummer in elkaar weten te zetten zodat u veel leesplezier kunt beleven tijdens de feestdagen.

Allereerst wil ik mijn redactieleden, correspondenten en fotografen danken voor hun

tomeloze inzet die ze het afgelopen jaar hebben geleverd. Ik mag natuurlijk niet verge-

ten dat dit jaar José Bonouvrier en Bas van Bellen te feliciteren zij hebben een betaalde baan gekregen bij het Basisberaad Rijnmond. José als receptioniste en Bas als duizend-

poot. Nogmaals Van harte gefeliciteerd. Ook hebben wij dit jaar weer een aantal nieuwe redactieleden mogen verwelkomen we blijven groeien en dat doet me deugd. (1. Te5+ Kg4; 2. f3#) Trots ben ik ook op de redactie omdat dat we dit jaar voor de Cliëntenbond GGz OndersteBoven hebben gemaakt. Het gaf extra druk maar we

hebben ons er kranig doorheen geslagen. De ontwikkelingen bij Denk-

Openbare redactievergadering Denkraam

raam gaan in een langzaam tempo door. Zo zijn we druk bezig

geweest met het Lay – outen en hebben een aantal opdrachten

binnen weten te halen, opdrachten op landelijk niveau maar ook lokale opdrachten. Kortom we groeien en groeien en groeien. Leuk is ook dat we van een van onze redacteuren (Natasja Schreuder) een dichtbundel hebben uitgegeven (zie achterkant van dit nummer) in dit

nummer vind u zes van haar gedichten die in de bundel staan. (2. b6 – Datum:

vrijdag 25 januari 2008

Ka8; 2. Tc8#)Volgend jaar zullen er meer dichtbundels gaan verschij-

Tijd:

10.00 – 12.00 uur

nen. Als ze uitgegeven zijn zullen we u daarvan op de hoogte stellen.

Locatie:

p/a Basisberaad Rijnmond

Volgend jaar februari zullen we ook een special, als bijlage, toevoegen

Zomerhofstraat 80 -86 (2e etage)

dit vanwege het feit dat Denkraam deze maand vijf jaar bestaat. In die

Rotterdam

vijf jaar is er een hoop gebeurd en hebben we ons weten te ontwikke-

Tel: 010 – 7502123

len tot een, in de regio, gewaardeerd en gerespecteerd magazine. We

e-mail: [email protected]

hebben ons bestaansrecht inmiddels bewezen en Denkraam is niet meer weg te denken in de regio. Ook buiten de regio wordt Denkraam

De redactie nodigt de lezers van Denkraam van

verspreid. Dit betekent ook dat we landelijk steeds meer bekendheid

harte uit om deze vergadering bij te wonen.

krijgen. Dit betekend heel veel voor ons en bevestigd het feit dat we op de goede weg zitten. Het was de bedoeling dat we deze bijlage in

Thema van de bijeenkomst is het magazine Denk-

dit nummer zouden bijvoegen, echter de herfst bladeren vielen nogal

raam zelf: wat vindt ú van Denkraam?

hard en we kregen het dit jaar niet voor elkaar. We zijn een beetje

Kom langs op vrijdag 25 januari!

moe en hard aan vakantie toe, gelukkig kunnen we de laatste week van december hiervan en er volgend jaar weer fris en vrolijk tegenaan kunnen. (3. Tg6+ - h x g6; 2. Dh8# of Tg6+ - Tg7; 2. D x g7#) Ik mag natuurlijk niet vergeten om Datawerk (verzendklaar maken) Vredehof (verspreiding) en Argus (drukker) te bedanken voor de geleverde diensten in het afgelopen jaar. Met name Argus die dit nummer onder zware druk gerealiseerd hebben. Cor, Wilko, Jhon, Lucy en Janette, mijn hartelijke dank hiervoor. Ten slotte wil de redactie nog even stil staan bij het overlijden van Jan van Atten en Vivian Joeglal. Beiden hebben zich geruime tijd ingezet voor het Basisberaad Rijnmond, en waren bezoekers van het eerste uur. Jan van Atten is oud bestuurslid en was bij leven en welzijn en trouwe en kritische bezoeker van de Plenaire Vergadering. Vivian Joeglal bezocht ook trouw de Plenaire Vergadering en was actief binnen diverse werkgroepen van het Basisberaad. Hun inzet en inbreng zal zeker worden gemist. Ik wens u allen fijne dagen en een voorspoedig 2008 toe in gezondheid en geluk. Namens de redactie, Teus van Wijk, hoofdredacteur.

[3]

zin en onzin Steunpunt Butterfly, een cliëntgestuurd

Hoe moeilijk kan een naam zijn? Marian-

En hoe heet dat nieuwe besturings-

project, gaat een sinterklaasfeest organi-

ne Huis wordt in de redactie consequent

systeem ook alweer, Teus? Windows

seren. “Sinterklaas en Zwarte Piet hebben

Marianne Muis genoemd. Francisca geeft

Vestia?

we al geregeld,” aldus Bert Spaans, “het

daar echter een andere draai aan: “Ha die

zijn ‘gewoon’ cliënten.” Martin ziet het

Petra!” Onze redactielid heet dus Petra

“Daarnet toen ik binnen kwam, kwam ik

echter anders: “Je hebt dus mensen die

Muis?!

net binnen” aldus een van de doelgroepambassadeurs bij het Basisberaad. Ook

dénken dat ze Sinterklaas zijn.” En wat voor een depressie heb jij? “Van

anderen lijken moeite te hebben met hun

Een rookvrije psychiatrie? Koos ziet het

deze depressie krijg ik pijn in mijn lach-

eigen aanwezigheid. Wanneer is Willem,

anders: “we kunnen beter streven naar

spieren”, aldus Tamara.

een van de drie staatadvocaten, aanwezig? “Morgen ben ik aanwezig. Maar

een psychiatrie-vrije roker.” Is Koos niet al geruime tijd gestopt met roken?

“De hoogbegaafde redacteur en de hoofd-

ehh…vandaag ben ik ook aanwezig.”

redacteur.” Natasja heeft het over Bas en Hoe verward kan Bas zijn? Op zoek naar

Teus.

“Formulieren fetisjisten kunnen hier in Nederland goed terecht,” aldus collega

zijn telefoon, dwaalt hij het hele pand rond. En waar heeft hij uiteindelijk zijn

Over hoogbegaafdheid gesproken:

John Ruitenberg van Clip, die regelmatig

telefoon gevonden? Gewoon, in zijn hand.

GGzPlaza huurt Stephan in om cursus te

mensen helpt met het invullen van for-

geven bij GGzPlaza. Stephan is intussen

mulieren.

Hoe verward kan Teus zijn? De telefoon

helemaal ingewerkt bij GGzPlaza. Hij zet

zit gewoon in zijn zak, dat weet Teus wel

zelf alles klaar, zet koffie, geeft les, en

“Ik heb nog een foto van toen ik 20 jaar

te vinden. Alleen krijgt hij klachten van

sluit dan vervolgens alles weer af. Maar

was. Toen was ik echt een lekker wijf”,

José, hij is telefonisch niet bereikbaar.

waar heeft Stephan de reservesleutels

aldus Paul de Breet. We beginnen te twij-

“Hoe kan dat nou?” vraagt Teus zich af.

van de kluis gelaten? Gewoon, in de kluis

felen aan zijn mannelijkheid.

Het antwoord laat zich raden: het geluid

waar niemand bij kan. Het Cliënten Infopunt (CLIP), onze overbu-

van de beltoon staat uit! Uit de e-mail: “Geachte redactie en Bas…”

“Tas?.....Ja?!” Spreekt Natasja nou tegen

ren, brengen tweemaandelijks een

zichzelf of tegen haar tegen haar tas?

nieuwsbrief uit. Dit wordt door hun zelf gekopieerd. Wel zo makkelijk, zeker met

Uit de voorstelronde bij een redactiever-

Onze fotograaf Michiel volgt een fotocur-

het kopieerapparaat dat met zijn geavan-

gadering: “Ik ben Loyce, en ik weet mijn

sus. En dat is maar goed ook. “Ik moest

ceerde functies ook kleine boekwerkjes

naam!” Uit eerdere notulen blijkt dat dit

een flitser nemen zonder een flitser.” We

kan kopiëren en vouwen. Maar je moet

wel eens anders is geweest.

hopen dat Michiel wat leert bij de cursus.

wel een beetje opletten bij het kopiëren. Stel, het kopieerapparaat loopt vast. Je

“Mijn reikwijdte is 1 meter 20”, aldus onze

Wij zijn blij dat Teus de hoofdredacteur is

moet dan de originelen weer invoeren en

hoofdredacteur. Het blijkt over zijn veters

van Denkraam, en niet de computerex-

de opdracht opnieuw instellen. Dat is

te gaan.

pert. In de vorige uitgave rapporteerden

toch vrij makkelijk, denk je dan. Toch niet.

we al hoe Teus een computer ‘repareert’,

Nadat het kopieerapparaat was vastge-

José, voormalig redactielid van Denkraam

namelijk door er hard op te slaan. Nu

lopen, het papier was verwijderd en de

en nu secretaresse bij het Basisberaad,

gebeurt het dat Teus op een ochtend druk

opdracht opnieuw is ingevoerd, komt

heeft een zeer goed taalgevoel. Althans,

bezig is de harde schijf van een computer

Marja er achter dat in de nieuwsbrief per-

dat vindt ze zelf. Wij hebben daar een

op te ruimen, nadat de computer had

soonlijke gegevens zijn opgenomen. “Ik

ander idee over. “Voor het Damesberaad

gevraagd om dit te doen. Natuurlijk moet

vond de papieren bij het kopieerapparaat,

een Basisfiets”, aldus José, wiens fiets is

het prullenbakje onder Windows geleegd

en heb ze er zo weer in gestopt. Heb ik

gestolen. En José, wat is nou het verschil

worden, maar waar kan je deze ook al

me vergist?” aldus een verbaasde Marja.

tussen een gigolo en een piccolo? Enne…

weer vinden? Na een half uur zoeken

Gelukkig kwam ze er achter voordat de

“ben ik nou kippig, of ben ik nou kippig?”

komt Teus er achter: gewoon op het

nieuwsbrief 2700 maal was afgedrukt.

Een van die twee opties is in ieder geval

beeldscherm.

waar!

[4]

DAC “de roze wimpel” dat niet zitten, maar ik werd naar binnen geduwd. En toen werd

Matten

het warrig. Ik zat op mijn barkruk en ineens zag ik dat mijn vriend op de grond gemept werd. Hij kwam met zijn hoofd tegen

Een aantal maanden geleden moest ik een vriend te hulp schie-

de ruit van de voordeur en die knalde uit elkaar. Ik bedacht me

ten. Hij had geld op zak en wilde coke gaan gebruiken. Kom, ik

geen moment en belde snel 112. Toen de politie vroeg waar het

heb je nodig. Het regende buiten en ik had er niet veel zin in.

was moest ik door de kluwen mensen heen naar buiten om te

Vanaf Rotterdam – Zuid naar Crooswijk, en dat is nogal een

kijken in welke straat ik was. Ik gaf het door. Toen ben ik boven-

behoorlijke afstand op mijn scootmobiel. Ik wist ook niet precies

op die mensenmassa gesprongen, en heb ze er allemaal afge-

waar hij woonde, ik nam de wegenkaart mee, maar ik vergat

sleurd. Nadat ik dit gedaan had kon ik gaan kijken of mijn vriend

mijn leesbril, dus daar had ik niet veel aan. Dan zie ik niets in het

gewond was en, ja hoor, flink bloeden aan zijn hoofd en hij raak-

donker en de straatnaambordjes kon ik dus ook niet lezen. Dan

te buiten bewustzijn. Ik probeerde hem in de stabiele zijligging

wordt het moeilijk om het juiste adres te vinden. Nadat ik bij de

te krijgen maar dit lukte niet echt. Gelukkig kwamen de politie

rijksweg uitkwam en daarna ergens in Kralingen, ben ik een

en de ambulance er aan. Toen gebeurde er iets wat ik tot nu toe

potje gaan vloeken en ik heb mijn vriend gebeld dat ik de weg

niet begrijp. Volgens de politie was ik degene die mijn vriend

niet kon vinden. Ik werd erheen geloodst en zeiknat kwam ik

tegen de grond had geslagen. Ik ontkende dat natuurlijk, maar

anderhalf uur later aan. Meneer was al danig onder de invloed

de politie zei dat ik bloed aan mijn handen had. “Ja natuurlijk”

van alcohol en sprak met een dubbele tong. Toch wilde hij naar

riep ik, “Ik moest toch kijken waar hij gewond was!” De politie

de kroeg. Ik vond dat niet zo’n goed idee maar ik liet me ompra-

geloofde dat, en nadat ik me gelegitimeerd had kon ik vertrek-

ten en we gingen op weg. Eenmaal in de kroeg aangekomen

ken. Stront lazerus en niet wetende waar ik was, kon ik naar huis

werd het gezellig, een paar biertjes en wat biljarten. De kroeg

gaan en moest ik mijn vriend achterlaten zonder dat ik wist hoe

ging sluiten en we namen nog een afzakkertje voordat we naar

hij er aan toe was. Compleet bezopen kom ik in de beschermde

huis gingen. Toen hij af moest afrekenen bleek dat hij geen geld

woonvorm aan, het was half drie in de nacht en de begeleiding

op zak had. Daar sta je dan. Ik zei dat hij maar even met de scoo-

schrok zich een hoedje toen ik vertelde wat er gebeurt was. Ik

ter naar huis moest rijden om geld te halen en dat ik wel bleef

kon natuurlijk niet in slaap komen, en tegen de ochtend viel ik

wachten. Ik was inmiddels ook niet meer helemaal helder en

pas in slaap. Toen ik wakker werd probeerde ik mijn vriend te

begon een praatje pot met de barkeeper en nam nog maar een

bellen maar hij nam niet op. Ik was er niet gerust op, maar ik kon verder niets doen dan te wachten tot hij zelf zou

we gaan richting huis. Onderweg zag hij een Antilliaanse

bellen. ’s Middags belde hij eindelijk terug en hij wist

kroeg en hij wilde daar nog een afzakkertje nemen. Ik

totaal niet meer wat er was gebeurd. Hij wilde aangifte

vond het maar een obscure bedoening en wilde in eerste

gaan doen bij de politie, dat heb ik hem maar afgera-

instantie niet mee naar binnen, maar mijn vriend kan

den. Hij was per slot van rekening het hele gedoe

goed manipuleren en omdat ik niet al te fris meer was,

begonnen. Hij schaamde zich diep, zei hij. “Dat is maar

liet ik me ompraten. Ik, groen als gras, wist niet dat je

goed ook”, zei ik. De dag erna zag ik er behoorlijk bont

beter niet een Antilliaanse kroeg binnen moet stappen. Ze zijn niet erg gesteld op blank publiek. Eenmaal binnen bestelde mijn vriend twee tequila’s en die moest ik op een speciale manier drinken. Ik meen dat ik een stukje citroen moest opsabbelen en daarna iets met zout. Tussen die handelingen door zei mijn vriend: “Nu moet je goed opletten, nog even en er ontstaat ruzie”. Ik begreep hem niet en dacht dat hij maar wat raak zat te lullen. Na een paar minuten was het inderdaad hommeles. Een scheldkanonnade van heb ik jou daar. Wijselijk nam ik mijn vriend mee naar buiten maar de mensen die in die bar waren kwamen ook naar buiten om verder ruziën. De eigenaresse probeerde de boel te sussen en nodigde ons uit om nog wat te drinken op kosten van de zaak. Ik zag

[column]

paar afzakkertjes. Mijn vriend komt terug met het geld en

en blauw uit en ik was nog een beetje geschokt door wat er allemaal gebeurd was. Toch vind het wel een smeuïg verhaal, en ik voel me een beetje stoer, dit omdat ik al die mensen van hem heb afgesleurd. Eigenlijk mag ik, achteraf gezien, blij zijn dat ik nog leef. Voor het zelfde geld hadden ze wapens gehad en had ik het er minder goed van af kunnen brengen, of zelfs wel vermoord kunnen worden. Ik heb mijn vriend op het hart gedrukt dat hij zoiets nooit meer moet doen en als hij weer een beetje de weg kwijt is dat hij dan moet luisteren naar wat ik zeg. Carla A.M. Berkhof

[5]

MAD PRIDE IN BRUSSEL De Belgische stichting Uilenspiegel, die de belangen van psychiatrische patiënten verdedigt, bestaat 10 jaar en het was tijd voor een bijzondere manifestatie.

