onderzoeksdossier CAW in beeld cijfers 2011

onderzoeksdossier

CAW in beeld cijfers 2011

CAW in beeld cijfers 2011

Inhoudstafel

Deel 1 - Aanbod van het algemeen welzijnswerk 1. Het CAW-landschap 6 1.1. Steekkaart....................................................................................................................................................6 2. De voorbereiding van een nieuw uitzicht voor de CAW’s 8 3. De middelen van het CAW 10 3.1. Het algemeen welzijnswerk....................................................................................................................10 3.2.

De Centra Algemeen Welzijnswerk ......................................................................................................10

3.3.

Regionale verdeling van de middelen ...................................................................................................14

18 4. Het personeel van het CAW 4.1. Aantal VTE’s per CAW ..........................................................................................................................18 4.2.

De vrijwilligers van het CAW ................................................................................................................20

Deel 2 – De cliënten van het CAW 0. De cliënten van het CAW 24 1. Begrippenkader Tellus 26 1.1. Onthaalde cliënten en cliënten in begeleiding ................................................................................... 26 1.2.

Begeleidingsregistratie op basis van typemodules.............................................................................. 27

1.3.

De eenheid van registratie ....................................................................................................................28

1.4.

Ontwikkeling in Tellus...........................................................................................................................29

2. Aantal cliënten in 2011 32 2.1. Evolutie van het aantal cliënten 2004-2011........................................................................................ 32 2.2.

Aantal cliënten op onthaal.....................................................................................................................32

2.3.

Aantal cliënten in begeleiding...............................................................................................................36

3. Het profiel van de cliënten 44 3.1. Geslacht ...................................................................................................................................................44 3.2. Leeftijd ......................................................................................................................................................46 3.3.

Herkomst en origine................................................................................................................................49

3.4.

Burgelijke staat, gezinssituatie en feitelijke verblijfplaats ..................................................................51

3.5. Scholingsgraad .........................................................................................................................................59 3.6.

2

Inkomensbron en tewerkstellingsgraad................................................................................................60

Inhoudstafel

00

4. De kenmerken van de hulpverlening 64 4.1. Problematiek van het cliënteel..............................................................................................................64 4.2.

De geboden hulpverlening op onthaal................................................................................................66

4.3.

Duur en intensiteit van de begeleidingen............................................................................................67

5. Focus: familiaal geweld

80

6. Eindwoord

90

3 3

COLOFON Dit onderzoeksdossier kwam tot stand met de medewerking van de CAW’s.

Auteurs: Koen Mendonck en Anita Cautaers. Eindredactie: Ludo Serrien Foto: Brandpunt 23 Eerste druk Ontwerp: CRM Factory, Leuven Opmaak: Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Volgnummer: OD/2012/01 Depotnummer: D/2012/11.734/3

© 2012 Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Gehele of gedeeltelijke overneming of reproductie van de inhoud van de uitgave, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteursrechthebbende is verboden. 3

Deel 1

Aanbod van het algemeen welzijnswerk

1. Het CAW-landschap

1.1. Steekkaart CAW De 25 centra voor algemeen welzijnswerk (CAW’s) bieden een antwoord op een veelheid aan vragen inzake persoonlijke en relationele problemen, sociale uitsluiting en problemen als pleger of slachtoffer. De hulpen dienstverlening omvat zowel het geven van informatie en advies als partiële of integrale (op één of alle levensdomeinen) begeleiding, al dan niet gekoppeld aan een residentiële opvang. Daarnaast realiseert het CAW een opdracht van algemene preventie die inhoudt dat er een kwalitatief signaleringsbeleid wordt gevoerd met betrekking tot de maatschappelijke factoren die in de eigen hulpen dienstverleningspraktijk als welzijnsbedreigend worden ervaren en organiseert het preventieve projecten die structurele veranderingen beogen. Het CAW biedt directe hulp, opvang en psychosociale begeleiding op maat van de hulpvrager. Het hulpaanbod van de CAW’s is zeer gedifferentieerd en gaat van informatie, advies, ondersteuning, belangenbehartiging, sociaal administratieve hulp tot meer intensievere vormen van hulpverlening en begeleiding. Het omvat onder andere ambulante hulpverlening, crisishulp, residentiële hulpverlening, forensisch welzijnswerk en straathoekwerk. Om maatwerk te bieden, beschikt het CAW over interdisciplinaire teams van beroepskrachten met een bagage uit diverse disciplines: sociale, pedagogische, psychologische en juridische. Het CAW biedt professionele hulp, maar realiseert dit in een nauwe samenwerkingsrelatie tussen beroepskrachten en vrijwilligers. Vrijwilligers bieden zowel kwalitatief als kwantitatief (ca. 2.200) een wezenlijke bijdrage aan de hulpverlening en dit vanuit onze visie op hulpverlening. Daarnaast worden heel wat bestuurs- , managements- en administratieve taken binnen het CAW opgenomen door vrijwilligers. Tabel 1: Steekkaart CAW’s, 2011 Autonome Centra voor Algemeen Welzijnswerk 25 CAW’s 19 werkingsgebieden of CAW-regio’s 14 regio’s hebben één CAW, 4 regio’s beschikken over twee CAW’s, 1 regio heeft drie CAW’s 72.504.702,28 € subsidiëring vanuit de Vlaamse overheid aan de CAW’s (subsidiebesluit 08.12.2011) 1.222,21 VTE personeel erkend volgens erkenningsbesluiten van de CAW’s (31.12.2011) 1.231,36 VTE personeel betaald met subsidies van de Vlaamse overheid (AWW-middelen) (boordtabellen 2011) 502,98 VTE personeel gefinancierd met andere middelen (boordtabellen 2010) 1.718,11 VTE personeel tewerkgesteld door de CAW’s 185.606,23 vrijwilligersuren t.o.v. 2.679.493,33 professionele uren (6,93%) (boordtabellen 2011) In Vlaanderen en Brussel wordt per 10.000 inwoners gemiddeld 1,50 VTE CAW-personeel gesubsidieerd (31.12.2011) Het aantal VTE per 10.000 inwoners varieert sterk naargelang de (huidige) werkgebieden van de CAW’s: van 2,35 VTE tot 0,58 VTE (gegevens 31.12.2011) 112.455 cliënten op onthaal; 40.527 cliënten in begeleiding (Tellus 2011) Bron: Boordtabellen CAW’s 2011 en Tellus 2011

6

01

7

2. De voorbereiding van een

In 2010 werd de nivellering van de subsidie-enveloppe een feit. Elk CAW ontvangt nu eenzelfde forfaitair bedrag/ VTE dat gebaseerd is op het gemiddelde subsidiebedrag dat in de sector in 2009 werd uitgekeerd en in tussentijd werd aangepast aan de indexverhogingen in 2010 en 2011, een anciënniteitsaanpassing en bijkomende middelen in het kader van de uitvoering van het VIA. In 2010 werd omwille van algemene besparingsoverwegingen de indexering van het subsidiebedrag/VTE maar toegepast op een gedeelte van dit bedrag zijnde het gedeelte dat besteed wordt aan loonkosten (90%). De werkingskosten werden niet geïndexeerd. Deze manier van indexering is recurrent en betekent dat wanneer deze techniek nog verschillende keren wordt toegepast op termijn er toch een wezenlijke daling is van het subsidiebedrag omdat ook de kosten voor de werking stijgen. De efficiëntiewinst die de CAW’s door schaalvergroting willen realiseren wordt langs deze weg op de helling gezet. In 2011 werd de indexsprong volledig toegepast maar voor de indexering die zich begin 2012 aankondigt, zou opnieuw een gedeelte niet worden geïndexeerd. Door de maatschappelijke evoluties in het welzijns- en gezondheidslandschap en onze zeer algemene en ruime intersectorale eerstelijnspositie dienen zich nieuwe uitdagingen aan zoals onder andere het e-dossier die van invloed zullen zijn op de subsidie-enveloppe. Dat maakt de noodzaak aan objectieve parameters voor de vastlegging van het forfaitair subsidiebedrag nog dwingender. De gelijkschakeling van het subsidiebedrag per VTE was een noodzakelijke operatie vooraleer werk kon gemaakt worden van een goede programmatie en de invoering van een enveloppenfinanciering op basis van objectieve en externe parameters. In het Verslag van het Rekenhof over de subsidiëring van het algemeen welzijnswerk van april 2006 lezen we dat de uitwerking van een programmatie cruciaal is om de ongelijke spreiding van de subsidies recht te trekken en om te komen tot een objectieve samenstelling van de subsidie-enveloppe. De Federatie hoopt vooralsnog dat dit gerealiseerd wordt binnen het kader van de uitvoeringsbesluiten van het nieuwe decreet van 2009 omdat dit zal toelaten ook meer kwaliteitsgaranties te kunnen leveren. Op 24 februari 2011 werd door minister Vandeurzen “een sterk eerstelijns welzijnswerk, een nieuw uitzicht voor de CAW” voorgesteld. In de eerste helft van 2011 heeft de sector een sectorale reactie gegeven en hebben heel wat individuele centra gereageerd. De sector kon akkoord gaan met de vooropgestelde criteria voor schaalvergroting en het nieuwe uitzicht er van uit gaande dat dit een basis is voor de verdere uitbouw en versterking van het eerstelijnswelzijnswerk door de uitvoering van een programmatie. Het werkgebied van het CAW wordt gevormd door het tweetalig gebied Brussels Hoofdstedelijk Gewest of door minimaal drie aaneensluitende kleinstedelijke zorgregio’s, zoals bepaald in het zorgregiodecreet en dient begrensd te zijn door de provinciegrenzen. Een tweede criteria is dat slechts 1 CAW per werkgebied bevoegd wordt. Elk CAW moet in het eigen werkgebied alle decretale opdrachten ontplooien met uitzondering van de hulpen dienstverlening aan seksuele delinquenten. Het bevolkingsaantal van het werkgebied moet minstens 300.000 inwoners bedragen. Het minimum aantal erkende VTE per CAW bedraagt 50. Gezien de opdrachten die de CAW’s bezitten op het raakvlak tussen welzijn en justitie zal maximaal rekening gehouden worden met de gerechtelijke arrondissementen. In de loop van 2011 werd alvast werk gemaakt van de wijziging van het decreet van 8 mei 2009 en werd zowel binnen als buiten de sector naar een stevig draagvlak gezocht om de schaalvergroting door te voeren. Op heel wat fora werd de rol van het eerstelijnswelzijnswerk besproken en werd duidelijk aangegeven dat het algemeen welzijnswerk met een duidelijke generalistische en laagdrempelige en brede toegangspoort een belangrijke spil is op de eerste lijn binnen het Vlaamse en Brusselse welzijns- en gezondheidslandschap. Met de wijziging van het decreet wil men een decretale verankering geven aan de principes en criteria voor de schaalvergroting en een decretale basis geven voor het opheffen van de lopende erkenningen van onbepaalde duur van de CAW’s. De organisatievergroting dient schaalvoordelen op administratief en organisatorisch vlak te realiseren, maar dient tevens ook een stevige lokale inplanting van het eerstelijnswelzijnswerk te realiseren waardoor de CAW’s ook 8

02 nieuw uitzicht voor de CAW’s aanwezig zijn in minder verstedelijkte gebieden, een basisvoorwaarde voor een laagdrempelig en toegankelijk eerstelijnswelzijnswerk. De uitvoering van een programmatie moet deze sterke lokale verankering mogelijk maken zodat in elke regio een goed eerstelijnswelzijnswerk kan uitgebouwd worden. De interne en intersectorale samenwerking en netwerkvorming en de rechtsgelijke toegang van elke burger tot een verantwoorde zorg op maat moeten door de uitvoering van een schaalvergroting, gepaard gaande met een goede programmatie, verhoogd worden. De uitvoering van de programmatie mag dan ook niet uitgesteld worden of vertraagd worden door het proces van schaalvergroting en herstructurering maar kan en moet gelijktijdig uitvoering krijgen. Het onderzoeksrapport “ontwikkelen van indicatoren en een programmatie voor het algemeen welzijnswerk” dat eind 2008 werd afgerond maakte duidelijk dat het huidige aanbod onvoldoende is om een optimale spreiding te realiseren en een volwaardig eerstelijnswelzijnsaanbod overal te garanderen. Ook de memorie van toelichting bij de wijziging van artikel 17 en 23 van het decreet van 8 mei 2009 stelt dat - om te komen tot een verhoging van de kwaliteit van hulpen dienstverlening en een maximale afstemming op en samenwerking met andere sectoren en instanties - er een evenwichtig gespreid aanbod in vergelijkbare werkgebieden en de waarborgen van een minimaal hulpen dienstverleningsaanbod per regio moet zijn. Een uitstel heeft tot effect dat er wel een organisatorische efficiëntieen effectiviteitswinst zal gerealiseerd worden maar een verhoging van de efficiëntie en effectiviteit van de hulpverlening en de rechtsgelijke toegang van elke burger zal achterwege blijven omdat er nog geen evenwichtig gespreid aanbod is in elke kleinstedelijke zorgregio. De programmatie uitvoeren, vereist bijkomende middelen om tegemoet te komen aan de noden en behoeften waarop het algemeen welzijnswerk een antwoord formuleert en voor het realiseren van een sterk eerstelijnswelzijnsaanbod. De overheid zal moeten duidelijk maken in welke mate het hun menens is om de eerste lijn te versterken. Dit kan door de operationalisering van de programmatie en aan te geven hoeveel middelen of ‘hoeveel’ algemeen welzijnswerk zij nodig achten. En door het naar voor schuiven en duidelijk positioneren van het eerstelijns algemeen welzijnswerk ten opzichte van andere meer ingrijpendere hulpen dienstverlening. Deze keuzes dienen zich nu aan en worden nog scherper gesteld door de ontwikkelingen binnen integrale jeugdhulp, de jeugdzorg, de sector van mensen met een beperking, de eerstelijnsgezondheidssector, de geestelijke gezondheidszorg, … en door het uitbouwen van een integrale zorg. In een gemengde werkgroep werd samen met de sector de Administratie en het Steunpunt gewerkt aan een voorzet van ontwerp BVR ter uitvoering van het decreet van 8 mei 2009 en in functie van de vorming van de nieuwe organisaties en de nieuwe erkenningen van de CAW’s. Deze werkzaamheden waren in de loop van 2011 nog niet afgerond.

9

3. De middelen van het CAW

3.1. Het algemeen Welzijnswerk Het algemeen welzijnswerk bestaat uit de Centra Algemeen Welzijnswerk (CAW’s) en de Centra Tele-Onthaal. In 2011 bedroeg het totale subsidiebedrag 74.821.035,09 euro (subsidiebesluit van 08 december 2011) waarvan 2.316.332,81 € voor Tele-onthaal en 72.504.702,28 € voor de CAW’s. Een bedrag dat niet eens 2% bedraagt van de totale begroting welzijn, volksgezondheid en gezin. Dit is gezien het maatschappelijk belang van een goed uitgebouwde eerstelijnswelzijnssector niet een juiste verhouding. 3.2. De Centra Algemeen Welzijnswerk De actuele subsidie-enveloppe van de CAW’s bestaat uit een forfaitair bedrag per VTE op basis van het BVR van 8 mei 2009. Door indexaanpassingen, een anciënniteitstoelage en de toevoeging van middelen vanuit het Vlaams Interprofessioneel Akkoord bedraagt het bedrag per VTE eind 2011 60.539,90 euro/VTE. De anciënniteitsevolutie wordt sedert 1998 enkel op basis van het sectorgemiddelde in de enveloppe doorgerekend. Tussen 2007 en 2010 was er geen anciënniteittoename waardoor er geen aanpassing gebeurde aan de subsidieenveloppe. De anciënniteitstoeslag bedroeg in 2011 615,72 € per VTE. Na de normaliseringen in de periode 1995-1998 evolueerde de enveloppe van het autonoom algemeen welzijnswerk van 33.142.281 euro in 1999 naar 56.205.234,30 euro in 2006 (zonder de middelen voor het strategisch plan gedetineerden) en tot 60.448.083,20 euro in 2007. Vanaf 1 juni 2007 werden de middelen voor het strategisch plan mee in de subsidie-enveloppe genomen. Voor 2008 bedroeg de subsidie-enveloppe 64.256.910,40 euro, 68.063.986,86 euro in 2009, 69.405.943,91 euro in 2010 en 72.504.702,28 euro in 2011. In 2011 was er een toename van de Vlaamse subsidie-enveloppe ten opzichte van 2010 met 3.098.758,37 euro. Tabel 2 geeft een overzicht van de jaarlijkse begrotingstoename voor het autonoom algemeen welzijnswerk. Sinds 1997 is de enveloppe verhoogd tengevolge allerhande regulariseringen, toepassing van sociale akkoorden en regularisering van bijzondere tewerkstellingsstatuten (IBF en DAC). Maar ook ter financiering van nieuwe initiatieven voor bijzondere noden en doelgroepen. Een aanzienlijk deel van de toename van de middelen van de voorbije jaren is gekoppeld aan bijkomende opdrachten inzake het forensisch welzijnswerk maar ook voor specifieke opdrachten ten aanzien van thuislozen en ten aanzien van de netwerken crisisjeugdhulp. Tabel 2: Evolutie van de enveloppe voor het autonoom algemeen welzijnswerk, 1995-2011 Jaar

