Denkraam. gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond nummer 18 - december 2005

Denkraam www.denkraam.info

Geestelijke Gezondheidszorg Maatschappelijke Opvang Verslavingszorg

gratis magazine voor en door cliënten in de regio Rijnmond

[1]

nummer 18 - december 2005

Redactie: Christian Dogterom, Jose Bonouvrier, Liesbeth Vollemans, Koos Bijlholt, Michiel van Gog, Yvonne Barning en Kees Ouwerling. Eindredactie: Ernest Smit, Jan B. Burger, Ton Hensing, Martin Luycx en Bas van Bellen. Correspondenten: Mr. Helen, Cor Noordegraaf, Sharon Janssen Andeweg, Julia, Ton Hensing, Yvonne Barning, Carla A.M. Berkhof, Bas van Bellen, Jan vd Blom, Benno vd Pas, Marcel de Blok, Aadt Klijn, Kees Buitendijk, Barbara Veger, Wim Viskil, Judith Vrienwijk, Ellie Wijstra, Jacqueline Albers, Isabella Fabri, Myrthe en Teus van Wijk. Fotografie: Ton Hensing, Michiel van Gog, Kees Grim, Bas van Bellen, Jan B. Burger en Ferry van Wing (strip) Voorkant: Hoofdredacteuren Martin Luycx (GGzPlaza) en Teus van Wijk (Denkraam). Kees Grim. Achterkant: Maarten. Jan B. Burger.

Vormgeving en druk: Argus, Rotterdam Verzendklaar maken: Datawerk, Rotterdam Distributie: Postdienst Vredehof, Rotterdam Verspreidingsgebied: Regio Rijnmond, de Hoekse Waard, Voorne-Putten en de Zuid Hollandse Eilanden. Oplage: 2700 exemplaren. Redactieadres: (ook voor een gratis abonnement): Postbus 21078 3001 AB Rotterdam tel: 010-7502123 / 010-4665962 E-mail: [email protected] Website: www.denkraam.info

[Denkraam]

Colofon

Inhoud december 2005 4.

Door Marcel de Blok. Een andere kijk op het kerstgebeuren.

10.

16.

Taal in beweging. Door Bas van Bellen. Een delegatie van de redactie op bezoek naar het gelijknamig congres. Over het nieuwe groene boekje, nieuwe woorden en ontwikkelingen. Is dit alles een verval van de taal, of juist een verrijking?

18.

Verwendag Delta Psychiatrisch Centrum Op 12 november werden cliënten van Delta PC een dag verwend. Fotograaf Michiel van Gog legde met camera in de hand deze dag vast.

20.

23.

28.

De wondere wereld van het UWV Door Jan van der Blom. Ervaringen van verschillende mensen met het UWV zijn opgetekend.

30.

[2]

10 jaar OK bank: hoe nu verder? Door Ton Hensing. Dit jaar bestaat de OK bank (Onbenutte Kwaliteiten) 10 jaar. Het belangrijkste doel van de stichting was het doorbreken van het sociaal isolement bij bijstandsgerechtigden. Naast een terugblik, wordt ook vooruit gekeken: hoe nu verder?

Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die desondanks onvolledig of onjuist is opgenomen aanvaardt de redactie geen aansprakelijkheid.

Publiceren onder pseudoniem mag, mits naam en adres bij de redactie bekend zijn.

Crisis?! Bedenk vooraf wat je wel of juist niet wilt. Ervaringen met de crisiskaart, wat wil je wel en niet?

26.

De redactie kan besluiten ingezonden bijdragen zonder opgave van reden niet te plaatsen, in te korten en/of taalkundig te bewerken.

HSP Door Wim Viskil. Een artikel, cq interview over ervaringen met HSP, wat staat voor ‘High Sensitive Person’.

Projectondersteuning: Teus van Wijk, Basisberaad Rijnmond (hoofdredacteur) Tel: 010 – 7502123 / 010 – 4665962 e-mail: [email protected]

Alle in deze uitgave opgenomen artikelen mogen niet worden overgenomen zonder toestemming van de opsteller.

Ervaring van patiënten en hulpverleners van Bavo Capelle Door Barbara Veger. “Eigenlijk zouden we moeten demonstreren voor betere zorg”.

Deadline nummer 19: 16 januari 2006 Verschijning: vanaf 20 februari 2006

‘Denkraam’ is een onafhankelijk magazine. Het is een product van de gezamenlijke cliëntenraden uit de GGZ, Maatschappelijke Opvang en Verslavingszorg uit regio Rijnmond in samenwerking met Basisberaad Rijnmond.

Een lelijk kerstverhaal

Schrijfwedstrijd De redactie is aan een verhaal begonnen, maar heeft het nooit afgemaakt. Neemt u als lezer de uitdaging aan om een vervolg te schrijven op het verhaal?

nummer 18

nummer 18

Van de redactie En verder:

Zo, we zijn weer een jaartje verder een jaar waarin weer veel is gebeurd. Allereerst wil ik

3

Van de redactie

natuurlijk beginnen met deze uitgave van Denkraam. Na veel gekissebis, argumenten en

7

Licht en luchtig, column Cor Noordegraaf

meningen naast elkaar te hebben neergelegd is de bevalling uiteindelijk gelukt en zijn we

7

Het leven (gedicht)

8

BW Filantropia, door Carla Berkhog

8

De theorie rondom allerlei psychiatrische ziektebeelden, door Aadt Klijn

naam. ‘Henkie Denkie’ is geboren. De cursus journalistiek schuiven III, die gegeven werd

9

Keien en Bouwstenen, door Bas van Bellen

ruimte bij het Basisberaad. Sharon Janssen Andeweg, een nieuwe columniste, publiceert in

9

Wereldvrede, door Kees Buitendijk

flink uitgebreid. De respons op het forum en de chatbox blijft echter wat achter. In juli over-

14 Mijn thuis, column door Sharon Janssen Andeweg

zien. En ja hoor, we kregen zowaar twee reacties vanuit de cliëntenraden. Zou het dan toch

15 Mensen, gedicht door Judith Vriendwijk

seren. Het was echter ijdele hoop. Het bleef weer stil vanuit die kant. Isabella Fabri ruilt haar

15 De pen van Jan, gedicht door Jacqueline Alberts. 15 Lieve collegae, door Isabella Fabri

overgestapt op ander papier. Vandaar ook deze extra dikke uitgave om dit heugelijke feit te vieren. Wat is er het afgelopen jaar zoal gebeurd? Eigenlijk te veel om op te noemen maar enkele feitjes wil ik jullie lezers toch niet onthouden. Onze stripheld krijgt na 2 jaar eindelijk een door de door ons zeer gewaardeerde en optimistische docente Agnes Storm, is wederom een feit. Enkele vingeroefeningen tijdens de cursus gingen over de ontbrekende deuren en rookjuni haar eerste column in Denkraam, getiteld ‘SpongeBob’. De website van Denkraam werd leed Maarten Toonder, de schrijver die het woord ‘Denkraam’ als eerste het levenslicht liet nog gaan lukken om onze lang gekoesterde wens ‘Nieuws uit de Cliëntenraden’ te gaan realivrijwilligerswerk voor de (eind-)redactie van denkraam in voor een baan als docente bij het project ‘Werken met eigen ervaring’ bij het Basisberaad. Natuurlijk zagen we haar niet graag vertrekken, maar wij wensen haar veel succes in haar nieuwe baan. Tot slot zijn we inmiddels begonnen met de fel begeerde cursussen ‘Photoshop’ en ‘InDesgin’. Kortom een bewogen jaartje voor ons Denkramers.

25 Informatiebijeenkomst bij Bijna Alles, door Benno van de Pas

De decembermaand is ook de tijd om vooruit te blikken naar het nieuwe jaar. De redactie is

25 Geboren, gedicht

themanummers gaan uitbrengen. Welke thema’s dat zullen zijn blijft nog even een verras-

28 Vreemdeling, gedicht

sing. We zullen u blijven voorzien van de vaste columns en de strip ‘Henkie Denkie’. De

29 Het gevoel van leeg en eenzaam zijn, door Yvonne Barning

redactie hoopt nog steeds op input vanuit de cliëntenraden. Niet alleen met het aanleveren

31 Is gefinancierde hulpverlening wel zo heilzaam? Column mr. Helen

zoals o.a. de invoering van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) en de nieuwe

32 Dood, gedicht Myrthe 32 Gevoel en verstand, gedicht Ellie Weistra

van plan om de opgedane kennis van de cursussen Photoshop en InDesign in praktijk te gaan brengen, door zelf de lay out van Denkraam te gaan verzorgen. Ook willen we weer

van nieuws en artikelen voor Denkraam, maar ook op een constructieve bijdrage vanuit het Platform Cliëntenraden. Natuurlijk blijven we nieuwe ontwikkelingen rond de zorg volgen, zorgverzekeringwet. Veel veranderingen, maar halen de wetten ook de doelen waarvoor ze aangenomen zijn? Volgend jaar bestaat de PameijerKeerkring (nu Maaskring Groep) 80 jaar, en het Basisberaad Rijnmond 25 jaar. Reden natuurlijk voor feestelijkheden. Denkraam zal uitgebreid aandacht besteden aan de lustra van de twee organisaties, en ingaan op 25 jaar geschiedenis van de cliëntenbeweging in Rijnmond.

33 Henkie Denkie, strip Ferry van Wing

Terwijl bij de redactie de Sinterklaasliedjes nog om de oren vliegen, ligt deze Denkraam vlak

34 Diverse recepten

familie. In deze Denkraam wordt er flink uitgepakt. Een dikke uitgave, met een aantal lange-

voor Kerst bij u in de brievenbus. Voor velen is kerst een gezellig samenzijn met vrienden en re artikelen. In ‘Een Lelijk Kerstverhaal’ laat Marcel de Blok een ander kerstverhaal met boodschap zien. Onze hoofdredacteur vertelt in de kookrubriek ook een apart kerstverhaal. Laten we het er op houden dat hij dit jaar geen Kerstfeest maar Chanoeka viert. Speciale aandacht gaat uit naar de schrijfwedstrijd, die in deze Denkraam van start gaat. Er wordt een begin gemaakt van een verhaal. Aan u, de lezers, is het om een vervolg te schrijven dat in de volgende Denkraam zal worden gepubliceerd. In elke Denkraam in het aankomende jaar willen we een stukje van het verhaal schrijven en publiceren, zodat we volgend jaar in december wederom een mooi verhaal hebben. Winnende bijdragen verdienen een cadeaubon. Het resultaat zal elke keer in Denkraam te zien zijn, maar ontwikkelingen kunnen ook gevolgd worden via de website (www.denkraam.info). De redactie wenst u veel leesplezier, fijne feestdagen, en gezond weer op naar 2006! [3]

Een lelijk Kerstverhaal Er was eens, heel lang geleden, in een land ver van hier, een psychiatrisch patiënt die enorm had geleden onder z’n behandeling. Hij was heel lelijk en na het beëindigen van z’n behandeling ontmoette hij op een dag een vrouw, die natuurlijk ook heel lelijk was, waar hij verliefd op werd. Na verscheidene jaren besloten ze te trouwen om een lang en gelukkig leven te leiden. Maar het geluk was niet voor hen weg gelegd. Na negen maan-

over gesproken. Ze spraken tot diep in de nacht. Misschien zou-

den van zwangerschap baarde zij een kind dat natuurlijk nog

den ze zich rijk kunnen wanen als ze op de vuilnisbelt konden

lelijker was dan hen beiden. Het was zo lelijk dat als ze het

leven. Maar nee, dat kon niet, die werd bewaakt. De gekke idee-

bekeken, zij in tranen uitbarstten van verdriet. In dit verre land

ën, hij was tenslotte een psychiatrisch patiënt geweest, waren

waren er geen sociale voorzieningen, en ieder die lelijk was

er niet te kort.

kreeg er geen werk en werd gek verklaard. Hij had dan ook een

Er moest iets gebeuren maar wat? Nog niet zo lang geleden

heel lelijk baantje, maar dat maakte niets uit: zonder werk was

was hij bijna opgepakt in het park terwijl hij zijn strooptocht

erger.

bezig was naar iets te eten. Hij was ternauwernood aan de

Dat kind was het gesprek van de dag in de wijk waar ze woon-

honden van politie ontsnapt en leed die nacht honger zoals

den. Tot grote verrassing van de man verloor hij z’n werk hier-

zovele nachten. Gedwongen door de situatie verliet de man z’n

door, zodat ze behalve lelijk ook nog eens arm werden. Ze leef-

gezin op zoek naar een oplossing voor hem en zijn gezin. Hij

den van aardappelschillen die bij de varkens werden ver-

beloofde dat hij zo snel mogelijk zou terugkeren, rijk, of met

duisterd en tulpenbollen die de man ‘s nachts in het park stal.

een oplossing.

Naarmate de tijd verstreek konden ze ook geen geld meer vin-

Hij nam de benenwagen en begon te wandelen in een richting

den om de huur van hun hutje te betalen, en werden ze dak-

die door het lot was gekozen, dus hij wist helemaal niet waar

loos. Ze dachten aan bedelen maar wisten, doordat ze zo lelijk

hij heen ging. Dat was ook niet belangrijk daar hij toch niet

waren, dat ze geen cent gingen krijgen. En dan dat kind, dat zo

wist wat er moest gebeuren. Maar de stap was genomen, de

oerlelijk was. Ze dachten er aan om het weg te doen, maar dat

dobbelstenen waren gerold, hij had de koe bij de horens gevat.

was toch iets teveel van het goede, daar waren ze bang voor.

Hij was niet meer te vinden onder dat bruggetje dat hij z’n

Ze vonden een plekje om te slapen onder een bruggetje even

thuis noemde.

buiten de stad. Er lag een oude matras op de grond dat diende

Over de heuvels en door de dalen ging zijn zoektocht naar een

als bed en er stond een gammele kast met één deur, waar ze

beter bestaan, van stad tot stad, van restje tot afgelikte kliek,

hun lompen in bewaarden. Stoelen en tafel hadden ze niet, dus

van schuilplaats in een oude schuur tot vergeten brug.

ze aten van de grond. Ze wasten zich in de rivier die de dump van de industriewijk was. Maar dat viel niet op, het water was

Hij wandelde maar, z’n ogen goed de kost gevend. Dag in, dag

helder. En zo leefden ze even buiten de stad, restjes stelend van

uit,week in, week uit, maand in…. Hij werd er gewoon moe van.

de mensen uit de stad. Hun kind groeide langzaam op, zonder

Maar op een dag, een dag zoals die vele andere, gebeurde er

scholing dus zij was heel dom.

iets, iets dat niemand had kunnen voorkomen. Nadat hij in een

De wanhoop groeide in het gezin en er werd lang en uitgebreid

boom was geklommen om iets te eten, slipte hij en viel uit de

[4]

boom. Bewusteloos bleef hij er enkele uren liggen. Het bloed

De lelijke man had een kamer boven de schuur, waar een rij-

gutste uit de wond in z’n hoofd tot het opdroogde in een klont.

tuig werd bewaard en er slaapgelegenheid was voor de ezel. Er

Overal had hij bloedingen en kneuzingen, z’n lompen waren

lag overal stro en het geurde er lekker naar de natuur die hier

flink bebloed en er staken verscheidene splinters in z’n

tentoongesteld werd. Ze gaven hem een weliswaar kleine maar

lichaam. Hij was echt heel hard op z’n hoofd gevallen, en geloof

nieuwe garderobe, waar de lelijkerd uitermate trots op was. Hij

me, dat was een hard hoofd.

was verlost van z’n lompen en had zelfs schoenen, iets dat hij

Een toevallige voorbijganger vond hem. Deze toevallige voor-

als een luxe beschouwde voor een man van zijn achtergrond.

bijganger kreeg medelijden met dit zielig bebloed hoopje mens

Naarmate hij gezonder werd nam hij ook kleine taken op zich,

en nam een ferm besluit. Uit een sortering brandhout maakte

zoals het voederen van de kippen en het schrobben van het erf.

hij een brancard die hij achter z’n ezeltje spande. Met een wei-

Maar wat merkte de lelijke man aan zichzelf: er was iets

nig inspanning legde hij de gewonde man er op. Hij zag dat

vreemds met hem aan de hand. Hij was zo helder van geest en

deze man helemaal uitgemergeld was, aan het einde van zijn

alles waar hij over liep te denken was logisch en reëel. Onop-

krachten, en gewond.

losbare problemen waar hij maanden, jaren, over had gedacht

Met een optimistisch gemoed ging de barmhartige man met de

zonder ze te begrijpen, werden opeens duidelijk en glashelder.

gewonde op weg, langzaam maar zeker naar het huisje en het

En opeens wist hij het: de spinnenwebben van zijn geest waren

erf waar hij woonde. Onderweg kwam hij weinig of niemand

verdwenen als sneeuw voor de zon, een regenboog plantte zich

tegen. Tevreden over zijn daad stapte hij gestaag verder, genie-

in zijn kunnen.

tend van de late avondzon die de hemel rood kleurde als een loftrompet die zege schalde en de aankomende duisternis ver-

Hij was een nieuw mens, die klap op z’n kop had hem genezen.

welkomde. Aangekomen op zijn erf snelde zijn vrouw naar bui-

Hij was niet gek meer, een wonder was geschied. Hij wilde het

ten om haar man te begroeten. Ze verbaasde zich over de

van de daken schreeuwen maar hield zich in. De mensen die

vracht die hij mee had getorst. Verontschuldigend legde de

hij nu kende verafschuwden zijn lelijkheid niet. Dit was dan

man uit dat hij deze persoon, die hij gewond en lelijk gevonden

ook een ander land met een andere cultuur. Vriendelijke men-

had, niet had kunnen achterlaten. Iemand moest het doen,

sen die je niet moedwillig verstootten omdat je lelijk was,

deze hulp verschaffen. Je kon toch niet een man, die in deze

zodat je narigheid zich vergrootte, maar mensen vol begrip

staat was, achter laten in de woeste natuur, in een hulpeloze

voor een situatie die ze niet kenden.

positie van verwondingen en hongerige machteloosheid?

Naarmate hij genas begon hij z’n levensverhaal te vertellen

Een woordenvloed van goede bedoelingen stroomde uit z’n

aan het koppeltje, dat vol begrip luisterde naar zijn relaas, en

mond. Hij was tenslotte van plan hem te helpen bij het gene-

hem aanspoorde niet te schromen. Er waren vele gezellige

zen van z’n wonden en hem op krachten te laten komen. Zijn

avonden waar iedereen sprak en eigenlijk niemand aan het

vrouw begreep haar mans medelijden en hielp hem de lelijke,

woord was, heel spontaan en gemoedelijk. Tot op de avond dat

gewonde man naar binnen en naar bed te dragen, waar de

er besproken werd wat er nu gebeuren moest met hun gast. Hij

wonden met veel liefde werden verzorgd en verbonden. Dagen

was best welkom, maar werd te duur voor deze vriendelijke

werden weken en onze held sterkte aan door de liefde en ver-

mensen. Na rijp overleg hadden ze besloten om een oplossing

zorging van dit hechte koppel. Ze waren weliswaar niet rijk,

te zoeken voor de lelijke man. Ze gingen naar de dorpsraad om

maar alles zag er kraakhelder uit. De weinige meubelen glom-

hun probleem voor te leggen, daar zij zelf geen oplossing had-

men van het poetsen en de goede zorgen van de vlijtige vrouw.

den.