(Canada). Dan Taylor vertelde me later dat hij gesponsord door het Nederlandse X min Y Fonds naar Brussel had kunnen komen. Zou ook in Nederland een dergelijke dag georganiseerd zou kunnen wor-

Op 6 oktober werd in Brussel een Mad Pride optocht gehouden. Een actie voor patiëntenrechten en tegen stigmatisering. Een voor mij onverwacht groot aan-

dag stonden reportages in de Standaard

den? Nadat ook Stephane de Geest, de

en de Morgen. Tijdens de demonstratie

voorzitter van Uilenspiegel op het Soli-

werden leuzen gescandeerd als: “Ieder-

dÁrt podium aan het woord was

een abnormaal!”, en "Geef ons heden

geweest, gaf deze (letterlijk) de fakkel

geen dagelijkse pil" en op een spandoek

over aan Caro Bridt van de Schakel, een

stond ‘’Psychatrie: oorlog tegen de ziel”,

organisatie voor armoedebestrijding.

en ‘Exprimons notre folie”. De voorbij-

‘’Armoede leidt tot psychische proble-

gangers keken geïnteresseerd op, er ont-

men en psychische problatiek leidt tot

stonden gesprekjes langs de route. De

armoede’’. Caro werkt als ervaringsdes-

bedoeling van deze manifestatie om het

kundige in een GGz-instelling. Interes-

stigma weg te nemen waar de GGz-

sant was te horen dat er in België zoiets

gebruikers onder lijden, is in ieder geval

bestaat als erkende ervaringsdeskundig-

deels gelukt. We waren gek en we waren

heid op het gebied van armoede en uit-

er trots op.

sluiting.

tal mensen had zich verzameld. Volgens Rafael Daem, organisator, zo’n 200, en later groeide dit nog tot misschien wel

Solidariteit en samenwerking

Ook door het prachtige weer was er een

300 mensen. Het was de eerste keer dat psychiatrische patiënten

Juist ook door de samen-

betoogden in België. De

werking met andersoorti-

meerderheid van de

ge organisaties en het

optocht bestond uit (ex-)

vriendelijke karakter van

GGz-cliënten, maar er lie-

de manifestatie kon er

pen ook solidariserende

goodwill gekweekt wor-

psychologen en andere betrokkenen mee. Mensen waren op eigen kracht gekomen, uit alle delen van het land. Het grootste deel van de deelnemers was Vlaamstalig, maar er werd ook

land was Wegloophuis Utrecht zichtbaar aanwezig met een eigen spandoek. Ik liep, als iedereen, met een sticker “ik ben solidair, je suis solidaire – geef ons onze rechten’’. Er waren vele spandoeken en borden met creatieve teksten: “Zotten zijn sociaal, zonder hen geen normalen”. Tijdens de optocht werd er voortdurend gefilmd voor de televisie, er was veel pers. De volgende [6]

[verslag]

Frans gesproken, het is nu eenmaal Brussel. Uit Neder-

opperbeste stemming.

den. De laatste kilometers

Debat over stigmatizering

werd de optocht begeleid

Na de optocht, toespraken en muziek

door muzikanten van het

was er een debat in het nabijgelegen

Solid’Art Festival dat tege-

gebouw van de Bibliotheek. Het zaaltje

lijk op het Muntplein

zat vol met meer dan 50 mensen. Er was

werd gehouden. De deel-

een forum met daarin ook iemand van

nemers verklaarden zich solidair

GGz-België: Joris Casselmans. Dit gezel-

met de strijd van de psychiatrische

schap sprak afwisselend drie talen, van

patiënten. Op het podium van Soli-

het Frans heb ik niet veel opgevangen.

d’Art werd een korte presentatie

Belangrijkste thema was stigmatisering.

gehouden waarbij ook Dan Taylor

Er waren zoveel mensen in de zaal die

van MindFreedom uit Ghana aan-

hierover hun eigen ervaringen wilden

wezig was. Deze had al eerder in

vertellen, dat het forum nauwelijks aan

Accra een dergelijke manifestatie

bod kwam. Rafael Daem van Uilenspie-

georganiseerd. Eer-

gel: ‘Tijdens de tien jaar

der werden er ook

dat wij bestaan, is er bit-

al vergelijkbare

ter weinig veranderd. Psy-

evenementen geor-

chiatrische patiënten blij-

ganiseerd in onder

ven nog te vaak in de kou

meer Massachu-

staan. Eindelijk kunnen

setts (VS), Toronto

deze mensen zich laten

en Vancouver

hun rechten laten gelden. Dit zijn mensen die anders zijn. Sommigen van hen kunnen gewoon niet overweg met de druk die de hedendaagse economische maatschappij op hen legt. Heel veel mensen worden niet beter van hun medicijnen. Mensen lopen er dan bij als zombies, wat de stigmatisering nog verder in de hand werkt. Er wordt op hen neergekeken of ze worden met wantrouwen

[gedicht]en]

horen, hun grieven naar voor brengen en

Toonloze takkenherrie Het regent hele dagen kattenpis, de keien bestaan uit koeienstront. Vogels vallen ontsierd dood uit de bomen, door een teveel aan vervuilde lucht. Paarden zijn weerzinwekkende menseneters, doordat het gras dorder is dan de droogte zelf. Insecten krioelen als eeuwige stoorzenders over je bord waar het vreten op ligt wat alleen nog lekker is om uit te schijten. Prinsen, feeën en tovenaars zijn leugens en alle sprookjes die zijn uitgegumd. De wereld blijkt een vierkant en de hemel is gevallen, miljoenen mensen proberen elke dag overeind te blijven door te dansen op het elastiek der hoop.

bekeken omdat hun ziekte niet ernstig wordt genomen. De Mad Pride biedt een forum aan de ervaringsdeskundigen in de geestelijke gezondheidszorg en schudt

En wij zijn er deel van terwijl het hele dagen kattenpis regent.

de publieke opinie wakker. De Mad Pride viert de creativiteit, de kracht en de

Natasja Schreuder

weerbaarheid van de menselijke geest.’’ Ton Hendrix

De prop Als een grote prop Ligt het daar Midden op de straat De wind waait op Daar gaat de prop Stil kijk ik En wens Dat ik Die prop kon zijn Natasja Schreuder

[7]

Aanraken --- Wat raakt je én wat niet.. Wat betekent aanraken precies? Niemand kan dit voor elkaar invullen. De één vindt aanraken prettig waar het bij de ander een heftige schrikreactie teweeg brengt. Waarom raken wij elkaar aan?. En hoe belangrijk is aanraken voor ons?

gen we dan ‘sorry’, de manier waarop we

en Lot gaat liever een stukje wandelen

elkaar aanraken zegt dan ook iets op de

met de hond. Wie van de vier ook iets

manier van hoe we in het leven staan en

doet wat jouw aanspreekt, ze doen het

zegt ons alles over onze relaties! Heb je

ieder voor zichzelf omdat ze zelf aange-

er ooit zo over nagedacht?

raakt worden door het plezier en de vol-

Aanraken is niet alleen natuurlijk, maar

doening die ze eraan overhouden.

ook nog eens heel gezond!

Vraag jezelf eens af, denk er eens over

Gezonde aanrakingen geven ons geen

na: waar word ik door geprikkeld, wat

onaangenaam gevoel, het brengt ons

raakt mij letterlijk als ik erover nadenk?

niet in de war en het kwetst ons niet,

Kan ik iets verzinnen waardoor ik denk

sterker nog: het doet ons goed! Doordat

dat ik erdoor aangeraakt word? Probeer

we soms iemand een knuffel of een kus

het!

kunnen geven, komen we zelf innerlijk weer in beweging!

Tot slot

Vraag jezelf eens af, denk er eens over

Ben jij iemand die moeite heeft met aan-

Aanraken is intimiteit. En intimiteit is

na: kan ik om een aanraking vragen als

raken, of het accepteren en vinden van

belangrijk voor een mens. Dat moet je

ik daar behoefte aan heb, of stoot ik met

aanraken, zowel geestelijk als lichame-

maar net binnen kunnen laten komen!

mijn houding elke vorm van aanraking

lijk, hier wat tips!

Als je als kind weinig (of teveel!) aange-

(intimiteit) af? Wat denk ik als iemand

Raak jezelf eens aan en doe dit bewust.

raakt ben kan je hier waarschijnlijk de

mij zomaar aanraakt, voel ik mij aange-

Leg een hand op je arm of op je gezicht

gevolgen nog van proeven. Hoe dan ook,

vallen ‘in mijn natuur’?

en ga eens na wat je voelt en wat je erbij

Aanraken linkt met intimiteit

over de vervelende consequenties van aanraken wil Denkraam het nu niet heb-

denkt. Het is niet stom om dit te doen. Geestelijke aanraking

Het is natuurlijk, omdat wanneer je niet

ben. Aanraken, aanrakingen, liefkozin-

Naast de prikkels (het voelen en denken)

gewend ben jezelf aan te raken, je waar-

gen, knuffels en ‘geestelijke aanraking’ is

van lichamelijk aanraken, is het ook

schijnlijk ook meer moeite zult hebben

iets wat een mens nodig heeft! Je zou

belangrijk dat een mens geestelijk aan-

met het aanraken van andere mensen.

het een van onze basisbehoeftes kunnen

geraakt wordt. Geprikkeld dus.

Heb je het idee dat je geestelijk door

noemen. Als je wat ouder bent, je jeugd

Aanrakingen tussen mensen kunnen

niets meer geprikkeld word, denk aan

voorbij, dan ga je hier ongetwijfeld eens

ons innerlijk flink in beroering brengen,

dat wat je eigenlijk het liefste zou doen.

over nadenken. Je komt misschien zelfs

het kan zelf geestelijk nieuwe energie

Neem een steekwoord. Ga naar de bieb

tot het inzicht dat aanraken evenveel

geven. Los daarvan blijft het belangrijk

of typ het in bij google. Ongetwijfeld

met intimiteit te maken heeft als met

om zelf dingen te zoeken waardoor je

kom je informatie tegen die toch iets bij

communicatie.

geestelijk aangeraakt wordt. Misschien

je teweeg brengt!!

Vraag jezelf eens af, denk er eens over

gebruik je zelf liever het woord ‘ziel’ in

na: houd ik ervan om aangeraakt te wor-

plaats van ‘geest’, maar waar het om

den? Wat denk ik als iemand mij aan-

gaat is dat we prikkels verlangen. Ook

raakt of als ik zelf mensen wil aanraken?

dit staat in verband met intimiteit, namelijk de intimiteit die jij met jezelf

Aanraken is natuurlijk

deelt!

Per dag vinden er heel wat aanrakingen

Als mens neigen we naar beweging, van

tussen mensen plaats. Aanraken is dan

binnen en van buiten, we willen geprik-

ook hartstikke natuurlijk en bijna van-

keld en aangeraakt worden omdat dit

zelfsprekend. (Mits je hier niet de hele

onze natuur is. We willen ondernemen

tijd op gefocust bent.)

en bewogen raken van iets. Voor Jan kan

Wanneer je je voorstelt geef je iemand

dit het bevlogen bezig zijn met zijn

een hand, goedlachs kan je iemand een

hobby als schilder inhouden, voor Piet is

klap op zijn schouder geven, een dierba-

geestelijke aanraking misschien meer

re bekende geef je een knuffel of een kus

het partijtje voetbal met zijn vrienden.

én in de rij van de kassa stoot je per

Loes kan haar geestelijke aanraking

ongeluk wel eens iemand aan. Vaak zeg-

weer vinden in het lezen van de Bijbel

[8]

Natasja Schreuder

Een dag uit het leven van een hulpverlener De rollen omgedraaid:

schappelijk onderbouwd of zo. Hij had er

ben al aan mijn derde huidtransplanta-

nog niks over gelezen. En hij zei dat het

tie toe. Sinds die keer dat ik nog niet

Lees vóór het lezen van dit artikel eerst de bijsluiter van uw eigen medicijn. Dit artikel kan bij- en nawerkingen hebben. De lezer zij gewaarschuwd…

niet zijn vakgebied was.

wist dat mijn handen zouden gaan trillen van de haldol, heb ik een bakje hete

Zat ik ergens in een wachtkamer, las ik

soep over mijn dijen laten vallen.

dat de heren doktoren provisie krijgen over de medicijnen die ze uitschrijven!

Moest ik hals- over- kop naar het brand-

Hele reizen worden er aangeboden naar

wondencentrum. Derdegraads verbran-

tropische oorden waar ze dan met de

ding. Moest ik dáár weer even liggen.

hele reutemeteut naar toe kunnen gaan.

Kleine transplantatie, hebben ze huid uit

En dat wel vier of vijf keer per jaar.

me buik gesneden. Dat deed wel pijn en

Sinds ik cliënt ben voel ik mij veel

Daaraan merk je wel dat de dienstdoen-

ik vond het ook jammer want ik was wel

depressiever dan ik had verwacht. Zullen

de arts geen tijd voor me heeft. Hij is er

trots op mijn buik. Die was zo mooi glad.

we de rollen niet eens omdraaien? Ga ik

vaak niet. Dan hangt er een briefje. Zijn

Dus ik weer gesprekken aangevraagd

een weekje op jouw stoel en dan slik jij

vervanger vind ik echter veel aardiger,

met de psycholoog van dáár, maar die

een weekje mijn medicijnen. Wat ik voor

die komt bij mij veel oprechter over.

heb ik dus maar niets verteld over mijn

medicijnen heb? Je bent toch niet bang,

Alleen moet ik daar veel langer wachten

verleden, want daar kon die arme man

hè? Ik heb ze jarenlang op advies van

voordat ik aan de beurt ben en op

natuurlijk ook niets aan doen! En ja, dan

mijn artsen en psychologen moeten slik-

gesprek kan komen. Want die heeft

moet je ook weer medicatie om het te

ken. Niet dat ze met elkaar overlegden of

natuurlijk dan een dubbele portie pati-

laten helen en om het erop te smeren. En

de middelen elkaar wel verdroegen. Ik

ënten.

het jeukte toen het ging genezen. Dus

had een kleín beetje het gevoel dat ik

wist ik niet waar ik het zoeken moest

een lopend experiment was. Volgens mij

Maar dat van die provisie en dat van die

van de jeuk. Ik denk ook dat die erger

ben ik van al die pillen bij elkaar hele-

reizen, dat zal toch niet waar wezen?

was vanwege de medicijnencombinatie,

maal impotent geworden. ‘Lekker rustig´,

Mijn arts zegt altijd dat hij het beste met

maar daar hadden ze gelukkig van die

zei mijn psycholoog destijds. Ook dansen

me voor heeft! Met zijn portemonnee zal

mentholpoeder voor die ik niet hoefde in

de lettertjes een beetje heen en weer als

die bedoelen! Dat viel me aardig van

te nemen. En blazen hielp ook wel een

ik lees en bovendien ben ik 20 kilo aan-

hem tegen. Ik had hem gevraagd of dat

beetje, maar ja, dat kan je ook niet heel

gekomen in een half jaar tijd. Voor de

zo was, van die provisie, maar hij zei van

de tijd blijven doen, want daar wordt je

rest valt het eigenlijk wel mee. Mijn han-

niet. En ja, wie ben ik dan om hem ver-

weer duizelig van. Maar mijn moeder

den trillen alleen een beetje, dus porse-

der daarover aan te vallen. Hij heeft ten-

had dus wel gelíjk. Had ik maar iets

lein servies is aan mij niet meer besteed.

slotte gestudeerd en ik heb mijn oplei-

beter geluisterd naar haar, ze wist best

Ik had er vroeger een kast vol van, even-

ding door dat medicijngebruik jammer

veel goede dingen. Maar ja, met ‘hád ik

als van die mooie kristallen glaasjes.

genoeg niet af kunnen maken. Mijn tijd

maar’ is óók zo lastig leven, dus ik pro-

Allemaal aan gruzelementen. Kon niets

komt nog wel hoop ik. Ja, hoop blijf ik

beer er nu maar het beste van te maken!

meer vasthouden. En ik wilde wel van

altíjd houden. Anders zou ik de moed

die medicijnen af na een tijdje, maar ‘de

toch maar gauw verliezen.

pil’ zei dat ik nog niet zónder hem kon.

Ja, dom van de leiding van die inrichting, dat ze de soep zó uit de pan, zó voor

Hoe kwam die dáár nou weer bij? Ik

Ik zou trouwens toch niet mee kunnen

me op de tafel zette. Ze liep weg en zei:

voelde me al een tijd véél beter en naar

gaan, al had ik dat gewíld! Met de arts

‘Ik kom zó terug’ en ik dacht, dat kan ik

mijn gevoel mankeerde ik niks. Ik kon

bedoel ik. Op reis bedoel ik. Maar ik kan

wel die soep pakken. Ik houd er wel van

bést met minder toe! Of een alternatieve

niet tegen de zon, want de vlekken in

als de soep lekker warm is. Deze was dus

behandeling. Maar ja, dáár geloofde hij

mijn gezicht worden dan veel groter, ze

duidelijk te heet. En de werking van de

niet in. Het was niet voldoende weten-

gaan pijn doen, schilferen en jeuken. En

Haldol, daar was ik nog niet achter. De

weet je wat mijn

bijsluiter had ik niet kunnen lezen. Door

moeder vroeger

die dansende letters, toch? Nou ja, kan

altijd zei? ‘Jeuk’, zei

gebeuren, nietwaar? Vergissen is mense-

ze, ‘jeuk, is erger

lijk.

dan pijn’. Nou, en ik kan het weten. Ik

Omdat ik ineens van die vlekken in mijn [9]

gezicht kreeg en een beetje nerveus

Inmiddels heb ik een vriendin die dezelf-

vermelden dat de keuken experimenteel

werd van de anti- depressiva, zag geen

de medicijnen slikt, dus kunnen we

was. Niet te eten! Heel goed, want je valt

enkele vrouw mij meer staan en werd ik

samen rustig in bed liggen, want er

er heel erg van af.

door Jan en Alleman gemeden. Toen

gebeurt toch niks. Dat scheelt weer anti-

dacht ik: dan maar naar de escortservice,

conceptiemiddelen. Zij frigide en ik

Alles wat je al die jaren aan frustraties

want daar hebben ze van die aardige

impotent, zo hebben we toch veel ener-

hebt opgebouwd tegenover je cliënten,

dames, die veel begrip tonen. Maar toen

gie bespaard!

kun je nu uitleven. Vroeger, toen ik nog dom was in die dingen, was ik óók hulp-

die mij zagen, vroegen ze ineens een dubbel tarief. Nou, en dat kan ik van

Maar om even om op die rolverwisseling

verlener. Maar op een keer zag ik het

mijn uitkering niet betalen. Toen kreeg

terug te komen. Een andere optie is om

licht. Ik kreeg medelijden en gewetens-

ik dáár weer een terugslag van. Ik weer

jou lekker plat te spuiten. Daar rust je

wroeging, omdat ik niet de juiste aan-

naar de zieleknijper. Mijn psycholoog zei,

goed van uit! En daarbij een weekje iso-

dacht aan mijn cliënten had besteed. Ik

toen- hij eindelijk weer eens een keer

leercel doet pas wónderen. Dan kun je

zag hun machteloosheid en kon er niets

tijd voor me had, dat ik me daar niets

goed mediteren over wat je hebt aange-

aan doen. Sindsdien ben ik er zelf één.

van hoefde aan te trekken. Op elk potje,

richt bij de mensen die aan jou waren

En het bevalt me prima, moet ik zeggen.

was zijn stelling, past een deksel. Maar

toevertrouwd. Toen ze mij daar plaat-

Ik ervaar de hulpverlenende instanties

ja, ik was zo futloos door de xeroxat, dat,

sten, toén wist ik pas wat rusten was.

nu heel anders en heb het gevoel dat ik

als ik alleen al dacht aan de daad, dat ik

Niemand die aan me kop zat te zeuren.

boetedoening doe.

er al moe van werd. ‘Kon die naam trou-

Ik kon doen wat ik wilde. Gillen, huilen,

Ik word steeds kalmer.

wens goed onthouden, xeroxat, ik zei

schreeuwen, ik heb iedereen vervloekt

wel eens, geef me de zeer en zat eens

en heb mezelf drie keer per dag bevre-

aan.

digd. Ik moet er jammer genoeg wel bij

Irmlinda de Vries en Tamara Vick

Broken heart off my parents De deur viel met een knal in het slot. Ik stond

het pad te sturen die mij kunnen steunen. Vervolgens

midden in mijn kamer. Mijn borstkast ging op

vraag ik Hem, met tranen in de ogen, ook het vertrou-

en neer, in een versneld tempo. Geef een defini-

wen, om weer mensen binnen te laten in mijn leven.

tie van paniek - een gevoel dat je doet verste-

Ik vertrouw namelijk niemand meer, Heer, help U me

nen. Geef een definitie van wanhoop - waar doe

toch alstublieft.

je het allemaal nog voor? En een definitie van vechten? Ik had verloren.

