De rechten van slachtoffers in de strafuitvoering Inge Mertens, CAW Archipel Natalie Ver Poorten, CAW De Kempen
23 oktober 2012
Inleiding Beroering rond voorwaardelijke invrijheidstelling Michèle Martin Wat kunnen we hieruit leren?
Berichtgeving niet altijd correct Toont aan hoe belangrijk de fase van de
strafuitvoering voor slachtoffers (SO) én maatschappij is* Illustreert belang juridische ondersteuning SO
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
2
Belang juridische ondersteuning voor SO
Typisch bij misdrijf: verwevenheid van emotionele, praktische en juridische elementen (bv. V.I.)
Belang juridisch - praktische ondersteuning: Dubbelheid bij SO: Nood aan juiste informatie / weinig
ruimte ervoor door verwerkingstaken: hulp bij juridisch praktische kan ruimte creëren voor verwerking Tijdsaspect: juridisch – praktische vraagt soms dringend aandacht/actie* Voorkomen van secundaire victimisering Een goede juridische ondersteuning kan bijdragen tot herstel van gevoel van veiligheid, van controle,…**
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
3
Opbouw workshop
Klemtoon op: ○ Fase van de strafuitvoering ○ Vanuit positie van het SO (dader enkel in functie
van SO) ○ Waar van toepassing: specifieke regels voor SO van geweld en misbruik
Toch: aandacht voor hele juridische weg van het SO
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
4
De juridische weg van het SO Na een misdrijf staat het SO een hele weg te wachten, zowel emotioneel als juridisch Juridische weg kan ingedeeld worden in verschillende fasen (zie verder) Per fase: bekijken welke stappen het SO best zet om zijn rechten in de fase van de strafuitvoering te kunnen uitoefenen
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
5
De juridische weg van het SO: vier fasen I. II. III. IV.
Fase van klachtneerlegging Onderzoeksfase Vonnisfase Strafuitvoeringsfase
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
6
I. Fase van klachtneerlegging Welke stappen zijn belangrijk?
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
7
STAP 1: Klacht /Aangifte Klacht indienen = SO of wettelijke vertegenwoordiger van SO meldt aan de politie dat er misdrijf gebeurd is Aangifte = Derde / getuige meldt aan de politie dat er misdrijf gebeurd is SO krijgt attest van klachtneerlegging (model zie map) (opgelet vanaf 1/1/2013: vernieuwde attesten)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
8
II. Onderzoeksfase Welke stappen zijn belangrijk?
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
9
STAP 2: Registratie als benadeelde persoon
Recht op informatie over verloop onderzoek: ○ Seponering en reden van seponering ○ Start van een gerechtelijk onderzoek ○ Datum zitting raadkamer of kamer van
inbeschuldigingstelling op einde gerechtelijk onderzoek ○ Datum zitting rechtbank
Recht om documenten toe te voegen aan dossier
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
10
STAP 2: Registratie als benadeelde persoon
Hoe? Huidige regeling: SO (of adv) moet naar
secretariaat van het parket gaan Nieuwe regeling (vanaf 1/1/2013): ○ Politie gaat steeds uitleg geven over wat het is en
formulier registratie overhandigen aan SO ○ Registratie kan op de volgende manieren:
23 oktober 2012
Politie brengt dit in orde samen met opstellen PV SO gaat na verhoor naar politiesecretariaat SO / adv stuurt aangetekende brief naar parket SO / adv gaat naar secretariaat van het parket
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
11
STAP 3: Verzekering Misdrijf aangeven bij de (toepasselijke) rechtsbijstandsverzekering (meestal gekoppeld aan de familiale verzekering) Wat doet rechtsbijstandverzekering voor SO?
Advocaat betalen Bepaalde kosten betalen, bv. gerechtsdeurwaarder Betaling schadevergoeding: wanneer dader
veroordeeld wordt en hij blijkt onvermogend te zijn, dan betaalt deze verzekering (deel van) de schadevergoeding
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
12
STAP 4: Slachtofferonthaal SO in contact brengen met Dienst Slachtofferonthaal Parket Opdrachten ten aanzien van concrete SO:
Informatie geven: ○ Algemeen: werking gerecht, rechten slachtoffers, … ○ Specifiek: informatie over concreet dossier (bv. opvolging voorlopige hechtenis) Ondersteuning en bijstand bij contacten met gerecht Taken in het kader van de strafuitvoering (zie verder)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