> [5]

‘s Ochtends vroeg vertrok het koppel naar het dorp, de lelijkerd

hij hen had verteld, blies steeds zijn optimisme weer nieuw

achterlatend op hun erf waar hij de boel schoon maakte. Ze

leven in.

hoefden zich geen zorgen te maken, hij zou zelfs de dieren voe-

Op een dag zag hij in de verte, tot zijn grote verbazing, het

deren en de schuur opruimen.

bruggetje dat hij was vergeten, het bruggetje waar hij de uiter-

Het was een eindje lopen, misschien wel een kilometer of vijf-

ste wanhoop had gevonden. Hij zag zijn vrouw en kind spelen

tien. Goed gemutst gingen zij op weg, pratende over de koetjes

in de rivier, zorgeloos zonder hem terug te verwachten. Hij liet

en de kalfjes totdat ze aankwamen in het dorp. Zonder te twij-

alles vallen en sprintte naar de rivier, z’n lang vergeten brug-

felen liepen ze op de dorpsoudste aan om zijn advies in te win-

getje en zijn familie. Ze vielen elkaar in de armen en de tranen

nen en te vragen of hij het probleem kon voorleggen in de

vloeiden rijkelijk. Ze betastten elkaar alsof ze elkaar voor eeuw-

dorpsraad.

ig waren verloren én zich eeuwig zouden hervinden. Ze hadden

Zij waren te arm om deze man en eventueel z’n familie te

ook beiden verwacht dat ze elkaar nooit meer zouden zien, dat

onderhouden of te werk te stellen. Ze zouden wachten op een

er gewoon geen oplossing was.

antwoord, zelfs al zou het dagen duren. De dorpsoudste vertel-

De lelijke man had al die maanden een fles wijn bewaard in

de hen dat er pas laat in de middag vergaderd zou worden.

zijn knapzak en met een vette grijns haalde hij die eruit. Zijn

Hun verhaal werd ingevoegd in de agenda, die daardoor

vrouw stond nog steeds te trillen op haar benen en snikte

opeens heel gewichtig was geworden. De grijsaard beloofde

daardoor nog eens, maar luider dan voordien. Zijn kind stond

zijn best te doen.

te trappelen van ongeduld naar de reden van zijn terugkomst.

Het koppel zocht familie in het dorp op om het verhaal te ver-

Of dat het hem gelukt was om een oplossing te vinden voor

tellen en om de tijd aangenaam te verpozen. Na

het probleem dat haar moeder haar had uitgelegd,

een lekker en uitgebreid avondmaal gingen ze met

waar ze niets van begreep. Ze wist niet beter.

z’n allen naar het dorpshuis om te wachten op de

Hij bedaarde hen met een slok wijn en de moeheid

uitspraak van de raad. De avond was helder en je

schoot hem in de benen. Langzaam ging hij op een

kon de sterren aan de hemel tellen. De duisternis

comfortabele manier tegen de brug zitten en begon

was compleet en de enige verlichting kwam van de

zijn verhaal te vertellen. Hij verhaalde dat hij, toen

fakkels langs de weg die leidde naar het dorpshuis.

hij ergens een ongeluk had gekregen, door een rei-

Er heerste een vredige sfeer op het marktplein. Het

zende marktkramer werd opgemerkt. Zijn verwon-

geduld van de wachtende mensen werd getest. Het was al laat

dingen en z’n vermoeidheid hadden hem zo uitgeput dat hij

op de avond toen de raad naar buiten stapte. De dorpsoudste

tot niets meer in staat was, noch om iets fatsoenlijks te verkrij-

was te moe om pap te zeggen maar z’n assistent legde kwiek

gen of iets redelijks te doen.

uit wat de beslissingen waren van de raad aangaande de lelijke

Het medelijden van deze man, die hij nu roemde als ware hij

man en z’n gezin. Opgetogen ging het koppel naar huis om hun

de keizer van China, had hem gered van totale ondergang en

nieuwe compagnon verslag uit te brengen. Door het goede

een falen in zijn zoektocht naar een oplossing voor zijn familie.

nieuws straalden ze allebei van vrolijkheid want er was een

Hij vertelde over de goedgevigheid van zijn nieuwe vrienden

bevredigende oplossing. De weg leek langer dan ze op de eerste

en zijn langzame herstel, hoe hij zijn zelfvertrouwen en eigen-

plaats gedacht hadden, waarschijnlijk door het ongeduld dat ze

dunk had kunnen terugwinnen door het doen van kleine taken

hadden om hun vriend het goede nieuws te vertellen.

op het woonerf van zijn filantropen. En om te besluiten hoe dat

Eindelijk aangekomen op hun erf, waar alles als nieuw leek zo

zij, met het risico bespot te worden, naar de dorpsraad zijn

schoon, barsten ze in een stortvloed van woorden uit. De lelij-

gegaan om een oplossing te vinden voor hem en z’n familie. En

kerd kon het nauwelijks volgen maar begreep het goede

dat de dorpsraad zo genadig was geweest voor hem en zijn

nieuws en kraaide van plezier. Dat wat hij nu gehoord had

gezin een oplossing te vinden.

overtrof zijn stoutste verwachtingen. Hij bevond zich in de

Er was namelijk in dat dorp nog een huisje dat leeg stond en er

achtste hemel, de zevende was te vol. Er werd nog wat nage-

waren velden die eigenlijk van niemand waren en verwaar-

praat bij een warme kop chocolademelk. Toen hij in bed stapte,

loosd werden. Ze waren van harte welkom en er werd gehoopt

uitgeput van blijdschap, viel hij in slaap met een brede glim-

dat hij zo snel mogelijk aan de slag zou kunnen gaan. Dus na

lach.

een verkwikkende nachtrust gingen de vader en familie op stap naar het land van melk en mede, om er een toekomst op

Hoe snel kon hij zijn vrouw en kind vinden om ze de blijde

te bouwen voor hun en hun nieuwe omgeving.

boodschap te brengen, de boodschap die de oplossing zou zijn

Eenmaal aangekomen werden ze vol goede hoop ontvangen. Ze

voor hun problemen? De volgende ochtend nam hij, gepakt

leefden nog lang en gelukkig en werden een hele grote familie

met knapzak en een goed gemoed, de weg naar z’n vrouw en

in dit schattig dorpje ergens ver, ver weg.

kind. Hij neuriede onderweg van geluk en spoedde zich voort zo snel hij kon. Maar dagen werden weken en weken werden

Nou moe……

maanden. Zijn goede humeur werd vermoeid door de lange afstand, maar de gedachte aan z’n kersverse vrienden en wat

[6]

M.A. de Blok,(november 2004)

[gedicht]

[column] Licht en luchtig Dit nummer van Denkraam is volgens de redactie “wat lichter”, omdat, figuurlijk gesproken, de feestdagen voor de deur staan. Moet een professionele columnist als ondergetekende zich daar bij aansluiten? Ik vind eigenlijk van niet, de ruimte van een columnist betreft een vrijplaats, de hoofdredactie kan alleen bepalen of ze een bijdrage wél of niet opnemen. Iets er tussenin bestaat eigenlijk niet. Maar goed, eens kijken of ik het wat lichter en/of luchtiger kan maken. Ten eerste ben ik het aan mijn

Het leven

staat verplicht om even iets recht te zetten. In Denkraam 17, de vorige, schreef ik over de onzin van een mogelijk komst van een cliëntgestuurde Dagactiviteitencen-

De zon, sterren en maandag

trum in Schiedam. Ik schreef terloops dat bij GGZ Delfland’s Schiedamse locatie “De Stadhouder” als je er voor de deur staat, zelfs de tenaamstelling De Stadhouder in

Ik moet verder met het leven

geen velden of wegen als navigatie terug te vinden is. Ik vond dat vreemd, vooral

gaan

omdat naamgeving “de Stadhouder” al minstens twee jaar geleden is verzonnen, ik

Het gras, bloemen en bomen.

was er zelf bij. Dan is het fijn als een organisatie zoiets ook implementeert! Maar als

Ik hoop snel op mezelf te wonen.

ze verontschuldigend zeggen dat ze met het primair proces bezig waren, is dat een goed excuus! Begin november fietste ik onverwachts voor de autowielen van voorzitter Mart Creemers van Cliëntenraad De Stadhouder en die nam de gelegenheid te

De wind, storm en regen.

baat voor commentaar op mijn stelling: Delfland heeft inmiddels een groot naams-

Al kom ik dan misschien

bord bij de hoofdingang van dit gebouw aangebracht. Ik weet niet of het door mijn

meer tegenslagen tegen. Een hond, kat en muis.

column zover is gekomen, of dat ze het zelf belangrijk hebben gevonden, maar a lá. Naast Delfland’s opvallende marketingcampagnes, kunnen NWN-klanten die zorgaanbieder nu ook nog vinden. Proficiat Delfland!

Maar dan heb ik wel een

Hoe is het, vlak voor de invoering, bijvoorbeeld met onze nieuwe zorgverzekering!

eigen huis.

Zorgvragers zonder verzekering is erg lastig voor al die instellingen. Ik vind het

Wolken, regenboog en lucht.

geweldig dat we eindelijk verlost worden van het Stalinistische juk van een zieken-

Dan hoef ik niet meer op de

fonds als de DSW in Schiedam. Een afschuwelijke organisatie. Wie deze lui opbelt over een ernstige vraag moet in sommige gevallen meer dan een uur wachten voor

vlucht.

er iemand bereid, of in staat is om de telefoon aan te nemen. Met die marktwerking

Met mijn vriendinnen op

kunnen we van dit soort gedoe afkomen. Wel denk ik dat Hoogervorst andere libera-

bezoek.

le bijbedoelingen heeft. Ik kan daar niet luchtig over doen! U kan van mij aannemen

Dat is een van de dingen

dat het basispakket de komende jaren stelselmatig uitgekleed zal gaan worden. Alles wat je méér wil verzekeren mag je rechtstreeks uitonderhandelen met de betreffen-

wat ik in het leven zoek.

de maatschappij, met dito premieprijskaartje. Je kan dus dadelijk je maand vakantie

Die vriendinnen heb ik

naar Italië rechtstreeks afwegen tegen je nieuwe heup. Lekker helder. Met dien ver-

gevonden

stande dat de mafia in Italië echt is, en in Nederland nagespeeld door een verzeke-

Dat is voor mij een groot mooi wonder.

ringsmaatschappij. Bij dit gebeuren heb ik ook stompzinnige formulier van de belastingdienst ingevuld. Er wordt gevraagd of ik de zorgtoeslag WIL aanvragen. Ze laten je dus vrij, zogenaamd, om het niet te doen. Ik vraag me trouwens af waarom die toeslag niet zonder aanvraagformulier kan worden uitbetaald, net als de woontoeslag. Minimumlijders worden met inkomensafhankelijke regelingen psycholo-

anoniem

gisch nog verder de armoedeval in gelokt c.q getrapt. Nee, als je mensen onafhankelijk wil maken, zorg dan dat ze de premie uit eigen zak kunnen betalen. Dat is pas écht liberaal beleid en bovenal sociaal. Het kabinet had bij aantreden nog plechtig beloofd dat de bureaucratie nu gekortwiekt zou worden, maar richten bij de belastingdienst rustig een nieuwe afdeling op van een paar honderd ambtenaren om allerhande toeslagen uit te betalen. Ik hoop dat medici zich niet voor het karretje van een verzekeringsmaatschappij zullen laten spannen door persoonlijk bonussen aan te nemen als ze mensen naar de goedkoopste zorg verwijzen. Zo luchtig genoeg? Cor Noordegraaf

[7]

BW FILANTROPIA EN OMSTREKEN

weet. Zo heb ik nu in plaats van een dominee een lama. Dat is echt iets anders. Nu we nog een kleine groep zijn

Droom of werkelijkheid. Het licht gaat uit, Ik sluit mijn ogen En ik zie meer als overdag Niet wat is of wat geweest is, Maar wat kan zal en mag. Maud de Vries

het te veranderen. Leren van je ervarin-

heeft hij veel aandacht voor je, en ook al

gen. Ik heb iedereen opzij geschoven en

is hij niet helemaal te verstaan (hij

dat is niet goed. Vriendschappen moeten

spreekt engels), geeft hij mij het warme

onderhouden worden. Maar gelukkig

gevoel van ergens bij te horen en te kun-

heb ik échte vrienden. Die worden niet

nen zijn wie je bent. En het allermooiste

zo snel boos. Nu is mijn relatie met mijn

is dat de Darmhaleer bijna het zelfde is

nieuwe vriendin, van 09.00 tot 0.900 uur

als die van Jezus Christus. “Kaassie” is

elke dag, teruggevallen tot een mini-

mijn gedachte dan. Ik zou er zoveel over

mum aan contact. Ik heb ondertussen

willen vertellen, maar dan kan ik nog

ook weer een vriend. Weer tuimelen.

niet. Als u interesse heeft of u wilt een

Zoveel verwarring is niet goed voor mijn

lezing bijwonen, dan kan dat. U kunt mij

geest. Dan weet ik echt niet meer zo

e-mailen als u dat wilt, dan krijgt u

goed van de werkelijkheid en een bizarre

informatie over wat er zoal gebeurt in

Waarom begin ik dit verhaal met een

vorm van fantasie, en wordt mijn leven

het Boeddhistisch centrum. Nog even

gedicht? Omdat het nu voor mij een

een klein beetje als een droom. Soms

terugkomend op de leer: de leer van

beetje zo is. Door ziekte en uitputting

leuk, soms bizar, en zeer zeker heel erg

Jezus Christus, zoals ik dat voel, is alles

slaap ik veel. Ik maak nog maar heel

verwarrend. Eén ding echter houdt me

wat hij gezegd heeft en niet wat een

weinig mee van wat er in “de wereld”

op de been. Ik ben een gelovig mens,

apostel ervan denkt of schrijft. Ik wil

gebeurt. Maar het “kleine wereldje”

maar ik kon in geen enkele geloofsge-

niet dat er door mijn verhaal verwarring

waarin ik nog leef, of overleef, draait nog

meenschap mezelf thuis voelen. En die

ontstaat. Alles wat ik schrijf is gekleurd

gewoon door. In het vorige nummer,

warmte waar ze het zo over hebben in de

door mijn ervaringen en gedachten

waar ik een niet echt positief beeld

pinkstergemeentes. Ik vond “het” maar

ergens over. Hetzelfde geldt ook voor “de

schetste van de beschermde woonvorm

niet. Tot ik in gesprek ging met een

waarheid”. Die is zoals ik dat beleef.

waarin ik leef, zijn er wel een aantal din-

medebewoner. Hij had interesse in Boed-

gen veranderd. Ik heb een gesprek gehad

dhisme. Hij was al een aantal keren bij

Zoals altijd nog een positieve tip. Ont-

met “De Kolonel” en mijn pb-ers (per-

een lezing geweest en hij zat in een

span, ontspan en ontspan. Dan houd je

soonlijk begeleiders), en we gaan er weer

meditatie groep. Eerst liet hij me een

het beter vol. Het leven is al zo druk.

voor. Alleen de fut is er niet meer om

paar boeken lezen, ik begon er ook inte-

Geniet van de zon en alles wat leeft.

ervoor te gaan. Ik heb geen heibel gekre-

resse voor te krijgen. Dus ik ging een

Haal eens een keer goed adem. Ik heb er

gen. Oei, ik heb hem geknepen als een

keer met hem mee. Dat is tot op de dag

baat bij.

oude dief. Verder is er geen verandering.

van vandaag niet veranderd. Ik voel me

Maar mijn wereldje heeft helemaal op

eindelijk ergens thuis. En nu heb ik wel

Als u in een beschermde woonvorm

zijn kop gestaan. Zo had ik in een korte

spirituele ervaringen. Er gaan een hele-

woont, of u heeft zomaar een verhaal te

tijd er een vriendin bij gekregen. Ik ben

boel verhalen in het rond maar niet alles

vertellen, dan kan dat. Stuur uw e-mail

erin geplonsd. Zomaar het diepe in. Zon-

is juist. Zo kun je gewoon een Boeddha

naar [email protected]. Per post

der na te denken over de gevolgen. Nu

kopen, on plaats van dat je er een moet

kan ook: Denkraam redactie (t.a.v. Carla

hoort dat bij mijn ziektebeeld. Daar kan

krijgen. Ik kan er nog niet zoveel over

Berkhof), postbus 21078, 3001 AB Rotter-

ik me bij neerleggen of ervoor gaan om

vertellen omdat ik nog vele dingen niet

dam.

De theorie rondom allerlei

toen kwam ik wat interessants tegen,

psychiatrische ziektebeelden

deze theorie stelde men centraal, dat

namelijk een theorie over emoties. In emoties actietendensen waren, met andere woorden, men reageert gedrags-

Mijn naam is Aadt Klijn, schizofreen en

problematiek, o.a. angststoornissen. Over

matig op gevoelens. Wanneer je kwaad

half afgestudeerd psycholoog. Tijdens

dit laatste fenomeen had ik een dikke pil

bent vloek je, wanneer je bang bent zet

mijn studie heb ik veel kennis opgedaan

door te spitten. Normaal baalde ik als

je het op een rennen, wanneer je geil

rondom allerlei psychiatrische ziekte-

een stekker als we weer zo’n boek van

bent wil je neuken enz. enz.. Jaren later

beelden, zoals schizofrenie, maar ook

een halve kilo als stof opkregen. Zo ook

begon ik in de emotietheorie een koppe-

persoonlijkheidsstoornissen en andere

met dit boek. Ala, lezen, lezen, lezen en

ling te zien met schizofrenie, vooral met

[8]

De ouders van nieuw geboren kinderen maken zich ook zorgen

Wereldvrede

over het voedsel en drinkwater wat hun kinderen toegewezen krijgen. Sommige kinderen komen, wat betreft hun levensbe-

Wereldvrede voor de jongere generatie, en wereldvrede voor de ouderen die deel uitmaken van de diverse lagen van de bevolking.

hoeften, veel tekort. Unicef weet daar meer over te vertellen. De bewapening wordt steeds geavanceerder, men vindt regelmatig nieuwe en technisch betere wapens uit. Om de zoveel maanden of jaren ontstaat er een problematische oorlog, waar-

De vrede in de wereld van het verleden was te begrijpen.

van burgers het slachtoffer worden, en militairen voor het

Momenteel kijken we in de toekomstige wereld met veel nega-

leven door trauma’s achtervolgd worden.

tiviteit om ons heen. Maar hoe je ook wendt of keert, er zijn Er zijn ook positieve ontwikkelingen, zoals op het

positieve geluiden op komst.

gebied van gezondheid en bestrijding van ziekVolgens natuurkundigen wordt de aarde, zowel overdag en ’s

tes, er komen nieuwe uitvindingen, nieuwe vor-

nachts, donkerder, doordat de uitstoot van koolmonoxide nog

men van voeding, medicijnen, nieuwe methoden van forensisch onderzoek door laboratoria, nieu-

steeds plaatsvindt. Men denkt dat de uitstoot van koolmonoxide te vermijden is. Men denkt dat er een vervangende brand-

we technische snufjes en apparatuur. Als je hier naar kijkt, ver-

stof is, of een substantieel andere manier moet zijn om ons te

lies jij ogenblikkelijk het bovenstaande uit het oog omdat het

verplaatsen. Dit gegeven uitdenken kost energie en tijd, en een

ver van je bed is.

bepaalde ruimte van denken. Landen dien hier rationeel over na te denken en te overleggen met elkaar.