Ik zit op de grond, tussen de as die ik van mijn joint tik. Heer, ik bid dat U mijn ouders wilt openbaren, hoe

Ik liet me op mijn knieën vallen en begon te

hard ik ze nodig heb. Heer, ik heb mijn ouders gewoon

snikken. Dat werd huilen, totdat ik mezelf hoor-

nodig, boehoeboehoe.

de brullen. Probeerde de stereo mij te laten overstemmen -

En opeens, midden in dat vlijmscherpe, intense verdriet, hoorde

poging mislukt. Ik sloeg met mijn handen op mijn mooie kast,

ik mezelf zeggen, wat ik duizend keer op een andere manier

stiekem hopend dat ik hem helemaal in elkaar kon en mocht

heb gezegd, waarna ik ongehoord bleef.

trappen. De worship aanbidder knalde door de stereo, mijn kamer, het gebouw “like a band without a prayer. Like a wound

IK HEB MIJN OUDERS NODIG!

without the pain. i'm nothing, i'm nothing, without you.” Er gebeurde iets onder mijn ribbenkast, een bepaald gevoel leek 'O God. O God', riep ik snikkend, ijsberend door mijn kamer

mij te verlaten. Ik haalde adem. Stond versteld van mijn Heer.

heen. God, mijn hart breekt. Vader, ik kan niet meer. Heer, ik

Besefte dat ik nu aan mezelf moest gaan werken, maar ook dat

heb U nodig. Wilt U mij vergeven Heer? O Vader, waar ben ik

het tijd werd, om te gaan vechten voor de liefde die ik nodig

toch mee bezig. Heer ik heb een gebroken hart, IK KAN NIET

heb van mijn ouders.

MEER! Ik hoorde mezelf de Heer vertellen wat ik voelde, wat ik dacht, dat het verdriet me leek te verstikken. Jij geeft me wanhoop, als hoop te koop. Ik vraag de Heer mij meer mensen op [10]

Stephanie Joy Eerhart

WÉG VAN DE ANGST! In de eerste plaats dacht ik: ”Voordat ik dit artikel ga schrijven

Dingen die mij geholpen hebben zijn:

moet ik genezen zijn van de angst die mij dagelijks kwelde.” Ik

•

Goede voeding en allerlei soorten kruidenthee

ben op de goede weg. De dingen die mij dwars zaten heb ik

•

Interessante dagelijkse structuur

stukje bij beetje weten te verwerken, en ik ben nu bijna gene-

•

Goede verzorging en mooie kleding

zen.

•

Huis opruimen

De dingen die ik heb gedaan om te komen tot degene die ik nu

•

Goede vrienden die mijn hart raken

wil zijn is niet altijd even makkelijk geweest. Ik heb moeten

•

Ademhalingstherapie

doorzetten en mijzelf keer op keer opnieuw moeten overwin-

•

Cognitieve therapie(gedachten uitpluizen tot de kern)

nen om het vol te houden. Als je iets op je pad vindt dat je her-

•

Rustgevende medicatie

kent en bij je hoort en het gaat je gemakkelijk af moet je probe-

•

Stoppen met roken

ren het te integreren in je leven.

•

Acupressuur

•

Meditatieve muziek

De grootste vondst die ik in dit proces heb gedaan is: “Op jezelf

•

Natuurmagie.

te vertrouwen en naar jezelf luisteren, in plaats van naar aller-

•

Positief denken en humor!

lei goeroes.”

•

Dagelijkse rustpauzes, met tussen( ): “mag dat wel?’

•

Het praten met verschillende mensen over mijn problematiek.

Ik ben nu al heel ver in mijn genezingsproces. Niet dankzij een wonder maar door geleidelijk aan anders over mijzelf en mijn

•

Inspirerende informatie- overdracht uit boeken, films, kranten en tijdschriften.

familieproblematiek te gaan denken. •

Afleiding zoeken, het verleden laten rusten en er structureel plaats aan geven.

Ook heb ik daardoor een andere kijk ontwikkeld ten opzichte van de mensen om mij heen.

•

Toekomstplannen maken en er ook écht in gelóven.

Dit proces van zelfherstellend vermogen van het lichaam en

•

Krachtige identiteit en zelfwaardering uit mijn kunst halen.

geest is voor mij op zich wonderlijk genoeg gebleken! Ik ben

•

Het luisteren naar goede raad en kritiek; om uit mijzelf te

ervan overtuigd dat deze prachtige weg voor iedereen is weg-

komen en me te interesseren voor anderen, i.p.v. die versla-

gelegd op zijn of haar bijzondere wijze.

vende, verlammende angst te blijven herleven.

Ik heb de angst waarmee ik te maken had behandeld als een ziekte. Zorgvuldig, met liefde en geduld voor mijn vorderingen.

Desiree Blauw, m.m.v Tamara Vick

En inderdaad, ziekte is een uitdaging en een kans om jezelf te verrijken!

[11]

Praatje van Taatje Beste lezers, ik zal me eerst eens even voorstellen: Ik ben Tamara Vick, 48 jaar, heb drie dochters, ben violiste en clown. Verder heb ik een lieve aanstaande, die mij ondersteunt in alles wat ik doe en ik hem. Hij is veelzijdig begaafd, en net als ik. We stimuleren elkaar in onze productiviteit op een, mag ik wel zeggen, bijzondere manier.

der kunnen komen. Ik heb al aardig wat

eenlopende onderwerpen. Interessant

goede resultaten geboekt bij mensen in

zal het zeker zijn, omdat ik van nature

mijn omgeving, door deze manier van

een onderzoeker ben en altijd stuit op

denken en doen toe te passen. Ik wil

praktische zaken, die het leven lichter en

eens onderzoeken of, jullie als lezers van

luchtiger maken. Ook ben ik altijd en

Denkraam, deze manier van denken ook

immer op zoek om antwoorden te vin-

kunnen appreciëren.

den op de vele dingen waar we tegen aanlopen.

VAN BINNEN BEKEKEN…

We leven in deze tijd vaak een leven van

HERSTELWERKZAAMHEDEN…

kijken en bekeken worden, eten of gege-

Onderwerpen die aan de orde zullen

ten worden, leven en geleefd worden. We

komen zijn: ademhaling, de invloed van

hebben zóveel techniek in deze tijd, we

voeding en dranken op het gestel, een-

kunnen zóveel, zijn goed op weg om

voudige meditatie, muziek, de invloed

alles te bereiken wat we maar bereiken

van gezichtsuitdrukkingen op het

willen. Toch, achter al dat vertoon en dat

humeur en humor in het dagelijkse

gewerk, geregel en vooral veel papier-

leven. Het is de bedoeling van dit artikel

werk, schuilen levende mensen die in

dat u het toepast met het spreekwoord

WAAR HET OVER GAAT…

deze drukke tijd vooral behoefte hebben

in gedachten: ‘ Al wie de schoen past,

Ik ben van mening dat we met zijn allen

aan rust en evenwicht. Dit praatje dient

trekt hem aan”. De resultaten van de toe-

nogal zwaar belast worden door het

om mensen die zich hierin herkennen,

gepaste raad, zullen u al snel duidelijk

systeem waarin we leven. We moeten

een hart onder de riem te steken. Dit des

worden.

onszelf altijd maar bewijzen ten opzichte

te meer, omdat de hectiek van deze

Ook kunnen er onderwerpen op verzoek

van werkgevers, instanties, vrienden en

wereld ons dreigt af te doen dwalen van

worden behandeld. Reacties zijn van

familie.

de innerlijke mens die we in wezen zijn.

harte welkom!

meer humor, op de juiste manier gedo-

Waar ik het met jullie over ga hebben, is

Met vriendelijke groet,

seerd en toegepast, een aardig eind ver-

heel divers. Het zal gaan over heel uit-

Tamara Vick

Verder denk ik dat we met een beetje

SCHAAPJE TRAAN De meeste schapen zijn wit. Sommige zijn bruin. Maar weinig schapen zijn echt pikzwart. Toch zijn er meer zwarte schapen dan we denken. Ik denk alleen dat ze zich niet willen laten zien vanwege onze uitspraak dat een zwart schaap, een slecht schaap is... Ik persoonlijk heb zo'n pikzwart schaap in mijn gezelschap. Ik kan niet om hem heen! Hij zit in mijn hoofd en staat achter een dam. Zijn pikzwarte kop heeft er twee diepbruin verdrietige ogen inzitten. Mijn ogen zijn blauw. Mijn schaap steekt af. Mijn schaap is niet graag het zwarte schaap. Daarom staat hij achter een dam. Om te proberen te kijken naar het gras aan de andere kant. Daar is het altijd.. uhmm.. witter. Schaap heeft een naam. Hij heet Traan. En Traan, het zwarte schaap, heeft verdriet. [12]

Psychiatrie en magie 17 jaar geleden werd de poort van het ziekenhuis voor mij geopend. Ik ging in behandeling omdat mijn brein op drift was. Het klopte allemaal niet meer. Waar was het eind? Laat ik beginnen met het begin. Je komt uit een degelijk boerengezin. Je ouders werken hard en zijn bescheiden in luxe. Je werkt mee op de boerderij en je kunt studeren wat je wilt. Wat niet goed gaat is dat een aantal mensen in het gezin soms psychische problemen hebben. Op je 31e kom je er achter dat je zelf ook problemen hebt. Je hebt angst voor de toekomst. Je laat jezelf opnemen voordat het volledig uit de hand loopt. Als je met pillen en therapieën weer buiten de kliniek staat, moet je verder. Is er nog meer dan de gevestigde behandelmethoden? Zijn er alternatieven voor pillen en bijwerkingen? Kan de geest niet

op een andere manier worden aange-

Maar ik werd tegengehouden omdat

stuurd? De scepsis over aanvullende en

mijn buurman me toch niet voor niets

alternatieve behandelmethoden is altijd

had gebracht. De buurvrouw werd hyste-

groot geweest. Alles wat niet weten-

risch omdat ik wegging, dus om de lieve

schappelijk verklaard kan worden is niet

vrede met mijn buren te bewaren bleef

te wegen. Uit mijn eigen ervaring weet

ik dan maar. Waanzin ten top. De voor-

ik vanaf mijn kindertijd dat pillen rust

ganger ging vervolgens bij iedereen met

kunnen brengen. Gesprekstherapieën

handoplegging de duivels uitdrijven die

zijn soms beschamend. Zoeken naar

de afgelopen weken waren toegelaten.

wantoestanden die er helemaal niet zijn.

Toen ik aan de beurt was verzocht ik of

Net uit het ziekenhuis dienen mensen

de koffieschenker bij mij de hand op

zich aan om je te helpen. Mijn buurman

mocht leggen.

wil me graag behulpzaam zijn en stelt

Gelukkig, de voorganger drong niet aan

me voor om naar een gebedsgenezer te

en mijn buurvrouw werd ook niet hyste-

gaan. Daar heb ik helemaal geen zin in.

risch. Toen mijn buurman na twee

Gebedsgenezing is vaak magie. God voor

weken vroeg of ik weer meeging heb ik

je karretje spannen. Nadat mijn buur-

beleefd bedankt met als reden dat ik het

man me diverse keren heeft gevraagd

niet op kon brengen. Mijn buren gaan

om mee te gaan naar een genezer stem

inmiddels ook niet meer naar deze voor-

ik toe. Ik vond het wel slap van mezelf.

ganger omdat hij tijdens een woedeaan-

Het was meer om mijn buurman te ple-

val met bijbels ging gooien.

zieren. Tijdens de sessie werd in vele

Thans luister ik op zondagmorgen naar

bewoordingen duidelijk gemaakt dat de

rustige preken. Geen duiveluitdrijvingen

voorganger vroeger een zondig mens

meer. Geen verband meer tussen zonde

was. Hij zong een lied uit volle borst

en psychische stoornis. ’s Middags ga ik

waarin hij dertig maal in het engels her-

met een alleenstaande bejaarde wande-

haalde dat hij de heer (God) was. Tevens

len en een halfuur voorlezen uit de

werd gezegd dat het hebben van een

krant.. Ik kan nog iets voor een ander

psychische stoornis het gevolg was van

betekenen. Ik word blij bij de gedachte.

een zondig leven. Ik stond op en wilde het zaaltje uitlopen.

Bert Aben

Misschien denkt hij stiekem ook wel dat alle zwarte schapen

En blijft staan in de schaduw van de dam.

sléchte schapen zijn...

Hij durft niet te huilen, omdat hij stiekem denkt dat zijn wolletjes

Niet omdat hij zwart is, maar omdat hij zich zwart voelt.

op zijn gezicht zullen krimpen. Dat zal vast zeer doen en nog meer

Als zijn stemming een tint lichter is, kleuren gelijk zijn ogen

verdriet wil Traan er niet bij.

mee. Soms lijkt het erop dat ze dan een beetje blauwig zijn, net als de mijne..

Soms vraagt hij zich af of er aan de andere kant van de dam de bruine schapen uit zijn dromen zitten.

Maar ondanks zijn lichtere ogen voelt Traan zich in de scha-

Als er in zijn schaapbestaan niets wit kan zijn, dan zullen er aan de

duw staan achter de dam. De kleur van zijn ogen verandert

andere kant van de dam op zijn minst bruine schapen moeten zit-

niet het uitzicht achter de dam, zo blijkt.

ten!

En er is niet eens een kabbelend watertje in de buurt, de dam staat gewoon in de wei.

En dat neemt schaap zich voor. Al ziet hij zwart, hij blijft wit denken

Traan had graag gehad dat de dam bij de waterput in de

en wacht op de overgang naar bruin. Er komt een dag dat hij ook

buurt stond. Dan had hij in het water kunnen kijken om er het

aan de andere kant van de dam zal staan!

echte verdriet bij te denken. Hij zou de tranen over zijn schapenkaken laten glijden, alsof hij ze maakt uit het water uit de

Met blauwe of met bruine ogen! In het wit of het zwart..

put.

in ieder geval tussen de rest van de schapen.

Maar er is geen waterput in de buurt.

Natasja Schreuder

Traan kan dus ook niet huilen. [13]

De Apenheul Aap kan het niet helpen: af en toe moet hij opeens heel erg vreselijk erg huilen! Een beetje verbaasd kijkt hij dan zijn eigen traantjes na.

met zijn werkje: hij heeft verstrooid aan zijn stekeltjes zitten vijlen. “Ik zie het al,” zegt hij een beetje afwezig, “U zegt dat u huilt maar tegelijk zit u dommig te giechelkonten! Dat lijkt mij een duidelijk geval van aanstelle-

Hij lijkt wel een dakgoot die lek is! Zijn tranen rollen op hele

ritis, zulke flauwekul

onverwachte momenten over zijn wangen en vallen met een

gaat vanzelf weer over,

pling op de grond. Ja, soms zelfs in zijn bordje havermout! Nou,

hoor! Denk aan iets

daar houdt Aap natuurlijk niet van, van tranen in zijn haver-

leuks, vertel eens een

mout! En gisteren viel er zelfs zowaar een in zijn kopje eikel-

mop, want morgen is er

tjesthee…Het moest nu toch niet veel gekker worden!

weer een dag, heer Aap!

Aap verzinkt in gepieker en gepeins. En daar wordt niemand

Pluk de dag, of pluk

blij van. En zo’n vrolijke Aap al helemaal

eens een worm voor uw

niet! Zijn vriendje Merel begint zich zor-

vriend Merel. Er is niets

gen te maken om de regenbuitjes die er

niemendal aan de

alsmaar uit Aap’s ogen omlaag kletteren.

hand, alle zorgjes gaan

“Ga eens met dokter Egel praten,” raadt

voorbij en alles wordt

hij zijn vriendje dringend aan. “Dokter

vanzelf weer beter! Dat beloof ik u, want ik

Egel weet alles, vooral als hij een goede

heb ervoor doorgeleerd! Dat maakt dan bij

dag heeft!” Aap weet natuurlijk meteen

mekaar 1 euro en zevenendertig cent. Contant

precies wat zijn vriendje Merel daarmee

graag!”

bedoelt: een goede dag is een dag dat dok-

Zoveel kletspraat bij mekaar heeft Aap nog

ter Egel niet al te prikkelbaar is! Want

nooit gehoord! Hij schiet slap in de lach en die

dan maakt hij voortdurend puntige en

lach wil maar niet ophouden…de tranen big-

stekelige opmerkingen. En tja: en daar

gelen over zijn wangen! Maar gelukkig: het

schiet natuurlijk niemand een steek mee

zijn opeens hele andere tranen dan zijn ver-

op!

drietige tranen! Die kriegelige dokter heeft

Aap komt verlegen de spreekkamer van

groot gelijk: morgen is er weer een dag en

dokter Egel binnen. Gehoorzaam gaat hij op de sofa liggen. Tot

natuurlijk wordt alles altijd steeds beter. Tja: eigenlijk wist Aap

zover gaat alles goed, want thuis ligt hij ook graag op de bank!

dat allang: hij was het alleen even vergeten….