13
III. Vonnisfase Welke stappen zijn belangrijk?
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
14
STAP 5: Burgerlijke partijstelling
Doel? Vergoeding vragen voor de geleden schade Creëren van rechten in de strafuitvoeringsfase! *(zie
verder)
Wanneer? Meestal op de zitting van de rechtbank (bij
gerechtelijk onderzoek soms al BP tijdens onderzoek) Uitzonderlijk: na strafproces zonder BP terug naar strafrechter om schadevergoeding te vragen (Art 4 VT. Sv., 2de lid ev.)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
15
IV. Strafuitvoeringsfase
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
16
Strafuitvoering vanuit SO-perspectief Fase na een definitief vonnis of arrest Vanuit positie SO: twee aspecten belangrijk:
SO heeft schadevergoeding toegekend gekregen:
hoe geraakt het SO aan dit geld? Dader heeft straf gekregen en deze wordt uitgevoerd. Welke rechten heeft het SO in de strafuitvoering? Hoe kan SO betrokken zijn / blijven in deze fase?
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
17
Eerste aspect: Hoe schadevergoeding verkrijgen? STAP VOOR STAP
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
18
STAP 1: Op hoeveel schadevergoeding heb ik recht? Uitspraak opvragen: via advocaat of via griffie bestellen * SO moet hiervoor betalen (ev. tussenkomst door rechtsbijstandverzekering)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
19
STAP 2: Hoe krijg ik schadevergoeding effectief in handen?
Kan via verschillende kanalen, vaak in combinatie Welke kanalen? Dader vergoedt op vrijwillige basis ○ Advocaten maken onderling afspraken rond afbetaling ○ In sommige gevangenissen: aanbod herstelbemiddeling fase strafuitvoering of vergoeding via tussenkomst herstelfonds Dader gaat niet over tot vrijwillige betaling:
gerechtsdeurwaarder inschakelen om zicht te krijgen op financiële situatie dader (solvabiliteitsonderzoek*)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
20
Dader heeft voldoende geld of goederen Gerechtsdeurwaarder inschakelen om beslag op goederen of loon te laten leggen SO moet kosten voorschieten (tenzij tussenkomst rechtsbijstandsverzekering)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
21
Dader heeft geen/onvoldoende geld of goederen Indien rechtsbijstandverzekering: vergoeding via insolvabiliteitsclausule: zelf actie ondernemen! Indien geen of onvolledige tussenkomst rechtsbijstandverzekering : aanvraag bij Commissie voor financiële hulp aan slachtoffers van opzettelijke gewelddaden en occasionele redders *
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
22
Stroomdiagram schadefonds
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
23
Extra: arbitragecommissie seksueel misbruik Initiatief n.a.v. voorstellen Kamercommissie seksueel misbruik in de kerk Voorwaarden:
Seksueel misbruik door geestelijke Enkel voor verjaarde feiten of feiten waarbij dader
overleden is Voor SO of hun nabestaanden (bij zelfdoding i.g.v. misbruik)
Aanvragen indienen kan tot 31/10/12! Meer info: www.centrum-arbitrage-misbruik.be
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
24
Tweede aspect: Hoe betrokken blijven bij de uitvoering van de straf?
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
25
Algemeen
Heel de strafuitvoering werd herbekeken door de wetten van 17 mei 2006 (Wet betreffende de externe rechtspositie van de veroordeelden tot een vrijheidsstraf en de aan het slachtoffer toegekende rechten in het raam van de strafuitvoeringsmodaliteiten en wet houdende oprichting van de strafuitvoeringsrechtbanken)
Een groot deel van deze wetgeving is in werking sinds 1 februari 2007, een deel echter nog steeds niet…nu opnieuw uitgesteld SO van geïnterneerden: bespreken we niet
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
26
Hoe wordt het slachtoffer bij strafuitvoering betrokken? Één van de krachtlijnen van de wet was het SO te “responsabiliseren”, m.a.w. het slachtoffer erbij betrekken gebeurt niet automatisch Dit betekent dat het slachtoffer zelf (opnieuw) stappen moet zetten om betrokken te worden Wanneer een effectieve vrijheidsstraf wordt opgelegd door de strafrechter dient deze de burgerlijke partij in te lichten over de mogelijkheid betrokken te worden in de strafuitvoeringsfase
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
27
Hoe gebeurt dit? Slachtoffers die zich burgerlijke partij hebben gesteld en vordering is gegrond verklaard in vonnis of arrest ontvangen een brief met info over hoe ze kunnen betrokken worden in de strafuitvoering Opm.: dit alles geldt op dit ogenblik enkel voor straffen waarvan het effectief gedeelte meer dan 3 jaar bedraagt
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
28
Opmerking bij deze brief SO ontvangt deze brief normaal gezien snel na de definitieve uitspraak Op een moment dat ze vaak nog niet bezig zijn met de vraag: “Wat als de dader voorwaardelijk vrijkomt, wanneer en hoe kom ik dat te weten…?”