Keien en Bouwstenen

Kees Buitendijk

Een fragment uit een van de gesprekken

jongeren spreken met hun idolen open-

die bewoners van pension Maaszicht

hartig over het verleden, maar met name

hielden met hun idolen. Maaszicht is een

over de toekomst en hun ambities en

pension voor dak- en thuisloze jongeren

idealen.

tussen de 17 en 23 jaar. Officiële schat‘Maar zie jij iemand van de

tingen over 2004 variëren

‘Als ik mijn ogen samenknijp, is het nét

straat al voor een uitverkocht

van 3500 tot 7000 jonge-

of ik mijn naam in neonlichten zie.’

theater staan?’

ren die ‘rondzwerven’ in

Jorg komt, na zijn ontmoeting met Najib

Deze twijfel uitte Jorg, bewo-

Rotterdam. Pension Maas-

Amhali, door de regen terug bij Pension

ner van pension Maaszicht,

zicht biedt met ca 30 bed-

Maaszicht. De woorden van Najib zijn bij

toen hij acteur en cabaretier

den en een aantal bege-

Jorg blijven hangen. Praktisch gezien zou

leid-wonen projecten 24

het meest haalbare zijn om verder te

Najib Amhali ontmoette. De twee ontmoetten elkaar in 2004 en

uurs opvang aan deze jongeren. Over

gaan in de horeca. Dat had Jorg zich

ondervraagden elkaar over elkaars dro-

pension Maaszicht heeft in Denkraam 11

bedacht. Maar ná het gesprek met Najib:

men en idealen. Het was een gesprek

(december 2004) een uitgebreid artikel

‘Je leeft maar een keer’.

tussen een (ex-)dakloze jongere en zijn

gestaan. Eind 2004 heeft Maaszicht, naar

Verschillende ‘Bekende Nederlanders’

held. ‘Waarom niet?! De weg naar de top

aanleiding van hun tienjarig bestaan,

hebben belangeloos meegewerkt aan

is lang, maar niet onbereikbaar’, aldus

verhalen van bewoners gebundeld in de

‘Keien en Bouwstenen’. Humberto Tan,

sprak Najib moed in.

uitgave ‘Keien en Bouwstenen’. Veertien

Dirk Kuyt, Fréderique Spigt…om maar een paar namen te noemen. Openhartige

de zogenaamde negatieve symptomen,

natuurlijk niets voor. Dit besef ik heel

gesprekken, waarin duidelijk de hoop op

zoals passiviteit en een ervaring van

goed. Misschien vinden anderen dit

een goede en fijne toe-

leegte in jezelf. Zou het dan niet zo kun-

rommel, ik weet het niet. Ik blijf echter

komst naar voren komt.

nen zijn, dat mensen met schizofrenie

geloven dat schizofrenie in de kern een

weinig emotie ervaren en daardoor niet

gebrek aan aandrift is, en dat deze aan-

‘Keien en Bouwstenen’

meer reageren? Het klinkt logisch en

drift gedeeltelijk stoelt op emoties, die

is te bestellen bij Maas-

vanuit de emotietheorie ligt deze conclu-

zoals gesteld, impulsen voor gedrag zijn.

zicht (Joke Kurvers,

sie wel erg voor de hand. En gooi nog

Ik geloof dat hier een stukje realiteit in

010 – 243 41 41)

een stoot pillen door de strot, en je hebt

zit.

een levende mummie.Wetenschappelijk gezien stelt het boven geschrevene

Aadt Klijn

Bas van Bellen

[9]

Ervaringen van patiënten en hulpverleners van de Bavo Capelle

“Eigenlijk zouden we moeten demonstreren voor betere zorg” Er was een groot verloop van dokters en psychiaters: ik denk dat we om de 3 maanden wel een nieuwe kregen. Dat heeft er misschien ook toe bijgedragen dat pas na ruim een jaar de juiste diagnose bij mij werd gesteld. Op andere afdelingen was de situatie nog slechter. In 1998 werd er een landelijke actiedag georganiseerd door de vakbonden in de zorg, en de Bavo Capelle deed volop mee. Ik interviewde toen een actieleider van de Bavo Capelle voor het socialistische blad Offensief. Die zei o.a. het volgende: “Het belangrijkste probleem is de werkdruk. Ik werk 15 jaar in dit vak, en in die tijd zijn er minder mensen gekomen en kan er minder. We zijn bij opnames met

Als ex-patiënt van psychiatrisch ziekenhuis de Bavo in Capelle a/d Ijssel, wilde ik graag weten hoe het nu gesteld is met de zorg daar, een kleine vier jaar na mijn laatste opname. Ik interviewde een aantal patiënten, hulpverleners en een manager. Of de zorg beter of slechter is geworden, daar zijn de meningen over verdeeld. Maar over één ding is bijna iedereen het wel eens: om patiënten echt goed te kunnen helpen, is veel meer nodig dan er nu gebeurt. In dit artikel wil ik een beeld geven van mijn en andermans ervaringen met de Bavo Capelle – en van wat er beter kan.

zijn tweeën. Er komen mensen binnen die flink in de war zijn, soms agressief of zelfdestructief. Helaas ben je soms gedwongen ze tijdelijk in de separeer te zetten, dat kost ons heel veel tijd; dat betekent dat er geen tijd is om patiënten onder begeleiding naar buiten te laten gaan, of om ze genoeg aandacht te geven. Die voelen zich dan weer gefrustreerd en opgesloten. Je kan wel iemand opnemen, er een handje pillen in gooien en wachten tot het beter wordt, maar zo werkt het niet. Ze moeten ook nog met ontslag. Dan vereenzamen ze. De nazorg is onvoldoende; ze

1998: hulpverleners voeren actie

– even weg uit die psychiatrische omge-

gaan wel naar de Riagg, maar dat is ook

Ik ben zelf een kleine 3 jaar opgenomen

ving, waar alles draait om je ziekte, en

zo productiegericht. Als er een betere

geweest in de psychiatrische instelling

gewoon naar de eendjes kijken en met

begeleiding was, zou een aantal opna-

de Bavo, waarvan het grootste gedeelte

de begeleiding over koetjes en kalfjes

mes uitgesteld of zelfs voorkomen kun-

in de lokatie Capelle. Eind ’97 kwam ik

praten. Maar “praattherapiën”als cogni-

nen worden.

voor het eerst in Capelle terecht, op de

tieve therapie of psycho-educatie wer-

De vergrijzing neemt alleen maar toe en

open resocialisatie-afdeling de Blink.

den niet gegeven.

ook het aantal opnames neemt alleen

Therapie was beperkt. Ik had wel veel

Het waren toch vooral lege dagen, voor-

maar toe. De werkdruk gaat omhoog, het

aan het activiteitencentrum, waar ik tij-

namelijk gevuld met koffie drinken en

ziekteverzuim is hoog, je komt in een

dens manische periodes wat van mijn

sjekkies roken. De verpleegkundigen

vicieuze cirkel terecht. Het is heel

energie en creatviteit kwijt kon in het

waren op zich wel goed, maar ze hadden

frustrerend, soms sta ik week in week

knutselen, tekenen en met de computer

weinig tijd voor een praatje of een goed

uit met een uitzendkracht te werken,

werken; en aan bewegingstherapie,

gesprek: er waren immers 25 patienten,

dan heb je toch het gevoel dat je er

omdat de wandel- en fietstochtjes me

en hooguit 3 verpleegkundigen per

alleen voor staat.

weer even “gewoon mens” lieten voelen

dienst.

Zelf heb ik niet te klagen over loon, maar

[10]

het is wel belangrijk dat het beroep aan-

derd: door de economische tegenwind

bij Opname: “Doordat we meer personeel

trekkelijk wordt voor jongeren. En de

van de laatste jaren, werd het ironisch

hebben is er zeker het laatste jaar min-

mensen die net van de opleiding komen

genoeg makkelijker om personeel te vin-

der aggressie en minder geweld.”

worden laag ingeschaald. Daarnaast heb

den: Jan van Schilt, adjunctregiomanan-

Een patiënt vertelde: “Er wordt nog

ik de onregelmatigheidstoeslagen lager

ger, vertelde dat op dit moment alle

steeds veel met invalkrachten gewerkt.

en lager zien worden.

vacatures zijn vervuld.

Daar zitten goede bij, maar ze weten

We hebben hier per jaar 150 gastplaat-

Maar dat betekent volgens velen niet dat

toch niet wat er zich op een afdeling

sen, dat wil zeggen: gevallen die we niet

er genoeg personeel is. Patiënten klagen

afspeelt.”

direct kunnen plaatsen. Die moeten dan

over te weining begeleiding, hulpverle-

naar andere inrichtingen, soms naar

ners over de werkdruk. De situatie ver-

“Let op het budget”

Venlo of Groningen, dat is voor de fami-

schilt wel per afdeling. Een verpleegkun-

Een ander probleem is geld. Een bewe-

lie natuurlijk niet te doen. Je hebt de

dige van de Opname-afdeling, vertelde

gingstherapeut: “We hebben moeten

beste kans als je met maatregel bent

me dat de situatie daar de laatste perio-

vechten voor fitnessapparatuur, onze

opgenomen, voor vrijwillige opnames

de veel verbeterd is. Opname drie is weer

fietsen vallen van ellende uit elkaar,

zijn er grote wachtlijsten. De doorstro-

open, en er is meer personeel. “Maar Cri-

maar je krijgt steeds te horen “let op het

ming is heel traag; mensen wachten

sis, Kalfaat en Koekoeksduin zijn wel

budget””. Aanderen klagen dat ze enorm

maanden op een plaats bij Koekoeksduin

vaker onderbezet.” zei hij erbij. Een ver-

moeten zeuren voordat kapotte wasma-

(de gesloten vervolgafdeling, BV). Ook

pleegkundige van Koekoeksduin, vertel-

chines vervangen worden. De cliënten-

merk je dat men geneigd is patiënten

de me: “Vroeger waren we met vijf, of

raad voert al langer een strijd om de

snel te ontslaan, wat natuurlijk korte-

soms vier hulpverleners. Nu zitten we

schoonmaak van de afdelingen in

termijn politiek is; patiënten krijgen dan

vaak op de minimale bezetting van drie.

beheer van de Bavo te brengen, omdat

eerder een terugval.”

Als er dan een moeilijke cliënt is, dan is

het particuliere bedrijf ISS niet goed

het overleven, dan is de werkdruk enorm

schoonmaakt. Ook bij andere zaken

2001: situatie verslechterd

en komen er incidenteel ook onverant-

houdt de Bavo de hand op de knip. Een

De acties in de zorg leidden tot een over-

woorde, riskante situaties voor. Ook

hulpverlener: “Vroeger kon scholing in

winning; er kwam een loonsverhoging,

komt het voor dat een patiënt gesepa-

de baas z’n tijd, nu is het: neem maar

vooral voor jongeren. Maar toen ik in

reerd wordt, terwijl dat met een vol-

vrij..” Ook maatschappelijke ontwikkelin-

2001 weer opgenomen werd, was de

waardig team niet had gehoeven.”

gen spelen door. Vroeger werd er nog

situatie (in elk geval op de Blink ) niet

De verpleegkundige van Opname zei

wel eens gezwommen met patiënten,

verbeterd, integendeel. Het eerste dat

daarover: “Het is logisch. Als je genoeg

maar de sportfondsenbaden zijn verzelf-

opviel, was dat alle verpleegkundigen

personeel aanwezig hebt, zie je eerder de

standigd en krijgen geen subsidie meer.

die ik kende van twee jaar eerder, op één

signalen dat het niet goed met iemand

na, verdwenen waren. De “nieuwen”

gaat, je ziet de druk opbouwen en kan je

Verbeteringen

leken over het algemeen maar wat te

eerder ingrijpen, zodat separeren niet

Maar er zijn ook verbeteringen. Bijvoor-

doen. Een verpleegkundige vertelde me:

altijd meer nodig is.“

beeld bij plaatsing en doorstroming: er

“Er werd in die tijd alleen gekeken of

Een andere hulpverlener: “Er is veel meer

zijn geen gastplaatsen meer, en de door-

iemand zich waste en genoeg at en

nodig om clienten te helpen. Het is of je

stroming van afdeling naar afdeling is

dronk, niet hoe het geestelijk met

tien kinderen te eten moet geven, maar

flink verbeterd. Ook zijn er afdelingen

iemand ging. Het was “brandjes blussen”

je hebt maar genoeg voor vijf. Het lastig-

bijgekomen, zoals de OVDB (Opname

: beheersen in plaats van behandelen. De

ste kind, of juist het zoetste, wordt dan

Vervangende Deeltijd Behandeling, een

populatie patiënten was zwaarder

overgeslagen. Je laat veel makkelijker

schakel tussen de Bavo en zelfstandig

geworden, maar er was minder en slech-

dingen liggen, omdat je de middelen

wonen), er zijn meer beschermd woon-

ter gekwalificeerd personeel. Ook was er

niet hebt. Zoals een moeilijke patiënt,

vormen en er is een kantine voor patiën-

nergens geld voor. We kregen twee pak-

die eigenlijk naar de logopediste zou

ten, “het Binnenhof” (hoewel de ope-

ken koffie per dag, maar die waren na

moeten, dat gebeurt dan niet“

ningstijden zeker in de zomer beperkt

een paar uur al op. Waarom geen vier

Personeelsgebrek heeft ook gevolgen

zijn). Op aandringen van de cliëntenraad

pakken koffie? Of een koekje erbij, dat

voor de verhoudingen tussen patiënten

hebben veel afdelingen een schilder-

maakt het net iets gezelliger, maar dat

en hulpverleners. Een patiënt: “Er is ook

beurt gekregen en is de verlichting ver-

kon dus niet.”

meer misbruik van macht door de hulp-

beterd. Op initiatief van hulpverleners is

verleners door de werkdruk. Soms kun-

er psycho-educatie opgezet.

2005: nog steeds niet voldoende personeel

nen ze het niet aan, en hebben ze geen

Op het moment dat ik me weer bezig

tijd om te praten, dan is het “bek hou-

Vermaatschappelijking en eigen zeggen-

ging houden met de Bavo Capelle, enige

den!” “

schap

maanden geleden, was de situatie veran-

Op een positieve manier blijkt hetzelfde

“Mijn” oude Blink bestaat niet meer,

[11]

maar is een verblijfsafdeling geworden,

etc.” aldus een hulpverlener.

catie makkelijker te maken. Niet omdat

genaamd Molenduin. Er heeft een door-

De verzakelijking stuit veel hulpverle-

hulpverleners het leuk zouden vinden

schuifoperatie plaatsgevonden, de wij-

ners tegen de borst: “Het gaat om pro-

om patiënten “plat te spuiten”, maar

ken in. Dit sluit aan bij het oude ideaal

ductie, snel succes, alles moet evidence-

omdat ze daar door de omstandigheden

van de vermaatschappelijking, dat

based zijn (d.w.z. bewezen moet zijn dat

van onderbezetting wel toe gedwongen

opgang kreeg in de 70er jaren: patiënten

een behandeling effect heeft, BV)”.

kunnen worden.

niet meer wegstoppen in grote inrichtin-

In het verlengde hiervan worden vol-

gen in de bossen, maar zoveel mogelijk

gend jaar de DBC’s ingevoerd (Diagnose

Bondgenoten en tegenstanders

in de maatschappij laten. Ook andere

Behandel Combinaties). Behalve dat er

Ik denk dat het vaak de omstandigheden

oude idealen zijn geinstitutionaliseerd,

daardoor nog meer “geklokt” moet wor-

zijn, die hulpverleners en patiënten

zoals eigen zeggenschap en verantwoor-

den, moet dat ook leiden tot meer markt-

tegenover elkaar plaatsen. Mijn ervaring

delijkheid van patiënten over behande-

werking in de zorg; mijns insziens een

is dat de meeste hulpverleners het hart

ling en medicijnen. Naar mijn mening is

schadelijke ontwikkeling, want daardoor

op de goede plaats hebben en erg hun

dit op zich positief, maar er zit ook een

krijgt niet bepaald de cliënt, maar de

best doen; maar als er te weinig perso-

gevaar aan. Zonder voldoende middelen

zorgverzekeraar het voor het zeggen. Een

neel is, en de stress toeneemt, zullen ook

voor begeleiding kunnen dergelijke ont-

andere hulpverlener: “Dingen zijn niet

de conflicten tussen patiënten en hulp-

wikkelingen tot verwaarlozing leiden.

altijd te bewijzen; Hoe meet je het resul-

verleners toenemen, met in het extreem-

Een hulpverlener: “Er is vaak te weinig

taat van een goed gesprek? We moeten

ste geval een gewelddadige confrontatie,

begeleiding op de beschermde woon-

niet toe naar een situatie zoals in de

bijvoorbeeld bij separeren.

vorm. Het is alsof je tegen de vrouw van

thuiszorg. Daar heeft een werknemer

Aan de andere kant geven de regering en

een kankerpatient zegt: hier heb je een

precies 4 minuten om steunkousen aan

de rechtse partijen geen moer om de

kotsbakje, je red het wel thuis he. Maar

te trekken, terwijl de cliënt al klaar staat

psychiatrische patiënt. Een hulpverlener

dat gebeurt wel met patienten met schi-

met koffie en koekjes, want de thuiszorg-

vertelde: “De psychiatrie is het onderge-

zofrenie, wat een ongeneeslijke ziekte

medewerker is de enige die ze de hele

schoven kindje van de gezondheidszorg.”

is.” Een ander beaamt dat: “De keerzijde

dag ziet.”