De dokter kijkt hem streng aan en zegt kregelig: “Wat is dat

Opgelucht huppelt hij dus naar zijn huisje en plukt onderweg

allemaal, met dat gejank van jou? Heb je geen lol meer in zin-

twee wormen uit de grond.

gen, dansen, springen, bananen eten, havermout slurpen, door

Een voor vriend Merel en een voor Gerrit Goudvis. “Wij zijn

de bomen zwieren??? Nou, kom op met je verhaal: in je gejank

hier niet blij mee” stribbelen de beide wormen een beetje

heb ik geen zin, ik heb nog meer te doen!” Tja, dat weet Aap

tegen, “maar nu wij weten voor wie wij bestemd zijn: alla, zand

natuurlijk ook wel! Want iedereen weet: binnenkort begint de

erover!” En zo wordt iedereen blij, eet zijn buikje rond en Aap

winterslaap van dokter Egel en voor die tijd hamstert hij zoveel

zit daar heel tevreden en met droge ogen naar te kijken…

mogelijk patiënten. Dat lukt meestal heel aardig, want juist in

Geschreven door Nico Denhoorn van uitgeverij Priem

de herfst wordt er erg veel gehuild! En dokter Egel heeft daar voor gestudeerd… “Ik ben verdrietig” zegt Aap en of hij wil of niet: hij moet daar meteen vreselijk om lachen! Hij hoort het zichzelf zeggen en het klinkt opeens allemaal erg raar en heel erg overdreven! Maar ja: hij ligt hier nu toch dus hij kan net zo goed een beetje verder mekkeren…. “Ik weet niet precies waarom en daarom kom ik bij u. Ik ga zomaar huilen en daar wordt iedereen zenuwachtig van. Dus ik wil er liever mee ophouden alstublieft.” Dokter Egel houdt op [14]

De wachtkamer De grote, iets te dikke man loopt al uren

zaam op hem af. Hij dommelt in. De man

den zijn geblokkeerd. Het lijkt alsof een

doelloos rond. Of zijn het al dagen? Het

laat zijn hoofd dieper zakken. Een pijn-

parasiet op zijn stembanden is gaan zit-

is waterkoud. Hij heeft zijn kraag hoog

lijke bons doet hem wakker schrikken.

ten. Wanneer had hij voor het laatst

opgestoken en zijn handen diep in zijn

Hij is met zijn voorhoofd op de straatte-

gesproken? De man krijgt het benauwd.

zakken gestopt. De stad komt hem onbe-

gels gevallen. Zoet bloed loopt naar zijn

Hij wil weg, terug de nacht in! Hij staat

kend voor. Hij heeft er heel zijn leven

mondhoeken. Hij veegt het bloed weg

voor de schuifdeuren. Ze gaan niet open.

gewoond, maar alles is vreemd. Hij heeft

met de mouw van zijn jas. Verdwaasd

Een oog boven de deur kijkt hem boos

het koud. Hij glijdt regelmatig uit over

staat hij op. Wankelend oriënteert hij

aan. Een zijwaartse, achterwaartse en

de lichtbevroren herfstbladeren, omdat

zich. Hij vraagt zich af waar hij is. Half

een voorwaartse stap heeft geen zin. De

zijn schoenen glad van slijtage zijn.

omgedraaid met tollend hoofd, kijkt hij

schuifdeuren blijven dicht. Een beklem-

Heeft hij niet ooit een gezin, een mooi

naar het statige gebouw. Er lijkt een licht

mend gevoel grijpt hem naar de keel. Er

huis en een respectabele baan gehad?

te dansen vanaf de begane grond. Het is

zou iets afschuwelijks kunnen gebeuren.

Vage flarden van herinneringen komen

een wit neonlicht. Een woord, gespeld in

Na enige tijd besluit de man op één van

soms boven drijven. Hij kan ze echter

licht. ‘Wachtkamer’, staat er. De man rilt

de stoelen plaats te nemen. Hij sluit zijn

niet grijpen. Het begint te schemeren. De

van de kou. Zijn maag is aan het praten.

ogen. Licht komt binnen door zijn oogle-

schemering glijdt langzaam de nacht in.

Hij loopt richting neonlicht. De man

den.

De man blijft lopen. Hij heeft het gevoel

staat onder de letters. Tot zijn verbazing

dat hij moét blijven lopen. Als hij stil

gaan er twee schuifdeuren open. Na

Klapperende wind en daglicht doen de

blijft staan, zou er iets ernstigs gebeuren.

enige tijd van vertwijfeling besluit hij

man ontwaken. Hij ligt in een keurig

De man is moe. Hij zal toch eens moeten

naar binnen te stappen. Een felle TL ver-

opgemaakt bed. Een schone blauw - wit

stoppen om wat te rusten. Hij ziet een

lichting maakt hem duizelig. Eenmaal

gestreepte pyjama valt prettig over zijn

bankje voor een statig gebouw met vele

binnen ziet hij links van hem een onbe-

lichaam. Sneeuwwitte lakens en een

verdiepingen. Hij zet zich neer. Tot zijn

mand loket, rechts een vijftal stoelen en

lichtgroen dekbed bedekken de man.

verwondering gebeurt er niets ernstigs.

recht voor hem een deur met matglas.

Ontbijt! Een tafel wordt binnengebracht

Hij staart de nacht in. Er fonkelt een

Hij kijkt wat vertwijfeld rond. Hij wil

door twee in het wit geklede dames. De

enkele ster. Dan kijkt hij naar de donkere

wat roepen, íemand roepen. Er komt

tafel is rijkelijk bedekt met brood, melk,

straattegels. De straattegels komen lang-

geen geluid uit zijn keel. Zijn stemban-

vleeswaren en zoetigheid. Hij zit aan [15]

tafel, om hem heen hebben vier mensen

in. Hij berust erin en laat het gebeuren.

plaatsgenomen. Twee vrouwen en twee

Rustig verder rokend, blijft de man zit-

mannen van middelbare leeftijd. Er

ten.

wordt lustig op los gebabbeld. De man geniet van het eten. Na de maaltijd

Het was toen, dat de man begon te

wordt er gerookt en koffie gedronken. Er

lopen. Eerst met grote statige passen,

wordt ook gepraat. De man weet niet

hoofd rechtop, schouders naar achteren,

waar het over gaat. Sterker nog, hij hoort

zelfverzekerd, met een doel voor ogen.

alleen geluid, soms zoemend, soms heel

Later sloffend, hoofd hangend tussen de

luid, gelach en geschreeuw. Een in het

ietwat gebogen schouders, niet meer

wit geklede man kijkt toe. Hij vindt het

wetend waar het allemaal toe diende.

echter niet onprettig. Na enige tijd verdwijnen de mensen achter de matglazen

Hetzelfde ritueel. De matglazen deur

deur. Een man in het wit, brengt twee

gaat open. Vier mensen en een vrouw,

kleine bekertjes. Een bekertje met water

kortgerokt en in het wit. Een warme

en een bekertje met groene, witte, oranje

maaltijd, deze keer. Tomatensoep, sper-

en bruine pilletjes. De man neemt het

zieboontjes, aardappelen, stukje kip en

onbezorgd tot zich. Na een half uurtje

jus. En of dit alles nog niet genoeg was,

voelt hij zich zeer aangenaam. Hij dui-

vla toe. Het smaakt hem zeer goed. Dat

kelt zijn bed weer in en doezelt weg.

het u wél moge bekomen. Daarna roken en roken. De mensen verdwijnen weer

De man kijkt rechtop zittend, ietwat suf-

achter de deuren. Een lange man brengt

fig, naar het voeteneinde van zijn bed.

weer kleurige pilletjes. Het bed staat

Tien pakjes halfzware shag met tien

onberispelijk en opgemaakt klaar. Het is

pakjes rode rizzla, liggen daar keurig

fris. De lakens en het dekbed voelen aan-

naast elkaar. Het verbaast de man niet.

genaam koud aan. Het bed wordt snel

De tafel wordt weer binnengedragen.

warm. Zijn lichaamswarmte gevangen

Ook nú rijkelijk bedekt met een brood-

door de schone lakens en het dekbed. De

maaltijd. Er zijn zelfs gekookte eitjes in

dagen verlopen alle dag hetzelfde. Een

overvloed. ‘Een moment stilte en goede

langzaam en tegelijkertijd snel lopende

bekomst,’ wordt er gezegd. Een jong

klok. Tijd bestaat hier niet. De man is

meisje, in het wit en kortgerokt, geeft de

kalm en vindt het vacuüm van tijd erg

man twee bekertjes. Kleurige pilletjes en

fijn. Dagen met vreemde namen gaan

water. Het meisje praat tegen hem. Hij

voorbij. Sinterklaas, Kerstmis, Pasen en

knikt, niet begrijpend. Er wordt gerookt

Pinksteren. De man had in een hoekje

en gepraat door de vier mensen die

van de wachtkamer een toilet en douche

wederom aan de maaltijd hebben deel-

ontdekt. Bij het ontwaken vindt hij tel-

genomen. De man rookt genoeglijk mee.

kens schone kleding, handdoeken, zeep

Na een poosje vertrekt het gezelschap

en tandpasta aan het voeteneinde van

weer achter de matglazen deur. De tafel

zijn bed. Hij verbaast zich hier totaal niet

wordt meegenomen. De man blijft alleen

over. Hij neemt het als vanzelfsprekend

achter. Hij rookt urenlang. Er staat een

aan. Nooit onderneemt hij een poging

grote thermoskan koffie, waar hij gretig

om door de schuifdeuren of de matgla-

gebruik van maakt. Ondertussen zijn er

zen deur te gaan. Het boeit hem niet. Het

verschillende mensen met hem komen

komt zelfs niet bij hem óp.

praten. Hij heeft af en toe geknikt alsof

Achter de schuifdeuren hoort hij wel

hij het begreep. Hij vindt het best. Zon-

buitengeluiden van verkeer, spelende

der ze te begrijpen of te verstaan hoort

kinderen, regen, hagel, mompelende

hij het gemompel aan. Er moeten formu-

mensen en de cadans van voetstappen.

lieren ingevuld worden. De man weet

Achter de matglazen deur hoort hij een

niet hoe je moet schrijven. Óóit heeft hij

mengelmoes van stemgeluid gelach,

het wel geweten, maar het is in vergetel-

gehuil, geschreeuw en ernstige priet-

heid geraakt. De mensen zijn aardig en

praat. Het raakt de man niet. Hij valt in

vullen de stapel formulieren voor hem

slaap op het ritme van het geluid.

[16]

Het begint op een morgen, na het wak-

ger. Er komt branie en opstandigheid en

Waar de man eerst op hoopte, vreest hij

ker worden. Een eigenaardige bobbel die

zelfs een tikje rebellie over hem. Op een

nu. De man wacht half zittend op zijn

een bergje vormt, halverwege zijn dek-

dag stapt hij vol overmoed naar de mat-

bed, in gespannen afwachting. De tijd

bed. ‘Eigenaardig’, denkt de man. De bob-

glazen deur. Hij pakt de deurknop, duwt

lijkt een eeuwigheid te duren. Dan gaat

bel zakt langzaam weg. Vanaf die dag

hem naar beneden en voorwaarts. Geen

de matglazen deur open. Er stapt een

komen, de eerst zo exotisch gekleurde

beweging, ook niet achterwaarts. Paniek!

statige man met witte jas binnen. “Gaat

pilletjes, weerzinwekkend op hem over.

Ook de schuifdeuren gaan niet open.

u met mij mee, meneer Vermeulen”? Hij

Hij besluit er geen gebruik meer van te

Geen enkele beweging van de man doet

vraagt het met een hete aardappel in

maken. De witgeklede mannen en kort-

de sensoren van de schuifdeuren reage-

zijn keel. Verdwaasd staat de man op en

gerokte in het wit gestoken vrouwen

ren. Boosheid, ja zelfs woede, overvallen

volgt de statige man door de deur. Ach-

hebben wel commentaar geleverd. ‘U

de man. ‘Klotezooi, teringzooi, touwty-

ter de deur is een heel lange gang. Links

moet wel uw pilletjes slikken. Dat is

fespleuriszooi’ vreemd genoeg begrijpt

en rechts allemaal deuren met namen

goed voor u. U heeft ze nodig’. Na enkele

de man deze woorden, die in hem opko-

erop. Aan het einde van de eindeloze

dagen geven ze de moed op en dringen

men. Hij kan ze echter niet uitschreeu-

gang gaan ze links af. Enkele meters ver-

niet meer tot slikken aan. Vreemd

wen. Er komt geen geluíd over zijn lip-

der opent de deftige man een deur.

genoeg ontvangt de man vanaf dat

pen, maar in zijn ziel galmt het gevloek

“Neemt u plaats, meneer Vermeulen. Zo,

moment geen schone kleding, shag en

keihard na. Hij begrijpt ze. Hij blijft ijsbe-

ik heb vernomen, dat het goed met u

toiletartikelen meer. Hij eet alleen aan

ren. Doet steeds weer pogingen om een

gaat. Dat is zéér prettig, want we hebben

tafel. De tafel wordt driemaal daags

van de deuren te openen. Hij schopt

een enorme wachtlijst voor de wachtka-

binnengebracht. De kortgerokte dames

tegen de deuren en bonst er met zijn

mer. U bent hier, in goede psychische

trekken almaar meer zijn aandacht. Aan-

hoofd en schouders tegenaan. Na een

balans gekomen en u bent, mijn inziens,

dachtig bekijkt hij hun rondingen.

laatste, vergeefse poging om de glazen

weer klaar voor de maatschappij. Ik heb

Wekenlang wordt de man wakker met

schuifdeuren te openen, glijdt hij tegen

de ontslagpapieren al in orde gemaakt.

die merkwaardige bobbel halverwege

de schuifdeuren omlaag, met zijn gezicht

Als u hier even wilt tekenen?” De woor-

zijn bed. Hij is erachter gekomen dat de

tegen het glas. Buiten regent het. Drup-

den dringen niet tot de man door. Ze

bobbel aan zijn lichaam vast zit. Tussen

pels zitten vastgeplakt aan het glas.

komen van heel ver. ‘Wellicht kunnen

zijn dijbenen steekt ferm een stijve penis

Sommige druppels ontsnappen van

wij u nog een poli- klinisch traject aan-

op. Elke ochtend is er die keiharde erec-

boven naar beneden. Ze zoeken een weg

bieden, al lijkt me dat in uw geval niet

tie. Na een klein half uurtje verdwijnt hij

tussen de stilstaande druppels, totdat ze

noodzakelijk. Het gaat er natuurlijk om

weer. Hij ondervindt deze staat van

op de grond in een plas verdwijnen. De

dat u psychisch in balans blijft. Ja, tekent

opwinding ook wanneer hij een van de

man kijkt naar boven, een oog kijkt hem

u hier maar”. De dokter geeft de man een

kortgerokte dames ziet.

boos aan. Totaal uitgeput gaat de man

zilverkleurige pen. Hij duwt de hand van

op bed liggen.

de man naar een vakje onder een vel papier dat vol staat met tekens die de

Door de schuifdeuren schijnt de zon. Hij heeft vaak mensen zien binnenkomen

Soms gaan de schuifdeuren open en

man niet begrijpt. De dokter drukt zacht-

recht op de matglazen deuren aflopend.

stapt er iemand binnen, altijd recht op

jes op de hand van meneer Vermeulen,

In hun broekzak een pieper dragend en

de matglazen deur af en erachter ver-

waardoor er een krabbel onder het

bijna altijd een clipbord tussen hun arm

dwijnend. Telkens probeert de man tus-

papier verschijnt. “Zo is het in orde. Ik zal

geklemd. Soms komt er een koel briesje

sen één van de deuren te glippen. Keer

u even uitgeleide doen”, zegt hij. Ze

of wat regendruppels mee met de

op keer is hij net te laat. Er gaan ook

lopen de gang in en slaan rechtsaf. Wéér

binnenlopende mensen. Regelmatig

mensen naar buiten. Ze houden een

door die eindeloze gang. Wéér door de

schijnt bij het openen van de deuren, de

klein kaartje voor een metalen vierkant

matglazen deur, récht op de schuifdeu-

zon pál op de matglazen deur. Op een

en de schuifdeuren gaan open. Dagen,

ren af. De dokter pakt een kaartje en

dag, nadat hij van het toilet gebruik

weken gaan voorbij. De man heeft zich

houdt het voor het metalen vierkant. De

gemaakt heeft, voelt de man weerzin,

er moedeloos bij neergelegd.

deuren schuiven open . Het oog boven de deur lijkt een knipoog te geven. “Zo

boosheid en een knagend gevoel van

meneer Vermeulen, het gaat u goed!’

onrust. Vreemd, want hij heeft lang hele-

Voor het loket verschijnt een knap blond

maal níets gevoeld. Hij wordt obsessief

meisje met een paardenstaart.”Meneer

nieuwsgierig, naar wat er achter de mat-

Vermeulen, de dokter wil u zo spreken, u

Met opgeheven hoofd, een bobbel in zijn

glazen deur is. Hij wil de wind, de zon en

wordt zo opgehaald”. “De ‘dokter’, wat is

broek en een zelfverzekerde pas, loopt de

de regen voelen, achter de schuifdeuren.

in Jezus’ naam een dokter? Wie is

man naar buiten. De zon schijnt. De man

Iets weerhoudt hem van actie. Het is

meneer Vermeulen?’ De man is nu zéér

is genezen!

angst. De man durft niet, maar naarmate

achterdochtig. Misschien neemt de dok-

de weken vervliegen, wordt hij moedi-

ter hem wel mee, naar achter de deur.