Maatregel

Aard

Bedrag

1995

Wegwerken tekorten 1994-1995

1

3.272.194,53 €

1995

Opvulling “blinde vlekken”

6

371.840,29 €

1996

Wegwerken tekorten 1994-1995

1

1.960.837,78 €

1997

Justitieel welzijnswerk en slachtofferhulp

5

1.462.571,80 €

1997

JWW en slachtofferhulp, thuislozenzorg

5

852.753,73 €

1997

Achtergestelde regio’s

6

416.461,12 €

1998

Brussel: overname VGC-middelen

2

371.840,29 €

1998

Regularisering projectsubsidies

2

302.430,10 €

1998

Hulpverlening seksuele delinquenten

5

270.203,94 €

10

03 Jaar

Maatregel

Aard

Bedrag

1998

Administratieve krachten (VESOC)

7

743.680,57 €

1999

Aanpassing subsidie werkdrukverlichting

3

594.944,46 €

1999

Regularisering projectsubsidies

2

138.820,37 €

1999

Gelijkschakeling barema’s

3

495.787,05 €

1999

Crisishulpverlening aan minderjarigen

5

743.680,57 €

1999

Opvang vrouwen en kinderen

5

867.627,34 €

2000

Laagdrempelige jeugdhulpverlening

5

1.487.361,15 €

2000

Justitieel welzijnswerk

5

466.039,83 €

2000

Slachtofferhulp

5

466.039,83 €

2000

Onderbezette regio’s

6

466.039,83 €

2000

Managementsondersteuning

7

1.041.152,80 €

2001

Uitvoering VIA – arbeidsduurvermindering (ADV) residentiële settings en managementsondersteuning

3

121.987,29 €

2001

Regularisatie IBF-personeel

4

1.653.332,01 €

2001

Regularisatie DAC-personeel

4

5.300.145,02 €

2001

Zorgwonen thuislozen

5

378.537,50 €

2002

Uitvoering VIA, arbeidsduurvermindering, conventioneel verlof, managementsondersteuning en vorming

3

302.943,34 €

2002

Regularisatie DAC-personeel

4

29.730,04 €

2002

Begeleid wonen thuislozen

5

280.383,99 €

2002

Begeleid wonen thuislozen (VIA-middelen)

5

754.879,98 €

2002

Ervaringsdeskundigen

5

135.000,00 €

2003

Regularisatie project DAC

2

59.541,55 €

2003

VIA - ADV residentiële settings en managementsondersteuning

3

179.529,35 €

2004

Inbedding specifieke werking in CAW

2

80.370,00 €

2004

VIA- ADV residentiële settings en managementsondersteuning

3

221.126,70 €

2004

DAC

4

45.045,98 €

2004

Slachtofferhulp

5

450.459,80 €

2005

Neutrale bezoekruimten

5

221.259,17 €

2005

VIA maatregel conventioneel verlof

3

149.088,33 €

2006

VIA EJP - management - werkdrukvermindering

3

229.794,78 €

2006

DAC

4

79.942,90 €

2006

IFG

5

220.393,97 €

2006

Neutrale bezoekruimten

5

59.034,10 €

2006

Strategisch Plan gedetineerden Hasselt

5

20.661,94 €

11

Jaar

Maatregel

Aard

Bedrag

2006

Onderbezette regio’s

6

98.390,17 €

2007

VIA- EJP – management - werkdrukvermindering

3

264.631,52 €

2007

Vermindering cRZ

8

- 47.000,00 €

2007

Uitbreiding ouderenmisbehandeling

5

48.417,07€

2007

Uitbreidingen i.k.v. strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden

9

932.028,60 €

2007

Uitbreidingen netwerken crisisjeugdhulpverlening

5

159.372,86 €

2007

Uitbreidingen begeleid wonen

5

145.251,21 €

2008

VIA-EJP- management - werkdrukvermindering

3

280.389,74 €

2008

Wijziging erkenning CAW Archipel ifv thuislozenwerking

2

60.845,01 €

2008

Uitbreiding basiswerking CAW

6

121.690,03 €

2008

Uitbreiding ifv strategisch plan Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden

9

146.028,03 €

2008

Uitbreiding ifv strategisch plan Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden in Gent

9

24.338,01 €

2008

Uitbreiding netwerken crisisjeugdhulp

5

178.478,70 €

2008

Uitbreiding ifv integratie BGMK (DAC-regularisering) in CAW Artevelde

4

48.676,01 €

2008

DAC-regularisering in CAW Archipel

4

24.338,01 €

2009

VIA-EJP-management-werkdrukvermindering

3

318.085,17 €

2009

Uitbreiding 1 VTE CDO (Zuid Oost Vlaanderen) vanaf 1/07//2010

5

14.280,20 €

2009

Uitbreiding 4,5 VTE Haven 21 (Zenne en Zoniën)

2

257.043,65 €

2009

Uitbreiding netwerken crisisjeugdhulp 3 VTE

5

171.362,43 €

2009

Uitbreiding netwerken crisisjeugdhulp 2 VTE

5

66.640,95 €

2009

Gelijkschakeling subsidiëring CAW

1

600.158,80 €

2010

Gelijkschakeling subsidiëring CAW

1

336.810,54 €

2010

Uitbreiding 1 VTE federaal detentiecentrum Tongeren

5

57.698,55 €

2010

VIA-EJP-management-werkdrukvermindering

3

315.499,6 €

2010

Uitbreiding netwerken crisisjeugdhulp

5

392.943,6 €

2011

Uitbreiding Visserij vanaf 1/9/2011 (middelen van Flevado)

10

78.316,16 €

2011

Uitbreiding centraal meldpunt Misbruik, Geweld en Kindermishandeling vanaf 1/10/2011

5

44.052,84 €

2011

Uitbreiding CAW Delta m.b.t. SOH vanaf 1/10/2011

6

49.926,56 €

12

De middelen van het CAW

Jaar

Maatregel

2011 2011

03

Aard

Bedrag

Uitbreiding jongerenhulpverlening brede instap vanaf 15/10/2011

5

120.778,21 €

VIA4 – EJP - management

3

71.612,08 €

Bron: Vlaamse Overheid, Departement WVG, Afdeling welzijn en samenleving, Team algemeen en forensisch welzijnswerk en CAW-Witboek 2004 (Serrien, 2004). Bewerking: Federatie Sociale Ondernemingen. Legende aard van de verhogingen: 1 Wegwerken van tekorten en anomalieën – 2 Overheveling andere kredieten inclusief nietgereglementeerde toelagen – 3 Toepassing sociale akkoorden – 4 Regularisaties tewerkstellingsstatuten – 5 Nieuwe initiatieven - 6 Achtergestelde en “Blinde vlekken” – 7 Ondersteuning Management en administratie – 8 overheveling naar andere sector – 9 overheveling strategisch planmiddelen naar reguliere enveloppe – 10 overheveling van andere sector.

De begrotingstoename in 2011 voor de sector is toe te schrijven aan: ■■

De overname van een bestaande werking naar doven en slechthorenden (Flevado, Federatie van Vlaamse dovenorganisaties) door CAW Visserij (78.316,16 €)

■■

In de 5 provincies en in het Brussel Hoofdstedelijk Gewest kreeg één CAW 0,6 VTE om in samenwerking met de Vertrouwenscentra Kindermishandeling een centraal meldpunt misbruik, geweld en kindermishandeling uit te bouwen (44.052,84 €) (Totaal 3,6 VTE).

■■

Met het oog op de splitsing van het gerechtelijk arrondissement Brussel Halle Vilvoorde voorziet de Vlaamse Overheid extra middelen (3,4 VTE) voor de uitbouw van een werking slachtofferhulp binnen Halle Vilvoorde (49.926,56 €).

■■

De uitbreiding met 9,87 VTE - als een eerste fase binnen deze beleidsperiode - in het kader van de versterking van de rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp binnen de CAW’s en ter ondersteuning van de brede instap in het kader van de Integrale Jeugdhulp (120.778,21 €).

Verder heeft de Vlaamse overheid, net zoals in de voorgaande jaren en sinds 2007, in opvolging van de Staten-Generaal Verkeersslachtoffers een niet-regulier budget voorzien voor de opvang en begeleiding van verkeersslachtoffers, de opvang van minderjarige slachtoffers en de ondersteuning van de vrijwilligerswerking bij de hulpverlening aan slachtoffers. Dit budget bedraagt 981.452,04 euro (BVR 13 mei 2011). In 2012 zullen deze middelen eindelijk regulier gemaakt worden en geïntegreerd worden binnen de subsidieenveloppe.

13

3.3. Regionale verdeling van de middelen Zolang een programmatie niet volledig geïmplementeerd is, blijft de ongelijke spreiding van het aanbod bestaan. Het overzicht van het aantal gesubsidieerde personeelsleden voor de algemene opdrachten in verhouding tot de bevolking van iedere CAW-regio (tabel 3) varieert van 0,58 VTE per 10.000 inwoners (Regio Vilvoorde) tot 2,35 VTE per 10.000 inwoners (Regio Brugge). De “algemene opdrachten” omvatten alle opdrachten die in het decreet van 1997 en de erkenningsbesluiten van de CAW’s vermeld staan, met uitzondering van de opdrachten in het kader van slachtofferhulp, de bezoekruimte, hulpverlening aan seksuele delinquenten en justitieel welzijnswerk, die een andere regio-indeling volgen (gerechtelijk arrondissement, provincie). Gemiddeld investeert de Vlaamse Overheid voor deze algemene opdrachten 9,02 euro per inwoner voor Vlaanderen en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De aantal euro’s per inwoner varieert van 3,49 euro (regio Vilvoorde) tot 14,12 euro (regio Brugge). De standaardafwijking tussen de regio met de laagste middelen per inwoner en deze die de hoogste subsidie per inwoner ontvangt, blijft nagenoeg stabiel. Dit wijst erop dat de ongelijke spreiding blijft bestaan. Tabel 3: Investering van de Vlaamse overheid per inwoner en per regio en VTE per 10.000 inwoners en per regio op 2011. Regio

Bevolking op 01/01/2011 vlgs (NIS)

€ per inwoner

Totaal erkende VTE die in 2011 konden worden ingezet voor algemene opdrachten*

Totaal erkende VTE op 31/12/2011 algemene opdrachten

VTE/10.000 inwoners

Brussel

373.029

11,80

73,25

73,70

1,96

Lennik - Dilbeek Ninove - Halle Overijse

437.222

6,26

45,55

48,10

1,04

Vilvoorde

224.110

3,49

13,00

13,00

0,58

Leuven

295.097

12,60

61,90

62,35

2,10

Aarschot - Diest Tienen

203.648

6,75

22,85

22,85

1,12

Antwerpen

966.466

10,80

173,61

173,61

1,80

Turnhout - Mol Geel - Herentals

429.271

7,64

54,65

55,10

1,27

Mechelen

369.036

6,81

41,78

41,78

1,13

Limburg

844.621

7,38

103,86

51,44

1,23

Kortrijk - Menen

282.130

13,68

64,19

64,19

2,28

Brugge

311.841

14,12

73,26

73,71

2,35

Oostende

138.350

12,58

28,93

28,93

2,09

Roeselare - Tielt Izegem

236.605

5,80

22,83

22,83

0,96

Ieper- Veurne Diksmuide

196.041

5,08

16,57

19,67

0,85

14


03

Gent -Eeklo

615.636

10,20

104,50

107,62

1,70

Aalst

170.520

9,10

25,80

25,80

1,51

Sint Niklaas Lokeren

239.097

9,18

36,52

36,52

1,53

Dendermonde

194.015

5,58

18,00

18,00

0,93

Geraardsbergen Ronse - Oudenaarde

152.932

8,59

21,85

24,25

1,43

Totaal Vlaanderen + Brussel

6.679.667

9,02

1.002,90

1.018,65

1,50

Totaal Vlaams Gewest

6.306.638

8,86

930

945

1,47

Bron: Boordtabellen 2011 Centra Algemeen Welzijnswerk. Verwerking, Federatie Sociale Ondernemingen, 2012 *De uitbreidingen zijn pas in de 2de helft van 2011 toegekend waardoor ze niet volledig voor het ganse jaar 2011 kunnen meegerekend worden.

Naast de algemene opdrachten voorziet de Vlaamse overheid nog middelen voor slachtofferhulp, justitieel welzijnswerk en voor de begeleiding bij het onderbroken of conflictueuze ouder-kind-contact: de bezoekruimte. Deze middelen worden aan bepaalde centra toegekend op basis van de gerechtelijk arrondissementen. Verder erkent de Vlaamse overheid voor de hulpverlening aan seksuele delinquenten per provincie 2 VTE behalve voor de provincie Vlaams Brabant en het Brussels hoofdstedelijk gewest waar 2,5 VTE erkend zijn. Er zijn nog 2 VTE erkend die instaan voor het meldpunt ouderenmis(be)handeling (CAW Zuid-Oost Vlaanderen). Het aantal VTE dat per 10.000 inwoners wordt ingezet voor de algemene opdrachten, blijft ten opzichte van voorgaande jaren nagenoeg hetzelfde. Het aantal euro dat per inwoner door de Vlaamse overheid wordt uitgegeven stijgt langzaam van 8,15 euro in 2008 tot 9,02 euro per inwoner in 2011. De lichte stijging in 2011 ten opzichte van 2010 met 0,31 euro per inwoner is toe te schrijven aan de middelen die werden ingezet voor het meldpunt, de jongerenhulpverlening en de overname van de werking van Flevado (Doven en slechthorende werking). Daar deze middelen maar in de tweede helft van 2011 werden toegekend zal het effect van deze input pas merkbaar zijn in 2012. De inzet van de middelen voor het meldpunt en de jongerenhulpverlening zijn een aanzet tot versterking van het laagdrempelige aanbod en van de algemene opdrachten van het CAW. We kunnen stellen dat de Vlaamse overheid met deze uitbreiding het aantal euro per inwoner op peil houdt. Maar indien men wenst dat elke burger een gelijke toegang heeft tot het eerstelijns welzijnsaanbod dan moet de Vlaamse Overheid meer investeren in de algemene opdrachten van het CAW.

15

Tabel 4: Vergelijking investering van de Vlaamse overheid per inwoner en VTE per 10.000 inwoners tussen 2008, 2009, 2010 en 2011 Totaal Vlaanderen + Brussel Bevolking € per inwoner Erkende VTE op 31/12/2010 VTE/10.000 inwoners Totaal Vlaams gewest Bevolking € per inwoner Erkende VTE op 31/12

VTE/10.000 inwoners

2008

2009

2010

2011

6.511.097 inwoners

6.567.507 inwoners

6.615.162 inwoners

6.679.667 inwoners

8,15 €

8,59 €

8,71 €

9,02 €

962,88 VTE voor algemene opdrachten



1.018,65 VTE voor algemene opdrachten

1,48 VTE/10.000 inwoners


1,51 VTE/10.000 inwonders


2008

2009

2010

2011

6.161.600 inwoners

6.211.065 inwoners

6.251.983 inwoners

6.306.638 inwoners

8,00 €

8,44 €

8,53 €

8,86 €









Bron: Boordtabellen 2008-2009-2010-2011 Centra Algemeen Welzijnswerk, Verwerking Federatie Sociale Ondernemingen, 2012

16


03

17

4. Het personeel van het CAW

4.1. Aantal VTE’s per CAW Tabel 5 geeft een overzicht van het aantal personeelsleden (VTE) in 2011. Het totaal aantal VTE volgens het erkenningsbesluit bedraagt eind 2011 1.222,21 VTE (kolom 2). Dat zijn 20,79 VTE meer dan in 2010. Voor de algemene opdrachten zijn binnen de erkenningsbesluiten van de CAW’s 1.018,65 VTE erkend. Kolommen 4 en 5 zijn gebaseerd op de boordtabellen 2011 en bevatten het reëel aantal VTE dat met de enveloppe AWW betaald werd (1.231,36 VTE) en het totale aantal VTE dat binnen het CAW in 2011 tewerkgesteld werd (1.734,34 VTE) betaald met zowel de subsidie-enveloppe als met andere middelen Tabel 5: Aantal VTE per CAW op 31.12.2011 volgens erkenningsbesluit, VTE betaald met AWW-middelen en met andere middelen in 2011 CAW

Totaal Totaal erkende VTE voor de algemene erkende opdrachten op VTE op 31/12/2011 31/12/2011

VTE’s betaald met AWWmiddelen 2011

Totaal VTE tewerkgesteld in CAW en betaald met alle middelen 2011

Archipel

54,85

43,35

55,60

79,74

Mozaïek

30,35

30,35

31,07

49,63

Delta

51,60

48,10

49,05

59,03

Regio Vilvoorde

13,00

13,00

13,35

16,35

Leuven

78,35

62,35

79,04

93,45

Hageland

22,85

22,85

21,55

29,88

Metropool

90,86

78,85

95,72

237,64

De Mare

40,01

34,01

42,65

53,68

De Terp

65,05

60,75

69,54

112,48

De Kempen

89,60

55,10

90,84

106,33

Het Welzijnshuis

50,28

41,78

42,89

51,30

Sonar

67,79

51,44

67,79

87,02

t Verschil

61,10

55,20

63,87

88,19

Stimulans

49,19

39,19

51,64

73,82

Piramide

25,00

25,00

26,07

30,23

Regio Brugge

98,21

73,71

100,30

123,47

Middenkust

28,93

28,93

31,05

50,48

M-W-Vlaanderen

22,83

22,83

23,35

28,36

De Papaver

27,67

19,67

24,34

30,18

Visserij

47,02

38,02

46,48

57,81

Artevelde

79,60

69,60

80,47

113,41

Regio Aalst

25,80

25,80

22,39

31,73

18

04 CAW

Totaal Totaal erkende VTE voor de algemene erkende opdrachten op VTE op 31/12/2011 31/12/2011

VTE’s betaald met AWWmiddelen 2011

Totaal VTE tewerkgesteld in CAW en betaald met alle middelen 2011

Waasland

36,52

36,52

35,12

41,93

Regio Dendermonde

31,00

18,00

34,69

45,19

Zuid-Oost-Vlaanderen

34,75

24,25

32,50

43,01

1.222,21

1.018,65

1.231,36

1.734,34

Totaal 25 CAW’s

Bron: Boordtabellen 2011 Centra Algemeen Welzijnswerk. Verwerking Federatie Sociale Ondernemingen, 2012.