Een ander: “Schizofrenie is de meest

van vermaatschappelijking van de zorg

Een andere algemene ontwikkeling is

invaliderende psychische ziekte die er is.

is de psychotische zwerver op straat.”

verandering in de wetgeving (de Bopz),

Iemand die verstandelijk gehandicapt is,

“Ik denk wel eens dat “eigen zeggen-

waardoor het makkelijker wordt om

heeft meer mogelijkheden op een zelf-

schap over de behandeling” een kapstok

gedwongen medicatie toe te dienen. Veel

standig bestaan dan iemand met schizo-

is om geld te besparen. Als een patiënt

hulpverleners zien dat als positief: “Het

frenie. Maar toch is het budget voor ver-

ziekte-inzicht heeft kost “eigen zeggen-

is vreselijk om iemand een halfjaar lang

standelijk gehandicapten in Den Haag

schap” extra tijd; maar heeft ie dat

knetterpsychotisch te zien en niets te

even groot als dat voor psychotische

niet,dan hoef je dus geen zak te doen.”

kunnen doen.” Maar toen een hulpverle-

mensen in heel Nederland. In bescherm-

aldus een hulpverlener. Een patiënt:

ner zei, dat hij vermoedde dat er door

de woonvormen zitten mensen vaak in

“Vroeger ging je deur op slot als je iets

personeelsgebrek nu al soms meer medi-

een klein kamertje weg te kwijnen.”

niet deed. Dat mag niet meer. Het opko-

catie wordt gegeven dan eigenlijk nodig

Hoewel het de laatste jaren volgens

men voor mensenrechten vind ik heel

is, ging ik daar toch anders tegenaan kij-

adjunctregiomanager Jan van Schilt vrij

goed – maar er is niets voor in de plaats

ken. Een ander zei me: “Het is een grijs

goed gaat met de financiën van de Bavo,

gekomen. Soms verkommeren patienten,

gebied. We zijn goed bezet op de afde-

zijn er onzekerheden over de gevolgen

word je aan je lot overgelaten. Dan komt

ling, maar het kan altijd beter. In Zwe-

van het nieuwe zorgstelsel en de WMO

het voor dat iemand een week niet

den gebruiken ze een stuk minder medi-

(Wet Maatschappelijke Ondersteuning ,

doucht – die zou in bescherming geno-

catie en separatie, maar daar hebben ze

die een gedeelte van de zorg doorschuift

men moeten worden.”

ook een begeleiding van 1 hulpverlener

naar de gemeenten). Onder de WMO valt

op 1 patiënt. Soms halen wij iemand uit

bijvoorbeeld het Binnenhof, de OVDB en

Dwangmedicatie en evidence-based hulp-

de separeer, op voorwaarde dat hij sede-

maatschappelijk werk. Een verpleegkun-

verlening

rende (rustgevende, BV) medicatie

dige: “De gemeente Capelle heeft geen

“Als het slechter met de economie gaat

neemt. Als we 1 op 1 begeleiding zouden

cent te makken. Maar het gevaar bestaat

en er minder geld is, komt de nadruk te

hebben, zouden we bij hem kunnen zit-

wel dat we zo afhankelijk worden van de

liggen op korte termijn scoren. De psy-

ten in de huiskamer, en dan was die

zorgkantoren en van de gemeente. De

chiatrie verzakelijkt, wordt harder,

medicatie niet nodig.” In de situatie, dat

zorgkantoren krijgen steeds meer

armer. De overlast moet verholpen wor-

er waarschijnlijk meer bezuinigd gaat

macht.”

den op de meest goedkope, snelle

worden op de psychiatrie en het “meer

Ik denk zelf dat deze beleidsveranderin-

manier, en dat is: een pil erin. Dat krijgt

beheersen dan behandelen” wordt, lijkt

gen nooit goed uit kunnen pakken voor

het accent in plaats van psycho-therapie

het mij heel gevaarlijk om dwangmedi-

de zorg: de bedoeling van deze regering

[12]

is immers zoveel mogelijk geld te bespa-

gesprek, patiënten weerbaarder maken”

hulpverlener die over de toekomst zei:

ren op collectieve voorzieningen, en de

aldus een verpleegkundige. Ook de ver-

“De ergste gevallen zullen zo kort moge-

geprivatiseerde zorgverzekeraars in staat

pleegkundige van Opname, waar er

lijk behandeld worden, en daarna met

te stellen hun zakken te spekken. Ook is

meer personeel is, zegt: “Met zes man

een kluitje in het riet gestuurd worden.

een beproefde tactiek om taken naar de

hebben we genoeg om de afdeling te

We worden steeds meer een EHBO-post.

gemeenten door te schuiven, maar zon-

bedruipen, maar niet voor die extra din-

Wilt U genezen, dan gaat U betalen.” Ik

der het benodigde geld erbij, zodat de

gen, zoals een keer naar het strand gaan,

denk dat dit inderdaad zou kunnen

gemeenten moeten gaan bezuinigen.

daar is heel weining ruimte voor.” Ook

gebeuren. In deze tijden van economi-

Velen spraken ook met afgrijzen over de

zegt hij: “Er is te weinig aanbod aan dag-

sche stagnatie gaat alles onder het mes:

PGA 700, het plan van de gemeente Rot-

activiteiten. Persoonlijk vind ik dat dat

van pensioenen, arbeidsomstandighe-

terdam om overlastgevende verslaafde

elke dag zou moeten kunnen, maar die

den, betaalbare huisvesting tot zorg. De

psychiatrische patiënten onder dwang

ruimte is er niet echt. Zeker in de wee-

tendens is richting amerikanisering: de

op te nemen. Behandeling krijgen ze

kenden is er niets. ” Een andere hulpver-

“vrije”markt viert hoogtij, goede gezond-

echter niet. Het lijkt mij wel of oude tij-

lener: “Veel zou gedaan kunnen worden.

heidszorg wordt alleen voor de rijken

den gaan herleven: de “lastige gekken”

Bijvoorbeeld, de gezamenlijke maaltijden

betaalbaar. Tenzij de patiënten en hulp-

worden weggestopt achter slot en gren-

zijn vaak een bron van stress en frustra-

verleners hier een stokje voor gaan ste-

del, terwijl de “ongevaarlijke gekken”

tie. Waarom moet je met zijn allen aan

ken. Daarom zou ik me ook willen aan-

steeds meer wegkwijnen.

een grote tafel zitten? Waarom niet vijf

sluiten bij een uitspraak van diezelfde

tafeltjes? Maar dan heb je dus meer

hulpverlener, die zei: “Eigenlijk zouden

Het management

ruimte nodig en dat kost geld. “

we moeten demonstreren voor betere

De machthebbers aan de ene kant en de

De meeste mensen waren het er ook

zorg.”Als laatste zou ik daar nog aan toe

patiënten en hulpverleners aan de ande-

mee eens, dat meer patiënten terugval-

willen voegen: en voor een betere maat-

re kant willen tegenovergestelde dingen.

len, omdat de maatschappij steeds har-

schappij, waar niet het winstmaken cen-

En het management van de Bavo? Daar

der wordt. “Je ziet de individualisering:

traal staat maar de behoeften van de

waren de meningen over verdeeld, van

ouders, broers, je buurvrouw hebben

mensen, en er voldoende middelen zijn

vrij groot vertrouwen tot diep wantrou-

minder tijd. Iedreen is zo op zichzelf

voor echt goede zorg. Ikzelf heb me tij-

wen, van “ze doen hun best” tot “ze

gericht. Patiënten hebben minder geld,

dens het werken aan dit artikel, in elk

luisteren niet naar ons.”. Zelf denk ik dat

kunnen vaak niet werken, hebben slech-

geval aangesloten bij de cliëntendeel-

het manangement als schakel tussen

tere huisvesting en wonen in een wijk

raad van de Bavo Capelle, om zo een bij-

geldschieters en de patienten/hulpver-

waar het ieder voor zich is. Vaak hebben

drage te kunnen leveren aan verbetering

lenners zit. En hoewel het ongetwijfeld

ze alleen de hulpverlening, het is in en in

van de zorg.

zal voorkomen dat het manegement de

triest. Het gaat allemaal om geld ook, in

behoeften van de werkvloer en de pati-

de zorg; een baan zoeken valt al niet

Met dank aan allen, die zich door mij lie-

ënten aan zal kaarten bij de geldschie-

mee, en als je dan ook nog een psychia-

ten interviewen

ters, zal de druk vanuit de geldschieters

trisch verleden op je CV hebt....”

meestal groter zijn. Hoe goed individuele

Een ander: “Een heleboel beschermde

managers het ook bedoelen, het is denk

banen zijn wegbezuinigd. Bij de sociale

ik onvermijdelijk dat het management,

werkvoorziening kan je eigenlijk niet

zeker in tijden van bezuinigingen, tegen-

meer werken als je echt gehandicapt

over hulpverleners en patiënten zal

bent, die moeten ook concureren. Terwijl

komen te staan.

werk toch een stukje erkenning geeft.”

Barbara Veger

Daar kan ik over meepraten: ik redde het Wat er nodig is

niet in mijn ID-baan in het buurthuis,

Bijna iedereen was het er wel mee eens,

toen daar onder druk van bezuinigingen,

dat er veel meer nodig is om patiënten

steeds meer eisen aan me werden

echt te helpen. Als geweldsincidenten en

gesteld. En zelfs al had ik het wel gered,

separaties voorkomen worden door meer

dan zou ik waarschijnlijk binnen enige

personeel in te zetten, zo denk ik zelf,

tijd ontslagen worden, vanwege een

dan moet daar gewoon geld voor komen.

bezuinigingsoperatie van de gemeente

Meer en beter opgeleid personeel staat

Rotterdam.

sowieso hoog op ieders verlanglijstje. “Ik

Over de toekomst waren de meningen

zou willen dat we niet alleen doen wat

verdeeld; sommigen zijn redelijk opti-

moet, maar verder kunnen kijken. Effe

mistisch, anderen behoorlijk pessi-

naar het strand, ruimte voor een lang

mistisch. Ikzelf ben het eens met de

[13]

[column]

mijn aanwezigheid, harde muziek en veel pratende en lachende mensen. Ze maken er een feestje van en ik mag mee ‘genieten’. Bedankt joh, daar zat ik nou echt op te wachten om vier uur ‘s nachts als ik twee uur later weer op de fiets moet springen om naar mijn werk te gaan. Bovenstaande doet menig monden openen denk ik, het is een dramatische opsomming en ik doe er nog een schepje bovenop. We wonen er nu met z’n drieën, maar er zijn vier kamers. In het huis zijn drie kamers en buiten is de schuur omge-

Mijn thuis

bouwd tot een kamer, maar daar wil niemand wonen. Niet gek, want wie wil er in een schimmelige schuur wonen, zonder

Zoals ik in mijn vorige column trots

maar een klein stukje. De inhoudt van de

raam en een enorme kier onder je deur

schreef, woon ik nu op kamers. Ik deel een

kastjes is schrikbarend, ik gebruik er één

waardoor al het ongedierte je ‘kamer’

benedenwoning met twee andere mei-

en die is wel schoon. Maar ja, ik gebruik

inkomt?! Als je naar de wc, douche of keu-

den, we hebben een eigen kamer en delen

de keuken niet en het is dus eigenlijk

ken wilt moet je door de tuin. Dus als het

de douche, wc en de keuken. Het huis laat

meer een opslagplaats voor mijn keuken

regent, heeft geregend, sneeuwt of heeft

te wensen over, zo zijn er bijvoorbeeld,

zooi. De andere kastjes zijn bronnen van

gesneeuwd heb je toch een probleem. En

een paar jaar geleden, water lekkages

bacteriën, het zijn een en al etensresten

daar vragen ze dan drie honderd euro

geweest en daarvan is de schade nog

waar spullen op worden gezet. Alles zit

voor. De kamers binnen zijn ook niet al te

steeds te zien. Ook hebben we lekke kra-

gewoon vastgeplakt aan de kastjes, alsof

prettig. De eerste kamer heeft een groot

nen en een douchekop ontbreekt. Zoals er

het er al jaren staat. Redenen genoeg dus

raam aan de voorkant van het huis. Het is

ook deurmatten en een prullenbak ont-

om daar niet mijn eten te bereiden, dat

niet echt een veilige buurt, dus ze vindt

breken. Meneer de Huisbaas vindt dat we

zou alles behalve hygiënisch zijn. Bij het

het dan ook niet echt prettig om haar

dat zelf maar aan moeten schaffen, wij

idee alleen al stopt mijn hongerige maag

raam open te zetten. Ook is haar kamer

vinden dat hij dat behoort te doen. Er zijn

met knorren... Afspraken over schoonma-

erg klein en heeft ze geen ruimte voor

gaslekkages, maar niemand weet hoe of

ken en opruimen zijn er met mijn huisge-

een kast. Ik zit in de middelste kamer,

wat, alleen dat er regelmatig een enorme

nootjes niet te maken, ze beloven van

maar laat ik eerst de ‘mooiste’ kamer

gaslucht in het huis hangt.

alles maar doen het vervolgens niet. En

beschrijven. Haar raam zit onmogelijk

De keuken is een zwijnenstal en ik weiger

dus poets ik me suf, alleen hun kamers en

hoog, je moet op een stoel gaan staan om

er dan ook te koken, het is echt te smerig

de keuken maak ik (natuurlijk) niet

erbij te kunnen. Daarentegen is de kamer

voor woorden. Overal liggen etensresten,

schoon. Ik heb niets tegen mensen met

erg groot vergeleken met de andere

na het koken wordt er niets opgeruimd

lang zwart haar, maar ik tref het hier

kamers. Bovendien heeft ze door de lig-

en schoongemaakt. De afwas blijft vaak

overal aan en dat irriteert me echt. Ze

ging in het huis een goed zicht op de

dagen staan, dus onze buurkatten komen

hoeven maar vijf minuten binnen te zijn

voordeur als ze in haar kamer is.

geregeld hun vertier in de keuken zoeken.

om weer overal hun haren achter te kun-

Mijn kamer is uiteraard een SpongeBob

Wat natuurlijk voor alleen maar meer rot-

nen laten. Het hele huis is erg licht, de

museumpje, waar je ook kijkt: je ziet

zooi zorgt. Het onderhoudt van de keuken

muren, de vloeren, alles eigenlijk en dus

SpongeBob. Mede daardoor heb ik er wel

is dus slecht, maar het is ook een erg pri-

erg besmettelijk. Al zwoegend voel ik me

echt mijn plekje van weten te maken,

mitieve keuken. Ten eerste is hij erg klein

hier dan regelmatig de vrijwillige schoon-

maar dat is ook het enige wat me aan de

en we hebben niet eens een afzuigkap,

maakster. Nu ik daar zo over na denk zou

kamer bindt. Ik heb geen raam dat open

alleen een raampje dat tien centimeter

ik het niet onredelijk vinden dat mijn

kan of ventilatierooster, alleen aan iedere

open kan. Overal liggen snoeren en een

huisgenootjes me ervoor zouden beta-

kant van mijn kamer drie hoge en dichte

stekkerdoos is met plakband aan de muur

len... Maar ja, het zijn arme studentes en

ramen. In alle kamers hangt en tl-buis

bevestigd. Tussen het aanrecht en het

ik heb liever dat ze een avondje gaan

tegen het plafond, vooral ‘s nachts is dat

gasfornuis is een enorm gat, maar daar

stappen van hun geld. Als ik dan toevallig

erg irritant. Het is dus gewoon een hok,

kan je niet bij omdat ze haaks van elkaar

vrij ben heb ik tenminste rust, want het is

en mijn vloer loopt nog scheef ook

staan. Je begrijpt het al; het lijkt op een

geen moment rustig als ze thuis zijn. Ze

waardoor ik met mijn bureaustoel lang-

afvalstortplaats. Het gasfornuis steekt

nemen iedereen en alles mee naar hun

zaam naar de deur glijd... Mijn lampjes

ook net iets te ver uit, waardoor er een

kamer, die moeten dan ook weer naar de

heb ik waterpas opgehangen, dat is dus

laatje niet open kan en het kastje eronder

wc en douchen. Geen greintje benul van

[14]

[ingezonden]

net zo scheef als de vloer. Erg irritant, aan dat soort dingen kan ik me dus eindeloos irriteren. Ik heb mijn muren ook ‘bebuddied’ met foto’s, ik weet nog steeds niet

Rotterdam, 4 oktober 2005

of ze recht hangen. Sommige hangen overduidelijk scheef, maar van de meeste

Hallo lieve collegae redactieleden van Denkraam,

weet ik het nog niet. Ook dat irriteert me, maar het gaat uiteindelijk toch om wat er

Het is alweer een tijd geleden dat ik de meeste van jullie LIFE in de ogen heb

op de foto staat.

kunnen kijken. Zo was ik voorheen druk in de weer met het ontslag uit de Brug,

Laat ik dan als de slagroom op het toetje

mijn oude huis opdoeken en mijn nieuwe huisje. Afin, ik heb de hektik door-

nog even de buurt beschrijven. Rotterdam

staan en overleefd. Nu ben ik verhuisd, maar zit nog steeds in de zooi. Jullie

Zuid zegt misschien al veel, toch voel ik

weten hoe dat gaat en hoelang dit duurt! Er is tussentijds veel veranderd.

me wel veilig als ik over straat loop of

Tegenwoordig ben ik werkzaam bij het Basisberaad als co-docente voor de cur-

fiets. Ik woon vlakbij een metro station en

sus ‘Werken met eigen Ervaring’. Twee jaar geleden had ik nooit durven dromen

ben dus zo in de stad of op Zuidplein.

dat ik nog geen twee jaar later bezig zou zijn met het opbouwen van een nieu-

Binnen drie minuten ben ik bij de Bas en

we loopbaan. Jullie kennen altemaal het feit dat ik de neiging heb teveel hooi

de coffeeshop, dus daar zal het niet aan

op de vork te nemen. Vandaar dat ik gedwongen door de volle agenda een keuze

liggen. Nee, het zijn de buren. Boven ons

zal moeten maken om te stoppen met mijn redactiewerkzaamheden voor denk-

woont een Chinese vrouw met heel veel

raam. Uiteraard blijf ik wel beschikbaar als auteur. Mochten jullie een onder-

zonen, volgens mij vijf. Die stampen als

werp hebben waarbij gedacht wordt, dat is wat voor Isabella, nou vraag het

olifanten op de trap en door het huis en

dan!!!

schreeuwen dag en nacht tegen elkaar. Rechts van ons is een basisschool, die kin-

Heel veel succes en ik kom zeker nog een keer goed zoenen, knuffelen dus

deren maken ongelofelijk veel herrie. Bij

afscheid nemen ☺ ☺ ☺

de school zit een basketbalplein waar sinds kort ook een klimrek naast staat.