Michael Meijers

[17]

Theateratelier: een stem voor mensen uit de marge

[profiel]

slag gaan. We werken altijd samen met een opvanginstelling, want zelf zijn we geen hulpverleners. Het blijkt dat de mensen die bij ons meedraaien er echt iets aan hebben. “Je merkt dat je er mag zijn” is een vaak gehoord commentaar. De deelnemers worden zekerder, beginnen weer te ontdekken wat ze allemaal kunnen en lopen met hun hoofd rechtop. Soms merken mensen ook wel dat er nog veel op te ruimen is uit het verleden. Dat is eigenlijk wel confronterend. Zeker als situaties uitgespeeld worden, zodat het net is alsof je naar jezelf zit te kijken. Maar de rest van de groep gaat vervolgens proberen je te helpen. Door op toneel net te doen of het hun ook overkomt. En sommige oplossingen werken echt. Je onder-

Even voorstellen: Formaat, Werkplaats voor Participatief Drama. Moeilijke woorden maar een simpele boodschap. Participatie betekent dat ieders stem gehoord mag worden. Ook die van mensen die niet of nauwelijks gezien worden.

vindt steun aan elkaar, ook dat merken de deelnemers op. Deze manier van werken is in 2006 bekroond met de RIBW Alliantie trofee voor het beste reïntegratieproject voor mensen met een grote afstand tot de

Participatief Drama betekent dat we met

psychosociale problematiek. De eerste

allerlei dramatechnieken werken. Niet in

jaren was dat in Leiden, later ook op

de eerste plaats om te leren acteren,

andere plaatsen, waaronder sinds twee

maar om jezelf, je situatie en de belem-

jaar in Haarlem en sinds een paar maan-

meringen daarbinnen te leren kennen.

den in Rotterdam. In Rotterdam werken

En uiteindelijk ook om die belemmerin-

we vanuit onze eigen locatie in Delfsha-

gen te overwinnen. Deze vorm van

ven.

drama komt voort uit het Theater van de Onderdrukten. De gedachte erachter is:

We noemen onze manier van werken

laat je niet kisten, en laat je vooral

met deze doelgroep “Theateratelier”: een

horen.

plek waar je werkt aan jezelf en je toekomst. Iedereen mag meedoen, er is

De Werkplaats betekent dat we een plek

geen drempel, behalve dat je wel aan-

zijn waar we onze idealen in de praktijk

spreekbaar moet zijn. Maar dat is

willen brengen. Werken met mensen die

logisch. Wekelijks wordt er een halve dag

stukje bij beetje ontdekken wat ze wil-

gewerkt. We beginnen met een maaltijd,

len. Vervolgens proberen we ze te onder-

daarna werken we met drama en aan

steunen om dat ook te bereiken. Door ze

het slot wordt nagepraat met een bak

een stem te geven via theater. Sinds

koffie of thee. Dan komen de verhalen

2001 werken we ook met dak- en thuis-

naar boven waar de begeleiders van de

lozen, verslaafden en mensen met een

maatschappelijke opvang mee aan de

[18]

arbeidsmarkt. Er is ook een boek over verschenen onder de naam De Mens in de Hoofdrol. Het Theateratelier in Haarlem heeft onlangs een DVD uitgebracht over wat de mensen daar in een jaar tijd hebben bereikt. En dat is heel veel. Het Theateratelier in Rotterdam is een paar

[gedicht] Multidisciplinaire emotie installatie weken bezig en je ziet weer wat ontstaan. Formaat wil de komende jaren meer van dit soort projecten uitvoeren. Omdat we zien dat de mensen er baat bij hebben.

Volg de witte lijn en oogst nu.

Begin volgend jaar willen we deze manier van werken presenteren aan de cliëntenbeweging in Rotterdam. Op donderdag 10 januari is er ’s middags een kennismaking met de deelnemers van het project in Haarlem (zie foto). Dan

Gun jezelf elke dag een top dag, groei van een lege lichte ruimte. -terug in geloof-

wordt de DVD vertoond en er is gelegenheid om vragen te stellen. Ook zijn er mensen van het Rotterdamse project. ’s Avonds treden de mensen uit Haarlem op met een zelfgemaakte voorstelling. Daarin stellen ze aan het publiek de

Ga van prut naar perfectie, leer dat tussen angst en hoop het wonder ligt van kijken.

vraag: wat moet er in Rotterdam veranderen om de positie van mensen in de marge te verbeteren. Belangstelling?

Het wonder van Multidisciplinaire emotie installatie.

Meld je aan via het kantoor van Formaat 010-4524045 of mail naar [email protected]. Het aantal kaarten is beperkt, maar we reserveren een belangrijk deel

Het wonder van een open deur.

van de avondkaarten voor cliënten. De activiteiten vinden plaats in onze Werkplaats op de Westzeedijk. We hopen zoveel mogelijk actieve cliënten te zien op 10 januari! Ronald Matthijssen Formaat, Werkplaats voor Participatief Drama

Natasja Schreuder

Interview door: Teus van Wijk en Natasja Schreuder

De doelgroepambassadeurs?! voordeel. Wij als doelgroepambassadeurs roeren hier graag een vinger in de pap! Wij zijn te zien als vertegenwoordigers. Ieder van ons heeft een eigen levensverhaal met daarin de ervaring van drugsgebruik en/of dakloosheid. Het spreekt voor zich: dit is geen pretje, maar hierdoor kennen we als geen ander de schreeuw om hulp! (en om aandacht!) Vertegenwoordigen houdt voor ons in dat wij een sluis zijn tussen de doelgroep en de maatschappij. Wij houden niet van het ‘verpauperen’ van de eigen kracht van de client. Een ieder weet uit ervaring dat iemand zijn eigen kracht moet gebruiken om weer op de been te komen, wij zijn het middel om dit te assisteren, simpelweg omdat onze neus

De doelgroepambassadeurs zijn ex-ver-

Even voorstellen

slaafden en voormalig daklozen die hun

Om maar gelijk met de deur in huis te

ervaring en kennis gebruiken om voor-

vallen: de kracht van de doelgroepam-

oordelen ten overstaan van de doelgroep

bassadeurs is hun levensverhaal! Vier

te bestrijden.

man sterk staat dit project wat uitgaat

Ze vormen een brugfunctie tussen doel-

van het Basisberaad Rijnmond. Vier man

groep en samenleving en zijn een weg-

sterk om een bijdrage te leveren, van-

wijzer voor de doelgroep. Dit doen ze

waar het lijkt dat de voorbeelden zich

door het geven van voorlichting en pre-

snel zullen verspreiden.

sentaties over dak –en thuislozen aan

In een interview met Walter, Peter, Paul

iedereen die kennis wil opdoen over de

en Barry wordt Denkraam al snel een

doelgroep. Bijvoorbeeld aan buurtbewo-

hoop duidelijk over de inhoud van de

ners, verpleegkundigen, politie, zorgaan-

doelgroepambassadeurs! Na vier maan-

bieders, scholen, het leveren van bijdrage

den trainen, trainen en nog eens trainen

aan symposia en congressen.

in communicatie en presentatie, evalue-

De doelgroepambassadeurs willen

ren en perfectioneren kunnen zij zich

ondersteuning geven bij het uitvoeren

naar buiten brengen als brug tus-

van het Plan van Aanpak Maatschappe-

sen overheid en maatschappij. Een

lijke Opvang. Dit plan is erop gericht om

maatstaf op de maat gemeten! Ook

de dakloosheid terug te dringen en de

al nieuwsgierig naar de toekomst

beeldvorming voor daar waar nodig is te

van dit krachtige kwartet?

een preventieve aanpak naar jongeren

Wat en waarom?

wat betreft het aantonen van de gevaren

De samenleving van tegenwoordig

in drank en drugsgebruik. Verder zijn we

lijdt aan een beperkte kennis

een gids voor daklozen- en verslaafde

omtrent drugs en daklozen. Verbe-

mensen die de weg naar de voorzienin-

tering schreeuwt overal, maar wat

gen niet weten te vinden. Zo helpen ze

media en politiek voornamelijk

bijvoorbeeld verslaafden hoe je je draai

doen is het uitdijen van kritiek en

en je plekje opnieuw vindt.

oordeel in plaats van begrip en

[20]

op de erkenning, daaruit voortvloeiend het herstel! Tot nu toe is alles wat wij doen met een applaus ontvangen. Met recht kunnen wij zeggen dat onze bekendheid is aangeslagen. Er is gesproken op politiebureaus, GGD’s, sociale diensten en in de commercie zijn te ook al te vinden geweest. Hart van Nederland en zelfs de Tweede Kamer hebben hun interesse al getoond. We zijn ons er erg bewust van dat we klein moeten beginnen, maar de animo die nu getoond wordt voor ons bemiddeld werk belooft in de toekomst een betere beeldvorming

[interview]

beïnvloeden en hervormen. Ze hanteren

dezelfde kant opstaat als nodig is. Voor-

van de problematiek in het circuit van de daklozen en drugsgebruikers. Zo heeft Achmea een presentatie in de planning en heeft wethouder Kriens ons uitgenodigd om op het kerstdiner te komen! Mensen beginnen in te zien hoe belangrijk het is om onder de mensen zelf, de beïnvloeding weg te nemen en zo de vooroordelen te schrappen. Want laten we wel wezen: een dakloze of een gebruiker, dat is ook een mens!

Samenwerken is een PRE

een beter leven en op een maatschappe-

Voor meer informatie kunt u terecht bij:

De media blijft onze aandacht trekken

lijk geaccepteerde positie. En misschien

Doelgroepambassadeurs

én dat is ook zeker iets waar we uit blij-

wel het belangrijkste, wij willen de jon-

Zomerhofstraat 80 – 86

ven leren. Je ziet erg veel op tv wat te

geren dit alles besparen. Met de hoop

3032 CM Rotterdam

maken heeft met drugs, bijvoorbeeld het

dat we een lessenpakket samengesteld

Tel: 010 – 4665962

programma ‘spuiten en slikken’. Niets

krijgen om deze boodschap luid en dui-

E-mail: doelgroepambassadeurs@basisbe-

mis mee, op het eerste oog. Maar wat is

delijk over te dragen!

raad.nl

hiervan het doel? Op langer termijn?

Natuurlijk laten we hiernaast, de in

Website : www.basisberaad.nl

Alleen een blik werpen op het gebrui-

nood vertoevende mens niet zomaar aan

kersleven is voor ons niet genoeg. Er is

zijn lot over. Klop gerust bij ons aan!

informatie nodig, achtergrond van de

Fotografie: Patrick Teeuwisse

persoon, de huidige leefomstandigheden

Samenwerking is een pré, zo blijkt uit

van de mens en zeker niet onbelangrijk:

onze ervaring als ambassadeur. Bij het

wat is er mogelijk om van de drugs te

Basisberaad Rijnmond hebben we daar

blijven of aan een huis te komen! Dat

bijvoorbeeld de Straatadvocaten voor.

laat de media niet zien. De media trekt

We hopen in de tijd overal een goed ini-

de kijkcijfers met de spanning en de trig-

tiatief aan te stippen en te mogen zaaien

ger die hangt aan het stigma van

over het hele land!

gebruik en dakloos zijn. Niet echt moti-

Het interview sluit af met de gevatte uit-

verend voor de jongeren nietwaar? Dat

spraak: ‘Kritiek is iets moois, daar kun-

zij op deze manier de indruk krijgen dat

nen we van leren!’ Waarop de rest

de desbetreffende personen in de media

lachend vervolgd: ‘Wel opbouwend dan

alles aan zichzelf te danken hebben.

hé!!’

Dus zodoende hebben wij mede uit deze

Kortom; een doelgroepambassadeur is

hoek besloten méér te doen. Wij willen

een ervaringsdeskundige, een voorlich-

informatie verstrekken, wij willen men-

ter, een gids en een doorgeefluik! Onmis-

sen onze eigen kracht meegeven en hier-

baar voor wat zich tegenwoordig

mee de kans op herstel aantonen. Op

afspeelt in de wereld!

(cameraman SBS 6)

[gedicht] Sterrendal De duisternis, laat mij zoeken. Vanuit een diep dal, naar elk lichtpuntje, wat het waard is om te stralen. Mijn hoop zo vaak vervlogen, met mijn hele hoofd, focus ik. Op wat men toekomst noemt. ’Zie toch eens de sterren om je heen’ ik probeer het, kijk meteen.

In de hoogte, door de diepte en schuin opzij. Ik hoop dat ik het redden zal. Ik zie de sterren wel. Vanuit een sterrendal.

Natasja Schreuder

[21]

Voor- en nadelen van antidepressiva [verslag] Impressie van de publieksmiddag op 9 november

over medicijnen, en de effecten en bijwerkingen. “Ik gebruik nu een antipsy-

Op 9 november was de zaal van het bibliotheektheater v olgeboekt met circa 180 mensen. De door CLIP Rijnmond georganiseerde publieksmiddag over antidepressiva stond in ieder geval goed in de belangstelling. “Er waren genoeg aanmeldingen om de middag twee keer te organiseren”, aldus een van de mensen van de organisatie. “Het is een volle zaal”, zo trapt dagpresentator Ruud van der Heijden af, “het laat zien dat je nergens alleen voor staat.”

choticum in plaats van antidepressiva. Dit gaat best aardig: het is nu herfst en ik voel geen depressie. Het zoeken naar medicijnen doe ik wel met een arts, maar ik houd wel zelf de regie. Ik kon bijvoorbeeld een medicijn niet krijgen, omdat dat volgens de arts ‘niet in Nederland gangbaar is’. Nadat ik hem overtuigd had, kon ik het alsnog krijgen.” “Sta ik met het verkeerde verhaal voor het publiek?” zo begint Michael van den

Voor het eerste gedeelte van de middag

lens, je in een andere geest voelend, ver-

Boogaard, “mijn verhaal gaat juist over

zijn vier sprekers uitgenodigd, die elk

vreemding en angsten, en eetlust. “Op

snelheid. Hoe voorkom je dat het zo ver

vanuit hun eigen deskundigheid spreken

een gegeven moment voelde ik me

komt?” Van den Boogaard is werkzaam

over antidepressiva.

prima. Maar mijn man had het idee dat

bij PsyQ: een nieuwe naam in Nederland

hij een andere vrouw had, namelijk

met een nieuwe behandeltechniek.

“Ik heb het eens uitgerekend en kwam er

iemand die constant achter de doos met

Sheets en getallen schieten snel voorbij

op uit dat ik in mijn leven circa 10.000

chocola zat.” Ze ervaart de medicijnen als

tijdens de presentatie. “Het probleem is

pillen heb geslikt, allemaal bedoelt om

een dilemma. “Enerzijds heb je de bij-

helder: depressies komen vaak voor. Ech-

er weer een ‘vrolijke boel’ van te maken.

werkingen, maar als ik de medicijnen

ter vijftig procent is na drie tot vijf

Dit moet ook allemaal weer door de lever

niet gebruik word ik weer depressief. Je

maanden hersteld, voornamelijk door

worden weggewerkt,” aldus Marian Hen-

staat met je rug tegen de muur. Het is

eigen middelen en gesprekken. De mate

derson. Marian is ervaringsdeskundige

ook een rouwproces: je zult nooit meer

van herstel neemt vervolgens af. Na

en auteur van het boek ‘De aap op mijn

dezelfde zijn als voor de depressie. Het

twaalf maanden wordt de depressie

rug’. Marian is begin 50, maar heeft al

gaat erom de schade te beperken. Zowel

chronisch: mensen die na een jaar nog

sinds haar pubertijd last van depressies,

jijzelf als de omgeving moet zich aanpas-

niet hersteld zijn, zijn na 24 maanden

in het begin voornamelijk in de winter.

sen. Je moet blijven zoeken naar oplos-

nog steeds depressief. Voorspellers hier-

“Het is een soort oorlogstijd”, zo

singen. Ook met je huisarts…op zoek

bij zijn onder andere de leeftijd van de

omschrijft ze het. Er zijn verschillende

naar de juiste pil.”

persoon, de ernst van de depressie en de

medicijnen geweest, en verschillende

Dit roept vragen op vanuit de zaal. Waar-

duur.” Het doel van de behandeling zou

therapieën. “Eerst wilde ik die ‘chemi-

om heb je je boek geschreven? “Ik had

moeten zijn om chronische depressies te

sche troep’ niet. Dat was natuurlijk een

veel ervaring met depressies en medicij-

voorkomen, zo stelt van den Boogaard.

goed streven, maar het was moeilijk om

nen. Dit wilde ik delen met anderen,

De redenering is duidelijk: hoe sneller

de winter door te komen. Soms had ik

maar ik wilde het voor mezelf ook op

een depressie herkend wordt, des te

het gevoel dat ik de week niet meer kon

een rijtje zetten. Intussen zitten we aan

beter het kan worden behandeld en kan

doorkomen. Er is geëxperimenteerd met

de vijfde druk en 7000 verkochte exem-

chroniciteit worden voorkomen. Maar

medicijnen. Ik kreeg last van bijwerkin-

plaren.” En over werk: “Ik was B-ver-

hoe kun je een depressie herkennen?