In vergelijking met 2010 werden in 2011 meer VTE’s tewerkgesteld, namelijk plus 16,23 en werden ook meer VTE’s betaald met andere middelen dan de subsidie-enveloppe, namelijk plus 18,03. De stijging van het aantal tewerkgestelde VTE’s is verhoudingsgewijs voor de helft toe te wijzen aan de stijging van het aantal erkende VTE en voor de andere helft aan de stijging van het aantal VTE dat betaald wordt met andere middelen dan de AWW subsidie-enveloppe. Het aantal VTE betaald met de AWW subsidie-enveloppe is lichtjes gedaald met 1,80 VTE. Het aantal VTE dat met de subsidie-enveloppe kan betaald worden bovenop het erkende aantal VTE daalt met 22,59. Dit is enerzijds het gevolg van de nivellering van de subsidie-enveloppe en toont aan dat de marges van de subsidie-enveloppe om bijkomende tewerkstelling te organiseren alsmaar kleiner wordt. De dalende trend zet zich sinds 2007 verder. De daling is nog groter dan deze van 2010 ten opzichte van 2009 omdat ook in 2010 de tweede fase van de aanpassing van de subsidie-enveloppe werd door gevoerd waarbij elk CAW eenzelfde forfaitair bedrag/ VTE ontvangt gebaseerd op het gemiddelde subsidiebedrag dat in de sector in 2009 werd uitgekeerd. Concreet betekende dit dat het aantal erkende VTE’s van de CAW’s met een hoger subsidiebedrag/VTE verhoogde waardoor ze minder marges hadden voor bijkomende tewerkstelling bovenop hun erkende aantal met de AWW subsidieenveloppe. Het feit dat de tewerkstelling van het aantal VTE met de AWW subsidie-enveloppe convergeert naar het werkelijke aantal erkende VTE, kan geïnterpreteerd worden als dat het huidige subsidiebedrag per VTE min of meer in evenwicht is met de gemiddelde gemaakte kosten (zowel werkingskosten als loonkosten) voor de tewerkstelling van een VTE. Deze veronderstelling gaat maar op wanneer we er van uitgaan dat elk CAW zijn subsidie-enveloppe maximaal benut voor het realiseren van het maatschappelijk doel met name het organiseren van een kwaliteitsvolle laagdrempelige eerstelijns hulpen dienstverlening. Van de 1734,34 VTE die er binnen de CAW’s tewerkgesteld worden, worden er 502,98 VTE’s betaald met niet reguliere subsidiemiddelen (= subsidiemiddelen andere dan de reguliere subsidie-enveloppe die verkregen wordt op basis van de decretale erkenning.). Dit is reeds 29 % van de totale tewerkstelling. In 2011 is het percentage VTE dat met andere middelen betaald wordt ten opzichte van de totale tewerkstelling lichtjes gestegen (+ 0,77%) ten aanzien van vorig jaar. De stijgende trend blijft behouden maar is minder groot in 2011 omdat ook het aantal erkende VTE in gelijke mate is gestegen. Het aandeel VTE dat gefinancierd wordt met andere middelen zal nog vergroten als de CAW’s zich als grotere en performantere regionale sociale ondernemers positioneren ten aanzien van lokale partners.

19

Tabel 6: Aantal VTE per CAW in 2010 ten opzichte van 2009, 2008 en 2007 Aantal VTE

2011

2010

2009

2008

Verschil

Verschil

Verschil

2011-2010

2010-2009

2009-2008

Erkende

1.222,21

1.201,42

1.186,96

1.166,45

+ 20,79

+ 14,46

+ 20,51

Betaald met AWW-middelen

1.231,36

1.233,16

1.234,32

1.216,91

- 1,80

-1,16

+ 17,41

9,15

31,74

47,36

50,46

-22,59

-15,62

- 3,1

1.734,34

1.718,11

1.660,02

1.621,15

+ 16,23

+ 58,09

+ 38,87

Betaald met andere middelen dan AWW-subsidies

502,98

484,95

425.7

404,24

+ 18,03

+ 59,25

+ 21,46

% VTE andere middelen t.o.v. totaal tewerkgesteld

29,00%

28,23%

25,64%

24,94%

+ 0,77%

+2,58%

+0,7%

Verschil betaald met AWW en Erkende Totaal tewerkgesteld binnen CAW


4.2. De vrijwilligers van het CAW Het vrijwilligerswerk in de CAW’s is goed voor 6,93 % van het totaal aantal prestatie-uren: 185.606,23 vrijwilligersuren t.o.v. 2.679.493,33 professionele uren (boordtabellen 2011). Er is een stijging van het aantal vrijwilligersuren ten opzichte van 2010, zowel in verhouding tot het aantal professioneel ingezette uren als in absolute cijfers. Het aantal vrijwilligersuren dat hier naar voor komt, is sterk beïnvloed door het al dan niet registreren van het aantal vrijwilligersuren en de vermelding hiervan in de boordtabellen. Van 21 CAW’s werden gegevens opgenomen in tegenstelling tot 18 CAW’s vorig jaar. Vandaar ook grotendeels de verklaring van de stijging. Van de andere CAW’s weten we dat ook zij vrijwilligers engageren maar de gegevens niet systematisch bijhouden en/of ze niet vermelden. Veelal worden de vrijwilligersuren die door de bestuurders worden gepresteerd niet geregistreerd. Tabel 7: Evolutie aantal vrijwilligersuren ten opzichte van professionele uren

Aantal vrijwilligersuren Aantal professionele uren % VW-uren t.o.v. prof. uren

2008

2009

2010

2011

181.286,86

202.808,37

175.998.07

185.606,23

2.556.229,51

2.582.713,71

2.676.037,24

2.679.493,33

7.09%

7,85%

6,58%

6,93%


20

Het personeel van het CAW

04

Het overgrote deel van het vrijwilligerswerk gebeurt in het kader van de hulpverlening aan cliënten (84,96 %), vooral in de ambulante werkingen en het forensisch welzijnswerk. Vrijwilligerswerk binnen de eigen CAWadministratie staat voor 5,71 % en 8,97 % van het vrijwilligerswerk gebeurt in het onderhoud en de logistieke ondersteuning en 0,35 % in het kader van het management. Uitgedrukt in VTE à rato van 1.725,2 jaarlijkse prestatie-uren gaat het om 107,59 eenheden. Het aantal personen dat vrijwilligerswerk doet in de CAW wordt geraamd op 2.200 personen. Het aantal ingezette vrijwilligersuren per CAW wordt geïllustreerd in figuur 1. De gegevens hebben betrekking op 21 CAW’s. Andere CAW’s vermelden geen gegevens maar dit betekent geenszins dat er geen vrijwilligers werden tewerkgesteld in deze centra. Grafiek 1: Totaal vrijwilligersuren in de CAW’s, 2011 Het Welzijnshuis Sonar

718,00 1.293,00

Regio Vilvoorde

1.910,50

De Mare

1.943,00

De Papaver

3.563,70

Middenkust

4.464,50

Hageland

4.650,00

't Verschil Waasland Piramide Leuven Archipel Visserij Metropool

5.402,00 5.969,80 7.609,50 7.991,50 8.876,00 9.442,00 10.270,87

Delta

12.433,00

Stimulans

12.457,75

De Kempen

12.696,00

regio Dendermonde Artevelde M-W-Vlaanderen Regio Brugge

15.436,00 16.281,75 20.419,00 21.778,36

21

Deel 2

De cliënten van het CAW

De cliënten van het CAW

Wie was de cliënt van het CAW in 2010? We bekijken het totaal aantal cliënten, de verdeling over de probleemgebieden, het socio-economisch profiel van de cliënt, de problematieken en de geboden hulpverlening. Voor meer gedetailleerde analyses verwijzen we naar de website en naar het intranet voor de registratieverantwoordelijken waarop de registratiegegevens beschikbaar zijn. Wie geïnteresseerd is in specifieke analyses kan een vraag richten aan Koen Mendonck ([email protected]). Alvorens in te gaan op de cijfers, geven we een overzicht van het begrippenkader dat gehanteerd wordt in Tellus.

24

00

25

1. Begrippenkader Tellus

1.1. Onthaalde cliënten en cliënten in begeleiding Figuur 1 geeft inzicht in het kernproces van de hulpverlening in het CAW en hoe deze gevat wordt door de registratie. Voor de interpretatie van het aantal cliënten is het onderscheid tussen “onthaal” en “begeleiding” belangrijk. Van meet af aan is er gekozen om de registratie zo nauw mogelijk te laten aansluiten bij het hulpverleningsproces. De cliëntregistratie start vanaf het “onthaal”, dat is van zodra er een persoonlijk en hulpverlenend contact is met de cliënt. De registratie van de aanmeldingen (zonder cliëntcontact). De registratie van de begeleiding gebeurt sinds 2008 op basis van typemodules van geboden hulp. Het “onthaal” omvat het eerste en de eventueel daarop volgende directe contacten tussen cliënt en hulpverlener en ook alle vormen van eerste, onmiddellijke en meestal kortdurende hulpverlening. Deze omvat informatieve vragen, adviezen, directe opvang, vraagverduidelijking en onmiddellijke hulp. Als een verdere begeleiding wordt overwogen behoort een instapgesprek eveneens tot de onthaalactiviteiten. Bij het instapgesprek wordt een verdere begeleiding overwogen binnen het CAW of door een andere dienst. We spreken van een “begeleiding” van zodra cliënt en hulpverlener akkoord zijn over een hulpverleningsvoorstel met een wederzijds engagement en onderling afgesproken doelstellingen over een systematische en doelgerichte hulpverlening. Het scharniermoment tussen een onthaal en een begeleiding is het instapgesprek. Het onderscheid tussen onthaal en begeleiding ligt in de overstap naar een meer systematische en doelgerichte hulpverlening op basis van een wederzijds engagement. Dit staat los van de duur van de hulpverlening en van het aantal gesprekken met de cliënt. Voor de ene cliënt kan het onthaal kort zijn en wordt al vlug een begeleiding opgestart. Voor anderen is een langer proces van vraagverheldering nodig alvorens een verdere begeleiding te overwegen. Lang niet alle onthaalde cliënten hebben begeleiding nodig. De geboden hulp in de onthaalfase volstaat voor vele cliënten. Uiteraard kan voor hulp ook verwezen worden naar andere diensten en voorzieningen.

26

01 Figuur 1: Hulpverleningsproces en registratie KERNPROCES VAN DE HULPVERLENING

AANMELDING

ONTHAAL

INSTAP

AANMELDING

ONTHAAL

BEGELEIDING

TYPEMODULE 1 TYPEMODULE 2

NAZORG

NAZORG

(OPTIONEEL)

Kenmerken registratie: • Onthaal kan gevolgd worden door 1 of meerdere typemodules • Begeleidingen worden adhv typemodules gekenmerkt

1.2. Begeleidingsregistratie op basis van typemodules De registratie van de begeleiding op basis van 45 typemodules van geboden hulp is ingevoerd in 2008 (zie tabel 8 voor een overzicht). “Modulering is een manier om het hulpaanbod zo nauwkeurig mogelijk te beschrijven. Het kan zowel gaan om een beschrijving van het bestaande aanbod als het uittekenen van een wenselijk aanbod. Dit onderscheid is belangijk, om te vermijden dat men in de beschrijving de wensen voor werkelijkheid neemt. Wanneer we het hulpaanbod moduleren is het belangrijk, om zeer duidelijk te bepalen in welke context we dit doen en met welke doelstelling” (Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, Handboek typemodules 2011, Berchem, 75 p.). In de registratie gaan we uiteraard uit van het bestaande aanbod. Iedere begeleidingsregistratie wordt gekenmerkt aan de hand van een typemodule. Typemodules zijn een soort “type begeleidingen” of “type dossiers”, die als samenhangend pakket aangeboden worden. Ze kunnen zowel apart als gecombineerd aangeboden worden, achtereenvolgens of gelijktijdig. Samen vormen ze het volledige hulpaanbod van de CAW’s. Een cliënt kan meerdere vormen van hulp krijgen. Aan één cliënt in begeleiding kunnen dus meerdere typemodules worden gekoppeld, elk met een eigen begin- en einddatum. Bij wijze van voorbeeld illustreert figuur 2 dit voor een begeleiding waarbij vier typemodules werden aangewend:

27

Figuur 2: Registratie van typemodules van hulpverlening in begeleiding

ONTHAAL

BEGELEIDING BUDGETBEGELEIDING

DIRECTE OPVANG LEEFGROEPGERICHTE BEGELEIDING ADMIN. HULP

BEGELEID WONEN

SCHULDBEMIDDELING

1.3. De eenheid van registratie De eenheid van registratie is iedere fysieke persoon die hulp verkreeg in een CAW. In het eerste deel van de definitie vermelden we de fysieke persoon (de cliënt dus). Van iedere persoon die hulp ontvangt, wordt een aparte registratiefiche gemaakt. Zodra meerdere leden van een cliëntsysteem, bijvoorbeeld de partner en de kinderen van de oorspronkelijke cliënt, betrokken worden in de hulpverlening, gebeurt voor ieder van hen een afzonderlijke registratie. In het tweede deel van de definitie vermelden we de geboden hulpverlening. Het aantal cliënten kan daardoor niet zomaar gelijkgesteld worden met het aantal fysieke personen. Ten eerste, kan een cliënt meerdere keren binnen een CAW geholpen worden binnen het kalenderjaar. Indien de vorige hulpverlening (onthaal of begeleiding) afgesloten is, wordt een nieuwe registratiefiche opgestart. Zo kan eenzelfde fysieke persoon meerdere keren geregistreerd worden. Ten tweede, wanneer een persoon meerdere typemodules krijgt binnen het CAW, wordt van iedere typemodule een registratie gemaakt. Het kan gebeuren dat een cliënt na de onthaalfase een begeleiding krijgt in meerdere afdelingen van het CAW naargelang de aard van de hulpverlening. Zo kan bijvoorbeeld een relatiebegeleiding in de ene deelwerking gepaard gaan met een schuldbemiddeling door een andere deelwerking. In de meeste gevallen wordt er in de verschillende teams een aparte registratie bijgehouden zodat er ook hier verschillende registratiefiches zijn van dezelfde fysieke persoon. Ten derde, kan een cliënt in de loop van een registratiejaar geholpen worden door meerdere CAW’s. Voor residentiële hulpverlening is het mogelijk dat iemand in de loop van het registratiejaar opgenomen wordt in meerdere opvangcentra verspreid over Vlaanderen. Ook voor ambulante hulp kan een cliënt aankloppen bij meerdere CAW’s, zeker in steden waar meerdere CAW’s aanwezig zijn. In theorie is het mogelijk om ons registratiesysteem te laten werken op basis van de unieke cliënt (op naam of op rijksregisternummer) en daar alle hulpverleningsfiches aan te koppelen. Dit gebeurt echter niet omwille van redenen van privacy. Het is nog maar de vraag of in het CAW het ene team hoeft te weten dat een cliënt geholpen wordt of werd door een ander team. Bovendien is de hulpverlening soms anoniem. 28

Begrippenkader Tellus

01

1.4. Ontwikkeling in Tellus De CAW’s registreren sinds 2003 met Tellus. 2008 was een scharnierjaar: er werd nl. een grote technische wijziging (begin van webapplicatie en een upgrade van het Access-programma) en een inhoudelijke verandering (gebruik van modules in begeleiding en meerdere modules bij 1 cliënt mogelijk) doorgevoerd. Hieronder wordt één en ander verduidelijkt. Figuur 3: Evolutie Tellus 2003-2011 EVOLUTIE REGISTRATIEPROGRAMMA’S 2003 - 2012 2003

2007

2008

2012

TELLUS I

TELLUS II

Access programma

Webreg - programma Access programma

1 registratie = 1 onthaal en eventueel 1 begeleiding

1 registratie = 1 of meerdere onthaalregistraties en eventueel 1 of meerdere begeleidingen