Heel veel liefs en een warme omhelzing,

Ook is er een hok waar allerlei activiteiten te vinden zijn voor de kids. Er zijn dus

Isabella

overdag ALTIJD kinderen en ik ben echt niet goed met kinderen, ik kan die herrie ook niet hebben. Als ik uit mijn werk kom moet ik me vaak een weg banen tussen papa’s en mama’s en roekeloos rond rennende, krijsende kinderen. Niets voor mij

[gedicht]

dus, net als piepende geluiden; dat doet pijn aan mijn oren. Tja, het is echt zo: trams die bochten maken produceren een enorm piepend geluid. Voor mijn deur is dan ook een doelloos trambaan rondje

De pen van Jan

gemaakt, waar lestrams en de trams die het te rustig hebben even een doelloos rondje moeten rijden. En daar wordt nog veel gebruik van gemaakt ook! Al met al heb ik dus nogal wat te klagen, maar ja ik moet ergens beginnen. Ik ben allang blij dat ik een kamer heb, anders had ik echt op straat gestaan. En dak en thuisloos in de winter is echt het laatste

Ik zeg toch tegen je dat ik hem iets te groot vind. Ook als ik ermee schrijf, blijf ik vinden dat deze pen net iets te groot is. Deze pen heeft wel een mooie fijne punt, daar hou ik wel van. Als woonbegeleider moet ik van mijn cliënten alles uitproberen. Zo komt er ook weer een stukje in Denkraam.

dat ik wil! Bovendien levert het me ook altijd gespreksstof op en kan ik er ook nog

Jacqueline Alberts

een column mee vullen. Sharon Janssen Andeweg

[15]

Congres Onze Taal Taal, we gebruiken het dagelijks. We spreken, we schrijven, we lezen. Als redactie van Denkraam hebben we uiteraard speciale aandacht voor de Nederlandse taal: artikelen behoren zo goed en zo correct mogelijk gepubliceerd te worden. De Nederlandse taal is, net zoals elke andere taal, aan verandering onderhavig. Op 12 november werd door het genootschap ‘Onze Taal’ een congres georganiseerd hierover, met als titel: ‘Taal in beweging: verval of verrijking?’ Uiteraard was de redactie van Denkraam hier bij aanwezig.

bert Blankesteijn, journalist van beroep. Hij sprak over het belang van correct taalgebruik en spelling, al hekelde hij het nieuwe Groene Boekje, wat volgens hem een optekening is van veelgemaakte fouten. Zeker in de nieuwe media, zoals internet, e-mail en SMS, worden veel taalfouten gemaakt en lijkt dit bijna tot een cultuur verheven te worden. “Goed is goed, en fout is fout”, aldus Blankesteijn. Hij riep taalkundigen op om duidelijk en openlijk stelling te nemen tegen incorrect taalgebruik en een antwoord te geven op de vraag of de taal in beweging een verval of verrijking is. Vervolgens was het de beurt aan diverse taalkundigen en publicisten over de ontwikkelingen in de Nederlandse taal. De alom bekende zin ‘hebban olla uogala’, wat doorgaans bekend staat als de eerste opgetekende zin in het (oud-)Bederlands, is geschreven in de twaalfde eeuw. Het algemeen beschaafd Nederlands (ABN) is pas eind 19e eeuw opgetekend. Dit is echter niet zo veel anders dan andere talen: de equivalenten voor het Duits en Engels zijn ook in die tijd opgesteld. Het ABN was begin twintigste eeuw de taal van de elite, vooral gebezigd door hen die onderwijs hadden genoten. Onder andere door de invoering van

Het thema van het congres had een

De zaal in het Beatrix the-

het algemeen kiesrecht

actueel tintje. Een maand eerder, half

ater was goed gevuld met

en de onderwijswet

oktober, is het nieuwe Groene Boekje

taalkundigen, journa-

werd het ABN toeganke-

verschenen, met daarin opgetekend de

listen, schrijvers en ande-

lijk voor een breder

nieuwe spelling en spellingsregels van

re taalbeoefenaars en

publiek. Het ABN kwam

de Nederlandse taal. De Nederlandse

belangstellenden. De opening van het

in de maatschappij en werd een middel

taal is zeker niet de makkelijkste wat

congres werd gedaan door prinses Lau-

tot sociale groei. In het laatste kwart van

betreft correcte spelling, nieuwe en ver-

rentien, beschermvrouwe van het

de vorige eeuw werd het ABN een

anderende regels maken het er zeker

Genootschap Onze Taal. Zij sprak over

‘democratisch ABN’. De Nederlandse taal

niet makkelijker op. Het Groene Boekje

het belang van goed taalgebruik en

is van iedereen geworden, de taal wordt

stond in de belangstelling van de spre-

onderwijs. Tevens sprak zij over beïn-

gemaakt door iedereen die het beoefent.

kers op het congres. “Hoe kan ik correct

vloeding van de Nederlandse taal door

Het geeft vooral aan hoe relatief kort het

Nederlands spreken en schrijven, als de

andere talen, iets wat binnen het

formele taalgebruik bestaat en hoe ver-

regels telkens veranderen?” aldus een

koninklijk huis zeer zeker het geval is.

schillend er mee omgegaan wordt.

van de sprekers.

De eerste lezing werd verricht door Her-

[16]

De Nederlandse

de invloed hiervan op de

Helen Gerretsen, Najat Ben Abdelkarim

taal wordt ook

Nederlandse taal een ver-

en Merve Kaya) werd het publiek voor-

beïnvloed door

val is.

gesteld aan het Nederlands van de 15e, de 18e en de 21e eeuw. Het 15e eeuwse

andere talen. Zeker de laatste jaren

Frapant was dat de organi-

Nederlands werd van een ‘vertaling’

worden engelse

satie van het congres de

voorzien, alhoewel sommigen ook een

termen kwakke-

sprekers had gevraagd hun

vertaling nodig leken te hebben voor het Nederlands van de 21e eeuw. De Vlaam-

loos overgenomen in het Nederlands.

lezingen te voorzien van plaatjes, die

Vooral het feit dat dit zo kwakkeloos

aan de zaal met een ‘power-

se zanggroep Laïs

gebeurt, wordt door taalliefhebbers

point’- presentatie via een ‘bea-

bracht in de mid-

gehekeld. Buitenlandse termen zouden

mer’ getoond zouden worden.

dag een aantal

alleen moeten worden overgenomen,

Erg leuk voor een congres dat

oude Nederlandse

indien er geen Nederlandse term of

over taal (verval of verrijking?)

teksten ten gehore.

begrip voor gevonden kan worden. Ook

gaat. Is de taal dan zo ingewik-

is er beïnvloeding van het Turks en Mar-

keld onderwerp dat het moet

Het was een con-

rokaans: nieuwe woorden verrijken de

worden voorzien van plaatjes?

gres met veel inte-

taal en nieuwe accenten onstaan. Bij het

Gelukkig dachten de meeste

ressante lezingen,

Marrokaans is

sprekers daar anders over,

vaak met de nodige portie humor. Is de

er sprake van

alhoewel de meesten toch

vraag of de taal in beweging een verval

een ‘etnolect’:

aan het verzoek van de

of een verrijking is? Taal ís in beweging.

een etnisch dia-

organisatie hadden vol-

Taal is ook een cultuurgoed, waar correct

lect. Circa vijf-

daan.

en zorgvuldig mee omgegaan moet wor-

tien jaar gele-

De enige uitzondering was

den. Taal in beweging leidt tot verande-

den was dit ook

Freek de Jonge, die tijdens

ringen, en hiermee ook tot veranderin-

het geval bij de

zijn optreden op het con-

gen in het cultuurgoed. Men is het met

instroom van

gres het scherm uit liet zet-

elkaar eens dat met de taal zorgvuldig

Surinamers.

ten omdat dit de aandacht

en correct moet worden omgegaan,

afleidde en hiervoor ruime bijval kreeg

maar of veranderingen een verrijking of

van het publiek in de

verval is? De meningen in de zaal

voor de jongeren. Door onderwijs heb-

zaal. Aan hem werd tij-

en onder de sprekers waren ver-

ben zij toegang tot een goede beheersing

dens het congres de

deeld. Uit een stemming onder het

van de Nederlandse taal, en de jeugd

Groenman-taalprijs uit-

publiek bleek dat veranderingen

heeft de toekomst. Frapant lijkt het, dat

gereikt voor zijn bijdra-

niet noodzakelijk een verval bete-

juist de jongeren hun eigen taal spreken

ge aan de Nederlandse

kent.

en dat juist dit in het algemeen wordt

taal. Freek de Jonge

gezien als een verval van de taal. Een

beantwoordde de prijs

uitgebreid onderzoek op de recente CD-

met een twintig minu-

rom uitgave van de Dikke van Dale wijst

ten durend optreden.

echer anders uit: het aantal toegevoegde

“Een jaar geleden kreeg

‘jongeren-woorden’ is vrij klein, en in

ik te horen dat ik deze

enkele gevallen al weer verouderd. Veel-

prijs zou winnen, twee

al is er sprake van trends in de jongeren-

weken geleden las ik op

taal: trends komen en gaan. Bovendien

het programma dat ik

leek in de historie de groep jongeren niet

zou optreden”, aldus

te bestaan: er waren ‘kinderen’ en ‘vol-

Freek, “dit is de meest

wassenen’. Doordat jongeren beter en

creatieve manier om mij

langer onderwijs krijgen, en hierdoor

gratis te laten optreden.”

meer met elkaar in contact komen, is er

De zaal was in ieder

pas relatief kort sprake van de groep

geval blij dat hij optrad.

‘jongeren’. Dit laat zich ook zien in de literatuur: boeken voor kinderen zijn er

Andere optredens waren

al relatief lang, voor jongeren relatief

er ook. Onder de noemer

kort. Er kunnen vraagtekens gezet wor-

‘Taal door de eeuwen

den bij de stelling dat de jongerentaal en

heen’ (Petra Laseur,

[verslag]

Natuurlijk was er ook belangstelling

Tevreden loop ik deze dag met twee mederedacteuren van Denkraam de zaal uit, op weg naar de trein naar Rotterdam. Binnen de redactie zal het dilemma van wat taalkundig ‘goed’ is en wat ‘fout’ altijd blijven bestaan, mét of zónder het nieuwe Groene Boekje. Over wat ‘mooi’ is en wat niet, daarover zullen de meningen altijd blijven verschillen. Persoonlijk ga ik mee met het democratisch ABN: ik probeer zo goed en correct mogelijk te schrijven, maar het oordeel laat ik graag over aan u, de lezer. Bas van Bellen.

[17]

Verwendag Delta

“Ook Gré haalde mensen het podium op, dit keer was een bezoeker aan het woord” [18]

“Deze verpleegsters hadden het wel heel erg naar hun zin”

“Twee mensen uit het publiek”

“Was dit bord nou echt nodig?”

“De ceremoniemeester, die er voor zorgde dat de verwendag goed verliep”

“John haalde een van de catering medewerksters het podium op”

“Het ‘Rad van Fortuin’ van Delta”

“Waar zouden we zijn zonder geluid? Kees zorgde ervoor dat de muziek door iedereen gehoord kon worden”

“Het publiek tijdens de verwendag”

Psychiatrisch Centrum Op 10 november hield Delta Psychiatrisch Centrum een verwendag voor haar bewoners en cliënten. Diverse optredens waren er, onder andere van John en Gre. Smartlappen werden er gezongen, van Frans Bauer tot André Hazes. Er was een lunch voor de hongerige magen van de genodigden. Het spel ‘Rad van Fortuin’ zorgde voor de nodige afleiding. Mensen konden zich van te voren opgeven voor deze verwendag, en daar werd gretig gebruik van gemaakt. Met tussen de 50 en 100 bezoekers was het een drukke en zeker geslaagde dag. Onze fotograaf Michiel van Gog was er ook bij, en maakte een fotoverslag van deze dag.

“Entertainment op de verwendag”

“De leerling-verpleegsters van Delta deden gezellig mee deze dag”

[19]

In gesprek over HSP In de vorm van een gesprek probeer ik iets te zeggen wat HSP inhoudt. HSP staat voor ‘High Sensitive Person’, wat zoiets betekent als ‘hooggevoelend’ persoon.

Althans zij hebben een zeer moeilijk leven. Laten we eerst vaststellen dat het geen ziekte is.” “O prachtig,” zei ik, “ik ben namelijk een schizofreen.” “Dat is openhartig dat je dat zegt want onder schizofrenen komt hooggevoeligheid veel voor.” Yvonne: “Een verschijnsel is bijvoorbeeld geluidsfobie. We kunnen niet tegen her-

Ik wandelde in het park zoals ik dat

rie als iemand een autoportier hard

graag mag doen, nabij de Euromast in

dicht klapt. Dan denk ik dat die persoon

Rotterdam. Ik zag daar in een afgelegen

pisnijdig op me is. We houden van de

hoekje een jonge vrouw wonderlijke

STILTE. Heel die moderne kakofonie van

armbewegingen maken. Ik dacht nog bij

stemmen, straat- en buurtgeluiden in al

mezelf: “wat is die nu in hemelsnaam

onze steden is een verschrikking. Van-

aan het doen? Vast eentje die maalt voor

daar dat een HSP’er zich graag ophouden

het gekkenhuis.” Ik kreeg een ingeving:

in de bossen, langs het strand of zoals nu

dat zou wel eens een vorm van Tai Chi

in een park zich. Een HSP’er zou eigenlijk

kunnen zijn. Om mijn nieuwsgierigheid

niet in een stad moeten wonen.”

te bevredigen sprak ik de vrouw aan. Ze

Guillome: “Ja, dat herken ik. Ik woonde

bleek een Francaise en Parisienne te zijn.

eens in een geluidshorige flat in Lombar-

Ik voelde direct mijn belangstelling ople-

dijen in Rotterdam. Daar heb ik wat

ven.

afgeleden aan discogeluid en andere

Ze bevestigde mijn constatering. “Ja” zei

geluiden. Het was op een nacht dat ik

ze “ik ben een HSP-er.” “Hé, wat een toe-

boven me de liefde hoorde bedrijven.

val, daar ben ik me juist in aan het ver-

Alles kraakte, ik werd nog jaloers ook. Ik

diepen” antwoordde ik, “Zoals u met die

dacht: ‘ze kunnen allemaal het lazarus

armbewegingen bezig was zou ik HSP

krijgen. Ik bel de escortservice, zet het

invullen met High Striptease Pantomi-

geluid knalhard en ga er ook tegen aan.’

me, zó uit de folie Bergeres van Parys

Ik kwam dus in een agressieve stem-

weggelopen”. “Nee hoor,” antwoordde ze,

ming, heel gevaarlijk dus.”

“HSP is een hoogvoelend mens.”

Yvonne: “Heb je dat gedaan, Guillaume?”

Er ontspon nu een interview over het

Guillome:“Nee lieve schat. Ik onthoud

specifiek eigene van een HSP’er. Haar

mij van prostitutie, want ik ben als de

naam was Yvonne. Mij noemde ze Guil-

dood zo bang voor aids. Ik heb een paar

laume, wat is het franse woord voor

stervensprocessen op de TV gezien,

Wim. Eerst gaf ik haar een handkus. “Hé”

afschuwelijk en voorts wat ook bij een

zei ze, “bij ons Fransen staan jullie Hol-

HSP’er hoort.” Hou vrede met alle men-

landers voor etiquettaire botteriken

sen, zoek het tolerante gesprek. En dat

bekend, maar er zijn gelukkig uitzonde-

lukte wel, maar daar was ik een groot

ringen. We zijn nu tenslotte Europeanen

stuk van mijn geliefde privacy kwijt.

niet waar?!” Ik antwoordde: “Maar vertel

Yvonne: “Maar misschien mag ik ook

is, misschien behoor ik ook zelf bij dat

even wat zeggen. Ik ben bijvoorbeeld een

type. Dat zou me een relaxende kick van

type mens, dat zeer bewogen is met het

een aha-erlebnis geven, zou de Duitser

menselijk leed op aarde. Het leed van

zeggen.”

anderen trekt me aan.” Guillome: “Is dat ook een symptoom?”

Ze ging verder. “Sensitieve of hoog

Yvonne: “ Dat klopt. Zij hebben de nei-

gevoelende mensen schijnen er in deze

ging zichzelf op te offeren voor anderen,

bikkelharde economische zakelijke weg-

zonder aan zichzelf toe te komen. Ja, het

werpmaatschappij er niet bij te horen.

gaat ten koste van jezelf. Dus moderne

[20]

Sanat’ heet dat in het Latijn: ‘de

gezelligheid. Een HSPer wil con-

komen dan ook om de hoek kijken. Ook

tact, maar wel binnen een

in de relatiesituatie is het altijd meer

bepaalde sfeer of vrijheid. Een

geven dan nemen, zodanig dat je de

HSP’er moet niet teveel gebon-

slachtofferrol speelt en relatiemartelaar

den worden.”

of martelares bent.”

Guilomme: “Ik weet niet hoe

Guillome: “Maar heb jij nu bijvoorbeeld

het jou vergaat Yvonne, maar

ook de ervaring dat je vaak maar een

ik heb veel stemmingswisselin-

ding tegelijk kan doen?”

gen, afgezien van stoornissen

Yvonne: “Ja, dat herken ik. Vroeger kon ik

met de neiging overal iets ach-

in een fractie van een paar minuten veel

ter te zoeken en te twijfelen

impressies tot mij nemen of handelin-

aan jezelf en anderen en dat je

gen verrichten. Maar naarmate mijn

niet in staat bent met een zeke-

gevoeligheid zich verdiept ervaar ik alles

re luchtigheid gewoon spon-

kijkt hoe iemand het leven aan-

subtieler. Het gevaar van prikkeling is

taan door het leven te gaan.

kan en doorzet, en denkt dan zelf:

sneller aanwezig. Dat betekent dat ik

Daar zijn veel remmingen. Ik heb moe-

‘dat kan ik niet’. Dan ontstaat er een

meer rust moet nemen om alles steeds

ten leren om te gaan met beperkingen.

jaloersheid. En maak je misschien een

op een rijtje te zetten en te houden. En

Je realiseren dat je uitstralingseffect hier

beoordelingsfout. Dan krijg je het cliché

om mezelf in evenwicht te blijven hou-

op aarde een kleine kring van mensen

advies: ‘Wees jezelf. Werk aan jezelf en

den, zonder anderen schade te berokke-

betreft. Of je moet behoren tot the ‘gla-

ontdek jouw gaven en mogelijkheden

nen. Anders ga ik een bepaald agressie-

mour and glimmer world’ van Holly-

die bij jou passen. Laat de rest je een

gevoel bij een ander dumpen, terwijl de

wood en de hele amusementsindustrie,

worst zijn.’ Dus geen perfectionisten,

stress bij mezelf ligt. Zo laveer ik tussen

sport of politiek. Dan spring je er uit,

geen ‘superstars’, maar dat je eigen psy-

introvert en extravert, ofschoon een

maar dat is slechts aan enkelen vergund.

che een restaurant is van innerlijk ple-

HSP’er gewoonlijk introvert is.

Als je dat station voorbij bent moet je de

zier.”

Ja, Guillome het is allemaal best wel

moed hebben maar wat aan te klunge-

“Maar Ivonne, zou er nu iets met onze

moeilijk omdat wij meer aandacht beste-

len met jouw beperkte gaven en talen-

hersenen aan de hand zijn?”

den, meer alert zijn, op ons gedrag en

ten. Die overgave geeft een rust, een

Yvonne: “Ja, Guillaume. Kijk, we leven in

mogelijke effecten daarvan. Wij zijn

gevoel van ‘zo zit ik in mekaar en daar

een maatschappij met enorm veel infor-

bang iemand te kwetsen. Zelf ben ik het

werk ik mee’. Maar nu gaat het om het

matie en omdat een HSP’er al intensief

sterrenbeeld van de weegschaal,

specifiek karakteristieke van een HSP’er,

leeft, heeft hij of zij de grootste moeite

ofschoon ik daar niet zo mee werk. Maar

daar zijn we mee bezig.”

om al die informatie te selecteren. Een

ik heb steeds de neiging in balans te blij-

Yvonne: “Als we het gevoelsleven onder

HSP’er onderscheidt in fijnere

ven. Ik kan ook niet tegen ruzie of dis-

de loep nemen dan is een HSP’er zeer

gradaties, gaat subtieler en fijnzinniger

harmonie. Met mensen probeer ik altijd

kwetsbaar. Aantrekkelijk betekent dus

met informatie om. Je kan het vergelij-

de innerlijke harmonie of vrede met

snel de dingen emotioneel tot je aan-

ken met een fruitmachine die fruit op

anderen te vinden of te herstellen. HSP’-

trekken. Bij harde woordenwisselingen

grootte sorteert: de een sorteert op drie

ers fungeren vaak als bliksemafleiders in

raak je snel van slag. Maar de winst hier-

groottes, en de ander op tien. Dat oog

probleemgevalleen.”

van is dat je het diep menselijke van de

hebben voor details maakt dat er veel

Guillome: “Maar hoe denkt een HSP’er

ander dieper respecteert en taxeert. Het

HSP’ers kunstenaars of uitvinders zijn, of

over relaties?”

bewogen zijn over de ander staat haaks

heel gewetensvolle, voorzichtige en

Yvonne: “Dat kan heel conflictueus zijn.

op de zakelijkheid van onze tijd. Dus

wijze mensen zoals zieners en profeten.