gen, bijvoorbeeld van hartritmestoornis-

pleegkundige. Ik heb een hoog arbeids-

“Het grootste deel van de mensen nor-

sen, en ik heb aan de rand van een

ethos, ik ben op mijn knieën naar mijn

maliseert het probleem, circa 48 procent.

manie gestaan.” Het heeft even geduurd

werk gekropen. Maar op den duur was

Er wordt geredeneerd dat ‘het erbij

voordat ze de juiste medicijnen heeft

het niet haalbaar. Ik werk nu voor

hoort’. Een depressie wordt dan niet snel

gevonden. Er waren verschillende bij-

mezelf, zodat ik rekening kan houden

herkend. Circa 23 procent ‘psychologi-

werkingen bij verschillende medicijnen:

met mijn beperkingen.”

seert’: een depressie wordt dan sneller

afvlakking, verminderde seksuele gevoe-

Vanuit de zaal komen er veel vragen

herkend.” Er wordt hierbij verwezen naar

[22]

het ‘Nemesis onderzoek’ rond depressie

ren’ van depressie kunnen herkennen.”

rouwperiode bijvoorbeeld is iets anders

waarbij onder andere de factoren en

Van den Boogaard bestrijdt dat een chro-

dan een depressie. Kijk niet te veel naar

mate van depressies, en het behandelni-

nische depressie te wijten is aan een

het disfunctioneren, maar naar het func-

veau zijn onderzocht. Bij lichte vormen

vroegere, verkeerde behandeling: “Dit is

tioneren: wat kan iemand nog wel.” Ze

van depressie horen uiteraard lichtere

niet altijd zo. Sommige groepen zijn

benadrukt het geheel van biologische,

behandelniveaus en vice versa bij

chronisch. Enerzijds kun je min of meer

sociale en psychische factoren. “Stress is

zwaardere vormen. Het is dus belangrijk

voorspellen wie er chronisch wordt.

een van de belangrijkste factoren, het

om een depressie goed te herkennen, en

Anderzijds is het wel zo dat ‘onderbe-

komt tegenwoordig vaak voor. Probeer

er een passende vorm van behandeling

handeling’ leidt chronische depressie.”

ook inzicht te krijgen in je geschiedenis en familie, je omgeving en werk. Maar

en medicatie bij te zoeken, om onder- of overbehandeling te voorkomen. “En als

“Mijn verhaal is gebaseerd op contacten

krijg ook inzicht in jezelf: bepaalde

je dan een diagnose hebt, ben je het er

met de doelgroep, zowel telefonisch als

karaktereigenschappen, zoals perfectio-

dan mee eens? Het is belangrijk om als

via de website.” Aly van Geleuken is

nisme, kunnen bijdragen aan depressie.”

behandelaar en cliënt het met elkaar

psychologe en hoofd van het Depressie-

Zelfverwijt is iets wat vaak voorkomt,

eens te zijn, en hoe je er toe gekomen

centrum van het Fonds Psychische

maar niet nodig: “Vergelijk het met een

bent. En dan de behandeling: er is veel

Gezondheid. Ze gaat in op de geschiede-

lichamelijke ziekte.” Kijk naar de oorza-

mogelijk, van cognitieve gedragsthera-

nis van antidepressiva. Na de biologische

ken, dan weet je waar je aan moet wer-

pieën en pillen tot gesprekken en

benadering (afwijkende mensen werden

ken. En probeer de gevolgen te minimali-

homeopathie.” Van de Boogaard gaat in

opgenomen, platgespoten en soms

seren. “Vaak wordt er gezegd dat we al

op de specifieke behandelingen en medi-

geopereerd) kwam halverwege vorige

veel weten. Dit is niet waar, we weten

catieprotocollen die er zijn. Zowel bij de

eeuw Freud, die de problemen benader-

veel niet!” Veel vragen die binnenkomen

behandeling als medicatie wordt nauw

de in samenhang met de maatschappij

bij het Depressiecentrum gaan over de

gekeken naar de effectiviteit van behan-

en opvoeding. “Ook dit hebben we geluk-

gevolgen van depressie, en over mensen

deling en medicatie. “Bij moderne anti-

kig weer losgelaten.” In 1946 verklaarde

die terug willen naar zoals het vroeger

depressiva wordt in stappen van vier

de WHO (World Health Organisation) dat

was. “Dit kan niet altijd, de lat ligt mis-

weken naar de dosering gekeken, afge-

gezondheid een toestand is van volledig

schien te hoog. Kijk naar wat je kan.”

leid van het effect dat het heeft. Er wordt

lichamelijk, geestelijk en maatschappe-

Ook aan de hulpverlening doet ze een

gezocht naar een combinatie met behan-

lijk welzijn, en niet slechts het ontbreken

oproep: “Stel niet te snel een diagnose.

deling.” Voor het toedienen van lithium

van ziekte en gebreken. “Deze definitie

Ga uit van wat iemand kan, in plaats

wordt altijd eerst een second opinion

lijkt op ‘geluk’. Al in 350 voor Christus

van het ziektebeeld. Huisartsen kunnen

aangevraagd bij het Erasmus MC. En ter

schreef Aristoteles dat het leven geluk-

tips geven hoe mensen verder kunnen

afsluiting geeft Van den Boogaard mee:

zaligheid tot doel had.” Van Geleuken

gaan, en kijk over drie weken verder. Zo

“Het is een lange weg, maar er is een

benadrukt te kijken naar het geheel van

voorkom je dat mensen te snel bij de

routeplanner: daar moeten we heen! En

‘biopsychosociale factoren’: zie het in het

tweedelijns hulp terecht komen. Spreek

met gepaste snelheid.”

geheel van biologische factoren (bijvoor-

in ieder geval een behandeltraject af

Ook hier komen vragen uit het publiek.

beeld door erfelijkheid) en de omgeving

waar iedereen het mee eens is.” En aan

Wanneer moet je accepteren dat je chro-

(psychosociale factoren). Deze kunnen

de cliënten geeft ze de tip: “Geef me

nische dagbehandeling nodig hebt? Van

leiden tot een kwetsbaarheid, die kun-

moed om te veranderen wat ik kan. Geef

den Boogaard benadrukt dat bij PsyQ

nen leiden tot stoornissen in het stress-

me kracht om te aanvaarden wat ik niet

alles geprobeerd wordt in de eerste twee

systeem, het immuunsysteem en het

kan veranderen. En geef me wijsheid om

jaar. Als er dan niets lukt, dan moet je

pijnverwerking systeem. Deze kunnen

het verschil te zien tussen wat ik kan

het accepteren. En er zijn vragen over de

leiden tot lichamelijke stoornissen, zoals

veranderen en wat niet.”

herkenning en erkenning van depres-

pijn en moeheid, maar ook tot psychi-

De vragen uit het publiek gaan over hoe

sies: wat kan PsyQ daar aan doen? “Bij-

sche symptonen, zoals angst en depres-

het depressiecentrum te bereiken is, en

eenkomsten zoals vandaag helpen. En

sie. Van Geleuken reageert op de vorige

wat ze doen. Van Geleuken benadrukt

we moeten langs bij huisartsen: dit is de

spreker: “Plak niet te snel het etiket

dat het een voorlichtingscentrum is en

eerste lijn. Zij zouden snel de ‘indicato-

depressief op. Praat met de mensen: een

geen behandeling. “Eigenlijk werken we [23]

op de nulde lijn, nog voor de huisarts.”

lastiger. En antidepressiva is op de lange

niet een reactie van de mens is, in plaats

Meer informatie hierover is te vinden

duurgevaarlijk. Je kunt stellen dat een

van een ziekte. “Dat is meer een filosofi-

via: www.depressiecentrum.nl.

depressie gevaarlijk is.” Loonen doelt

sche discussie,” zo sluit Loonen af.

hierbij op de groep mensen met een Anton Loonen is hoogleraar farmacothe-

depressie over een periode van 15 jaar:

Forumdiscussie: de voor- en nadelen van

rapie en werkzaam bij Delta PC. In zijn

circa tien procent pleegt suïcide en het

antidepressiva

voordracht bespreekt hij drie cases (die

overlijden aan de gevolgen van hart- en

Met deze vraag wordt meteen afgetrapt

wel op de publieksdag besproken kun-

vaatziekten is twee keer zo hoog als bij

in het forum. De meningen zijn echter

nen worden, maar vanwege privacyas-

andere, soortgelijke groepen.

verdeeld:

pecten niet kunnen worden opgeno-

Er volgen nog meer vragen over lange

“Voordeel is dat het behoorlijk de

men). In de cases staan centraal de

termijn gebruik van antidepressiva,

depressie wegneemt. Nadeel is dat ik

dilemma’s rond medicatie: wanneer

voornamelijk op het gebied van zwan-

kwaliteit van leven heb moeten inleve-

moet er welk medicijn worden ingezet.

gerschap, en of het gevolgen heeft voor

ren.” “Voordeel is dat ze helpen, nadeel is

Ook andere aspecten, zoals roken, (over-

de hersenen. “Hierover is veel ‘gedoe’ in

dat ze niet genezen.”

matig) alcoholgebruik en seksualiteit

de media. Er is veel onzekerheid onder

“Er wordt veel getwijfeld over het

komen aan de orde. Opvallend bij roken

de mensen. ” Maar de gevolgen voor de

gebruik van antidepressiva. Het betekent

is: “Het is en blijft ongezond, maar roken

zwangerschap en mogelijke afwijkingen

toch een omkering van het gevoel. Bij

werkt depressieremmend.” En een ‘weet-

na de geboorte is even hoog als de nor-

een lichte depressie zou ik in eerste

je’ aangaande medicatie en angststoor-

male kans, namelijk circa 1 procent.

instantie niet direct beginnen met medi-

nissen: “Sommige medicatie prikkelt het

Hierbij maakt Loonen wel de kantteke-

cijnen, maar ook kijken naar therapie.”

lichaam, om het zodoende meer weer-

ning dat hierbij alleen wordt gekeken

baar te maken. Hierdoor is er in de eerste

naar afwijkingen die geconstateerd kun-

Er ontstaat een discussie over de mate

week vaak een toename van de klachten,

nen worden op jonge leeftijd. Maar

van behandeling en medicijngebruik.

pas daarna volgt er verbetering. Dit

effecten op de lange termijn kunnen nog

“Het risico van ‘overbehandeling’ is dat

gebeurt vaker bij angststoornissen.” Uit

niet helemaal worden gemeten. Ook de

het onnodig duur is”, aldus van den Boo-

de cases concludeert Loonen dat de situ-

effecten van lange termijn gebruik op de

gaard, “Bij de lichte depressies lijkt er

aties niet altijd duidelijk zijn. “Met proto-

hersenen zijn niet makkelijk vast te stel-

dan sprake van ‘te veel medicatie’. Je

collen kom je er niet altijd. Je moet hier

len. Er kunnen wel kleine afwijkingen

kunt de effecten van overbehandeling

dan van afwijken.”

voordoen, bijvoorbeeld in de zenuwba-

echter niet merken, je merkt niet dat je

Zijn voordracht roept veel vragen op,

nen waardoor er bewegingsstoornissen

ook zonder had gekund. Er lijkt dan spra-

met name over medicijnen en medicijn-

kunnen ontstaan. “De kans is echter

ke van een fout in de diagnose.” Ander-

gebruik. Soms is er onduidelijkheid over

klein,” aldus Loonen.

zijds wordt er gevraagd wat er gedaan

de medicijnnamen: stofnaam en fabri-

De effectiviteit van antidepressiva op

kan worden aan de ‘zwaardere’ depres-

kantnaam worden door elkaar gehaald.

lange termijn wordt nog onderzocht. “Er

sies, die ‘in de genen zitten’. Van Geleu-

In theorie kan er verschil zitten tussen

is nu wel onderzoek naar het optreden

ken licht toe dat erfelijke factoren de

medicijnen die dezelfde stof bevatten.

van nieuwe depressies. Dergelijke onder-

oorzaak kúnnen zijn van een depressie.

“Het gaat om individuele gevallen,”

zoeken lopen gemiddeld twee jaar.

“Maar Nasda-onderzoek heeft uitgewe-

aldus Loonen, “dit is goed gedocumen-

Eigenlijk zou je een dergelijk onderzoek

zen dat biologische factoren niet de

teerd. Je kunt er niet goed de vinger op

over 30 jaar moeten uitvoeren. Er zijn

belangrijkste factoren zijn bij een

leggen, maar gemiddeld maakt het niet

wel gegevens over, maar het ziet er

depressie. Het blijft belangrijk om te kij-

uit.” En of antidepressiva op de lange

beroerd uit. Met antidepressiva ver-

ken naar de omgevingsfactoren. Als een

duur gevaarlijk zijn? En hoe kan er mee

dwijnt de ziekte niet, het is geen vaccin.

medicijn goed werkt, moet je er niets

worden gestopt? “De voorkeur gaat naar

Het is een combinatie van langdurig

aan veranderen. De omstandigheden

het afbouwen van gebruik. Abrupt stop-

gebruik en psychotherapie.” Dit roept

kunnen altijd wijzigen, waardoor een

pen met gebruik van antidepressiva is

vanuit de zaal de vraag op of depressie

medicijn minder goed gaan werken. Dán

[24]

kan je weer kijken naar andere medica-

mijn eigen deskundigheid. Het gaat er

stoppen met de medicatie kan er sprake

tie.” Van der Boogaard wijst er op dat het

hierbij om mijn eigen integriteit te

zijn van ontwenningsverschijnselen. Zijn

beleid van PsyQ voor mensen met meer-

bewaren. Er zijn inderdaad mensen die

antidepressiva daarmee verslavend? “Je

dere depressies anders is: “Je hebt een

deze normen niet zo streng hanteren,

krijgt last van ontwenningsverschijnse-

bepaalde kwetsbaarheid, je bent kwets-

maar dit is echter niet de norm.”

len. Ook kan het gebeuren dat je op termijn meer medicatie nodig hebt. Maar

baarder dan anderen. En hoe meer factoren er zijn, hoe hoger de kans is op een

Ook wordt er gewezen op het belang van

een van de definities van verslaving is

depressie.”

persoonlijk contact. Dit wordt als net zo

‘middelzoekend gedrag’. En dat zie je niet

belangrijk, of belangrijker, ervaren dan

bij antidepressiva.”

En depressie als chronische ziekte? Loo-

medicijnen. In sommige situaties wordt

nen licht toe dat je dan een andere bena-

er een placebo voorgeschreven. Het con-

Om ‘up to date’ te blijven, is goed contact

dering krijgt. “In plaats van te zoeken

tact in de hulpverlening is zeer belang-

nodig met de cliënt en betrokkenen.

naar de oorzaken en deze aan te pakken,

rijk, net zoals bejegening en serieus

“Aan het eind van de behandeling maak

ga je er in de loop der tijd anders over

genomen worden. “Ik kreeg pas klachten

ik de afspraak om elkaar over vijf jaar

denken. Hoe leer je mensen om te gaan

nadat ik niet serieus genomen werd,”

weer te zien,” aldus Loonen, “om bij te

met een handicap?” Dit wordt door de

aldus iemand uit de zaal, “mijn depressie

praten over de literatuur en terug te kij-

verschillende deelnemers herkend. “We

is in de hand gewerkt.”

ken op de periode.” Ook bijeenkomsten zoals deze zijn belangrijk. Houd contact

krijgen het niet helemaal weg”, aldus van den Boogaard. Het is een verwer-

Er volgt een enigszins technische discus-

met de cliënten en familie. Ook het

kingsproces wanneer een depressie chro-

sie over de medische kant van antide-

Internet is een bron van informatie. “Kijk

nisch is. Van Geleuken benadrukt dat je

pressiva: de stoffen in de medicatie, de

uit met de informatie die je op Internet

moet blijven kijken naar de mate van

werking hiervan, en de stofwisseling in

vindt”, zo wordt er getipt vanuit de zaal.

welbevinden en de kwaliteit van leven.

de hersenen. “Hoe kan het effect geme-

Anderzijds zijn er wel goede sites: op de

“Het komt toch op jezélf neer,” zo klinkt

ten worden, bijvoorbeeld bij een stof als

site van Stichting Pandora bijvoorbeeld

het uit de zaal, “je moet zelf de dingen

serotonine?” is een vraag uit de zaal.

is een forum waarin ervaringen rond

weer oppakken. Je moet ook accepteren

“Het is niet zo makkelijk. We weten dat

depressie en antidepressiva worden uit-

dat het zo is.”

de huishouding in de hersenen verstoord

gewisseld.

is, maar niet of dit de oorzaak of gevolg Kritische vragen komen er over de

is” aldus van Geleuken. Vanuit de zaal

Aan het eind van de dag krijgen de spre-

invloed van de farmaceutische industrie.

wordt aandacht gevraagd voor de bij-

kers nog een spervuur aan vragen op

Loonen is van mening dat het wel mee-

werkingen van medicijnen: medicijnen

zich af, te veel om te kunnen antwoor-

valt. “De farmaceutische industrie ver-

werken wel, maar de bijwerkingen kun-

den. Ook zijn er geluiden om wat breder

koopt om winst te maken, net zoals elke

nen zwaar zijn. “Bijwerkingen zijn ver-

te spreken over depressie: niet alleen

andere bedrijfstak. De farmaceutische

sluierd. De medicijnen hebben hun wer-

over de antidepressiva, maar bijvoor-

industrie wordt nog het meest aan ban-

king, de bijwerkingen komen er gewoon

beeld ook over de bijwerkingen, en wat

den gelegd. Natuurlijk zullen ze het wel

bij. Vaak zijn deze bijwerkingen onderbe-

het betekent om depressief te zijn. “Het

proberen, maar mijns inziens worden er

licht.” Het roept de vraag op of je kan en

was een leerzame middag,” zo wordt er

geen grenzen overschreden.” Maar relati-

moet switchen, en wat de gevolgen zijn

geconcludeerd, “het taboe rond depres-

veert Loonen niet te veel? Er zijn geval-

voor de bijwerkingen. “Hierover zijn de

sies is nog diep, dit moeten we bestrij-

len bekend waarbij de grenzen over-

meningen verdeeld,” aldus Loonen,

den.” Genoeg stof dus voor een vervolg-

schreden worden. “Zelf word ik veel

“soms helpt switchen. Tussen personen

bijeenkomst. Of misschien een thema-

gevraagd, voor onderzoek, voorlichting

zitten vaak meer verschil dan tussen

nummer voor Denkraam?

etc. Mensen met mijn deskundigheid

medicijnen. We kunnen kijken naar de

komen zelden voor in Nederland. Ik geef

gemiddelden, maar het kan per persoon

Bas van Bellen

echter alleen adviezen op het gebied van

afwijken.” En bij het minderen of het

Fotografie: JanB. Burger

[25]

Het beschrijven van een cirkel Ziek zijn, is een cirkel willen beschrijven en is een beschrijving

Twijfelen tussen het agressieve zijn en het liefdevol opnemen

van een ziekteproces.

van het zieke in het gezonde.