Gebruik van werksoorten

Onthaal: geen werksoortelijke identificatie Begeleiding: gebruik van typemodules ipv werksoorten

Op technisch vlak werd in 2008 overgeschakeld van een eenvoudig Access programma, naar een geavanceerder programma dat het mogelijk maakt om meerdere typemodules van geboden hulp te combineren binnen één cliëntregistratie. Naast de bestaande maar aangepaste Access-applicatie werd onder de naam “Webreg” een webapplicatie ontwikkeld met platform-onafhankelijke software. Tweederde van de sector werkt inmiddels met de webapplicatie, éénderde gebruikt nog het aangepaste Access programma. Op inhoudelijk vlak waren er in 2008 twee belangrijke wijzigingen: een switch van werksoorten naar typemodules en een gewijzigde eenheid van registratie in de begeleidingsfase. Vanaf 2008 registreert men de cliëntkenmerken volledig afzonderlijk van de hulpverleningskenmerken. De hulpverleningskenmerken worden geregistreerd aan de hand van een onthaalfiche en/of één of meerdere begeleidingsfiches. De onthaalfiche heeft geen werksoortelijke identificatie meer maar wordt enkel nog gekenmerkt als onthaalfiche. Uitzondering zijn de vier 4 specifieke forensische werkvormen: justitieel welzijnswerk, 29

slachtofferhulp, bezoekruimte en hulpverlening seksueel delinquenten. Deze blijven dus wel nog identificeerbaar op onthaal. De begeleidingsfiche wordt gekenmerkt door een typemodule van hulpverlening. Er werd een classificatie van 45 begeleidingsmodules opgesteld in overleg met de sector en de Vlaamse overheid (SAW, 2011). De eenheid van registratie op de begeleidingsfiche is voortaan de typemodule. Indien men meerdere typemodules bij één cliënt inzet, ontstaan er meerdere begeleidingsfiches. Het is mogelijk om meerdere hulpverleningsregistraties aan één cliëntregistratie te verbinden. Door de invoering van de typemodules ter vervanging van de vroegere ‘werksoorten’ stijgt het aantal begeleidingen vanaf 2008 (zie verder). De typemodules zijn immers specifieker dan de vroegere werksoorten. Sommige van de vroegere “werksoorten” omvatten dan ook verschillende typemodules. Het aantal cliënten in begeleiding bevat mogelijk dubbeltellingen: sommige fysieke cliënten zullen meerdere typemodules ontvangen hebben en daardoor dubbel meetellen. Zolang er geen sectorafspraak is waarbij iedereen verplicht op naam registreert en alle hulpverleningsfiches aan één en dezelfde cliënt verbonden worden, komt het aantal geregistreerde begeleidingen niet overeen met het aantal fysieke personen in begeleiding. Nu maakt het ene CAW deze koppeling wel, terwijl het andere CAW een nieuwe registratie opstart. Op termijn wordt hier naar uniformiteit gestreefd via het introduceren van een e-dossier.

30

Begrippenkader Tellus

01

31

2. Aantal cliënten in 2011

2.1. Evolutie van het aantal cliënten 2004-2011 De CAW’s onthaalden in 2011 112.455 cliënten waarvan 97.989 nieuwe cliënten en 14.466 overgedragen cliënten wiens onthaal reeds startte in 2010 of eerder. Het aantal begeleidingen in 2011 bedraagt 40.527. Voor 18.673 cliënten of 46% werd de begeleiding reeds in 2010 of eerder opgestart (overgedragen begeleiding). Voor 21.854 cliënten of 54% startte de begeleiding in de loop van 2011 (nieuwe begeleiding). Het hoger aandeel van de overgedragen begeleidingen ten opzichte van de onthalen wordt verklaard door een langere duur van een begeleiding dan deze van een onthaal. Tabel 1: Nieuwe en overgedragen cliënten in onthaal en in begeleiding, CAW, 2011 Cliënten

Overgedragen uit 2010

Nieuwe cliënten 2011

Totaal

Hulpverleningsfase

Aantal

%

Aantal

%

Aantal

%

Onthaal

14.466

13

97.989

87

112.455

100

Begeleiding

18.673

46

21.854

54

40.527

100

Bron: TELLUS 2011 – Cliëntregistratie CAW, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

Een vergelijking met de vorige jaren laat zien dat het aantal geregistreerde onthaalcliënten na een daling in 2008 opnieuw stijgt (tabel 2). Voor de begeleidingen zien we eerder een stabilisatie rond de 40.000 eenheden. Deze evoluties worden in de volgende hoofdstukken meer gedetailleerd toegelicht. Tabel 2: Cliënten geholpen op onthaal en in begeleiding, CAW, 2004-2011 Jaar

Onthaal

Begeleiding

2004

111.252

41.389

2005

108.493

38.904

2006

109.447

37.306

2007

112.549

36.713

2008

97.963

38.079

2009

104.499

41.332

2010

110.079

40.648

2011

112.455

40.527

Bron: TELLUS 2011– Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

2.2. Aantal cliënten op onthaal In 2011 werden 112.455 cliënten op onthaal geregistreerd. Dit is voor het derde jaar (sinds 2008) op rij een stijging. Deze stijging situeert zich voornamelijk bij de groep van overgedragen onthaalcliënten.

32

02 Grafiek 1 - Evolutie van het aantal cliënten op onthaal van 2004 tot 2011 115.000 110.000 105.000 100.000 95.000 90.000 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


Van 2004 tot en met 2007 is het aantal geregistreerde onthaalcliënten min of meer gelijk gebleven, namelijk rond 110..000. Na een daling in 2005 (108.493) volgt in 2006 weer een kleine stijging tot 109.447 onthaalcliënten die zich doorzet in 2007 tot 112.549 cliënten. In 2008 neemt het aantal onthaalcliënten een sterke duik naar 97.963 om in 2009 terug te klimmen naar 104.499. Een stijging die zich voortzet in 2010 met 110.079 onthaalcliënten. Tabel 3: Cliënten op onthaal, naar nieuwe of overgedragen cliënten, CAW, 2004-2010 Jaar

Nieuw

Overgedragen

Totaal

2004

105.244

6.008

111.252

2005

102.112

6.381

108.493

2006

101.108

8.339

109.447

2007

101.459

11.090

112.549

2008

93.102

4.861

97.963

2009

93.184

11.315

104.499

2010

97.472

12.607

110.079

2011

97.989

14.466

112.455


33

Grafiek 2: Relatieve verdeling van het aantal nieuwe en overgedragen cliënten op onthaal, 2004-2011 100%

6.008

6.381

8.339

11.090

4.861 11.315

12.607

14.466

90% 80% 70% Overgedragen

60% 50%

105.244

102.112

101.108

101.459

Nieuw

93.102 93.184

97.472

97.989

40% 30% 20% 10% 0%

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Bron: TELLUS 2011 - Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

Opvallend is dat het aantal nieuwe onthaalde cliënten in 2010 aanzienlijk gestegen is ten opzichte van 2009 (zie tabel 3) maar dat dat aandeel in 2011 omzeggens stabiel blijft op 97.000. Het aandeel overgedragen cliënten daarentegen blijft stijgen sinds de “grote opkuis” van 4.861 in 2008 naar 14.466 in 2011. We merkten reeds in vorige jaren dat de groep overgedragen cliënten steeds groter wordt. Onderstaande grafiek toont duidelijk de stijgende evolutie van het aandeel van de overgedragen cliënten. Mogelijk speelt hier dat men lopende registraties van onthaalcliënten vergeet af te sluiten. Maar er kan evengoed een realiteit achter schuilen: er zijn cliënten die een langdurig onthaal als best passende hulpverleningsvorm krijgen. Dat zijn cliënten waarvoor de functie “ondersteunen” belangrijk is en die niet in een “zwaardere” begeleiding willen of kunnen stappen.

34

Aantal cliënten in 2011

02

Grafiek 3: Evolutie van de overgedragen cliënten, 2004-2011

16.000 14.000 12.000 10.000 8.000

Reeks1

6.000 4.000 2.000 0 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


In de toekomst willen we deze “ondersteunde client” meer expliciet registreren Voor de werkingen justitieel welzijnswerk (6,6%), slachtofferhulp (8,7%), bezoekruimten (1,8%) en hulpverlening in het kader van alternatieve gerechtelijke maatregelen (incl. seksuele delinquenten) (1%) registreren we nog afzonderlijk identificeerbare gegevens op onthaal (zie tabel 4). Tabel 4: Cliënten in het algemeen welzijnswerk op onthaal naar clusters, 2011 N

%

92.216

82,0

Onthaal justitieel welzijnswerk

7.452

6,6

Onthaal slachtofferhulp

9.783

8,7

Onthaal bezoekruimte

1.977

1,8

Onthaal hulpverlening seksueel delinquenten

175

0,2

Onthaal alternatieve gerechtelijke maatregelen

852

0,8

112.455

100,0

Onthaal ambulant en residentieel

Totaal Bron: TELLUS 2011 - Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

35

We vergelijken de onthaalcliënten volgens cluster JWW, SH & Ambulant/Residentieel (tabel 5). Daaruit kunnen we besluiten dat het relatieve aandeel van deze drie groepen doorheen de jaren stabiel blijft. De evolutie in absolute aantallen bespraken we reeds bij tabel 3. Tabel 5: Evolutie van het aantal onthaalcliënten naar cluster, 2008-2011

2008

2009

2010

2011

N

%

N

%

N

%

N

%

80.494

82

86.631

83

92.044

84

95.220

85

Justitieel Welzijnswerk

8.035

8

7.878

8

8.691

8

7.452

7

Slachtofferhulp

9.434

10

9.990

10

9.344

8

9.783

9

100 112.455

100

Ambulant en residentieel

Totaal

97.963

100 104.499

100 110.079


2.3. Aantal cliënten in begeleiding Het aantal begeleidingen is in 2011 gelijk gebleven ten opzichte van 2010 (tabel 6). Analoog met de evolutie van het aantal onthaalcliënten, zien we een breuk vanaf 2008 door de introductie van het nieuwe registratieprogramma. Voor begeleidingen geldt bovendien dat vanaf 2008 op een totaal andere manier geregistreerd wordt dan voorheen, nl. op basis van typemodules in plaats van werksoorten. Hieronder wordt deze evolutie in detail beschreven. Tabel 6: Cliënten geholpen in begeleiding, naar nieuwe en overgedragen cliënten, 2004-2011 Jaar

Nieuw

Overgedragen

Totaal

2004

27.224

14.165

41.389

2005

23.961

14.943

38.904

2006

22.711

14.595

37.306

2007

22.384

14.329

36.713

2008

24.263

13.816

38.079

2009

23.610

17.722

41.332

2010

22.692

17.956

40.648

2011

21.893

18.713

40.606


36


02

Grafiek 4: Cliënten geholpen in begeleiding, naar nieuwe en overgedragen cliënten, 2004-2011 100% 90% 14.165

80%

14.943

14.595

14.329

13.816 17.722

17.956

18.713

70% 60% Overgedragen

50%

Nieuw

40% 27.224

30%

23.961

22.711

22.384

24.263 23.610

22.692

21.893

2009

2010

2011

20% 10% 0%

2004

2005

2006

2007

2008


Grafiek 4 toont dat de relatieve verdeling van het aantal nieuwe cliënten ten opzichte van het aantal overgedragen cliënten in begeleiding ongeveer gelijk bleef in de voorbije jaren. In grafiek 5 zien we de evolutie van 2004 tot 2011 van het aantal begeleidingen. Dit behoeft enige uitleg. Het aantal cliënten in begeleiding vertoonde een dalende trend over de werkingsjaren 2004 tot 2007: 41.389 begeleidingen in 2004, 38.904 begeleidingen in 2005, 37.306 begeleidingen in 2006 en 36.713 in 2007. Deze dalende trend was vermoedelijk eerder het gevolg van de registratiewijze dan van een wijziging in het bereikte cliënteel. Aan de grondslag ervan lag een betere bekendheid op de werkvloer van de definitie van begeleiding. Voorheen werden heel wat onthaal-hulpverleningen geregistreerd als begeleidingen. Geleidelijk zijn deze dan effectief als onthaal geregistreerd in plaats van als begeleiding en werd de registratie zuiverder. Vanaf 2007 buigt de evolutie om en is er een stijging die zich heeft doorgezet tot 2009. De stijging in 2008 en 2009 valt te verklaren door de nieuwe registratie-afspraken in het kader van de typemodulering. Na de stijging van 2009 zien we dat het aantal begeleiding in 2010 en 2011 stabiliseert rond de 40.000 eenheden.

37

Grafiek 5: Evolutie van het aantal cliënten in begeleiding van 2004 tot 2011

42.000 41.000 40.000 39.000 38.000 37.000 36.000 35.000 34.000 2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011


Sedert 2008 wordt het aantal begeleidingen geregistreerd op basis van typemodules van hulpverlening. Tot 2007 werd er in begeleiding op niveau van de werksoorten geregistreerd. In deze werksoorten werden soms meerdere type-begeleidingen aangeboden. Zo kon bijvoorbeeld een ambulante begeleiding aangevuld worden met een schuldbemiddeling die door een andere hulpverlener uitgevoerd werd. In de registratie hield men echter één begeleidingsfiche bij met de werksoort “algemeen ambulant”. Met de invoering van de typemodulering wordt bovenstaand voorbeeld geregistreerd als twee verschillende begeleidingsfiches: één voor de typemodule “individuele integrale begeleiding” en één voor de typemodule “schuldbemiddeling”. Een verhoging van het aantal begeleidingen was daarom te verwachten. De reden waarom er niet onmiddellijk (in het jaar 2008) een stijging was tot het niveau van 2009, ligt in het opstarten van het nieuwe registratieprogramma in 2008. Omdat de opleidingen om het programma te leren gebruiken pas begin 2008 gegeven zijn, is het zeer waarschijnlijk dat er in de eerste maanden van 2008 registraties ontbreken waardoor dan weer een onderregistratie is ontstaan. Dit verklaart dus de verdere stijging in 2009 die we verwacht hadden. De typemodules, waarvan tabel 7 een overzicht biedt, groeperen we in 4 clusters: ambulant (47,9%), thuisloosheid (20,7%), financieel (10,9%) en justitieel (20,5%). De term “cluster” slaat op een inhoudelijke groepering van types van hulpverlening en niet op organisatorische eenheden binnen de centra.

38


02

Tabel 7: Cliënten in begeleiding naar clusters van typemodules, 2011 N

%

19.467

47,9

Thuisloosheid

8.403

20,7

Financieel

4.423

10,9

Justitieel

8.313

20,5

40.606

100,0

Individuele-, gezins- en relatiebegeleiding

Totaal Bron: TELLUS 2011 - Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

In grafiek 6 wordt het relatieve aandeel van deze clusters van begeleidingen weergegeven: 48% Individuele-, gezins- en relatiebegeleiding, 21% thuislozenzorg, 20% justitieel of forensisch (vnl. bezoekruimte, slachtofferhulp en justitieel welzijnswerk) en 11% financiële hulpverlening met als voornaamste vormen schuldbemiddeling, budgetbemiddeling en budgetbeheer. Grafiek 6: Cliënten in begeleiding naar cluster van typemodules, 2011

8.313

19.467 4.423

Individuele-, gezins- en relatiebegeleiding Thuisloosheid Financieel Justitieel

8.403

Bron: TELLUS 2011 - Cliëntregistratie CAW, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