Dat kan een verlangen zijn naar een

HSP-ers houden humaniteit hoog in het

Maar het gevolg daarvan is dat zij meer

levenspartner, terwijl je tegelijkertijd de

vaandel. Ze leven en genieten en lijden

hersenrust nodig hebben en zich in een

behoefte aan rust hebt en zelf willen

met de ander meer mee.”

isolement terugtrekken om alles te orde-

[dialoog]

verschijnselen als burn-out en stress

natuur geneest’. Daarom doen HSP’ers er goed aan elk jaar er even op uit te trekken. Denk aan onderbewustzijns - mechanismen die je overmatig terroriseren. Hoe kom je dan uit zo’n spiraal die je als een draaikolk naar beneden trekt? Dan is afleiding en gezelschap heel nuttig. Maar heb je de neiging je met sterkere mensen te vergelijken, dan neig je naar een minderwaardigheidscomplex. Je

nen. Ik kan bijvoorbeeld maar één film

bepalen wat doet of niet. Je bent bang om de vrijheid die je hebt en geniet te

Guillome: “Kan jij soms ook jaloers zijn

op de TV volgen. Volg ik er meer, dan

verspelen, of kwijt te raken aan doordat

op een vogel die zo heerlijk wegzweeft

gaat het malen in mijn hoofd.”

je energie besteedt aan een ander. Een

in de lucht? Los van allerlei banden, je

Guilomme: “Ik weet niet of het waar is,

HSP’er kan aan zichzelf genoeg hebben.

laten meedeinen op de wind of als je

maar ik denk dat HSP’ers meer alfa’s zijn

Maar dat wil niet zeggen dat een HSP’er

aan het strand bent in de golven, of

dan bèta’s, dus meer van taal houden

een asociaal wezen is, iemand die niet

gewoon heerlijk mijmeren. Dan zweven

dan van het getal. Een HSP’er is wel

de behoefte zou hebben aan contact,

ook allerlei dwanggedachten waar een

meer geïnteresseerd in spirituele zaken,

communicatie, intimiteit of gewoon

HSP’er last van kan hebben weg. ‘Natura

zoals mediteren met mantra’s of met

[21]

levensbeschouwingen. Zo vindt je ook

je bijna een meerderwaardigheids-com-

Yvonne: “Nou gewoon aan je eigen huis,

veel HSP’ers in de zorgsector en ook bij

plex krijgen!”

je auto, je buurt of je vakantiehuisje. Dit

onder schrijvers, geschiedkundigen, filo-

Yvonne: “Ja, waarom niet! Weg met die

park is een veilige haven.”

sofen, rechters, theologen, therapeuten,

zakelijke wegwerpcultuur, allen die niet

Guillome: “Nou Yvonne, ik geloof dat we

leraren, ouders en gewoon gewetensvol-

rendabel ingeschakeld kunnen worden

nog uren kunnen praten over de hoogge-

le burgers. Maar wat hen siert is vooral

voor de maatschappij, daar moet je

voelende mens.”

emotionele bewogenheid met de mede-

euthanasie op plegen.Wat een schan-

Yvonne: “Zeker Guillaume. We hebben

mens. Zij willen ook vaak advies geven

daal! Dat is Hitler met zijn rassentheorie.

slechts bepaalde facetten aangestipt.”

bij problemen, maar dringen zich soms

Alleen de sterkste blijft over. Darwin met

ongevraagd ook op wat natuurlijk fout

zijn evolutietheorie is hier ook aan schul-

We genoten nog in diepe stilte van een

is. Maar ik denk dat een HSP’er nooit uit-

dig. Nee de HSP’ers is de categorie van de

prachtige zonsondergang. En we wen-

gevloerd kan raken, of levensmoe kan

zachte krachten maar die lijden ook het

sten elkaar sterkte in de strijd, en het

worden. Altijd is weer inspiratie en crea-

meest in de maatschappij of in het privé-

genot om met vallen en opstaan een

tiviteit om door te gaan of helemaal

leven.

gewaardeerd medeburger te zijn voor

opnieuw te beginnen. Een HSP’er is een

Tenslotte Guillaume, is mijn ervaring dat

onze maatschappij, en als HSP’ers ons

onverbeterlijke optimist.”

een HSP’er enorm sterk beïnvloed wordt

steentje daaraan bij te dragen.

Yvonne: “De HSP’ers zijn zeer belangrijke

door muziek. Muziek kalmeert je en leidt

cultuurbeschermers. Zij waken over het

je af. Maar altijd zoekt een HSP’er naar

innerlijke leven, waar onze beschaving

veilige havens.”

zo pijnlijk veel behoefte aan heeft.”

Guillome: “Waarbij moet ik dan den-

Guillome: Als je het zo stelt Ivonne zou

ken?”

Wim Viskil

[gedicht] HET SPIJT MIJ ZO DAT IK U HEB ONTRIEFT MIJN LEVEN IS GEEN GROOT EPOS DOCH MEER VAN HET AARDSE SLIJM EN ZOUT. LANG IS DE LOP VAN MIJN TRANENDAL, BITTERZOET DE ERVARINGEN, GRUWELIJK EN ZONDER TAL. HOOP DOET MIJ DRIJVEN OP DE VAN MIJN EIGEN KOTS EN MIJN WIL STUURT MIJN LIJDEN IN STIL SCHRIJVEN. VERLANGEND NAAR DE NACHT WAAR MIJN DROMEN BEWAARHEID WORDEN ZWOEG IK DOOR DE DAG, MIJN LIJF VERKOCHT VOOR MIJN WENSEN, IS NIET LANGER EIGEN MAAR VOLDOET AAN DE EISEN VAN MIJN GEESTESBEELD, EEN PIJNLIJK MASKER ALS EEN SPIEGEL VOOR UW SCHAAMTE. DAT IS MIJN ZIJN. Virginia

[22]

Crisis?! Bedenk vooraf wat je wel of juist niet wilt. Mijn zus kan heel erg in

lijk gezegd schaamde ik me

deze kan niet worden opgesteld door of

de war zijn. Ze is dan

ook. Toen ik een keer bij mijn

in opdracht van iemand anders.

druk en enorm chaotisch

huisarts was, zag ik een folder

Op de crisiskaart staat alle informatie

en er is nauwelijks een

over de crisiskaart. Nadat ik

die nodig is om de persoon in crisis zo

gesprek met haar te voe-

deze had doorgelezen, heb ik

goed mogelijk op te vangen. Zo wordt op

ren. De laatste jaren is ze

de folder aan mijn zus laten

de crisiskaart o.a. beschreven hoe een

zelfs diverse malen opge-

zien. Het leek me namelijk

crisis herkend kan worden door de per-

nomen geweest in een

wel iets voor haar. Ze was

soon zelf en mensen in haar omgeving,

psychiatrisch ziekenhuis.

niet direct erg enthousiast

of er wel of niet een opgename gewenst

Ik heb daar veel moeite

maar wilde het wel proberen.

is en hoe deze geregeld kan worden en

mee gehad en eigenlijk

Ze moest een afspraak maken

welke contactpersonen benaderd moe-

vind ik het nog steeds

met een consulent crisiskaart

ten worden. Dat is erg handig op het

lastig. Ook voel ik me

bij het Basisberaad. Ze stond

moment dat zich een crisis voordoet.

erop dat ik meeging. Gelukkig

Bij de crisiskaart hoort een crisisplan. Dit

verantwoordelijk voor haar omdat ze niet altijd goed voor zich-

was dat geen probleem.

plan is uitvoeriger dan de kaart en bevat

zelf kan zorgen. Sinds kort heeft ze een

Inmiddels heeft mijn zus een crisiskaart

de handtekeningen van alle personen

crisiskaart en dat heeft veel duidelijk

en daar is zij erg blij mee en ik ook. Het

met wie mijn zus afspraken heeft. In dat

gemaakt voor haar maar ook voor mij.

maken van een crisiskaart duurde wel

crisisplan staan afspraken over hoe met

Mijn zus is een lieve vrouw en gelukkig

een paar maanden en was voor mijn zus

mijn zus om te gaan als ze in crisis is.

niet altijd in de war. Maar als ze in de

behoorlijk confronterend. Ze moest

Daarnaast bevat het afspraken over

war is, is het erg lastig om op een nor-

nadenken over wat ze van de mensen in

medicatie, financiën, maar ook over wie

male manier met haar om te gaan. Een

haar omgeving verwacht als ze in crisis

de planten water geeft als ze is opgeno-

gesprek voeren is niet mogelijk, ze haalt

raakt. Haar huisarts, psychiater, buur-

men.

allerlei onderwerpen door elkaar en

man en ik dus ook, werden gevraagd na

Het belangrijkste vind ik de afspraken

wordt heel snel boos. Vooral tijdens dit

te denken wat wel of juist niet te kun-

die zich richten op het voorkomen van

soort perioden leek ze wel een talent te

nen doen voor mijn zus als ze in crisis is.

een crisis en de afspraken die een even-

hebben voor het langskomen op het

Zo werd duidelijk dat ze van mij ver-

tueel noodzakelijke opname in psychia-

meest ongelegen tijdstip. Ik wilde haar

wachtte dat ik er altijd voor haar moet

trisch ziekenhuis regelen. Ik wil graag

dan niet teleurstellen door te zeggen dat

zijn. Lastig hoor, om te zeggen dat ik het

dat het goed gaat met mijn zus. Het was

ik geen tijd had, dus probeerde ik altijd

niet fijn vind als ze steeds maar onver-

vreselijk dat ik mijn eigen zus niet kon

wel naar haar te luisteren. Maar ja, ik

wachts binnen komt vallen. Voor haar

helpen toen het helemaal niet goed met

wist gewoon niet wat ik met haar aan

ook niet leuk om te horen, maar ze

haar ging. Nu heb ik het gevoel er niet

moest. Deze bezoekjes eindigden soms in

begreep het wel. We hebben nu de

meer alleen voor te staan.

een enorme ruzie. Na een ruzie hoorde ik

afspraak dat we elkaar 2 keer per week

dagen niets meer van haar. Dat was aan

zien. Tijdens het maken van de crisis-

Informatie over de crisiskaart is te ver-

de ene kant wel lekker rustig maar aan

kaart werd duidelijk dat mijn zus zich

krijgen bij het Basisberaad Rijnmond. Dit

de andere kant voelde ik me enorm

altijd excentriek gaat kleden als het

is het platform in de regio Rijnmond dat

schuldig. Ik vroeg me af of het wel goed

slechter met haar gaat. Ik heb natuurlijk

opkomt voor de belangen van (ex)-clien-

zou gaan met haar. Het duurde daarom

wel gemerkt dat ze zich wisselend kleedt

ten van de geestelijke gezondheidszorg,

nooit zolang voordat ik haar weer belde.

maar dat dit samenhangt met hoe ze

maatschappelijke opvang en versla-

Een keer heeft het 2 dagen geduurd voor-

zich voelt heb ik echt nooit geweten!

vingszorg, en anderen die daar op de een

dat ik haar weer gevonden had, ze was

Mijn zus bewaart haar crisiskaart in

of andere manier bij zijn betrokken. De

opgenomen in een psychiatrisch zieken-

haar portemonnee, ze heeft hem dus

consulenten crisiskaart ondersteunen

huis en niemand had bedacht om mij te

altijd bij zich. Dit geeft haar een stukje

mensen bij het opstellen van een crisis-

bellen! Ik was woedend! Maar ja, de

veiligheid, zegt ze.

kaart.

hulpverleners wisten niet van mijn bestaan en mijn zus was zo in de war dat

De crisiskaart is een klein uitvouwbaar

Nadere informatie vind u op

ik ook op haar niet lang boos kon blijven.

kaartje van het formaat bankpas. Hij is

www.basisberaad.nl.

Het was heel erg pijnlijk en verdrietig

bedoeld voor mensen die weten dat ze in

U kunt ook bellen 010-4665962

om mijn zus zo te zien. Ik had eigenlijk

een psychische crisis kunnen raken. De

of mailen [email protected].

niemand om hierover te praten en eer-

persoon zelf kiest voor een crisiskaart, [23]

Informatieverstrekking over de nieuwe zorgverzekeringswet bij “Bijna Alles” Om 15.00u startte de informatiebijeenkomst. Er zijn ongeveer 10 mensen aan de ronde tafel, waar dit soort bijeenkomsten plaatsvindt. Ik vertel de mensen, dat ze aan het einde van de bijeenkomst een aantal kopieën van folders en of artikelen krijgen. Ik vertel in grote lijnen wat de verandering inhoudt. Er zijn twee onderdelen in de zorgverzekering:

Q

basisverzekering

Q

aanvullende verzekering

Wat wordt er verzekerd door de basisverzekering?

Q

geneeskundige zorg, waaronder zorg door huisartsen, ziekenhuizen, medisch specialisten en verloskundigen

Q

ziekenhuis

Q

tandheelkundige zorg [tot 18 jaar, vanaf 18 jaar alleen specialistische tandheelkunde (kaakchirurgie) en het kunstgebit]

Q

hulpmiddelen (rollator, krukken, enzovoort)

Q

geneesmiddelen

Q

kraamzorg

Q

ziekenvervoer (ambulance en zittend vervoer)

Q

paramedische zorg (beperkt fysiotherapie/oefentherapie, logopedie, ergotherapie, dieetadvisering)

Zorgtoeslag: Er is sprake van drie soorten polissen:

Als iemand - als individu - minder dan € 25.000,— bruto inko-

Q

naturalispolis: vergelijkbaar met het huidige ziekenfonds

men heeft, of - als tweeverdieners - minder dan € 40.000,—

Q

restitutiepolis: vergelijkbaar met de huidige particuliere ver-

bruto dan komt men in aanmerking voor de toeslag. Als het

zekering

aanvraagformulier niet voor 1 november is ingestuurd dan

combinatiepolis: hiervan is sprake als er een verzekeraar uit

komt de (periodieke) toeslag een periode (= één maand) later.

Q

b.v. N.O.- Nederland geen contract heeft afgesloten met een aanbieder in de regio Rijnmond en dat ook niet wil doen.

Tarieven van zowel basis- als aanvullende verzekering zijn (in

In dat geval heb je nog wel recht op de eigen keuze van aan-

beginsel) uiterlijk per 16 december 2005 per www.kiesbeter.nl

bieder, als de polisvoorwaarden daar in voorzien. Wel is het

beschikbaar en te vergelijken.

dan zo dat je b.v. eerst zelf de rekening moet betalen, die je dan in 2e instantie kunt declareren bij de verzekeraar.

De atmosfeer tijdens de bijeenkomst is goed en tussendoor worden de nodige vragen gesteld.

Voor wie geldt de zorgverzekering?

Voor iedereen. Er geldt sowieso een verzekeringsplicht.

Geboren Geboren doet een ieder zonder kwaad Geboren is iets wat staat Oh, wat onschuldig zo’n heel klein mens Een fijne gebeurtenis, Vaak een ieders wens Ze komen in deze boze maatschappij Met veel verantwoording aan hun zij Kinderen kun je vormen, Te laten voldoen aan onze normen Wees zolang mogelijk kind Geniet ervan Er is veel dat het veranderen kan. Anoniem

[24]

Benno van der Pas

[gedicht]

Tien jaar OK Bank: hoe nu verder?! De Stichting Onbenutte Kwaliteiten Rotterdam is in 1995 opgericht. Het belangrijkste doel van de stichting was het doorbreken van het sociaal isolement bij bijstandsgerechtigden. Hoe dan wel? Door het bevorderen van op de maatschappij gerichte activiteiten door haar deelnemers en het verkrijgen van waardering hiervoor. De stichting bedacht en zette hiervoor activeringstrajecten op om de deelnemers van dienst te kunnen zijn.

te worden, en zo mogelijk betaald werk te vinden. Trajectbegeleider Henny Grootaers is één van de medewerkers die mensen in het OK-traject ondersteunen bij het vinden van (vrijwilligers-)werk na een geslaagd doorlopen ontwenningsperiode. Nelleke Vis, coördinator van de OK Bank Overschie, vertelt dat per maand zich gemiddeld twee mensen aanmelden voor een activeringstraject. De Stichting Opvang Verslaafden heeft een praktische opzet en gaat daarbij uit

om aangemelde deelnemers op weg te

van het uitgangspunt om de overlast die

helpen naar een plek waar zij sociaal

verslaafden geven te verminderen. Zij

actief kunnen zijn. Bij de start van OK

doet dit concreet door praktische zaken

stond het welzijn van de deelnemer nog

voor haar cliënten te regelen of hierin

voorop. De wensen en de interesse van

ondersteuning te bieden. Bijvoorbeeld,

de klant waren het uitgangspunt voor

voor een (ex-)verslaafde zijn zaken van

OK. In de loop van vooral de laatste jaren

belang als: een gezond lichaam, een dag-

is dit karakter verschoven naar een meer

ritme, een huis, dagbesteding en hulp bij

op werk gerichte aanpak. Van rechten

schuldsanering. Het plafond van het

naar meer verplichtingen voor de deel-

aanmeldingen bij het SOV ligt op 60 tot

nemer. Toch wordt in de methodiek van

65 op jaarbasis. En dan gaat het om ex-

de trajectbegeleiding nog steeds uitge-

gedetineerde verslaafden. . De doelgroep

gaan van wensen en motieven van de

van het SOV is de groep van de zich hin-

deelnemers zelf.

derlijk gedragende verslaafden. Deze mensen moeten na afkicken en het aan-

De taken van de Stichting Onbenutte

OK Keurmerk

leren van (nieuwe) vaardigheden in de

Kwaliteiten Rotterdam waren (en zijn

Een van de veranderingen - maar daaro-

tweede fase zitten, namelijk op weg naar

nog steeds) drieledig. Namelijk:

ver later meer – is de invoering van een

een zelfstandig functioneren in de maat-

opdrachtgevers voor haar projecten

OK Keurmerk bij alle OK Banken. Bedoe-

schappij (derde fase). En op dit moment

binnenhalen, het ontwikkelen van pro-

ling hiervan is om de OK-trajecten bij de

komt de OK Bank in beeld.

jecten en tenslotte, het verkopen van die

diverse OK Banken een kwaliteitslabel te

projecten. Naast bestaande opdrachtge-

kunnen geven. Zonodig wordt een OK

vers als de deelgemeenten en de Dienst

Bank die hieraan nog niet kan voldoen

Sociale Zaken en Werkgelegenheid is er

aangespoord om ervoor te zorgen dat dit

onlangs een nieuwe bijgekomen: het uit-

alsnog in orde komt.

keringsorgaan UVW. Om de medewerkers van de OK Banken in dit verband te

OK Bank Overschie en de Stichting Opvang

kunnen ondersteunen heeft de stichting

Verslaafden

een arbeidsdeskundige in dienst geno-

Een van de groepen op wie de OK-bank

men.