Een proces om terug te keren naar de bron.

Ik voel beide strijden.

Drinken bij de bron, bij ziekte, is een gezondmakingproces, is

Ik ben beide.

lijden en hopen, is nadenken en werken aan genezing. Ziekte

Wordt de ziekte gedwongen te kiezen temidden van de schok-

staat gelijk aan een poging tot een cirkel beschrijven, staat

kerige bewegingen die hij maakt om vooruit te komen?

gelijk aan een gezondmakingproces. Hoe integreer ik datgene wat mij beangstigt en deel uitmaakt Ziekte is gelijk aan een poging tot een verwerkingsproces

van het wezen dat ik zelf ben?

Is beter worden

Hoe herteken ik het vertekend beeld dat mijn blikveld gevan-

Is beter worden dan men was

gen houdt?

Is volmaakter een hele cirkel kunnen beschrijven. Ik ben een kwart cirkel Ziekte is ziek zijn en met een lamme arm willen tekenen. Soms helpt rust, soms is men chronisch aangedaan. Dan blijft de arm

Een halve Een driekwart

lam en de cirkel onderbroken. Een hulpstuk om de cirkel rond

En ondanks de verkramping om die laatste kwart neer te zet-

te maken kan dan rust geven.

ten en ondanks dat mijn onvermogen blijft, ben ik.

Soms wil men geen hulpstuk.

Iedere ziekte ontwerpt zijn prothese.

Iemand kan er voor kiezen om ondanks de pijn, het lijden te

De ziekte wint en om een ziekte proces tot een goed einde te

onderzoeken.

brengen, is creativiteit en eenheid met al het zijnde vereist.

Teruggaan naar de bron, naar het ontstaan van de cirkel. Een zijn met het begin. Irmlinda de Vries

Ziek zijn is menselijk falen. Durven falen, is moedig zijn. Is ophouden met streven als je halverwege bent, omdat je innerlijk bent geknapt, Versteend, Vergroeit, Verroest. Ziek zijn is ook en vorm van gezond verstand. Iets dwingt mij om de terugtocht te aanvaarden, op het moment dat de situatie teveel gevaar met zicht meebrengt. Ik ben ziek van de liefdeloosheid Of van verdriet of van een destructief verlangen om de destructie zelf te vernietigen. Ziekte is oxidatie van iets wat al een onnatuurlijke loop neemt. Heb ik een bewuste destructieve daad nodig om het destructieve wat mij teistert te vernietigen?

[26]

Antidepressiva: Artsen en apothekers melden andere bijwerkingen dan gebruikers Sinds 2004 werkt de Cliëntenbond in de GGz mee aan het Meldpunt Medicijnen. Gebruikers van medicijnen hebben in groten getale hun ervaringen gemeld. Katja van Geffen onderzocht voor haar promotieonderzoek de meldingen over antidepressiva1. In dit artikel beschrijven we de uitkomsten.

het Meldpunt benoemt de gebruiker de

sivum. Het aantal meldingen dat over de

bijwerkingen in ruim de helft van de

bijwerking werd gedaan, hebben we er

gevallen als zeer negatief. Bijna de helft

naast gezet.

van de mensen die een bijwerking meldt, stopt of switcht dan ook zijn anti-

Veertig melders zeggen geen of onvol-

depressivum. In het meldformulier vra-

doende werking te ervaren van hun anti-

gen we of het medicijngebruik is veran-

depressivum. Dit wordt door behande-

derd en of de melder met zijn arts heeft

laars niet vaak als bijwerking gezien,

overlegd over de verandering. Opvallend

maar is voor de melders wel degelijk een

is dat een derde van de mensen stopt of

belangrijk punt en reden om te stoppen.

switcht zijn arts hier niet over infor-

Zeker als je bedenkt dat terwijl het

meert. Uit de literatuur en dit onderzoek

middel (nog) niet werkt, de belastende

is bekend dat mensen vaak niet overleg-

bijwerkingen vaak wel direct naar voren

gen met de arts omdat ze zich bezwaard

komen.

voelen. Ze zijn het niet eens met de diagnose depressie die de arts bij hen heeft

“De eerste twee weken waren verschrikke-

Voor dit onderzoek is gekeken naar de

gesteld, benoemen hun klachten anders,

lijk. De dokter had me gewaarschuwd

meldingen van mei 2004 tot mei 2005.

meer als moe of lusteloos. Of ze merken

voor eventuele bijwerkingen, maar dat

Hiervan gingen er 12% over antide-

dat het medicijn niet werkt of bijwerkin-

deze zo heftig zouden zijn, had ik nooit

pressiva (258 van de 2232). Men meld-

gen heeft. In beide gevallen ervaren ze

verwacht. Ik dacht dat ik gek werd en ik

de het meest over bijwerkingen (84%),

het als een foute keuze van de arts en

wilde mezelf bijna voor de trein gooien. Ik

maar ook veel over de werking (36%).

vinden het moeilijk om hierover met

wist niet meer waar ik met mezelf naar-

hun arts in gesprek te gaan.

toe moest. De angst nam enorm toe en ik

Eén melder kon overigens meerdere

kon geen minuut alleen zijn die weken. In

meldingen doen. Er waren evenveel In tabel 1 noemen we de bijwerkingen

een week ben ik 5 kilo afgevallen en heb

meldingen dat het medicijn zijn werk

die in meer dan de helft van de gevallen

vrijwel niets kunnen en willen eten.

niet doet. Van de inmiddels ruim 5000

leidden tot stoppen met het antidepres-

Gelukkig werden de bijeffecten na 2

melding over een goede werking als

meldingen die het Meldpunt nu bevat, gaat een vergelijkbaar percentage meldingen over antidepressiva (namelijk 660).

Tabel1: Bijwerkingen waarbij meer dan 50% stopt met het antidepressivum Bijwerking

Percentage stoppers

Aantal meldingen

Poging tot of gedachte aan zelfmoord

78%

9

Droge mond

61%

18

Gewichtstoename

56%

48

Lusteloosheid

54%

28

iemand zijn/haar medicijnen onbewust

Antidepressivum werkt niet (voldoende)

53%

40

niet op de manier zoals bedoeld. Hij/zij

Slaapstoornis (slaperigheid, sufheid,

vergeet eens een pil of heeft de instruc-

moeheid, slapeloosheid)

50%

68

Hoofdpijn

50%

22

Ontwenningsverschijnselen na stoppen

50%

40

Stoppen en switchen

Therapietrouw - of u uw medicijnen gebruikt zoals voorgeschreven - is hot. De overheid lanceerde najaar 2007 een campagne ‘medicijnen werken niet vanzelf, u moet ze wel goed innemen’. Meer hierover vindt u op www.kiesbeter.nl, veilig medicijngebruik. Soms gebruikt

tie verkeerd begrepen. Vaak gebruiken mensen hun medicijnen echter bewust anders of helemaal niet. Bij antidepressiva zijn bijwerkingen vaak een reden om te stoppen of switchen van medicijn. Bij [27]

weken geleidelijk minder en begon

Tabel 2: meldingen behandelaars en melders vergeleken

(gelukkig) de positieve werking. En het werkt echt heel goed. Ik kan en durf weer

Bijwerking

overal naartoe en de angstige gevoelens

Aantal meldingen

Aantal meldingen

gebruikers (%)*

behandelaars**

zijn voor een groot deel verdwenen, maar

Top 5 melders

nu komen de andere bijeffecten. In verge-

Gewichtstoename

7,2

1,3

lijking met vorig jaar ben ik 10 kilo aan-

Seksuele problemen

6,4

1,3

gekomen, heb ik geen zin in seks en ben

Ontwenningsverschijnselen

6,0

0,6

ik voortdurend moe.”

Geen werking ervaren

6,0

0,6

Sufheid/moeheid

5,8

1,7

Artsen melden andere bijwerkingen We vergeleken de meldingen van artsen en apothekers aan het bijwerkingencen-

Top 5 behandelaars

trum Lareb met de meldingen van anti-

Huiduitslag, jeuk, netelroos

0,4

4,9

depressivumgebruikers aan het Meld-

Afwijkende laboratoriumwaarden

0

4,7

punt Medicijnen en wat blijkt: artsen

Spier- en gewrichtsklachten

0,4

4,2

melden hele andere bijwerkingen dan

Aangeboren afwijkingen kind

0

3,2

mensen die antidepressiva gebruiken. Zo

Oogafwijkingen en verminderd zicht

1,3

3,2

noemen gebruikers gewichttoename en seksuele problemen het meest, terwijl artsen veel vaker meldingen doen over

“Het middel werkt niet en de bijwerkin-

Els Dik, coördinator Meldpunt Medicijnen,

huiduitslag en afwijkende laboratorium-

gen zijn erger dan de kwaal. Bovendien

DGV

waarden. Om de verschillen in meldin-

zijn er bijwerkingen die niet eens vermeld

Katja van Geffen, onderzoeker, Wetenschaps-

gen tussen artsen en melders de laten

worden op de verpakking - zoals blijvende

winkel Geneesmiddelen Universiteit Utrecht

zien, zetten we de top 5 van bijwerkin-

schade aan het gebit.” “Bijeffecten zijn -

gen van melders en de top-5 van behan-

niet kunnen concentreren -vervlakking

1. Referentie artikel: Geffen e.a. Eur J Clin

delaars naast elkaar in tabel 2.

van emoties - ontstaan van cariës - tand-

Pharmacol, etc etc (Ktja)

Voor een deel is het verschil wel ver-

artsen kunnen al aan het gebit zien of

klaarbaar. Bepaalde bijwerkingen zoals

iemand ssri’s gebruikt – tremor - het lijkt

slaapproblemen en lusteloosheid, zijn

wel of ik een alcoholist ben - depressie -

niet zichtbaar voor behandelaars. Het

slapeloosheid en niet diep meer slapen -

kan ook zijn dat behandelaars de door

constante hoofdpijn achterin het hoofd -

hun patiënten genoemde klachten, zoals

blijvend zeurderig gevoel in alle ledema-

lusteloosheid en sufheid eerder zien als

ten; vgl. met kater – lusteloos.”

een verschijnsel van de depressie, dan als een gevolg van het medicijn. Daarnaast zijn behandelaars terughoudender

Wilt u weten wat anderen melden

met het melden van bijwerkingen. Als ze

over uw medicijn? Kijk op www.meld-

denken dat een bijwerking al bekend is,

puntmedicijnen.nl. Ook uw melding is

zullen ze hem niet gauw meer melden.

welkom! Wij kaarten door u gemelde

Belangrijk is ook dat behandelaars een

problemen aan bij ondermeer artsen

ander beeld hebben van bijwerkingen en

apothekers en industrie. Het Meld-

wellicht de impact onderschatten die

punt Medicijnen bevat inmiddels

sommige bijwerkingen hebben op de

meer dan 5000 meldingen over de

gebruiker. Regelmatig zijn ze zelfs niet

werking, bijwerkingen, vergoeding en

op de hoogte dat iemand vanwege de

praktische problemen, zoals moeite

bijwerkingen stopt met zijn antidepres-

met de verpakking, met informatie in

sivum. De meldingen van gebruikers

de bijsluiter of met innemen. De Cli-

bevatten waardevolle informatie voor

ëntenbond in de GGZ neemt actief

behandelaars. Het is van belang dat

deel aan het meldpunt. Gegevens van

behandelaars op systematische manier

het Meldpunt Medicijnen zijn niet

aandacht hebben voor wat gebruikers

representatief voor de Nederlandse

van antidepressiva zelf melden over hun

bevolking.

medicijngebruik. [28]

De profeet

De hand van Jezus

Een meisje uit de zaal stond op en riep:”Dit is een grote flop.” “Een vrouw is een groter wezen, een vrouw kan drie boeken tegelijk lezen. Een vrouw kan meerdere dingen tegelijk, tv kijken, muziek luisteren en de strijk. En vrouwen kunnen kinderen baren, dat zie ik een man niet klaren.” De profeet wreef in zijn handen, en stond daar met zijn mond vol tanden. Hij zocht in een opwelling, een andere stelling. “Homo’s mogen niet trouwen”. Zei hij met opgestreken mouwen. Waarop een homo opstond in de zaal “Zijn jullie nou helemaal!” “Of ik nou op het zelfde geslacht val of niet, er is niemand die mij dat verbied. Het is geen handicap, zo ben ik geboren, en van mij mag iedereen het horen. Ik ben homo in hart en nieren, en niemand die dat voor mij zal verstieren!” De profeet wist niet waar hij moest kijken, waardoor hij zijn schaamte liet blijken. Bovendien, werd de profeet nooit meer gezien, in de kerk waar hij werkte. Dus profeet: “Sterkte”!

[gedicht]en]

“Emancipatie? Lik me reet!” zei de profeet. “Vrouwen zijn minder dan de man, want een vrouw gaat maar haar gang. Mannen doen al het werk, die zijn robuust en sterk.”

De meest bijzonder ervaring in mijn leven is dat ik Jezus ben. Tijdens een verblijf in de isolatiekamer van het Hofpoort Ziekenhuis in Woerden wist ik het zeker. Aanvankelijk hield ik dit voor mijzelf. Wie zou mij geloven? Maar gaandeweg heb ik veel mensen ontmoet die dezelfde beleving hebben. Meestal mensen met een bipolaire aanleg of bipolaire stoornis, zo u wilt. Vanavond ben ik vrijwilliger op een groot cliëntenfeest Op een gezellige locatie met goede muziek, lekkere hapjes en 2 consumpties zijn gratis. Tijdens het elf -uur rondje zie ik een cliënt voorover zakken en hij laat zijn glas bier uit zijn handen vallen. Werk aan de winkel. Ik raap het gebroken glas op en hoor de omstanders vragen of hij nu wil stoppen met alcohol, maar hij gaat naar de bar. Ik lever het gebroken glas in bij de barman en zeg dat het niet verstandig is als deze man nog alcohol krijgt. De barman maakt zijn eigen taxatie en tapt door. Ik ga weer verder met mijn rondje en krijg een geïrriteerde bierdrinker achter mij aan. Hij vraagt of ik wel weet wie hij is. Ik haal mijn schouders op. “Ik ben Jezus Christus”, priemt hij en neemt een forse slok. Ik haal mijn schouders op en zeg hem dat, dat fijn is voor hem. Zo weinig respect heeft hij niet verwacht en hij geeft me een duw en dreigt dat hij buiten op mij zal wachten. Ik steek hem mijn uitgestoken hand toe om de vrede te bewerkstelligen en na enige aarzeling schudt hij me de hand. Hij blijft me nog een poosje achtervolgen en schudt me vervolgens nog drie keer de hand. Daarna valt hij in een gemakkelijke stoel en schreeuwt de voorbijgangers toe of ze nog een pilsje voor hem willen halen. Bij het volgende feest worden er betere afspraken gemaakt met het barpersoneel. Bert Aben

Jennifer van Vliet

[29]

Nul-10 Bavo Europoort is reeds enige tijd een begrip in Rotterdam en omstreken op het gebied van psychische hulpverlening. Een van de afdelingen is de afdeling Dienst Maatschappelijke Intergratie. Deze afdeling richt zich op ondersteuning voor mensen, die zich weer een plek in de maatschappij willen verwerven. Onder de naam nul-10 vallen de onderdelen dagbesteding en arbeid. De naam nul-10 is tot stand gekomen om bekendheid hieraan te geven omdat zij gesitueerd zijn in Rotterdam.

krijgen. Daarnaast heeft ieder dagcentrum een eigen activiteitenprogramma. Een vast deel van het aanbod zijn de recreatieve activiteiten zoals sport en muziek(-inloop). Diensten zoals sociaal spreekuur, haarverzorging, pedicure en schoonheidsspecialiste staan ook bij sommige van de dagcentra op het programma. Ook worden er éénmalige recreatieve activiteiten aangeboden zoals dagtrips filmfestival, avondopeningen al dan niet met een thema. Informatie over de programma’s zijn te

De onderdelen van Nul-10 wor-

duele wensen en mogelijkhe-

verkrijgen bij de DAC’s maar ook via de

den binnen de organisatie

den van de bezoeker.

website: www.nul-10.nl

“domeinen” genoemd.