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
29
Slachtoffers krijgen een brief vanuit de correctionele griffie Hierop uitleg over de strafuitvoering En de verschillende rechten van de slachtoffers bij de strafuitvoering met name:
het recht om te worden geïnformeerd over de
beslissingen die zijn genomen inzake de toekenning van een strafuitvoeringsmodaliteit aan de veroordeelde het recht om te worden gehoord rond de slachtoffergerichte voorwaarden het recht om bijzondere slachtoffergerichte voorwaarden te formuleren die aan de veroordeelde zouden kunnen opgelegd worden 23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
30
Welke slachtoffers kunnen betrokken worden en hoe? (art.2, 6°Wet strafuitvoering) Welke?
De burgerlijke partij wiens vordering ontvankelijk en gegrond werd verklaard (belang BP!) Te vertegenwoordigen personen (bv. minderjarigen) waarvoor geen burgerlijke partij werd gesteld Geen burgerlijke partij gesteld wegens materiële onmogelijkheid of kwetsbaarheid Voor deze 2 laatste categorieën kan een verzoek tot de SURB worden gericht die oordeelt of er een legitiem en direct belang is (slachtofferverzoek) Indien ja, dient het slachtoffer nadien nog een slachtofferverklaring in te vullen *
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
31
Wat moet het slachtoffer dan precies doen om betrokken te worden?
Een slachtofferverklaring invullen
Voorafgaandelijk aan de slachtofferverklaring, het eventuele slachtofferverzoek, indien nodig
Indien SO op slachtofferverklaring aanduidt dat ze de tussenkomst van slachtofferonthaal wenst voor formuleren van slachtoffergerichte voorwaarden: slachtofferfiche
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
32
Waar slachtofferverklaring indienen? Bij de griffie van de strafuitvoeringsrechtbank (SURB) Bij het justitiehuis Opm: slachtoffer weet niet altijd welke SURB bevoegd is Wetswijziging op komst: het zal kunnen bij elke SURB
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
33
En dan? Afhankelijk van wat SO heeft aangeduid op de slachtofferverklaring Wanneer de dader een aanvraag doet voor één van de strafuitvoeringsmodaliteiten zal het SO
ofwel geïnformeerd worden, ofwel uitgenodigd worden op de zitting van de
strafuitvoeringsrechtbank om gehoord te worden rond slachtoffergerichte voorwaarden
Voorbeelden slachtoffergerichte voorwaarden: contactverbod, straatverbod, …
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
34
Zitting strafuitvoeringsrechtbank Gaat door in de gevangenis Opm.: ook al is er bv. al elektronisch toezicht toegekend SO kan zich laten bijstaan of vertegenwoordigen door advocaat Of bijstand door een daartoe erkende organisatie (Slachtofferonthaal / vele diensten slachtofferhulp hebben hiervoor de erkenning: checken)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
35
Zitting strafuitvoeringsrechtbank SO wordt enkel binnengeroepen voor het deel van de zitting dat betrekking heeft op de slachtoffergerichte voorwaarden Dader is steeds aanwezig, er kan niet gevraagd worden dat deze buitengaat Nadien dient het SO de zittingszaal opnieuw te verlaten
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
36
Nog dit SO heeft geen inspraak in de al dan niet toekenning van de strafuitvoeringsmodaliteit Strafuitvoeringsmodaliteiten blijven nog steeds een uitvoering van de straf (weliswaar buiten de gevangenismuren)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
37
Wat als slachtoffergerichte voorwaarden niet worden nageleefd? SO dient politie in te lichten* Politie licht parket in Parket kan zaak terug voor SURB brengen SO mag hierbij zijn (omdat so-gerichte voorwaarden niet zijn nageleefd) SURB kan strafuitvoeringsmodaliteit:
Herroepen (dader terug naar gevangenis) Schorsen (dader terug naar gevangenis) Herzien (aanpassing, verstrenging voorwaarden)
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
38
Wat gaat er mogelijks binnenkort veranderen? Woonverbod pedofielen: correctionele rechtbank kan dit opleggen voor max. 20 jaar SURB kan dit wijzigen Slachtofferverklaring zal kunnen ingediend worden bij elke surb, en parket
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
39
23 oktober 2012
De positie van slachtoffers in de strafuitvoering
40