Tabel 8 geeft per cluster weer hoeveel typemodules geregistreerd werden in 2009, 2010 en 2011. De inhoud van deze typemodules wordt uitvoerig omschreven in het handboek typemodules dat in 2011 verscheen (Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2011). Binnen de cluster “ambulant” scoren in 2011 de individuele modules “begeleiding psychische en persoonlijke problemen“ (5.633), “integrale individuele begeleiding” (2.313) en “basisrechten” (1.867) hoog. Al deze begeleidingsmodules scoren zeer stabiel voor de jaren 2009, 2010 en 2011. Het zijn echter de ‘gezinsgerelateerde problematieken’ die met 7.604 begeleidingen het vaakst worden ingezet: 2.162 39

voor de vijf modules rond gezinsproblemen (“integrale gezinsbegeleiding”, “gezinsbegeleiding”, “gezinstherapie”, “bemiddeling conflicten jongeren en ouders” en “begeleiding opvoedingsonzekerheid”); 1.751 voor de modules rond relatieproblemen (“begeleiding partnerrelatie” en “relatietherapie”); 2.059 voor de modules rond scheiding (“begeleiding scheidingsproces”, “scheidingsbemiddeling” en “ouderschapsbemiddeling”) en tot slot 1.632 voor de module “begeleiding intrafamiliaal geweld”. De cluster “thuisloosheid” omvat zowel het begeleid wonen (3.093) als de residentiële opvang (4.698). Het totale aantal begeleiding is dalend in deze cluster (van 9.507 in 2009 over 8.654 in 2010 naar 8.403 in 2010), en dat is volledig op het conto te schrijven van de vermindering binnen de module “crisisbegeleiding –residentieel” (van 1.572 in 2009 over 713 in 2010 naar 612 in 2011). De crisisopvang wordt nl. meer en meer op onthaal geregistreerd. Binnen de andere modules zien we een daling van de residentiële werksoorten (van 5.341 in 2009 over 5.109 in 2010 naar 4.698 in 2011, -643 in totaal) die volledig gecompenseerd wordt door een stijging in het begeleid wonen (van 2.594 in 2009 over 2.832 in 2010 naar 3.093 in 2011, + 499 in totaal). De modules van financiële hulpverlening werden in 2008 nog specifiek en gedetailleerd omschreven. Daardoor was het soms nodig om per cliënt twee modules aan te maken, namelijk wanneer zowel budgetbeheer of begeleiding gecombineerd werd met een schuldbemiddeling. In 2009 zijn enkele centra een geïntegreerde module beginnen te gebruiken, die de vier voorgaande integreert in één fiche onder de noemer “financiële begeleiding”. Daardoor hadden we voor 2009 een mix van cijfers. In 2010 is dit opgelost en gebruikt de volledige sector de nieuwe module, waar op de fiche zelf wordt geregistreerd of het gaat om budgetbegeleiding, budgetbeheer en/ of schuldbemiddeling. Het aandeel van de financiële begeleidingen daalde in 2011 verder tot 4.423 (in vergelijking met de 5.023 van 2010 en 5.748 in 2009). Binnen de “justitiële cluster” blijft het aantal begeleidingen in de bezoekruimten gelijk : 2.762 modules in 2011 tov 2.780 in 2010. Het overgrote deel begeleidingen in de bezoekruimten betreft begeleidingen in gerechtelijke context (2.397). De module “begeleiding van gedetineerden in detentiecontext” blijft ook gelijk sinds 2009 en komt in 2011 op 1.533 begeleidingen. Voor de “begeleiding slachtofferschap” zien we een sterke stijging na het dipje van 2010 : in 2011 werden er 2.438 begeleidingen geregistreerd tov 2.146 in 2010. De module “begeleiding seksuele delinquenten” blijft stabiel rond de 250 eenheden. Vanaf 2011 worden ook de modules binnen de alternatieve gerechtelijke maatregelen in Tellus geregistreerd (“leerprojecten daders seksueel geweld”, “dader-inzicht”, “slachtoffer-in-beeld”, “globaal plan projecten”); samen zijn ze goed voor 1.135 begeleidingen. Voorheen werden deze begeleidingen omwille van specifieke registratie-verplichtingen in een ander programma geregistreerd en niet bij de Tellus gegevens bijgeteld. Tabel 8: Aantal typemodules gegroepeerd per cluster, 2009-2011 2009

Individuele-, gezins- en relatiebegeleiding

2010

2011

N

%

N

%

N

%

Integrale individuele begeleiding

2.363

5,7

2.415

5,9

2.313

5,7

Begeleiding basisrechten

1.861

4,5

1.930

4,7

1.867

4,6

Begeleiding psychische persoonlijke problemen

5.490

13,3

5.696

14,0

5.633

13,9

834

2,0

813

2,0

804

2,0

Psychotherapie

40


Begeleiding seksuele problemen en geboorteregeling

02

487

1,2

509

1,3

448

1,1

59

0,1

57

0,1

75

0,2

Integrale gezinsbegeleiding

553

1,3

614

1,5

595

1,5

Gezinsbegeleiding

667

1,6

654

1,6

675

1,7

Gezinstherapie

163

0,4

106

0,3

152

0,4

Bemiddeling conflicten tussen jongeren en ouders

245

0,6

256

0,6

272

0,7

Begeleiding opvoedingsonzekerheid

507

1,2

475

1,2

468

1,2

1.242

3

1.402

3,4

1.295

3,2

Relatietherapie

591

1,4

643

1,6

456

1,1

Begeleiding scheidingsproces

376

0,9

421

1,0

389

1,0

Scheidingsbemiddeling

821

2,0

927

2,3

860

2,1

Ouderschapsbemiddeling

566

1,4

769

1,9

810

2,0

1.404

3,4

1.528

3,8

1.632

4,0

Groepsbegeleiding

508

1,2

632

1,6

515

1,3

Crisisbegeleiding - Ambulant

439

1,1

196

0,4

208

0,5

19.176

46,4

20.043

49,3

19.467

48,0

N

%

N

%

N

%

Preventieve woonbegeleiding

474

1,1

644

1,6

741

1,8

Begeleid zelfstandig wonen

522

1,3

498

1,2

525

1,3

1.438

3,5

1.526

3,8

1.652

4,1

160

0,4

164

0,4

175

0,4

3.413

8,3

3.060

7,5

2.715

6,7

Integrale begeleiding studio-opvang

593

1,4

550

1,4

475

1,2

Integrale residentiële begeleiding jongvolwassenen

280

0,7

261

0,6

249

0,6

Integrale residentiële begeleiding slachtoffers partnergeweld

420

1,0

336

0,8

339

0,8

Opvang van kinderen van ouders in een opvangsituatie

578

1,4

866

2,1

876

2,2

57

0,1

36

0,1

44

0,1

Crisisbegeleiding - Residentieel

1.572

3,8

713

1,8

612

1,5

Totaal

9.507

23

8.654

21,3

8.403

20,7

Begeleiding seksueel grensoverschrijdend gedrag

Begeleiding partnerrelatie

Begeleiding intrafamiliaal geweld

Totaal Thuisloosheid

Begeleid wonen Zorgwonen Integrale residentiële begeleiding thuisloosheid

Integrale residentiële begeleiding slachtoffers mensenhandel

41

Financieel

N

%

N

%

N

%

Schuldbemiddeling

1.160

2,8

-

-

-

-

Budgetbegeleiding

1.061

2,6

-

-

-

-

189

0,5

-

-

-

-

Budgetbeheer

1.369

3,3

-

-

-

-

Financiële begeleiding

1.969

4,8

5.023

12,4

4.423

10,9

Totaal

5.748

13,9

5.023

12,4

4.423

10,9

N

%

N

%

N

%

326

0,8

391

1,0

365

0,9

Bezoekruimte gerechtelijke context

2.362

5,7

2.389

5,9

2.397

5,9

Begeleiding van gedetineerden in detentiecontext

1.493

3,6

1.489

3,7

1.533

3,8

Begeleiding ouder-kind contact in detentie

142

0,3

187

0,5

134

0,3

Begeleiding naastbestaanden van gedetineerden

119

0,3

97

0,2

59

0,1

2.228

5,4

2.146

5,3

2.438

6,0

231

0,6

256

0,6

252

0,6

Begeleiding LDSG

-

-

-

-

265

0,7

Begeleiding DIZ

-

-

-

-

531

1,3

Begeleiding SIB

-

-

-

-

124

0,3

Begeleiding GPP - individueel

-

-

-

-

114

0,3

Begeleiding GPP - groep

-

-

-

-

21

0,1

Begeleiding AGM

-

-

-

-

80

0,0

6.901

16,7

6.955

17,1

8.313

20,3

41.332

100,0

40.648

100,0

40.606

100,0

Begeleiding collectieve schuldenregeling

Justitieel Bezoekruimte vrijwillige context

Begeleiding slachtofferschap Begeleiding seksuele delinquenten

Totaal Algemeen totaal

Bron: TELLUS 2011 – Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

42


02

43

3. Het profiel van de cliënten

3.1. Geslacht Voor het geheel van het CAW-cliënteel is op onthaal het aandeel vrouwen en mannen ongeveer gelijk (tabel 9). Binnen iedere cluster verschillen de kenmerken van het cliënteel (zie grafiek 7) echter sterk. Er is een duidelijk overwicht van mannen in het justitieel welzijnswerk en bij het onthaal voor seksueel delinquenten terwijl vrouwen vooral in de diensten slachtofferhulp het overwicht halen. Eerder onderzoek wees uit dat het aandeel van de vrouwen in de residentiële opvang voor thuislozen in de laatste decennia sterk is gestegen van 18% in 1982 tot 33% in 2002 (Van Menxel, G. e.a. (2003), Verbinding verbroken. Berchem, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, p. 34). Momenteel bedraagt het aandeel vrouwelijke thuislozen 40,5% (tabel 10). Voor de diensten justitieel welzijnswerk ligt dit anders gezien het aandeel vrouwen in de gevangenispopulatie met 6% zeer beperkt en stabiel is. Het aandeel vrouwen wordt in het justitieel welzijnswerk wel opgetrokken door de begeleiding van naastbestaanden (indien de naastbestaanden niet meegerekend worden komen we aan een percentage van 85% mannen in JWW). Tabel 9: Geslacht op onthaal, naar cluster, Tellus 2011 Ambulant en residentieel Geslacht

JWW

Slachtofferhulp

Bezoekruimte

Daderhulp

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

Man

44.442

48,8

6.447

87,4

2.909

29,9

973

49,3

931

90,7

55.702

50,1

Vrouw

46.605

51,2

932

12,6

6.826

70,1

1.001

50,7

96

9,3

55.460

49,9

Totaal

91.047

100,0

7.379

100,0

9.735

100,0

1.974

100,0

1.027

100,0 111.162

100,0


44

03 Grafiek 7: Clienten op onthaal naar geslacht, naar onthaalcluster, 2011

100% 80% 70%

9%

13%

90%

50%

51%

51% 70%

60% 50% 30% 20%

91%

87%

40%

Vrouw 50%

49%

49%

Man

30%

10% 0%

Bron: TELLUS 2011– Cliëntregistratie CAW,’s Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 20112

Tabel 10 en grafiek 8 geven de verdeling naar geslacht van cliënten in begeleiding waarbij de clustering van typemodules wordt gehanteerd (‘ambulant’, ‘thuisloosheid’, ‘justitieel’ en ‘financieel’). De groepering van typemodules is op blz 46 en in tabel 8 weergegeven. Door het samenvoegen van de modules bezoekruimten, slachtofferhulp, begeleiding gedetineerden in de cluster “justitieel” bekomen we een veel minder uitgesproken verdeling van de geslachten dan wanneer we die gedetailleerd zouden bekijken. Tabel 10: Geslacht in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 Ambulant Geslacht

Thuisloosheid

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

7.318

37,6

4.996

59,5

2.634

59,6

4.863

58,7

19.811

48,8

Vrouw

12.136

62,4

3.399

40,5

1.789

40,4

3.427

41,3

20.751

51,2

Totaal

19.454

100,0

8.395

100,0

4.423

100,0

8.290

100,0

40.562

100,0

Man

%


45

Grafiek 8: Clienten in begeleiding naar geslacht, naar cluster in begeleiding, 2011

100% 90% 40%

40%

80%

41%

62%

70% 60%

Vrouw

50%

Man

40% 60%

60%

30%

59%

38%

20% 10% 0%

Ambulant

Thuisloosheid

Financieel

Justitieel


3.2. Leeftijd De leeftijdsverdeling wordt weergegeven voor cliënten in onthaal en voor cliënten in begeleiding (tabellen 11 en 12). De grafieken 9 en 10 geven eveneens de leeftijdsverdeling binnen de clusters van werksoorten. De CAW’s bereiken zowel op onthaal als in begeleiding vooral personen op actieve leeftijd. Het aandeel minderjarigen (kinderen van 0-11 jaar en jongeren van 12-17) jaar is ongeveer even groot in onthaal (10%) als in begeleiding (11%). Het aandeel jongvolwassenen (18-25 jaar) bedraagt 20% op het onthaal en 15% in begeleiding. Het groter aandeel jongvolwassenen op onthaal is voornamelijk te wijten aan de onthaalactiviteiten van de JAC’s. Het aandeel van jonge kinderen is met 25% het grootst in de bezoekruimte. Zestigplussers worden slechts in zeer beperkte mate bereikt. Enkel de diensten slachtofferhulp bereiken een groter aandeel ouderen dan de overige modules (12% op onthaal) maar ook dit bereik blijft relatief laag in vergelijking met de totale Vlaamse bevolking waarin meer dan een op vijf inwoners ouder is dan 60 jaar. Het lage bereik van 60-plussers heeft mogelijk te maken met het feit dat deze groep in ruimere mate bereikt wordt door de thuiszorg, de ziekenfondsen en de OCMW’s.

46

Het profiel van de cliënten

03

Tabel 11: Leeftijd op onthaal naar cluster, Tellus 2011 Leeftijd (HN)


JWW

Slachtofferhulp

Bezoekruimte

Daderhulp

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

0-11 jaar

1.204

1,5

24

0,5

391

4,8

450

24,2

0

0,0

2.069

2,1

12-17 jaar

7.138

8,9

36

0,7

664

8,2

156

8,4

7

0,7

8.001

8,3

18-25 jaar

16.660

20,7

922

18,6

865

10,7

55

3,0

278

27,1

18.780

19,5

26-59 jaar

51.612

64,1

3.756

75,8

5.223

64,4

1.152

62,0

692

67,5

62.435

64,7

3.877

4,8

218

4,4

973

12,0

44

2,4

48

4,7

5.160

5,4

80.491

100,0

4.956

100,0

8.116

100,0

1.857

100,0

1.025

100,0

96.445

100,0

+60 jaar Totaal


Grafiek 9: Leeftijd op onthaal naar cluster, Tellus 2011

100%

4,8%

4,4%

12,0%

2,4%

4,7%

5,4%

67,5%

64,7%

90% 80% 70% 60%

62,0%

64,1% 75,8%

64,4%

meer dan 60 jaar

50% 40% 30% 20% 10% 0%

26 - 59 jaar

3,0% 8,4% 20,7%

8,9% 1,5%

19,5%

10,7% 18,6%

8,2%

0,7%

4,8%

18 - 25 jaar

24,2%

27,1% 0,7%

8,3% 2,1%

12 - 17 jaar 0 - 11 jaar


47

Tabel 12: Leeftijd in begeleiding naar cluster, Tellus 2011 Leeftijd (HD)

Ambulant

Thuisloosheid

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

0 - 11 jaar

546

2,9

1.035

12,5

6

0,1

1.058

14,6

2.645

6,8

12 - 17 jaar

897

4,7

310

3,8

31

0,7

459

6,3

1.697

4,4

18 - 25 jaar

2.259

11,9

1.795

21,7

786

18,0

825

11,3

5.665

14,6

26 - 59 jaar

14.134

74,2

4.639

56,2

3.237

74,3

4.506

62,0

26.516

68,1

1.205

6,3

475

5,8

299

6,9

422

5,8

2.401

6,2

19.041

100,0

8.254

100,0

4.359

100,0

7.270

100,0

38.924

100,0

+ 60 jaar Totaal


Grafiek 10: Leeftijd en begeleiding, naar cluster, Tellus 2011

100%

6,3%

5,8%

6,9%

5,8%

90% 80% 70% 60%

56,2% 74,2%

62,0%

26 - 59 jaar

74,3%

18 - 25 jaar

50%

12 - 17 jaar

40%

0 - 11 jaar

30% 20% 10% 0%

21,7% 11,9%

3,8%

4,7% 2,9%

12,5%

Ambulant

Thuisloosheid

11,3% 6,3% 18,0%

14,6%

,7% Financieel

Bron: TELLUS 2011- Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

48

meer dan 60 jaar

Justitieel


03

3.3. Herkomst en origine Met de onthaalvariabele “etnisch-culturele minderheden” meten we of cliënten behoren tot de groep allochtonen, vluchtelingen, woonwagenbewoners of vreemdelingen die zich in een achterstandspositie bevinden omwille van hun vreemde herkomst. Het aandeel etnisch culturele minderheden situeert zich juist boven het kwart van de totale cliëntpopulatie (meer bepaald 29 %). De verschillen in ECM naar type hulpverlening worden weergegeven in onderstaande tabel. Zowel in slachtoffer- als in daderhulp ligt het aandeel ecm erg laag. Tabel 13: Etnisch-culturele minderheden op onthaal, naar cluster Tellus 2011 Onthaal


JWW

Slachtofferhulp

Bezoek-

Dader hulp

Totaal

ruimte

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

Ja

24.977

32,0

1.668

26,3

669

7,9

225

12,7

41

5,6

27.580

28,9

Nee

53.071

68,0

4.685

73,7

7.846

92,1

1.552

87,3

690

94,4

67.844

71,1

Totaal

78.048

100,0

6.353

100,0

8.515

100,0

1.777

100,0

731

100,0

95.424

100,0


Grafiek 11: Aandeel Etnisch-culturele minderheden op onthaal, Tellus 2011

28,9 Ja Neen 71,1


49

In begeleiding wordt het land van herkomst genoteerd van de ouders of grootouders van cliënten wiens ouders of grootouders geboren zijn buiten België. Het aandeel cliënten met ouders of grootouders geboren buiten België bedraagt net geen vijfde. Tabel 14: Allochtonen in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 Vreemde origine

Ja Nee Totaal

Ambulant

Thuisloosheid

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

3.167

17,4

2.055

26,6

757

18,9

850

11,4

6.829

18,3

15.033

82,6

5.657

73,4

3.250

81,1

6.596

88,6

30.536

81,7

18.200

100,0

7.712

100,0

4.007

100,0

7.446

100,0

37.365

100,0


Grafiek 12: Aandeel allochtonen in begeleding, Tellus 2011

18,3

Ja Neen 81,7

50


03

De top 20 van landen van herkomst van de cliënten in begeleiding wordt hieronder weergegeven : Tabel 15: Origine: top 20 van landen van herkomst, Tellus 2011

1

Marokko

1.563

2

Turkije

552

3

Nederland

290

4

Rusland

240

5

Democratische Republiek Congo

212

6

Afghanistan

181

7

Italië

167

8

Ghana

136

9

Nigeria

126

10

Guinea

120

11

Iran

109

12

Algerije

104

13

Tunesië

104

14

Polen

103

15

Kosovo

102

16

Kongo

86

17

Bulgarije

83

18

Pakistan

80

19

Irak

79

20

Kameroen

73


3.4. Burgerlijke staat, gezinssituatie en feitelijke verblijfplaats Burgerlijke staat De verdeling naar burgerlijke staat in tabel 16 en grafiek 13 heeft enkel betrekking op de volwassen cliënten in begeleiding. Globaal gezien is 41% van het cliënteel ongehuwd, 27% is gehuwd en 29% is gescheiden.