Overschie zich richt bestaat uit ex-ver-

Als we de balans opmaken na tien jaar

slaafden. Daarvoor werkt de OK-bank,

Onbenutte Kwaliteiten zien we dat

een van de twaalf uitvoeringsorganisa-

11000 werklozen weer actief zijn gewor-

ties, nauw samen met de Stichting

den, dank zij OK!

Opvang Verslaafden (SOV). Hier gaat het om reeds gerehabiliteerde

De trajectbegeleider brengt na de aan-

Van welzijnsgericht naar werkgericht

mensen die vanuit hun verslavingsverle-

melding samen met de klant diens wen-

De twaalf OK Banken die Rotterdam telt

den hun leven weer willen oppakken.

sen in kaart en onderzoekt tevens de

zijn de uitvoeringsorganisaties van de

Vaak is hier sprake geweest van een

mogelijkheden voor dagbesteding, vor-

Stichting Onbenutte Kwaliteiten Rotter-

justitiële achtergrond. Doel van een tra-

ming en verdere ontwikkeling van de

dam. Haar medewerkers spannen zich in

ject is om (weer) maatschappelijk actief

deelnemer. Henny Grootaers benadrukt [25]

dat het in een traject er op de eerste

noemt een getal van 3300 plekken. “En

een vast onderdeel van het werken bij

plaats om gaat dat de deelnemer nieuwe

daar ben ik blij mee want zo kunnen we

een OK Bank. Verder: de aan- en uitbe-

sociale contacten opdoet en dagritme

onze deelnemers, dus ook de ex-verslaaf-

stedingsplicht voor sociale activering

opbouwt. Momenteel zijn er 12 mensen

den gemakkelijk op een werkplek neer-

komt per 1 januari 2006 te vervallen.

die via SOV een traject volgen bij OK

zetten. De plaatsing gaat zoveel mogelijk

Vermeldenswaard is dat OK Rotterdam

Overschie. “In zo’n vijf jaar tijd hebben

in een groter geheel: onze deelnemers

met experimentele trajecten gaat wer-

we ongeveer 90 mensen kunnen begelei-

komen elkaar niet tegen op dezelfde

ken zoals het gemeenschapstakenplan

den naar (vrijwilligers-)werk,”zegt

werkplek”,maar komen in een omgeving

van de gemeente Rotterdam. Dit jaar al

Henny. “Dat kan letterlijk van alles zijn,

terecht met andere mensen dan die ze

is daar al ervaring mee opgedaan. Na 1

als er maar geen sprake is van een com-

voorheen kenden.. De toetsing van de

april 2005 zijn er 225 trajecten op het

mercieel belang. Als het om een werk-

vacatures, die vroeger door STAP werd

gebied van WWB en het reïntegratiebe-

plek gaat die gesubsidieerd wordt door

uitgevoerd, gebeurt nu door een commis-

leid gerealiseerd. Doel van die experi-

de overheid is het meestal wel in orde.”

sie binnen OK Rotterdam, die beoordeelt

mentele trajecten is naast het nastreven

Henny noemt dan plekken op waar haar

of het vrijwilligerswerk geen verdrin-

van eindige trajecten het behalen van

klanten geplaatst kunnen worden. Kin-

ging van reguliere arbeid is.

gestelde doelen door de deelnemer en

derwerk, speeltuinwerk, werk bij een

Van de SOV-deelnemers die een OK-tra-

daarnaast het zichzelf ontwikkelen. De

zorginstelling, ouderenwerk, werken bij

ject doorliepen, van een half tot ander-

deelname aan een experimenteel traject

een groenvoorziening. Ook werk vinden

half jaar, heeft tot nu toe 40%dit traject

is voor de deelnemer niet vrijblijvend.

bij het GILDE is een mogelijkheid, bij-

succesvol afgerond. Van deze mensen

Hij kan ertoe verplicht worden.

voorbeeld als docent muziek of als stads-

ging 20% direct door naar werk of scho-

gids. Twintig deelnemers stromen per

ling

Wat de OK Banken zelf betreft:, OK blijft deelnemers aan haar trajecten een duw-

jaar uit na een traject dat een half tot anderhalf jaar geduurd heeft. Dat is naar

Veranderingen bij OK Rotterdam

tje in de rug geven, ook al leidt dat niet

een reïntegratiebedrijf of naar een oplei-

Het komend jaar staan OK Rotterdam

altijd tot betaald werk. Het is vooral

ding plus stageplek, of naar zelfstandig

wat veranderingen te wachten., niet in

belangrijk dat ze weer gaan deelnemen

vrijwilligerswerk (zonder begeleiding

het minst door het inwerkingtreden van

aan de samenleving, een rol spelen in de

van de OK-bank). Er zijn natuurlijk ook

de Wet Maatschappelijke Ondersteu-

maatschappij..

wat uitvallers.

ning. Nieuwe wetten, dus ook een nieu-

Volgens Henny Grootaers zijn er vrijwil-

we aanpak! Deskundigheidsbevordering

Ton Hensing

ligersplekken genoeg in Rotterdam. Zij

voor de medewerkers wordt voortaan

Fotografie: Ton Hensing

[26]

De wondere wereld van het UWV In een land waar iedereen gelijk is en de mensen goed en vriendelijk met elkaar omgaan, waar voor iedereen een gelijke behandeling is bij ziekte of bij het zoeken naar werk, staat een organisatie paraat die altijd een helpende hand biedt aan hen die dat nodig hebben.

kan werken en weer meedoen, ik kan weer vol trots vertellen dat ik erbij hoor, bij alle mensen die ik dagelijks naar hun werk zag gaan. Oh, wat een dankbaar werk doen die vriendelijke mensen van het UWV. “Ja”, zegt de meneer van het UWV,” we zullen jou eens gauw aan de slag helpen. Een reïntegratietraject bij

Het is onder gebracht in een prachtig

voor niets kwam, maar lekker een paar

een bureau dat daarin gespecialiseerd is

gebouw waar je mag komen wanneer je

uur kon genieten van hun gastvrijheid.

en alle middelen om jou weer aan het

wilt en ook als ze zin hebben jou te zien.

Dan komt er een heel vriendelijke

werk te laten gaan. Ook voor de werkge-

Daar zitten de mensen van het UWV,

meneer, die voor jou alle deuren open

ver die jou in dienst neemt zijn wij niet

bekend om hun medeleven en deskun-

doet en jou meeneemt naar zijn kamer.

zuinig, nee! Die zal nog opkijken van de

dig op het gebied van ziekte en arbeid.

Vol bewondering kijk je rond. Die man

voordelen als hij jou binnenhaalt. En jij,

Menigeen heeft aan den lijve ondervon-

zal wel heel belangrijk zijn, al die dos-

jij hoeft niet langer je hand op te houden

den hoe deze mensen binnen de kortste

siers en papieren op zijn bureau maken

voor een uitkering, die last heb je

tijd jou weer in het juiste spoor weten te

veel indruk. “Nee”, zegt hij,” jij bent

binnenkort niet meer. Daar gaan we

krijgen, en vanuit ziekte plotsklaps weer

belangrijk. Al veel te lang hebben we

gewoon mee stoppen, want je kunt het

een gezond mens van je maken. Ja, “de

niet naar je om gekeken en daarvoor

nu zelf”. Trots ben je, ongelooflijk trots

wondere wereld van het UWV”.

onze welgemeende excuses, maar nu

als je dit alles aanhoort. De wereld ligt

gaan we het goed maken hoor!” Een

voor je open en je kunt haast niet wach-

Het UWV staat niet op zich zelf, nee!

spannend moment. Jij, die al die tijd

ten om je nieuwe leven op te pakken.

Onder de bezielende leiding van de GVG

dacht dat je ziek was, die jaren lang niet

“Binnenkort krijg je van mij een brief

(‘Grote Vriendelijke Geus’) worden al

kon werken, die van de ene behandeling

met daarin alles wat we besproken heb-

deze wonderen verricht. Hij overziet het

in de ander rolde, telt weer mee! Je kan

ben”, zegt de man van het UWV, “dan

geheel en kijkt meewarig op de menigte

je geluk niet op. Zeker als op het beeld-

gaat ook de dokter nog even naar je kij-

neer om vervolgens met de meest spran-

scherm van zijn moderne computer jouw

ken en staat je niets meer in de weg om

kelende plannen te komen die, zo zegt

gegevens plotseling opduiken. Dit is het

weer te gaan werken”.

hij, “iedereen weer mee laat doen die

teken dat je bestaat en dat je er toe doet.

Een beetje beduusd sta je al snel weer

even dacht dat hij of zij niet mee telt”. Ja,

Want als door een wonder blijkt dat jij

buiten, onwennig met je nieuwe status

op een dergelijk iemand zat het land te

wél kan werken. Ja, het is zelfs zo dat de

van kansrijk op de arbeidsmarkt. Maar

wachten en de mensen waren laaiend

computer voor jou een drietal fantasti-

ja, alle ellende is nu achter de rug……

enthousiast. In grote getale gaven ze

sche banen weet te noemen die wel

gehoor aan de oproep van de GVG om

degelijk tot jouw mogelijkheden beho-

Misschien moet ik die GVG met kerst

toch eens op de koffie te komen in het

ren. Je valt van de ene verbazing in de

maar een lief kaartje sturen.

prachtige gebouw van het UWV. Daar

andere en van emotie

zaten mensen in prachtige uniformen bij

staan de tranen in je ogen. ‘Geweldig’,

de ingang die ervoor zorgde dat jij niet

juich je inwendig, nu komt alles goed. Ik

Jan van der Blom

[27]

Hallo allemaal, hier weer een verhaal van Yvonne. Kennen jullie ook allemaal misschien wel eens het gevoel dat je alles hebt wat je hartje begeert, en toch heel erg leeg en eenzaam bent. Niemand heeft me daar ooit een antwoord op kunnen geven. Mis ik misschien iets? Ik weet het niet. Ik heb een lieve man, twee mooie kinderen, een geweldige kleindochter en kleinzoon, maar toch dat lege en eenzame gevoel. Hoe zou het toch komen, of zou iedereen een stukje leegte en eenzaamheid uit het verleden met zich meedragen? Wie zal het zeggen, voor deze gevoelens zijn geen medicijnen, het zit opgesloten in je eigen persoon. Maar soms weet ik niet meer hoe ik ermee op moet gaan. En dat is dan niet erg fijn voor mijn omgeving. Ik uit me dan vaak in huilbuien en boos zijn op alles en iedereen en heel de wereld. Net of zij er iets aan kunnen doen. Was dat maar zo, dat zij je met je problemen zouden kunnen helpen. Het enige wat zij kunnen doen is luisteren naar je verhaal, en proberen hun visie te geven over jou problemen en je heel veel te steunen. Maar waar moet en kan je met die gevoelens heen? Waar moet je ze laten als je ze iedere dag meedraagt als een zware last? Jullie zullen net als iedereen zeggen: “dat mens moet naar de dokter toe!” Daar ben ik

[gedicht]

Het gevoel van leeg en eenzaam zijn

heel erg vaak geweest, maar sommige huisartsen zijn voorstanders van medicijnen in plaats een goed gesprek. Hij zegt altijd: “neem maar een pilletje meer, dan voel je

Vreemdeling Alles is hier anders; De huizen, de straten En hoe ze hier praten. De kleren, het eten. Zou iemand hier weten Wie ik ben? Wie ik echt ben? Het is zo onbekend. Ik weet niet of het went. Misschien ligt het aan mijn. Maar ik voel: ‘Ik hoor er niet bij’ Alles wordt anders: Ik ken al wat namen En doe dingen samen. Ik wil snel iets leren, gewoon maar proberen Wat ik kan, Wat ik echt kan!

eigen wel beter.” Maar zo werkt het niet volgens mij. Volgens mij is een huisarts ook een vertrouwenspersoon waar je ook met je problemen terecht zou moeten kunnen, en als je het even niet meer ziet zitten voor een goed gesprek. Zo een relatie heeft dus niet iedereen met zijn huisarts, dus het lege en eenzame gevoel dat blijft aan je knagen. Het zal wel een overblijfsel zijn van 23 jaar getrouwd te zijn geweest met een man waarvan je later hoort dat hij nooit echt van je heeft gehouden. Vernederingen, mis-

Het was eerst onbekend, Maar toch ben ik gewend. Jij vraagt me: “Wie ben jij?” En wie weet Leer jij iets van mij!

bruik maken van je goedheid, en dan ook nog eens seksueel misbruikt worden door je eigen man, dat gaat echt niet in je koude kleren zitten. Ik moest vaak over de grond kruipen en knorren als een varken omdat ik een gezette vrouw ben. Hij vond dat ik me ook als zodanig moest laten vernederen omdat hij vond dat ik niet beter verdiende om als varken behandeld te worden. En dat maakte van mij een zeer onzekere vrouw. Dat gaat soms ook nog verder in mijn nieuwe relatie. Ik praat er veel over met Berry, mijn nieuwe man. Als hij naar een mooie slanke vrouw kijkt, voel ik me weer zo klein als een kind worden terwijl er niets aan de hand is. Maar het zit er zo diep in, dat onzekere gevoel van jezelf niet mooi te vinden. Het heeft mijn eigenwaarde en respect voor mezelf wel heel erg

Alles is anders: Ik ken alle straten, Kan vrijelijk praten. Ik voel dat ik thuis ben Geen vreemd kind aan huis ben. ‘k Hoor erbij, ‘k hoor er echt bij!

kapot gemaakt . Hierbij wil ik het tot nu toe even laten, het is best wel moeilijk om over te praten of te schrijven. Maar wie dit stukje leest en er best wat van zichzelf in kan vinden, mag best hierop reageren. U kunt uw reactie sturen naar: [email protected] / [email protected]

Yvonne Barning

[28]

’t Is allemaal bekend. Ik wordt nu zelfs herkend Aan wat ik zeg en doe, En ook dat Is vreemd af en toe. Onbekend

Schrijf [wedstrijd]

Wie vult het verhaal aan?

maak kans op een cadeaubon van €20,-

“Hé Karel, ga je ook gezellig even mee wat drinken.” Marianne kijkt uitnodigend als ze hem mee vraagt. Ze is de

Heeft de redactie haar werk niet

nieuwe collega bij de Repro,

gedaan en een verhaal gepubliceerd dat nog niet af is? Ja en

net met school klaar en aan het werk. Zo is Karel ook begon-

nee. Het onderstaande verhaal is inderdaad nog lang niet af.

nen, alweer twaalf jaar geleden. Nu is Karel doorgegroeid naar

Volgend jaar willen we in Denkraam elke nummer een deel

de crediteurenadministratie bij ‘Sea & Sail’, een internationaal

van het verhaal publiceren. Het verhaal moet echter nog

scheepvaartbedrijf. Samen met Peter van der Kromme, een col-

geschreven worden.

lega van rond de vijftig, zit hij in een stoffige kantoorkamer aan het einde van de gang op de tweede etage, op een rustige

Daarom een oproep aan u:

plek, ver weg van de bedrijvigheid die de acht verdiepingen

wie wil een vervolg schrijven op onderstaand verhaal. Het ver-

en toe bij de repro langs te kunnen gaan. Even weg van de stof-

haal hoeft nog niet afgemaakt te worden, gewoon een vervolg.

figheid van zijn grijze kamer bij de crediteurenadministratie.

Laat uw fantasie leven! Het beste, leukste, mooiste vervolg zal

Bovendien doen de twintig lentes van Marianne hem herinne-

in de volgende Denkraam worden gepubliceerd en worden

ren aan de jeugdigheid en spontaniteit waarmee hij destijds bij

beloond met een cadeaubon van €20,-

Sea & Sail was begonnen.

Inzendingen

Vanochtend nog heeft Karel’s chef hem een onverwacht com-

graag tussen de 500 en 1000 woorden. Inzenden kan via de

norse man, zo rond de veertig, een volle snor, en altijd in drie-

website: www.denkraam.info (schrijfwedstrijd), via de e-mail:

delig pak. “Dat draagt hij omdat hij gestudeerd heeft”, zegt van

[email protected], of per post: postbus 21078,

der Kromme altijd afgunstig. Een lichte wrijving tussen het

3001 AB Rotterdam (ovv schrijfwedstrijd). Op de website kunt

personeel en de chef was ook hier op de afdeling niet vreemd.

u ontwikkelingen rond de schrijfwedstrijd lezen.

“Je doet goed je best, Jansen”, had hij gezegd, “ga zo door!

van het gebouw beheerst. Het is voor Karel een plezier om af

pliment gegeven over zijn werk. Van der Lubbe is een wat

Gebruik je talenten, dan kom je er wel.” Over een welverdiende promotie werd niet gesproken. En dan nog die cursussen die

[29]

Karel moet volgen om verder te komen:

werk. De deadline nadert, er moet nog

met hem over hebben. Misschien van-

hoe kan hij daar tijd voor maken, met

veel werk gedaan worden voor de nieu-

avond nog als Martijntje slaapt, Karel

zijn werk en daarnaast vrouw en kind

we uitgave van Vogue. Gelukkig heeft ze

komt op vrijdag toch altijd eerder naar

thuis? Marianne kijkt uitnodigend als ze

al vier jaar ervaring als vormgever, de

huis. Ze zal hem straks wel bellen hoe

hem mee vraagt. Het gebeurt wel vaker

deadline zal ook dit keer wel gehaald

laat hij thuis komt, alhoewel ze weet dat

dat collega’s op vrijdagmiddag na werk-

worden.

hij dat vervelend vindt.

Karel niet mee, maar zonder na te den-

Het was destijds een goede keuze

“Koud weer hé”, zegt Marianne, terwijl

ken zegt hij nu: “Ja, dat lijkt me gezellig.”

geweest voor Petra om bij ‘Sea & Sail’

ze haar jas dicht knoopt. Ze stoot zacht-

weg te gaan. Trouwen met een collega is

jes met haar schouder tegen Karel’s arm.

Petra laat haar jas van haar schouders

trouwen met het werk. Toen is ze op

Zou hij het door hebben dat ze hem leuk

afglijden terwijl ze de voordeur achter

zoek gegaan naar werk waar, zoals haar

vindt? Zijn mooie bruine ogen, zijn lieve

haar dicht trekt. Het weer werkt niet

vroegere chef het altijd zei, ze ‘haar

glimlach als ze zijn kamer binnen komt.

echt mee vandaag, het is een koude en

talenten kon ontplooien’. Maar nu met

“Ik hoop niet dat hij me te jong vindt, ik

regenachtige dag. Hopelijk wordt het dit

Martijntje er bij is het werken en opvoe-

ben al twintig” meimert Marianne bij

weekend wat beter. Ze heeft Martijn net

den toch wel zwaar. Eigenlijk zou ze nog

zichzelf. “Gaan we alleen naar de kroeg,

van de crèche gehaald. De peuterleidster

wel een kind willen, dit keer een doch-

of komen er nog meer collega’s mee?”

had nog gezegd dat Martijn zo lief

ter. Maar ja, ze is al minder gaan werken

Helpt Karel haar uit de haar droom?

gespeeld heeft vandaag. Twee jaar oud is

toen Martijn geboren werd. Haar man

Gelukkig kunnen ze straks in het café

hij, een lieve, gezonde jongen. Met de jas

zou minder kunnen gaan werken, maar

wat bijkletsen. “Nee zomaar, met ons

glijdt ook de stress van haar schouders.

ja, die begint dan meteen weer over geld.

tweeën”, antwoordt ze zacht.