Sommige bezoekers maken alleen gebruik van de inloop,

Domein Arbeid

Domein DAC

maar meestal gaat men toch

Voor bezoekers die aan arbeidsmatige

Het domein DAC staat voor Dag-

activiteiten ondernemen. Op

activiteiten willen deelnemen, biedt Nul-

centra. Nul-10 beschikt over drie vol-

dit moment is het zo dat het gebruik van

10 diverse arbeidsprojecten. De behoefte

waardige dagcentra en één dependance.

de inloop vrij staat, maar wanneer men

om weer aan het arbeidsproces deel te

De dagcentra zijn verdeeld over de stad

deel wil gaan nemen aan activiteiten, is

nemen is vaak aanwezig maar het verle-

Rotterdam en zijn: DAC Soeda in de wijk

er een indicatie nodig.

den maakt de weg hiernaartoe erg moei-

Charlois, DAC Vredehof in de wijk Kralin-

lijk. Deelname hieraan kan betekenen

gen en DAC Noord Oost in de wijk

Voor een deel bieden alle DAC’s een één-

dat men wil leren weer in het ritme van

Alexanderpolder. Daarnaast is er nog

duidig basisaanbod. Zo kan er op ieder

werk te komen. Ook kan men werkerva-

DAC Soeda de Zevensprong. Dit dagcen-

DAC geluncht worden en er zijn warme

ring opdoen wat kan betekenen dat het

trum is ondergebracht in een wijkcen-

maaltijden te verkrijgen. Op alle DAC’s is

gebruikt kan worden als opstap naar

trum in Hoogvliet.

er in de inloop de mogelijkheid om

regulier betaald werk. Duidelijk is dat

gebruik te maken van computers oftewel

ook hierin de individuele wensen,

internetcafé. Ook kan men hier les in

behoefte en mogelijkheden voorop

De allereerste functie van het DAC is de inloop. Op ieder DAC wordt geprobeerd een veilige haven te creëren voor mensen met een psychosociale en psychiatrisch problematiek. In de inloop kunnen

Informatie over de dagcentra en arbeidsprojecten is te verkrijgen via….

mensen ook in contact komen met lotgenoten (bezoekers).

Teamleider DAC

Natalie Bouman

010 4004689

Maar het DAC biedt meer dan een

Vredehof DAC

Hein Laakes/Karin Sweers

010 4004689

inloopplek. Voor wie meer behoefte

DAC Noord Oost

Renate Lehle

010 2866529

heeft dan alleen een kopje koffie en wat

DAC Soeda

Corien van Erp/Joyce Lokker

010 4280688

contact, wordt er op alle DAC’s een breed

Soeda de Zevensprong

Gerda de Bruin

010 2160512

dienstverlenende en creatieve activitei-

Teamleider Arbeid

Bianca van der Stel

010 4004699

ten.

Secretarieel

Marjolijn Boekholt

010 4280688

De bedoeling is immers dat het DAC een

Werkplaats

Ruben Linden

010 2196200

opstap kan zijn om weer een plek in de

Vervoersdienst

Roy Jewlal

010 4004699

maatschappij te verkrijgen en te behou-

Catering

Michel de Jong

010 4004689

den. Integreren, waarbij de mate van

Buitendienst

Ton Flierman

010 2584500

intergratie afhankelijk is van de indivi-

Outside>Out

Yvonne O’neil

010 4112765

programma geboden op het gebied van ontspanning, educatie, sociale contacten,

[30]

staan. Dit kan volstaan van enkele dag(del)en vrijwilligerswerk tot het volgen van een cursus. En daartussen ligt een wereld van mogelijkheden. Enkele arbeidsprojecten hebben de mogelijkheid van ontwikkeling in het werk. Zoals bij het cateringproject. Hier kan men een cursus volgen of begeleiding krijgen, bij het volgen van een reguliere opleiding. Er zijn ook diverse buitenprojecten. Hier gaat het om “buiten” werken. De projecten zijn drie zorgboerderijen, een zorgcamping, Tiengemeten en landschapsonderhoud, dit laatste project is in samenwerking met Stichting Landschapsonderhoud Rotterdam.

Gedicht

In het project secretarieel houdt men zich bezig met secretariële en administratieve vaardigheden. Dit project wordt op ieder dagcentra uitgevoerd bij onder andere de balie en administratieve ondersteuning. Daarnaast biedt het domein Arbeid ook een leerwerkplek op het gebied van klussen en houtbewerking. Eén van de “werkplaatsen” bevindt zich in Rotterdam-Zuid aan de Rietdijk. Er is een meubelproject in samen werking met de GGD, een onderhoudsdienst, Haven buitenmuseum en het project Recyclage, waar computers tot de schroeven toe gestript worden. In Kralingen is een galerie gerealiseerd, Outside>Out, die voor iedereen toegankelijk is en waar kunst tentoongesteld wordt. Hier zijn wisselende werken te zien van diverse kunstenaars. De arbeidsprojecten kunnen heel beschermend zijn, maar ook veel initiatief en/of verantwoordelijkheid vragen. Soms gaat het over de dynamiek van de groep en soms is het project op zich erg zelfstandig. Dat laatste is bijvoorbeeld te

Voor God ben ik alles Voor ik slapen ga fantaseer ik er rijkelijk op los. Feitelijk vertel ik mijzelf de grootste leugens. Ik kan vliegen! Ben charmant en groots, bergen worden door mij verzet, ze staan nimmer meer voor mijn neus. En zo toch.. dan vlieg ik er met gemak en charmant omheen. Als ik wakker word hervat ik de realiteit. En ik zie in de spiegel los van mijn lichamelijke feiten, al het moois dat ik heb gedroomd, op een achtergrond. Want voor God, ben ik alles. Van wat ik die avond ervoor nog gelogen heb.

zien bij de vervoersdienst. In de catering zijn eigen initiatief en verantwoordelijkheid erg belangrijk, maar werk je in een

Natasja Schreuder

team.

[31]

[Gezocht]

Denkra

Mensen met ervaring! (Aanvullende) alternatieve behandeling met betrekking tot geestelijke gezondheid

Voor ons afstudeerproject willen wij nagaan waarom sommige mensen met psychische problemen na of naast hun reguliere behandeling gebruik maken van alternatieve behandeling. Ook willen wij weten wat de ervaringen daarmee zijn. Wij doen dit onderzoek vanuit de Universiteit Utrecht (Algemene Sociale Wetenschappen), in samenwerking met Stichting Pandora. Om een beeld te krijgen van ervaringen met zowel de alternatieve als de reguliere hulpverlening, zijn wij geïnteresseerd in uw verhaal! Wij zijn op zoek naar mensen die:

-

21 jaar of ouder zijn

-

tussen 2002 en nu gebruik hebben gemaakt / maken van reguliere hulp bij de

Beste Denkraam lezers Het leek ons leuk om in de nabije toekomst een schaakrubriek te plaatsen in Denkraam. Hierbij denk ik aan, enkele diagrammen met een stelling op het bord. Leuke links naar schaaksite’s Maar eerst wat wetenswaardigheden over het schaken.

Geestelijk Gezondheids Zorg -

tussen 2002 en nu gebruik hebben gemaakt / maken van alternatieve behandeling

-

bereid zijn ons te vertellen over hun ervaringen met betrekking tot deze vormen

Over het ontstaan van het schaken zijn

van hulpverlening

veel verhalen in de omloop, sommigen beweren zelfs dat Adam en Eva al

In dit onderzoek willen wij mensen interviewen. De interviews zullen plaatsvinden

geschaakt zouden hebben!

bij u thuis, of wanneer dat niet gewenst is op een andere locatie. Het interview zal

Wie de uitvinder(ster) is weet niemand

gaan over uw ervaringen met de reguliere hulpverlening en alternatieve behandelin-

en ook niet waar het gebeurde.

gen. Wij zullen niet diep ingaan op de reden voor het zoeken van hulp. Uw anoni-

Zeker is wel dat het spel al in de 7de

miteit is uiteraard gegarandeerd.

eeuw gespeeld werd in India en toen bekend was onder de naam Tschaturan-

Wilt u zelf meedoen, of kent u iemand anders die wil meewerken aan dit onderzoek,

ga.

neem dan vóór 20 december contact met ons op. Ook voor meer informatie over het

Eén anekdote over hoe het schaken zou

onderzoek kunt u natuurlijk contact met ons opnemen.

zijn ontstaan wil ik u niet onthouden. Er was eens een zekere sultan die op een

E-mailadres: [email protected]

dag zijn huis - uitvinder opdracht gaf

U kunt ook telefonisch contact met ons opnemen.

een spel te bedenken dat door iedereen gespeeld zou kunnen worden.

Telefoon: Janneke van der Ham 06-29588950

Als hij iets goeds zou bedenken mocht hij zijn eigen beloning uitzoeken.

Alvast hartelijk dank voor uw hulp!

Afijn, na een tijdje kwam de man met

Minne Bakker

een spel op de proppen, dat bij de sultan

Janneke van der Ham

bijzonder in smaak viel.

Chantal van den Thillart

Hij mocht dan ook zijn beloning kiezen.

Eefje Wielders

Deze sprak toen: “Ik vraag slechts rijst heer. Leg op het éérste veld een rijstkorrel, op het tweede twee, op het derde vier, op het vierde acht enzovoorts”.

[32]

aam schaak Het speelveld had volgens de overlevering ook toen al 64 velden.

Drie stellingen Oplossingen, staan hieronder beschre-

De goede man heeft zijn beloning nooit ontvangen, want zoveel rijst was er op

ven. Stelling 1 wit geeft mat in twee

de hele wereld niet te krijgen! In plaats daarvan werd hij onthoofd!

1.Te5+ - Kg4

Waar of niet waar het blijft een aardig

2.f3#

verhaal Het aantal rijstkorrels dat de beste man

Stelling 2 zwart geeft mat in twee

had moeten ontvangen,

1.b6 - Ka8

18446744073709551615

2.Tc8#

Rond die tijd zag het spel er heel anders uit dan nu,

Stelling 3 wit geeft mat in twee

Het was een krijgsspel met stukken die

1.Tg6+ - hxg6

o.a. olifanten en voetvolk voorstelden.

2.Dh8#

In de achtste eeuw werd er ook in Arabië

of

geschaakt.

1.Tg6+ - Tg7

Van daaruit heeft het zich verspreid over

2.Dxg7#

Europa en Spanje en Italië. Tot zover een korte versie over het ontstaan van het schaken.

Stelling 1

Tot zover de drie stellingen, laat me weten wat u er van vind.

Zoals belooft een paar schaakdiagram-

m.siebel@denkraam .info

men, we beginnen de eerste keer rustig. Michael Siebel

Stelling 2

REACTIES m.siebel@denkraam .info

Stelling 3

instanties dikwijls langs elkaar heen

Samen op avontuur, op zoek naar verlichting

werken en de cliënt regelmatig van het kastje naar de muur sturen, waardoor er

Er bestaan veel soorten behandelingen die, zogeheten, gestoeld zijn op wetenschappelijk onderzoek.

behandeling worden besteed. De opgeschreven informatie is dikwijls onnauwkeurig. Er is niet of nauwelijks interesse voor de inhoud van de psychose die een cliënt meemaakt. (Je kunt je zelfs afvragen, of de hulpver-

Omdat dergelijke behandelingen een

lenende instanties verstand hebben van

menselijke maatstaf zouden moeten

specifieke problemen zoals bijv. psycho-

kunnen hanteren, kun je daar als cliënt

se) Er wordt geen ruimte gemaakt voor

je vraagtekens bij zetten. Bij heel veel cli-

de belevingswereld van de cliënt. De cli-

ënten heerst er ontevredenheid over de

ënten hebben veel last van de vele bij-

manier van behandeling door de voor

werkingen van de medicatie, waarvoor

hun aangestelde hulpverleners.

geen aandacht is, laat staan begrip(een veelgehoorde klacht!)

De volgende klachten zijn bij ons bekend:

Heel veel lezers van Denkraam hebben

-

Er wordt geen duidelijk behande-

ervaring met deze veelsoortige behande-

lingstraject met de cliënt afgespro-

lingen.

ken,

Zoals: begeleidende gesprekken, medica-

-

Het tijdspad is niet duidelijk.

tie, opname of aangepaste woonvormen.

-

Er wordt van te voren niets op papier

Veel instanties kunnen de cliënten die

gezet, zodat de cliënt geen duidelijk-

zij behandelen, niets beloven op het

heid krijgt.

gebied van een positief resultaat van de

De relatie tussen hulpverlener en cli-

behandeling. Zij hebben vaak niet eens

ënt is niet gelijkwaardig.

het juiste inzicht om mensen effectief te

De cliënt wordt veel te vaak als pati-

behandelen, gezien het resultaat van de

ënt behandeld.

statistieken. Het is wel zo dat er veel

Betutteling is eerder regel dan uitzon-

oprechte harde werkers zijn die van

dering.

harte proberen om met hun kennis de

Afspraken worden niet altijd nageko-

cliënt zo goed mogelijk te bereiken. Deze

men.

mensen komen vaak zélf vanwege hun

-

veel kostbare tijd verloren gaat. Ook wordt de lijdensweg van de cliënt onnodig verlengd. Daardoor komen er meer frustraties bij, die de cliënt nog verder emotioneel belasten. Dit heeft vaak ernstige gevolgen voor de gezondheid van de persoon in kwestie! Wij willen deze cliënten een kijkje bieden in de keuken van de Hybride behandeling, zoals ie ontwikkeld is door Tamara Vick. Een Hybride behandeling wil zeggen dat deze samengesteld is uit diverse werkzame methoden. De behandeling kan worden aangepast naar de behoefte van en in overleg met de persoon in kwestie. Enkele van de methoden zijn: een juiste ademhalingstechniek, massage, oefeningen met de ogen, inlevingstechniek, humor, muziek en huiswerk n.a.v de behandeling(tekeningen) . Tamara Vick heeft 15 jaar onderzoek verricht en kennis verzameld uit diverse geneeskundige stromingen. Zij heeft 10 jaar ervaring met het begeleiden van mensen met diverse problematiek en heeft veel goede resultaten geboekt. Enkele van deze ervaringsverhalen wil zij met de lezers in de volgende uitgaven van Denkraam delen, om kennis te laten maken met haar manier van werken.

harde werk dikwijls in de ziektewet Veel kostbare tijd gaat in de papierwin-

terecht met Burn- Out klachten.

kel zitten. Deze tijd kan niet aan de

Het is echter algemeen bekend dat veel

Tamara Vick en Irmlinda de Vries

[Gezocht] Uw ervaring gevraagd!

interviews. Voor deelname is een klein presentje beschikbaar.

Wij zijn bezig interviews op de website www.gekopwerk.nl te plaatsen met de verhalen van mensen die een arbeidsreïntegratietraject doorlopen of al achter de rug hebben. We willen het persoonlijke verhaal centraal stellen in de

[34]

Stichting Gek Op Werk heeft als doel het bevorderen van de arbeidsparticipatie van mensen met een psychiatrisch heden of verleden. Contact: Ronald Oosterhof, 06 10964416 / [email protected]

[recept] Vegetarische curry

Verhit de olie in een braadpan en fruit de

1 citroen, sap en geraspte schil

ui en knoflook samen met het curry poe-

4 laurierblaadjes

der totdat de ui zacht is.

75 gram rozijnen

Voor 4 personen

Voeg de paprika, wortels en lentils toe en

Zout, vers gemalen peper

kook ze, al roerende, ongeveer 5 minuten.

1 snee wit brood, 1 minuut geweekt in

Ingrediënten

Voeg de tomaten, tomatenpuree, bouil-

melk en daarna uitgeknepen

2 eetlepels olijfolie

lon, erwten en pesto toe. Breng het aan

3 eieren

175 gram groene lentils

de kook en laat op laag vuur doorkoken

150 ml melk

1 grote ui, gesnipperd

totdat de lentils zacht zijn (ongeveer 30

2 teentjes knoflook, geperst

minuten). Voeg de champignons en cour-

Bereiding

2 eetlepels curry poeder

gettes toe en laat ze 5 minuten meeko-

Verwarm de oven voor op 180°C.

1 rode en 1 groene paprika, schoonge-

ken.

Verhit de olie in een braadpan op matig

maakt en in blokjes gesneden

Voeg zout en peper naar smaak toe.

vuur. Voeg de ui en knoflook toe en bak ze

75 gram geroosterde amandelen

ongeveer 10 minuten.

2 wortels, schoongemaakt en in stukjes gehakt

Serveer met rijst.

Voeg het gehakt toe en braadt het, goed

2 blikken tomaatblokjes (400 gram)

roerende, tot het bruin gekleurd is.

1 eetlepel tomatenpuree

Voeg curry poeder, komijn, citroensap en -

Ca. 300 ml groentebouillon 100 gram diepvrieserwten

Bobotie

3 eetlepels vegetarische pesto

Voor 4 personen

rasp, mango chutney, rozijnen, amandelen en brood toe en roer goed door elkaar. Breng op smaak met zout en versgemalen zwarte peper en giet alles in een ingevet-

175 gram champignons, schoongeborsteld en in vieren gesneden

Ingrediënten

te ovenschaal. Steek de laurierblaadjes in

1 courgette, in blokjes gesneden

50 ml olijfolie

het mengsel. Breek de eieren in een kom

Zout en versgemalen peper

1 ui, gesnipperd

en mix met de melk. Schenk dit mengsel

2 teentjes knoflook, geperst

over het vleesmengsel.

Bereiding

Ca. 500 gram (lams)gehakt

Bedek de ovenschaal met aluminiumfolie

Doe de lentils in een grote kom en giet er

1 theelepel curry poeder

en plaats ongeveer 40 minuten in de

kokend water overheen. Laat ze ongeveer

1 theelepel gemalen komijn

oven, totdat het gekookt en goudbruin is.

een half uur weken en giet ze af.

2 theelepels mango chutney

Serveer met rijst.

De redactie wenst iedereen prettige kerstdagen en een gelukkig nieuwjaar

[35]

Dat Dat Dat Dat

lotgenoten zich kunnen troosten hulpverleners willen begrijpen vrienden zich zullen realiseren familie deuren opendoet

“…en dichtend leerde ik leven” is de eerste gedichtenbundel van ons redactielid Natasja Schreuder. Al vroeg kwam Natasja in aanraking met de hulpverlening. Met de gedichtenbundel wil Natasja haar bijdrage doen vóór en in het land van de hulpverlening. De gedichtenbundel kost €12,- en is te bestellen via Denkraam (010 7502123)