51

Tabel 16: Burgerlijke staat van de volwassen cliënten in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 Burgerlijke staat

Ambulant

Thuislozen

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

Gehuwd

5.738

34,4

982

14,9

729

17,6

1.361

25,8

8.810

27,0

Ongehuwd

5.717

34,3

3.728

56,7

2.031

49,0

2.043

38,7

13.519

41,4

Gescheiden

1.657

9,9

733

11,1

497

12,0

709

13,4

3.596

11,0

898

5,4

298

4,5

196

4,7

276

5,2

1.668

5,1

2.132

12,8

677

10,3

558

13,5

692

13,1

4.059

12,4

519

3,1

159

2,4

133

3,2

203

3,8

1.014

3,1

16.661

100,0

6.577

100,0

4.144

100,0

5.284

100,0

32.666

100,0

Feitelijk gescheiden Wettelijk gescheiden Weduwe - weduwnaar Totaal


Grafiek 13: Burgerlijke staat van de cliënten in begeleiding, naar cluster van typemodules, Tellus 2011

100% 90% 80%

3,1%

2,4%

12,8%

10,3%

5,4% 9,9%

4,5% 11,1%

3,2%

3,8%

13,5%

13,1%

4,7%

5,2%

12,0%

13,4%

70%

Wettelijk gescheiden

60% 50%

Feitelijk gescheiden

34,3% 56,7%

40%

49,0%

38,7%

Gehuwd 34,4% 14,9%

10% 0%

Ambulant

Thuisloosheid

17,6%

Financieel


52

Gescheiden Ongehuwd

30% 20%

Weduwe - weduwnaar

25,8%

Justitieel


03

Het aandeel ongehuwde cliënten is het grootst in het cluster “thuisloosheid” (56,7%) en “financiële hulpverlening” (49,0%). Het aandeel gehuwden is het hoogst in de ambulante modules (34,4%). Onder de justitiële modules vinden we het hoogste aandeel gescheiden personen (31,7%). Het cluster “justitieel” bevat modules die in feite tegengestelde cliëntprofielen hebben wat betreft burgerlijke staat (tabel 17). Het betreft de modules “bezoekruimte” (zowel gedwongen als vrijwillig), “begeleiding gedetineerden”, “begeleiding slachtofferschap” en “begeleiding seksuele delinquenten.” Het aandeel cliënten dat gescheiden is, ligt erg hoog bij de modules “bezoekruimte vrijwillige en gerechtelijke context” (55,4%). Dit is niet verwonderlijk aangezien deze werkvorm zich specifiek richt tot deze categorie. Het aandeel ongehuwden is het hoogst onder de cliënten van de module “begeleiding gedetineerden in detentie“ (67,7%). Verder valt in vergelijking tot de andere modules het hoge aandeel van verweduwden op in de module “begeleiding slachtofferschap” (10,3%). Dit wordt verklaard door de registratie van naastbestaanden, bijvoorbeeld bij een dodelijk verkeersongeluk of zelfdoding. Tabel 17 - Volwassen cliënten in begeleiding naar burgerlijke staat in de belangrijkste type modules binnen de cluster justitieel, Tellus 2011 Burgerlijke staat

Bezoekruimte*

Begeleiding van gedetineerden

Begeleiding slachtofferschap

Begeleiding seksuele delinquenten

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

Gehuwd

304

20,1

87

11,6

618

38,6

67

27,0

1.076

26,2

Ongehuwd

356

23,6

510

67,7

455

28,4

114

46,0

1.435

34,9

Gescheiden

343

22,7

67

8,9

145

9,0

10

4,0

565

13,7


152

10,1

23

3,1

65

4,1

6

2,4

246

6,0

Wettelijk gescheiden

341

22,6

55

7,3

155

9,7

49

19,8

600

14,6

14

0,9

11

1,5

165

10,3

2

0,8

192

4,7

1.510

100,0

753

100,0

1.603

100,0

248

100,0

4.114

100,0

Weduwe - weduwnaar Totaal

Burgerlijke staat * Typemodule Crosstabulation Bron: TELLUS 2010 - Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2011

53

Grafiek 14: Volwassen cliënten in begeleiding naar burgerlijke staat in de belangrijkste type modules binnen de cluster justitieel, Tellus 2011

100% 90%

,9% 22,6%

7,3% 3,1%

10,3%

8,9%

9,7% 4,1%

80% 70% 60%

,8%

1,5%

9,0%

10,1%

19,8% 2,4% 4,0% Weduwe - weduwnaar Wettelijk gescheiden

22,7%

50%

28,4% 67,7%

46,0%

Gescheiden Ongehuwd

40% 23,6%

Gehuwd

30% 38,6%

20% 10% 0%


20,1%

Bezoekruimte

27,0% 11,6% Begeleiding van gedetineerden


Begeleiding seksuele delinquenten


Gezinssituatie De gezinssituatie meet met wie de cliënt samenwoont op het moment voor de start van de hulpverlening (tabel 18 en grafiek 15). De meest voorkomende gezinssituaties zijn ‘partner met kinderen’ (24,6%) en ‘alleenwonenden’ (27,7%) gevolgd door ‘eenoudergezinnen’ (14,5%) en ‘partners zonder kinderen’ (9,6%). De scores voor de categorieën “partners met kinderen” liggen respectievelijk het hoogst in de ambulante cluster met 30,9% en in de justitiële cluster met 24,3%. De scores in de categorie ‘alleenwonend’ liggen het hoogst in de cluster thuislozen (38,7%) en in de cluster financieel (37,2%). In de thuislozencluster is het aandeel “instellingen/voorzieningen” met 11,9% bijzonder hoog. In deze cluster valt ook op dat het aandeel dat inwoont bij derden (6,57%) hoger is dan in de andere clusters.

54


03

Tabel 18: Gezinssituatie van de volwassen cliënten in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 Gezinssituatie

Ambulant

Thuislozen

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

Alleenwonend

3.703

22,1

2.615

38,7

1.568

37,2

1.247

23,8

9.133

27,7

Partners met kinderen

5.192

30,9

957

14,1

694

16,4

1.275

24,3

8.118

24,6

.. Nieuw samengesteld gezin

1.034

6,2

138

2,0

105

2,5

407

7,8

1.684

5,1

Partners zonder kinderen

1.805

10,8

434

6,4

347

8,2

599

11,4

3.185

9,6

Eénoudergezin

2.974

17,7

613

9,1

494

11,7

714

13,6

4.795

14,5

Met ouders

1.012

6,0

317

4,7

180

4,3

481

9,2

1.990

6,0

36

0,2

23

0,3

12

0,3

4

0,1

75

0,2

177

1,1

106

1,6

47

1,1

151

2,9

481

1,5

Inwonend bij andere familieleden

36

0,2

68

1,0

21

0,5

10

0,2

135

0,4

Grootfamilie

40

0,2

13

0,2

13

0,3

17

0,3

83

0,3

Inwonend bij derden

236

1,4

442

6,5

204

4,8

64

1,2

946

2,9

Gemeenschapswonen - kot

106

0,6

41

0,6

18

0,4

20

0,4

185

0,6

Instellingen - Voorzieningen

329

2,0

808

11,9

461

10,9

189

3,6

1.787

5,4

Andere

109

0,6

189

2,8

55

1,3

67

1,3

420

1,3

16.789

100,0

6.764

100,0

4.219

100,0

5.245

100,0

33.017

100,0

Ouders inwonend bij kinderen Samenwonend met andere familieleden

Totaal


55

Grafiek 15: Gezinssituatie van de volwassen cliënten in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011

100%

90%

80%

2,0% 6,0%

3,6% 11,9%

9,2% 17,7%

70% 10,8% 6,2%

50%

40%

Andere

4,3% 4,7%

60%

10,9%

13,6% 11,7%

Gemeenschapswonen - kot

9,1% 6,4%

Instellingen - Voorzieningen Inwonend bij derden

11,4%

8,2%

2,0%

2,5%

14,1%

16,4%

Grootfamilie Inwonend bij andere familieleden

7,8%

Samenwonend met andere familieleden Ouders inwonend bij kinderen Met ouders

30,9%

24,3%

Eénoudergezin Partners zonder kinderen .. Nieuw samengesteld gezin

30%

Partners met kinderen 38,7%

20%

10%

0%

Alleenwonend

37,2% 23,8%

22,1%

Ambulant

Thuisloosheid

Financieel

Justitieel


Feitelijke verblijfplaats De feitelijke verblijfplaats meet de aard van de plaats waar de cliënt verblijft op het moment dat hij voor hulp komt aankloppen bij het CAW (tabel 19 en grafiek 16). Het merendeel van de cliënten (65,4%) verblijft in een eigen woning (in eigendom of als huurder, zie verder); 10,5% van de cliënten woont voorheen in een voorziening of instelling; 3,2% is dakloos en 7,2% verblijft bij een derde. Als men de verblijfplaats naar cluster bekijkt, ziet men dat in de ambulante cluster omzeggens alle cliënten in een eigen woning wonen (in eigendom, huur of bij ouders) of in een woning samen met hun partner. Onder de thuislozen zien we een heel ander beeld: daar leeft de meerderheid in een voorziening (25,5%), is 56


03

dakloos (8,3%) of trekt in bij derden (12,7%). Slechts 38,6% van de thuislozen heeft een eigen woning, meestal een huurwoning op de goedkope huisvestingsmarkt (zie ook tabel 20). De cliënten van de justitiële cluster wonen vooral in een eigen woning en volgen verder het beeld van de ambulante cluster. Ook bij de cliënten van de financiële cluster is het aandeel cliënten dat in een eigen woning verblijft groot (57,0%). De tweede grootste categorie die financiële hulp ontvangt zijn instellingsbewoners (18,8%). Tabel 19: Feitelijke verblijfplaats van de volwassen cliënten in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 Ambulant Feitelijke verblijfplaats (HN)

Thuislozen

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

12.144

77,0

2.600

38,6

2.408

57,0

3.440

72,5

20.592

65,4

Woning partner

446

2,8

345

5,1

145

3,4

132

2,8

1.068

3,4

Woning ouders

1.233

7,8

466

6,9

248

5,9

582

12,3

2.529

8,0

Studentenwoning

218

1,4

18

0,3

9

0,2

19

0,4

264

0,8

Woning derden

854

5,4

857

12,7

344

8,1

198

4,2

2.253

7,2

29

0,2

18

0,3

9

0,2

17

0,4

73

0,2

204

1,3

556

8,3

208

4,9

30

0,6

998

3,2

19

0,1

90

1,3

22

0,5

4

0,1

135

0,4

Algemeen opvangcentrum

132

0,8

487

7,2

205

4,9

45

0,9

869

2,8

Opvangcentrum jongeren

27

0,2

49

0,7

18

0,4

2

0,0

96

0,3

Crisisopvangcentrum

62

0,4

547

8,1

241

5,7

3

0,1

853

2,7

106

0,7

142

2,1

27

0,6

2

0,0

277

0,9

65

0,4

160

2,4

65

1,5

39

0,8

329

1,0

9

0,1

66

1,0

34

0,8

1

0,0

110

0,3

81

0,5

179

2,7

181

4,3

185

3,9

626

2,0

2

0,0

0

0,0

0

0,0

0

0,0

2

0,0

Andere

137

0,9

152

2,3

58

1,4

46

1,0

393

1,2

Totaal

15.768

100,0

6.732

100,0

4.222

100,0

4.745

100,0

31.467

100,0

Eigen woning

Caravan - woonwagen Dakloos - zwervend Hotel - logementshuis

Opvangcentrum asielzoekers Psychiatrisch ziekenhuis Algemeen ziekenhuis Gevangenis Schip


Noot: De gegevens voor het Justitieel welzijnswerk hebben betrekking op de situatie voorafgaand aan de detentie en zijn daarom niet te vergelijken met de gegevens van de drie andere clusters.

57

Grafiek 16: Feitelijke verblijfplaats van de volwassen cliënten in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 100% 90% 80%

5,4%

4,2%

7,8% 2,8% 8,1%

70% 60%

12,7%

50%

6,9%

12,3%

7,2%

Andere

2,8%

8,0%

Gevangenis

3,4%

Psychiatrisch ziekenhuis

5,9% 3,4%

Opvangcentra (alg, crisis, …) Dakloos - zwervend

40%

77,0%

Woning derden

5,1% 72,5% 57,0%

30%

Studentenwoning 65,4%

Woning partner

38,6%

20%

Woning ouders Eigen woning

10% 0%

Ambulant

Thuisloosheid

Financieel

Justitieel

Total


De categorie “eigen woning” omvat zowel eigendoms- als huurwoningen. De volgende tabel geeft de subcategorieën binnen de groep “eigen woning”. In de hoofdgroep “eigen woning” is de grootste groep de huurwoning op de private markt (48,1%), gevolgd door de eigendomswoning (24,9%) en daarna de huurwoning sociale huisvestingsmaatschappij (17,2%). In de thuislozencluster zien we dat slechts 4,3% van de cliënten een eigendomswoning heeft.

58


03

Tabel 20: Volwassen cliënten in begeleiding naar feitelijke verblijfplaats binnen de groep “eigen woning” in detail, en cluster van typemodules , Tellus 2011 Ambulant

Thuislozen

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

Eigendomswoning

2.170

33,1

94

4,3

241

11,7

534

38,7

3.039

24,9

Huurwoning private markt

3.095

47,2

1.048

47,9

1.090

52,8

633

45,9

5.866

48,1

32

0,5

134

6,1

75

3,6

0

0,0

241

2,0

Huurwoning sociaal verhuurkantoor

444

6,8

241

11,0

143

6,9

67

4,9

895

7,3

Huurwoning sociale huisvestingsm.

802

12,2

650

29,7

509

24,7

134

9,7

2.095

17,2

11

0,2

20

0,9

6

0,3

11

0,8

48

0,4

6.554

100,0

2.187

100,0

2.064

100,0

1.379

100,0

12.184

100,0

Huurwoning CAW

Studiowonen met dagprijs Totaal


3.5. Scholingsgraad Het CAW-cliënteel wordt gekenmerkt door een laag onderwijsniveau: 69,2% heeft een diploma secundair onderwijs of lager (of geen diploma) en slechts 25,1% behaalde een diploma hoger dan secundair onderwijs (tabel 21). Tussen de clusters van begeleidingen zijn er echter grote verschillen. Terwijl de scholingsgraad bij de cliënten van de ambulante hulpverlening aansluit bij de gemiddelde Vlaamse bevolking (37,2% hoger onderwijs) is er een uitgesproken lage scholing (secundair onderwijs of geen diploma) bij de cliënten van financiële hulpverlening, waarvan 86,5% hoogstens secundair onderwijs voltooide, voor het cluster van de thuislozen, waarvan 85,3% hoogstens secundair onderwijs voltooide en voor het cluster justitiële hulpverleningen, waar dit percentage 69,1% bedraagt.

59

Tabel 21: Scholingsgraad van de cliënten in begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 Ambulant Scholingsgraad (HN)

Thuisloosheid

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

10

0,1

5

0,1

7

0,3

1

0,0

23

0,1

Lager dan secundair

598

6,9

431

11,1

248

11,8

273

11,8

1.550

9,2

Leercontract Deeltijds

181

2,1

222

5,7

103

4,9

137

5,9

643

3,8

Secundair ASO

806

9,4

245

6,3

107

5,1

140

6,0

1.298

7,7

Secundair TSO

1.326

15,4

651

16,7

377

18,0

365

15,8

2.719

16,1

Secundair BSO

1.233

14,3

943

24,2

515

24,6

433

18,7

3.124

18,5

Secundair KSO

55

0,6

16

0,4

5

0,2

1

0,0

77

0,5

BUSO buitengewoon secundair onderwijs

352

4,1

386

9,9

209

10,0

101

4,4

1.048

6,2

Hoger dan secundair

3.207

37,2

232

6,0

156

7,4

648

28,0

4.243

25,1

Geen diploma behaald

406

4,7

420

10,8

241

11,5

150

6,5

1.217

7,2

Buitenlands diploma

360

4,2

268

6,9

98

4,7

44

1,9

770

4,6

78

0,9

71

1,8

28

1,3

24

1,0

201

1,2

8.612

100,0

3.890

100,0

2.094

100,0

2.317

100,0

16.913

100,0

Nog niet schoolgaand

Andere

Totaal


Als we het onderscheid maken naar de detailcategorieën binnen secundair onderwijs, valt op dat een groot aandeel van het cliënteel een diploma heeft van Beroepsonderwijs (18,5%), Technisch onderwijs (16,1%) of Buitengewoon Secundair Onderwijs (6,2%). Slechts 7,7% van het cliënteel volgt of volgde algemeen secundair onderwijs. 3.6. Inkomensbron en tewerkstellingsgraad Het CAW-cliënteel heeft in vergelijking tot de totale bevolking een zeer lage tewerkstellingsgraad (tabel 22 en grafiek 17). Gemiddeld heeft 40,8% van het cliënteel een arbeidsinkomen, 33,6% heeft een sociale zekerheidsuitkering, meestal een werkloosheidsuitkering of een ziekte- of invaliditeitsvergoeding. Eén op tien ontvangt een leefloon (OCMW) en 12% heeft helemaal geen inkomen. Geen inkomen kan betekenen dat een cliënt of cliëntsysteem daadwerkelijk geen inkomen heeft ofwel dat de cliënt ten laste is van ouders of een partner, maar op het moment van de hulpverlening geen toegang heeft tot dat inkomen.