Het is een drukke dag geweest op haar

Misschien moet ze het er toch nog eens

tijd wat gaan drinken. Normaal gaat

“Wie ben ik, waar zijn we?!”, vraagt een krakende stem. De man lijkt vanuit het

[ingezonden] Hoi Redactie

niets gekomen. Hij is rond de vijftig, een doorkliefd gezicht, en hij ziet er uit alsof hij zich in weken niet heeft gewassen. Twee doordringende blauwe ogen kijken Karel aan. Van schrik klampt Marianne

Allereerst petje af voor jullie werk! Ik lees denkraam altijd van A tot Z in één

zich vast aan Karel. Karel valt even stil:

keer uit. Ik heb zelf een manisch-depressieve stoornis, en vind wel vaak her-

waar komt deze man toch opeens van-

kenning. Ik zou best eens een verhaal willen opsturen, maar schrijven is niet

daan? “Wie ben ik? Waar zijn we?”

mijn sterkste kant. Bij deze, wel een gedicht, die ik met jullie wil delen. Dit

vraagt de verwarde man weer, dit keer

gedicht mag worden geplaatst, als jullie dit willen.

iets harder en doordringerder. “Dat zijn dingen die we ons allemaal afvragen”, zegt Karel schamper, terwijl hij een euro uit zijn broekzak haalt. “Ga maar wat

Leegte

eten halen”, zo wimpelt hij de man af . Ze slaan linksaf het steegje in op weg

Soms zou ik willen dat ik de leegte was. Gewoon niets, geen gedachten en geen pijn. Alleen maar volkomen leeg zijn. Zweven over meren,of over bergen en woestijnen. Leegte kan overal zijn, ook in stille in stille weiden. Maar het blijft allemaal een droom, een droom waar ik naar verlang. Maar heel diep van binnen maakt de leegte me ook wel eens bang.

naar café ‘De Steeg’. “Wacht even”, zegt Marianne als ze voor De Steeg staan, “dit zal toch niet waar zijn?!” Karel kijkt haar vragend aan. “Ik ken hem. Ik ken die man! Het is..eh..” brengt Marianne stotterend uit. “Laat toch gaan”, sputtert Karel tegen, “het is maar een zwerver”. Marianne kijkt hem boos aan. “Ik kén deze man” zegt ze, “wat is er met hem gebeurd?” Ze draait zich om en loopt snel terug de steeg uit.

Liefs, Julia

“Kom mee, Karel”, zegt ze terwijl Karels mobieltje afgaat, “Misschien is hij er nog. We moeten hem helpen!”

[30]

[gedicht]

[ Mr Helen’s Recht Hoekje ]

Dood

Is gefinancierde hulpverlening wel zo heilzaam?

Ik zie mezelf in de spiegel, Ik ben blauw en paars te gelijk. Leef ik nog, Of ben ik er niet meer.

Nederland in rep en roer: het nieuwe

toe dat de kwaliteit hierdoor in het

Zorgstelsel komt eraan…

bekende hoekje terecht is gekomen:

Eén speerpunt voor deze verandering is een betere solidariteit: het ‘ziekenfonds-

Q

presteren ter wille van de te maken

brilletje’ verdwijnt dat kennelijk garant

Ik kijk om me heen, Alles lijkt echt.

winst.

stond voor een andersoortige (lees: mindere; doet me denken aan die reclame

Q

Nu weet ik het zeker, Ik ben hier alleen.

De zorgverleners worden –ongeacht prestaties- in de vierde week per

van Specsavers…) behandeling.

Ik wil de telefoon pakken, Maar ik grijp er door heen.

De instellingen staan onder druk te

maand betaald. (Nog los van alle voorOverheid en publiek kijken echter met

delen: vakanties, pensioenopbouw,

verschillende brillen hiernaar. De

kerstgratificaties. Dit laatste lijkt me

gemiddelde burger vraagt zich af wat

wat wrang gelet op het feit dat de burgers die via de premie betalen…)

het gaat kosten… Verschil in optiek dus, net zoals bij de opticien…

Q

Zonder controle (hulpverlener werkt immers 1-op-1 met cliënt) op kwa-

Ik kijk nog beter, En ik zie mezelf liggen, Levenloos op het bed.

Je kunt er nog genuanceerder tegen aan

liteit. (De nog steeds niet in brede zin

kijken: is er verbetering van kwaliteit in

ingevoerde kwaliteitsvragenlijsten

zorg? Want als ik iets koop wil ik prijs en

worden selectief aan cliënten ver-

hoop ik?

Er ligt iets op me, Het is een brief. Ik wil hem pakken, En tot mijn verbazing, Kan ik hem lezen.

stuurd c.q. geïnterpreteerd)

kwaliteit naar verhouding? U toch ook Q

Er is een instroom van zorgverleners die wel voldoen aan een universitaire

Ik wil het niet hebben over die prijs: er is

of HBO titel, maar géén praktijkerva-

geschoven in de premievaststellingen (o.a.

ring hebben. Zoals in pensioenverzeke-

de huidige dure AWBZ !!)

ringsland geldt: je stuurt een ‘broekie’

en gecombineerd met een ‘bonusregeling’

niet op pad om aan ouderen zo’n pro-

en ‘zorgtoeslag’ kom ik voorlopig tot het

duct te verkopen: het is ongeloof-

oordeel dat het wel eens een storm in een

waardig.

glas water zou kunnen blijken te zijn. (ik

Het zijn me laatste woorden, Me laatste gedachtes, Me laatste wensen. Ik lees het goed door, En 1 regel valt me op: Ik ben mezelf nooit echt geweest, Al leek het wel zo. Ik hou van alles, En iedereen om me heen. Myrthe

heb het heus doorgerekend voor diverse

Wat me als gedachtesprong brengt op

groeperingen!)

‘onze’ speurneus Peter R de Vries: hij wil

Maar ja: de eerste stoomtrein in 1839

o.m. dat jongeren verplicht worden tot

leverde ook het commentaar op dat de

sociaal dienstverlening in de maatschap-

koeien zure melk zouden geven…

pij. “Bingo” dacht ik enthousiast: kweken van maatschappelijke solidariteit door

Nederland begint internationaal koplo-

mensen te verplichten buiten hun zorg-

per te worden in vraag naar geestelijke

vuldig gecreëerd veilig bestaan te laten

gezondheidszorg voor behandeling van

proeven hoe anderen leven. Je zou the-

depressie. Dat brengt me op het vraag-

rapeutisch kunnen zeggen: kweken van

stuk van een gefinancierde hulpverle-

‘empathie’.Immers het begrip ‘mededo-

ning, waarvan ik me afvraag of die niet

gen’gaat zo langzamerhand UIT de Dikke

méér aan revisie toe is dan enkel het

van Dale wegens onbruik…

huidige overheidsbeleid van ‘marktwer-

Yes, dacht ik (nee, zonder die cup of soup,

king’ die haaks staat op de uitvoer door

dat is me te zout): nu nog voor álle

de GGZ (die hebben er werkelijk geen

beroepsgroepen waar het werk bestaat

kaas van gegeten), want het schijnt me

uit omgang met mensen en die teveel [31]

(willen of kunnen?) begrijpen wat er ‘op straat echt leeft’ en maar stug tegen de cliënt roepen dat deze zich moet ‘vermannen’ c.q. dat het allemaal zo erg niet

“Gevoel en Verstand”

is… (Overigens: Frankrijk heeft iets dergelijks al sedert 1 ½ jaar…)

Gevoel en verstand………… Die twee gaan zelden hand in hand

Daaronder denk ik dan zo in volgorde van belangrijkheid: Q

Therapeuten

Q

Advocatuur,

Q

Ambtenaren

Q

Claimbehandelaars en medewerkers van ‘servicedesks’

Zoals de lezer ziet vlak ik geen van mijn twee beroepen uit en staan zelfs met stip genoteerd. Niet in het minst mis-

Je verstand weet precies hoe het moet Weet, ja zo is het goed Maar dan, kijkt je gevoel om de hoek En verschijnen er andere beelden op het doek

[gedicht]

momenteel vanuit hun Ivoren Toren niet

Je twijfelt, je voelt je niet meer helemaal zeker Wie van de twee weet het dit keer beter

schien omdat ook mijn ‘bril’ van waarneming gekleurd is: immers grotendeels van mijn tijd ben ik met deze twee

Dan roept je verstand “Héé, hallo, is er soms iets aan de hand”

beroepsgroepen bezig. Maar toch meen ik te verschillen van mijn beroepsgenoten en doe ik in feite precies waar Peter R de Vries aanroert: minimaal 1 dag per

Je zegt: “Ik weet het niet Het is mijn gevoel die anders tegen de dingen aanziet”

week doe ik vrijwilligerswerk (betaald welgeteld € 1,70 ! En mensen maar denken dat ik dik verdien?) met o.a. gehandi-

Je verstand zegt: “Nou, dat is helemaal een mooie boel Je luistert toch zeker niet naar je gevoel”

capten en surrogaatouderschap over een 12 jarig Chinees kind. Daarnaast werk ik een aantal malen in

Maar dan begint je ‘gevoel’ op te spelen En ineens staat je hele ‘verstand’ je tegen

het buitenland: in de horeca bijvoorbeeld. Zo kwam ik terug met een totaal ander beeld van Zwitserland dan die

Zo blijf je twijfelen en moet je steeds opnieuw kiezen Je wil daarbij je verstand maar ook je gevoel niet verliezen

bekende Paarse koe (niet 1 gezien zelfs…): om 10.00 uur gaan de kroegen open en o wee als je niet stipt bent… om 10.05 is het eerste pilske al genuttigd.

‘Gevoel’en ‘Verstand’ ze werken elkaar vaak tegen Toch is het een ware zegen, dat je ze beide hebt meegekregen.

Als ik had geschreven Moskou of zo had de lezer dat wellicht niet zo verbaasd

Ellie Weistra.

maar Zwitserland? en levensechter dan deelnemen aan een

Tot slot zij me een taalgrap vergunt die

Moraal van het verhaal?

van de zovele (dúre) ‘spirituele work-

meteen als (goed bedoeld) advies geldt:

Leer anders te kijken naar mensen en

shops’. Het werkt beter dan geld storten

You can’t be an optimistic with a misty

dingen door je optiek letterlijk te veran-

op een gironummer voor een goed doel:

optic !

deren. Dat kan niet door te turen naar

“verbeter de wereld begin bij jezelf”

het nieuws op de buis, dat moet je zelf

(kent de lezer die slogan uit de 70-ies

Oppoetsen die handel dus, ga wat leuks

ondervinden.

nog?) en dat de overheid moge beginnen

doen met je leven.Vergeet niet eventueel

met het spenderen van ontwikkelingsgeld

te mailen: vragen, opmerkingen en/of

Ik zou willen dat iedereen dat zou

in onze eigen grote steden met de vele

aanvullingen zijn altijd OK!

mogen ervaren, het werkt m.i. veel beter

anderstalige culturele gemeenschappen…

[email protected]

[32]

[henkie denkie]

[33]

[recept]en]

Prettige feestdagen De feestdagen staan weer voor de deur en het worden natuurlijk weer van die dagen dat we ons traditioneel vol gaan zitten stouwen met allerlei lekkernijen en vette happen. De vrieskisten van de supermarkten worden leeggeplunderd en de gebruikers gaan huiswaarts met bitterballen, mini kaassoufflés, kroketten en ook ons nationaal liefje ‘de frikadel’ wordt natuurlijk niet vergeten. De frituurpan draait weer overuren en daarna ons lichaam om het tot ons genuttigde vet te verteren. Tja, wat moet je dan in de kookrubriek. Meegaan met de traditionele happen of het over een andere boeg gooien. Ik heb voor het laatste gekozen. Dus geen vette happen maar een aantal traditionele hapjes uit de Joodse keuken en betaalbaar voor iedereen. Zoals een Joods kookboek begint met: ‘Men lene een ei.’

Proef of de saus naar smaak zoet genoeg is, voeg eventueel nog wat suiker toe. Laat hem afkoelen. Bereiding Aardappellatkes:

Rasp de aardappelen grof of fijn (een combinatie van beide mag ook). Doe ze in een zeef en druk er zoveel

Aardappellatkes. (voor circa 4 personen)

mogelijk vocht uit. Doe het raspsel in een kom en meng er de ui, het matzemeel, het bakpoeder, de eieren, de suiker, en zout en peper goed door. Verhit een bodempje olie (circa 1 cm) in

Ingrediënten:

een zware koekenpan, tot een druppel

3 grote, kruimige aardappelen (ca. 700

beslag hierin direct begint te sissen.

gr.) geschild

Schep lepels beslag in de pan (bepaal

2 uien, geraspt

zelf het formaat, edoch niet te groot).

4 eetl. matzemeel, of 2 eetl. matzemeel

Bak de latkes op een halfhoog vuur

en 2 eetl. bloem

goudbruin en knapperig.

1 theel. bakpoeder

Keer ze en bak ze aan de andere kant.

2 eieren, losgeroerd

Neem ze uit de pan en laat ze uitlekken

½ theel. suiker

op keukenpapier.

1 theel. zout

Serveer ze direct of je kan ze tot 20 min.

½ theel. versgemalen zwarte peper

warm houden in de oven.

plantaardige olie om in te bakken

Serveer ze met de cranberry-appelsaus, of met zure room of yoghurt.

Voor de cranberry-appelsaus:

5 frisse, groene zoetzure moesappels, of een combinatie van groene moesappels en handappels 1 kaneelstokje ½ citroen 90 gr. suiker 225 gr. cranberry´s Bereiding cranberry-appelsaus:

snijd ze klein en doe ze met het kaneel-

Gebakken viskoekjes met Chrain dipsaus

stokje in een pan.

(voor 12-14 stuks)

Schil de appels, verwijder de klokhuizen,

Rasp dunne sliertjes van de citroenschil

De kookredactie wenst u prettige feestdagen en in het bijzonder een prettig Chanoeka en een voorspoedig nieuw jaar.

[34]

en voeg deze toe.

Ingrediënten:

Pers het sap van de citroen over de

450 gr. schelvisfilet, ontveld

appels uit.

450 gr. kabeljauwfilet, ontveld

Voeg de suiker toe en verwarm de appels

2 eieren

in circa15 á 20 minuten, tot ze half gaar

50-65 gr. matsemeel, plus extra als

zijn (niet stuk gekookt). Schep ze tussen-

paneermeel

tijds om zodat ze niet aanbranden.

2 theel. zout

Doe de cranberry’s erbij en verwarm de

1 theel. suiker

saus afgedekt nog 5 á 8 minuten, zodat

1 eetl. plantaardige olie

de bessen openbarsten en gaar worden.

1 eetl. fijngesneden peterselie

2 uien, fijngesneden

maak de dip op smaak met zout en

plantaardige frituurolie

citroensap.

versgemalen zwarte peper

Strooi de fijngesneden koriander erover. Serveer op kamertemperatuur met stukken brood of rauwe groenten.

Voor de chrain:

150 gr. versgeraspte mierikswortel 2 gekookte bieten geraspt 1 eetl. suiker 1-2 eetl. rode - wijnazijn zout Vermeng de mierikswortel en bieten in een kom. Breng op smaak met suiker, zout en de

Pittige pompoendip (voor 6-8 personen)

rode – wijnazijn. Ingrediënten: Bereiding:

3-4 eetl. olijfolie

Hak de visfilets handmatig of in een

1 ui, fijngesneden

keukenmachine fijn.

5-8 tenen knoflook, kleingesneden

Meng er de eieren, matsemeel, zout, sui-

700 gr. pompoen, geschild en kleingesne-

ker, olie, peterselie, uien en wat peper

den

door, zodat het een beslag wordt.

1-2 theel. gemalen komijn

Het beslag moet zo stevig zijn dat er je

1 theel. paprikapoeder

een zacht viskoekje van kunt vormen.

¼-½ theel. gemberpoeder

Ingrediënten:

Voeg als het wat te dun is meer matse-

¼-½ theel. kerriepoeder

6 eetl. plantaardige olie, plus eventueel

meel toe, en als het te dik is 1-2 eetl.

75 gr. kleingesneden tomaten (uit blik of

wat extra

water.

vers)

3 uien, fijngesneden

Laat het afgedekt minstens 1 uur rusten

1-2 eetl. tomatenpuree

175-200 gr. doperwten (vers of uit de

in de koelkast.

½-1 rode jalapefio- of serranopeper, fijn-

diepvries)

Vorm van het mengsel ronde viskoekjes

gesneden, of cayennepeper naar smaak

115-150 gr. sperziebonen, kleingesneden

van circa 6 cm doorsnee en 2 cm dikte.

snufje suiker en zonodig zout

zout en versgemalen zwarte peper

Strooi wat matsemeel op een bord en

sap van een ½ citroen, naar smaak toe-

15 gepelde walnoten (ofwel 30 halve

paneer de viskoekjes hierin.

voegen

walnoten)

Verhit in een pan de frituurolie tot je

2 eetl. fijngesneden verse koriander, ter

3 eieren, hardgekookt en gepeld

hierin een blokje brood in 30 seconden

garnering

Sneetjes roggebrood of knapperige

kunt bruinbakken.

Vegetarische gehakte lever (voor 6 personen)

dunne matzes, om erbij te serveren

Frituur de viskoekjes met enkelen tege-

Bereiding:

lijk 7-8 minuten, keer ze af en toe om tot

Verhit de olie in een koekenpan en

Bereiding:

ze aan beide kanten goudbruin zijn.

smoor hierin de ui met de helft van de

Verhit de olie in een pan en bak hierin

Laat ze uitlekken op keukenpapier.

knoflook glazig.

de uien tot ze gaar zijn en licht kleuren.

Serveer ze warm of koud met de Chrain

Voeg de blokjes pompoen toe en smoor

Voeg de doperwten en de sperziebonen

of andere pittige sauzen.

ze afgedekt circa 10 min. tot ze half gaar

toe en bestrooi ze met zout en peper

zijn.

naar smaak.

Voeg de specerijen toe en schep ze 1-2

Bak de groenten tot de bonen hun hel-

min. om.

dergroene kleur verliezen.

Schep de tomaten, tomatenpuree, chili-

Doe de groenten met de walnoten en de

peper, suiker en zout erdoor en laat alles

eieren in een keukenmachine en meng

op een halfhoog tot hoog vuur pruttelen

ze door elkaar tot een dikke pasta.

tot de vloeistof is verdampt.

Maak ze op smaak af.

Prak de gare pompoen tot een grove

Voeg als het mengsel wat te droog is wat

puree.

extra olie toe.

Voeg de resterende knoflook toe en

Serveer met roggebrood of matzes.

[35]

De armoede monitor is in drie jaar tijd met 100.000 toegenomen tot 680.000 huishoudens. De hoop is dat de mensen die geen financiële problemen hebben en een eend in whisky saus laten opdienen hier ook even bij stilstaan. Hier staat Maarten , 50 jaar oud. Hij staat al tien jaar op zijn stek bij het metrostation Beurs. Verkoop twee jaar de straatkrant. Loop hem en zijn kameraden niet schuchter voorbij.