60


03

Tabel 22: Inkomensbron van de volwassen cliënten in vgl naar cluster, Tellus 2011 Ambulant

Thuislozen

Financieel

Justitieel

Totaal

Inkomen (HN)

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

Inkomen uit arbeid

8.097

50,0

1.022

15,4

1.053

25,3

2.796

58,8

12.968

40,8

Inkomen uit sociale zekerheid

4.960

30,6

2.596

39,1

1.939

46,7

1.163

24,5

10.658

33,6

200

1,2

134

2,0

86

2,1

55

1,2

475

1,5

41

0,3

14

0,2

13

0,3

30

0,6

98

0,3

920

5,7

1.399

21,1

508

12,2

155

3,3

2982

9,4

Hoofdinkomen uit kapitaal

10

0,1

6

0,1

2

0,0

56

1,2

74

0,2

Hulp van derden

55

0,3

11

0,2

3

0,1

2

0,0

71

0,2

Informeel inkomen zwart geld

39

0,2

8

0,1

3

0,1

33

0,7

83

0,3

Ivm echtscheiding

28

0,2

3

0,0

1

0,0

2

0,0

34

0,1

Studiebeurs

57

0,4

2

0,0

1

0,0

6

0,1

66

0,2

Gevangenis

44

0,3

44

0,7

57

1,4

62

1,3

207

0,7

Zak en leefgeld

56

0,3

19

0,3

5

0,1

11

0,2

91

0,3

Geen eigen inkomen - via ouders

372

2,3

55

0,8

15

0,4

56

1,2

498

1,6

Geen eigen inkomen - via partner

253

1,6

79

1,2

32

0,8

46

1,0

410

1,3

Geen eigen inkomen

1.006

6,2

1.215

18,3

419

10,1

254

5,3

2.894

9,1

70

0,4

31

0,5

17

0,4

26

0,5

144

0,5

16.208

100,0

6.638

100,0

4.154

100,0

4.753

100,0

31.753

100,0

Tegemoetkoming aan gehandicapten Inkomensgarantie voor Ouderen OCMW

Andere

Totaal


61

Grafiek 17: Inkomensbron van de volwassen cliënten in vgl, naar cluster, Tellus 2011 100% 90%

6,2% 5,7%

18,3%

30,6%

5,3% 3,3%

12,2%

80% 70%

10,1%

24,5%

21,1%

Geen eigen inkomen Geen eigen inkomen - via partner

60%

Geen eigen inkomen - via ouders

46,7%

50% 40% 30%

OCMW Tegemoetkoming aan gehandicapten

39,1% 58,8%

50,0%

20% 25,3% 10% 0%

15,4%

Ambulant

Thuisloosheid

Financieel

Bron: TELLUS 2011– Cliëntregistratie CAW’s Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

62

Andere

Justitieel

Inkomen uit sociale zekerheid Inkomen uit arbeid


03

63

4. Kenmerken hulpverlening

4.1. Problematiek van het cliënteel Tabel 23 geeft een overzicht van de aard van de problemen tijdens het onthaal en in begeleiding. Per cliënt kan de hulpverlener tot vijf probleemgebieden aanduiden. De scores in de tabel zijn daarom gemiddelden van de aangeduide probleemdomeinen. Naast de hoofdgroepen worden ook de detailcategorieën van problemen weergegeven. In de fase van het onthaal zijn er vier probleemgroepen die hoog en ongeveer in dezelfde mate scoren: materiële en financiële problemen, administratief juridische problemen, psychische en/of persoonlijke problemen en relationele problemen. In de begeleidingen wordt het aandeel van de psychische en/of persoonlijke problemen en relationele problemen relatief belangrijker dan de materiële en financiële problemen en de administratief juridische problemen. Dit is niet onlogisch, wellicht worden materiële en administratief juridische problemen eerder aangepakt in het kader van het onthaal. Tabel 23: Problematiek op onthaal en in begeleiding, Tellus 2011 Probleem

Onthaal

Begeleiding

N

%

N

%

MATERIELE FINANCIELE PROBLEMEN

3.553

1,7

1.459

1,5

Financiële problemen

17.551

8,3

6.381

6,8

3.447

1,6

751

0,8

Huisvesting

24.877

11,7

6.602

7,0

GEZONDHEIDSPROBLEMEN

3.365

1,6

2.554

2,7

PSYCHISCHE PERSOONLIJKE PROBLEMEN

4.796

2,3

2.376

2,5

Contact met anderen

2.912

1,4

2.013

2,1

Zelfbeleving en identiteit

3.140

1,5

3.402

3,6

Verwerkingsprobleem

12.149

5,7

6.771

7,2

Stress en draagkracht

7.415

3,5

5.046

5,4

Angsten

2.663

1,3

1.385

1,5

Stemming

3.236

1,5

1.966

2,1

Denken

1.874

0,9

1.033

1,1

Slapen

1.015

0,5

373

0,4

580

0,3

508

0,5

Zindelijkheid

15

0,0

30

0,0

Eetprobleem

230

0,1

134

0,1

Gedragsproblemen

2.685

1,3

2.578

2,7

Middelengebruik

5.074

2,4

2.393

2,5

178

0,1

154

0,2

1.565

0,7

820

0,9

Materiële problemen

Lichamelijke klachten

Zingeving Psychische stoornissen

64

04 SEKSUALITEIT EN GEBOORTE

302

0,1%

89

0,1

Seksuele voorlichting

830

0,4

31

0,0

Seksueel funcioneren

833

0,4

239

0,3

Seksuele identiteit

322

0,2

109

0,1

1.849

0,9

268

0,3

RELATIONELE PROBLEMEN

2.958

1,4

1.820

1,9

Gezinsrelaties

19.211

9,1

10.635

11,3

Partnerrelatie

25.140

11,9

13.134

13,9

Sociale netwerken

1.653

0,8

713

0,8

Thuisloosheid, ontankering

3.497

1,6

892

0,9

5.301

2,5

2.232

2,4

Sociale zekerheid en andere toelagen

2.907

1,4

1.023

1,1

Familiale aangelegenheden

7.004

3,3

4.362

4,6

Wonen

4.531

2,1

946

1,0

Tewerkstelling

2.682

1,3

982

1,0

635

0,3

138

0,1

2.582

1,2

557

0,6

10.675

5,0

1.478

1,6

Juridische problemen

6.378

3,0

2.303

2,4

Administratieve onkunde

1.614

0,8

945

1,0

TIJDSBESTEDING

2.064

1,0

1.232

1,3

SIGNALEN ONVREDE KLACHTEN

1.472

0,7

480

0,5

GEEN

1.931

0,9

541

0,6

ANDERE

3.444

1,6

345

0,4

212.135

100,0

94.223

100,0

Geboorteregeling

ADMINISTRATIEF JURIDISCHE PROBLEMEN

Instanties School Vreemdelingen

Totaal Bron: TELLUS 2011 – Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk,2012

65

4.2. De geboden hulpverlening op onthaal De gegevens in tabel 24 hebben betrekking op hulp die werd geboden tijdens het onthaal en tijdens de begeleiding. De hulpverlening wordt omschreven in zgn. “functies” waarbij aan één cliënt verschillende functies kunnen aangeboden worden. Ook hier worden er meer functies aangeboden dan er cliënten zijn. Tijdens het onthaal zijn de belangrijkste functies in rangorde: informeren, oriënterend advies, praktische dienstverlening (vervoer, voeding, invullen formulier, kledij), verwijzen, toeleiding en verblijf. Tabel 24: Geboden hulp op onthaal (som van 5 x geboden hulp), Tellus 2011

N

%

Informatie

71.915

46,3

Oriënterend adviseren

24.531

15,8

Praktische dienstverlening

15.528

10,0

Verwijzen

19.120

12,3

Toeleiden

9.485

6,1

Bemiddelen

3.764

2,4

Belangenbehartigen

3.256

2,1

Verblijf

5.174

3,3

1.390

0,9

2

0,0

1.259

0,8

155.424

100,0

- residentieel opvangen

Crisisinterventie Woning aanbieden Andere Totaal Bron: TELLUS 2011 – Cliëntregistratie CAW,’s Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

Opvallend bij de opvangcentra zijn de directe opnames op onthaal zonder voorafgaande intake (tabel 24, zie de categorie met 5.174 scores). De ‘directe opname’ kan crisisopvang of nachtopvang betreffen maar in de meeste gevallen is de aard niet gespecificeerd. Onderstaande tabel (zie tabel 25) geeft de detailcategorieën weer van de opnames op onthaal.

66

Kenmerken hulpverlening

04

Tabel 25: Residentiële opnames op onthaal (som van 5 x geboden hulp), Tellus 2011 Residentieel opvangen (niet gespecifieerd)

2.946

Algemeen

231

Crisis

635

Nacht

1.362

Totaal

5.174


De intensiteit van een onthaal-hulpverlening hangt van vele factoren af (de inhoud en duur van het gesprek bv.), wij geven er hier één : het aantal contacten tijdens het onthaal. Bijna 6 op 10 onthaalhulpverleningen verloopt binnen 1 contact. 16,2 % van het onthaal bestaat uit 2 gesprekken. Dan volgen 3 (9,2%), 4 (5,0%) en meer gesprekken (11,4%) tijdens een onthaalregistratie. (zie tabel 26) Tabel 26: Aantal contacten op onthaal, Tellus 2011

N

%

1

57.310

58,1

2

15.979

16,2

3

9.081

9,2

4

4.977

5,0

5

3.381

3,4

6 - 10

5.338

5,4

11 - 20

1.841

1,9

724

0,7

98.631

100,0

meer dan 20 Totaal Bron: TELLUS 2011 – Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

4.3. Duur en intensiteit van de begeleidingen Globaal genomen duren 80,5% van de begeleidingen minder dan 12 maanden. 21,6% is binnen de maand afgerond en 58,9% duurt tussen 1 maand en 12 maanden (tabel 27). De duur van een begeleiding kan alleen berekend worden voor begeleidingen die al afgerond zijn (waarvan dus de einddatum ingevuld is), waardoor het totaal aantal soms laag kan zijn.

67

Tabel 27: Duur begeleiding, naar cluster, Tellus 2011 Ambulant

Thuislozen

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

1 dag

992

9,8

80

1,5

18

0,9

75

1,8

1.165

5,4

2 - 7 dagen

127

1,3

723

13,6

47

2,5

33

0,8

930

4,3

2 - 4 weken

987

9,8

1.098

20,6

185

9,7

282

6,7

2.552

11,9

2 - 3 maanden

2.129

21,1

1.142

21,5

365

19,1

744

17,7

4.380

20,4

4 - 6 maanden

2.051

20,3

916

17,2

362

19,0

981

23,3

4.310

20,0

7 - 9 maanden

1.115

11,1

417

7,8

204

10,7

613

14,6

2.349

10,9

10 - 12 maanden

805

8,0

249

4,7

166

8,7

406

9,6

1.626

7,6

1 - 2 jaar

1.116

11,1

365

6,9

283

14,8

700

16,6

2.464

11,5

759

7,5

329

6,2

278

14,6

376

8,9

1.742

8,1

10.081

100,0

5.319

100,0

1.908

100,0

4.210

100,0

21.518

100,0

3 jaar en meer Totaal


Grafiek 18 - Duur begeleiding, naar cluster, Tellus 2011

1,8% 0,8% 6,7% Justitieel

17,7%

23,3%

14,6%

9,6%

16,6%

8,9% 1 dag

0,9% 2,5% Financieel

2 - 7 dagen 9,7%

19,1%

19,0%

10,7%

8,7%

14,8%

2 - 4 weken

14,6%

2 - 3 maanden 4 - 6 maanden

1,5%

Thuisloosheid

13,6%

20,6%

21,5%

17,2%

7,8% 4,7% 6,9% 6,2%

7 - 9 maanden 10 - 12 maanden 1 - 2 jaar 3 jaar en meer

9,8% 1,3% 9,8%

Ambulant

0%

10%

20%

21,1%

30%

20,3%

40%

50%

11,1%

60%

70%

8,0%

80%

11,1%

90%

7,5%

100%


In tabel 28 zien we dat bijna de helft van de begeleidingen 1 tot 5 contacten omvat. Het aantal contacten wordt alleen door de ambulante modules gescoord en betreft het aantal contacten tijdens het lopende registratiejaar 2011.

68


04

Tabel 28: Aantal contacten in begeleiding (ambulant), naar cluster, Tellus 2011 Aantal contacten (HN)

Ambulant

Begeleid wonen

Financieel

Justitieel

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

1 tot 5 contacten

8.464

50,6

810

26,0

716

42,1

2.681

39,0

12.671

44,6

6 tot 10 contacten

3.731

22,3

379

12,2

293

17,2

1.644

23,9

6.047

21,3

11 tot 20 contacten

2.866

17,1

548

17,6

322

19,0

1.623

23,6

5.359

18,8

21 tot 30 contacten

772

4,6

412

13,2

120

7,1

532

7,7

1.836

6,5

31 tot 40 contacten

310

1,9

288

9,2

66

3,9

215

3,1

879

3,1

41 tot 50 contacten

187

1,1

253

8,1

59

3,5

99

1,4

598

2,1

51 tot 60 contacten

187

1,1

165

5,3

60

3,5

33

0,5

445

1,6

meer dan 60 contacten

219

1,3

264

8,5

63

3,7

49

0,7

595

2,1

16.736

100,0

3.119

100,0

1.699

100,0

6.876

100,0

28.430

100,0

Totaal


In de ambulante cluster bestaat de helft van alle begeleidingen uit 1 tot 5 contacten. Dat aandeel is gevoelig kleiner in de clusters justitieel en thuisloosheid, waar de categorieën met méér contacten hoger scoren. Het begeleid wonen scoort het hoogste aantal contacten. De hierna volgende grafiek toont aan dat het aantal contacten tijdens een begeleiding sterk verschilt naargelang de typemodule. De helft van zowel de ambulante als justitiële modules scoren de helft binnen de categorie van 1 tot 5 contacten. In de financiële modules en de modules begeleid wonen zien we dan weer dat het zwaartepunt eerder ligt in de categorie van meer dan 21 contacten.

69

Grafiek 19: Aantal contacten in begeleiding (ambulant), naar cluster, Tellus 2011

7,7% 3,1%

23,6%

23,9%

39,0%

Justitieel

1 tot 5 contacten 19,0%

17,2%

42,1%

Financieel

3,5% 7,1% 3,9% 3,5% 3,7%

6 tot 10 contacten 11 tot 20 contacten 21 tot 30 contacten 31 tot 40 contacten

17,6%

12,2%

26,0%

begeleid wonen

9,2%

13,2%

8,1% 5,3% 8,5%

41 tot 50 contacten 51 tot 60 contacten meer dan 60 contacten

0%

10%

20%

30%

17,1%

22,3%

50,6%

Ambulant

40%

50%

60%

70%

80%

4,6%

90%

100%


In de volgende drie paragrafen wordt er telkens gefocust op een bepaalde cluster en gaan we dieper in op de duur en de intensiteit van de begeleiding. Duur en intensiteit van begeleidingen in de ambulante cluster Binnen de ambulante cluster hebben we enkele typemodules gebundeld om het geheel wat overzichtelijker te maken. Natuurlijk verdwijnen hierdoor verschillen tussen sommige individuele modules maar voor dit cijferboek is een algemeen overzicht het uitgangspunt. Enkele modules die heel weinig cliënten scoorden of heel specifiek zijn (psychotherapie, begeleiding rond seksuele problemen of seksueel probleemgedrag, groepsbegeleiding, crisisbegeleiding) worden niet meegenomen in deze analyse. Aangezien er vrij veel ambulante typemodules zijn, hebben we ze gegroepeerd om de tabellen leesbaar te houden. Tabel 29 geeft de aantallen weer van de gebruikte groepen van typemodules in de ambulante cluster: ■■

Integrale individuele begeleiding: bestaat uit de module “integrale individuele begeleiding”

■■

Begeleiding basisrechten: bestaat uit “begeleiding basisrechten”

■■

Begeleiding psychische en persoonlijke problemen: bestaat uit de modules “begeleiding persoonlijke en psychische problemen” en “psychotherapie”

■■

Begeleiding gezin: bestaat uit “integrale gezinsbegeleiding”, “gezinsbegeleiding”, “gezinstherapie”, “bemiddeling conflicten tussen jongeren en ouders” en “begeleiding opvoedingsonzekerheid”

■■

Begeleiding partnerrelatie: bestaat uit “begeleiding partnerrelatie”, “relatietherapie”, “begeleiding scheidingsproces”, “scheidingsbemiddeling” en “ouderschapsbemiddeling”

■■

Begeleiding (intra)familiaal geweld: bestaat uit “begeleiding (intra)familiaal geweld”

70


04

Tabel 29: Indeling van de groepering van de ambulante clusters, Tellus 2011 Cluster Typemodule


Integrale Indiv.begel.

Totaal Begeleiding basisrechten

Begeleiding psych.& pers. problemen

Begeleiding gezin

Begeleiding partnerrel.


2.313

0

0

0

0

0

2.313


0

1.867

0

0

0

0

1.867

Begeleiding psychische persoonlijke problemen

0

0

5.633

0

0

0

5.633

Psychotherapie

0

0

804

0

0

0

804

Integrale gezinsbegeleiding

0

0

0

595

0

0

595

Gezinsbegeleiding

0

0

0

675

0

0

675

Gezinstherapie

0

0

0

152

0

0

152

Bemiddeling conflicten tussen jongeren en ouders

0

0

0

272

0

0

272

Begeleiding opvoedingsonzekerheid

0

0

0

468

0

0

468


0

0

0

0

1.295

0

1.295

Relatietherapie

0

0

0

0

456

0

456

Begeleiding scheidingsproces

0

0

0

0

389

0

389

Scheidingsbemiddeling

0

0

0

0

860

0

860

Ouderschapsbemiddeling

0

0

0

0

810

0

810

Begeleiding (intra)familiaal geweld

0

0

0

0

0

1.632

1.632

2.313

1.867

6.437

2.162

3.810

1.632

18.221

Totaal

Bron: TELLUS 2011 – Cliëntregistratie CAW’s Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

71

Tabel 30 geeft de duur van de ambulante begeleidingen weer. De grote groep zit in de categorieën “2-3 maanden”, “4-6 maanden” en “7-9 maanden”. De groepen modules die langer duren zijn de integrale individuele begeleiding en de begeleidingen rond psychische en persoonlijke problemen. Groepen modules die eerder korter scoren, zijn begeleiding basisrechten (met een hoog aandeel van de categorie “1 dag” !) en begeleiding partnerrelatie. Tabel 30: Duur begeleiding binnen de ambulante modules, Tellus 2011 Integrale Indiv.begel.

Duur In Categorieën


Begeleiding psych.& pers. problemen

Begeleiding gezin

Begeleiding partnerrel.


Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

16

2,0

317

31,7

75

2,6

83

7,0

117

5,2

6

0,6

614

6,7

2 - 7 dagen

6

0,7

29

2,9

20

0,7

20

1,7

24

1,1

2

0,2

101

1,1

2 - 4 weken

43

5,3

119

11,9

259

8,9

113

9,5

268

11,8

54

5,7

856

9,4

2-3 maanden

127

15,5

181

18,1

600

20,6

225

18,9

531

23,4

236

25,0

1.900

20,8

4-6 maanden

161

19,7

111

11,1

597

20,5

301

25,3

518

22,8

278

29,5

1.966

21,5

7-9 maanden

79

9,6

66

6,6

349

12,0

129

10,8

312

13,7

159

16,9

1.094

12,0

10 - 12 maanden

87

10,6

47

4,7

240

8,3

125

10,5

193

8,5

87

9,2

779

8,5

1 - 2 jaar

141

17,2

59

5,9

443

15,2

128

10,8

218

9,6

98

10,4

1.087

11,9

3 jaar en meer

159

19,4

72

7,2

324

11,1

66

5,5

89

3,9

23

2,4

733

8,0

Totaal

819

100,0

1.001

100,0

2.907

100,0

1.190

100,0

2.270

100,0

943

100,0

9.130

100,0

1 dag


72


04

Tabel 31 geeft het aantal contacten in de ambulante begeleidingen weer. Daar zien we de hoogste groep met 1 tot 5 contacten in de begeleiding partnerrelatie, gevolgd door de begeleiding basisrechten. De integrale individuele begeleiding heeft het meeste contacten. Grafiek 20 maakt dit duidelijk. Tabel 31: Aantal contacten naar ambulante cluster, Tellus 2011 Integrale individuele begeleiding

Aantal contacten


Begeleiding psychische en persoonlijke problemen

Begeleiding gezin


Begeleiding IFG

Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

1 tot 5 contacten

620

33,2

892

57,8

2.523

44,0

944

49,2

2.195

67,5

739

50,4

7.913

50,1

6 tot 10 contacten

403

21,6

303

19,6

1.439

25,1

338

17,6

695

21,4

355

24,2

3.533

22,4

11 tot 20 contacten

389

20,8

177

11,5

1.230

21,4

421

21,9

299

9,2

246

16,8

2.762

17,5

21 tot 30 contacten

162

8,7

52

3,4

314

5,5

89

4,6

45

1,4

76

5,2

738

4,7

31 tot 40 contacten

85

4,6

28

1,8

106

1,8

50

2,6

8

0,2

21

1,4

298

1,9

41 tot 50 contacten

60

3,2

27

1,8

47

0,8

26

1,4

8

0,2

7

0,5

175

1,1

51 tot 60 contacten

65

3,5

36

2,3

42

0,7

14

0,7

2

0,1

11

0,8

170

1,1


83

4,4

27

1,8

35

0,6

38

2,0

1

0,0

11

0,8

195

1,2

1.867

100,0

1.542

100,0

5.736

100,0

1.920

100,0

3.253

100,0

1.466

100,0

15.784

100,0

Totaal


73

Grafiek 20: Aantal contacten naar ambulante cluster, Tellus 2011 Begeleiding intrafamiliaal geweld

50,4%

24,2%


16,8%

67,5%

5,2%

21,4%

9,2%

1,4% 1 tot 5 contacten 6 tot 10 contacten

49,2%

Begeleiding gezin

17,6%

21,9%

4,6%

11 tot 20 contacten 21 tot 30 contacten

Begeleiding psychische en persoonlijke problemen

44,0%

25,1%

21,4%

31 tot 40 contacten

5,5%

41 tot 50 contacten 51 tot 60 contacten


57,8%


19,6%

33,2%

0%

10%

20%

21,6%

30%

40%

20,8%

50%

60%

11,5%


3,4%

8,7%

70%

80%

90%

100%


Duur en intensiteit van begeleidingen in de residentiële cluster In de residentiële cluster focussen we op een beperkt aantal modules: integrale residentiële begeleiding thuisloosheid, integrale residentiële begeleiding studio-opvang, integrale residentiële begeleiding jongvolwassenen, integrale residentiële begeleiding slachtoffers partnergeweld (vluchthuizen) en de crisisbegeleiding. (zie tabel 32)

74


04

Tabel 32: Duur begeleiding in de residentiële modules, Tellus 2011 Integrale Res. begel. thuisloosh.

Integrale begeleid. studioopvang

Integrale residentiële begeleiding jongvolwassenen

Integ. res. begel. slachtoffers partnergeweld

Crisisbeg. residentieel

Totaal

Duur in Categorieën

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

N

%

1 dag

8

0,4

0

0,0

0

0,0

5

1,6

54

9,4

67

2,0

2 - 7 dagen

207

10,2

2

0,8

14

7,7

45

14,8

280

48,7

548

16,3

2 - 4 weken

525

25,9

14

5,3

27

14,9

71

23,4

205

35,7

842

25,1

2 - 3 maanden

528

26,0

66

25,0

65

35,9

106

34,9

22

3,8

787

23,5

4 - 6 maanden

384

18,9

79

29,9

51

28,2

52

17,1

6

1,0

572

17,1

7 - 9 maanden

164

8,1

35

13,3

12

6,6

17

5,6

7

1,2

235

7,0

10 - 12 maanden

89

4,4

25

9,5

4

2,2

4

1,3

0

0,0

122

3,6

1 - 2 jaar

94

4,6

33

12,5

6

3,3

4

1,3

0

0,0

137

4,1

3 jaar en meer

31

1,5

10

3,8

2

1,1

0

0,0

1

0,2

44

1,3

2.030

100,0

264

100,0

181

100,0

304

100,0

575

100,0

3.354

100,0

Totaal


75

Grafiek 21: Duur begeleiding in de residentiële modules, Tellus 2011

Crisisbegeleiding residentieel

,2%

1,2% 3,8%

35,7%

48,7%

9,4%

,0%

Integrale res bgl lachtoffers partnergeweld

1 dag

5,6% 1,3%

17,1%

34,9%

23,4%

14,8%

1,6%

2 - 7 dagen 2 - 4 weken 2 - 3 maanden

Integrale res ,0% 7,7% begeleiding jongvolwassenen

6,6% 2,2% 3,3% 1,1%

28,2%

35,9%

14,9%

4 - 6 maanden 7 - 9 maanden 10 - 12 maanden

Integrale begeleiding ,0% ,8% 5,3% studio-opvang

Integrale residentië ,4% lebegeleiding thuisloosheid 0%

13,3%

29,9%

25,0%

12,5%

9,5%

1 - 2 jaar

3,8%

3 jaar en meer

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

4,4% 4,6% 1,5%

8,1%

18,9%

26,0%

25,9%

10,2%

80%

90%

100%


Duur en intensiteit van begeleidingen in de justitiële cluster Voor de duur (zie tabel 33 en grafiek 22) en intensiteit (zie tabel 34 en grafiek 23) van de begeleidingen in de justitiële cluster beperken we ons tot drie modules: de bezoekruimte in gerechtelijke context (1.358 begeleidingen), begeleiding van gedetineerden (548 begeleidingen) en begeleiding slachtofferschap 1.231 begeleidingen). Tabel 33: Duur begeleiding in 3 modules van de forensische cluster, Tellus 2011 Bezoekruimte gerechtelijke context



Totaal

Duur in categorieën

N

%

N

%

N

%

N

%

1 dag

0

0,0

8

1,5

50

4,1

58

1,8

2 - 7 dagen

0

0,0

16

2,9

14

1,1

30

1,0

2 - 4 weken

20

1,5

42

7,7

162

13,2

224

7,1

2 - 3 maanden

140

10,3

103

18,8

314

25,5

557

17,8

4 - 6 maanden

286

21,1

104

19,0

250

20,3

640

20,4

7 - 9 maanden

252

18,6

68

12,4

91

7,4

411

13,1

10 - 12 maanden

197

14,5

58

10,6

75

6,1

330

10,5

1 - 2 jaar

328

24,2

109

19,9

124

10,1

561

17,9

3 jaar en meer

135

9,9

40

7,3

151

12,3

326

10,4

1.358

100,0

548

100,0

1.231

100,0

3.137

100,0

Totaal

Bron: TELLUS 2011 Cliëntregistratie CAW’s, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

76


04

De begeleidingen in slachtofferhulp duren het minst lang (vooral in categorieën 2-3 maanden en 4-6 maanden), terwijl de begeleidingen in de bezoekruimten het langst duren (gelijke verdelingen in categorieën 4-6 maanden, 7-9 maanden, 10-12 maanden en 1-2 jaar). De duur van de begeleiding van gedetineerden zit tussen deze 2 in. Grafiek 22: Duur begeleiding in 3 modules van de forensische cluster, Tellus 2011

13,2%


25,5%

20,3%

7,4%

6,1%

10,1%

12,3% 1 dag 2 - 7 dagen 2 - 4 weken 2 - 3 maanden

7,7%

Bgl gedetineerden in detentiecontext

18,8%

19,0%

12,4%

10,6%

19,9%

7,3%

4 - 6 maanden 7 - 9 maanden 10 - 12 maanden 1 - 2 jaar 3 jaar en meer


1,5%

0%

10,3%

10%

21,1%

20%

18,6%

30%

40%

14,5%

50%

60%

24,2%

70%

80%

9,9%

90%

100%


77

Het aantal contacten Grafiek 23 toont aan dat de bezoekruimten het hoogst scoren in de categorieën met een hoog aantal contacten in begeleiding, terwijl de begeleidingen aan slachtoffers hoger scoren in de categorie met minder contacten. De begeleiding van gedetineerden zit tussen deze twee in. Tabel 34: Aantal contacten in 3 modules van de forensische cluster, Tellus 2011 Bezoekruimte gerechtelijke context Aantal contacten



Totaal

N

%

N

%

N

%

N

%

1 tot 5 contacten

662

30,0

394

39,1

1.011

50,3

2.067

39,6

6 tot 10 contacten

422

19,1

264

26,2

498

24,8

1.184

22,7

11 tot 20 contacten

588

26,7

243

24,1

345

17,2

1.176

22,5

21 tot 30 contacten

275

12,5

83

8,2

89

4,4

447

8,6

31 tot 40 contacten

142

6,4

15

1,5

38

1,9

195

3,7

41 tot 50 contacten

64

2,9

7

0,7

12

0,6

83

1,6

51 tot 60 contacten

21

1,0

1

0,1

7

0,3

29

0,6


31

1,4

1

0,1

10

0,5

42

0,8

2.205

100,0

1.008

100,0

2.010

100

5.223

100,0

Totaal


78


04

Grafiek 23: Aantal contacten in 3 modules van de forensische cluster, Tellus 2011

4,4%

17,2%

24,8%

50,3%


1 tot 5 contacten 6 tot 10 contacten 11 tot 20 contacten Bgl gedetineerden in detentiecontext

21 tot 30 contacten

8,2%

24,1%

26,2%

39,1%

31 tot 40 contacten 41 tot 50 contacten 51 tot 60 contacten meer dan 60 contacten

0%

10%

20%

30%

40%

12,5%

26,7%

19,1%

30,0%


50%

60%

70%

80%

90%

100%

Bron: TELLUS 2011 – Cliëntregistratie CAW’s Steunpunt Algemeen Welzijnswerk, 2012

79

5. Focus: familiaal geweld

De verwachting dat de CAW’s een duidelijk en toegankelijk aanspreekpunt rond partnergeweld zouden creëren sloot naadloos aan bij het lopende proces van visie- en praktijkontwikkeling over de kerntaak onthaal. In het nieuwe decreet Algemeen Welzijnswerk van 2009 is geopteerd om niet te evolueren naar vormen van onthaal rond specifieke thema’s, maar het onthaal enkel te differentiëren naar specifieke doelgroepen. Vanuit deze logica zouden de aanspreekpunten partnergeweld deel moeten uitmaken van het concept ‘algemeen onthaal’. In de sectorale visietekst van 2011, wordt onthaal gezien als een vorm van volwaardige hulp waarbij vraagverheldering het middel bij uitstek is om de doelstellingen te realiseren. Deze vraagverheldering kan een finaliteit op zich zijn. Meer ingrijpende vormen van hulp kunnen op deze manier vermeden worden. Het ontrafelen van problemen van mensen kan al een deel van de oplossing zijn. In andere gevallen zal de vraagverheldering leiden tot directe hulp en/of een instap naar verdere begeleiding. Vraagverheldering wordt hierdoor de kerncompetentie in het onthaal. Sedert maart 2012 is het Meldpunt misbruik, geweld en kindermishandeling van start gegaan, in een samenwerking tussen CAW’s en Vertrouwenscentra Kindermishandeling. Dit meldpunt is telefonisch bereikbaar via het nummer 1712 en geeft aan alle betrokkenen informatie, advies en gepaste doorverwijzing. Een belangrijk deel van de aanmeldingen zal voortaan via dit meldpunt verlopen. Profilering van het CAW-aanbod Sedert 2006 is de problematiek van familiaal geweld duidelijk op de agenda geplaatst van de eerste lijn. De creatie van de aanspreekpunten (hoe verschillend ook), bekendmakingsacties, medewerking aan sensibiliseringscampagnes,… hebben ertoe geleid dat mensen familiaal geweld meer en meer aankaarten op de eerste lijn, bij het CAW. Dit blijkt duidelijk uit de stijging van de geregistreerde cliënten in het CAW-onthaal. Op een totaal van 112.455 cliënten op onthaal in 2011 zijn er 7.832 cliënten (7%) waarbij familiaal geweld als problematiek gescoord werd in de problematiekenlijst. Tabel 35: aantal vragen en cliënten familiaal geweld op onthaal (2005 tot 2011) Duur in categorieën Partnergeweld

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2.130

3.141

3.923

5.877

6.828

7.006

7.478

61

61

160

90

94

109

131

Kindermishandeling

238

260

232

269

331

333

393

Oudermishandeling

31

68

112

278

250

266

201

Ouderenmisbehandeling

74

110

581

95

Eergerelateerd geweld

55

54

69

100

Geweld tussen kinderen

73

61

78

85

Stalking (gezin)

120

73

103

112

Stalking (partners)

269

299

248

300

Kinderverwaarlozing

Totaal aantal vragen Totaal aantal cliënten Bron : Tellus 2005 -2011

80

2.460

3.530

4.427

7.105

8.100

8.793

8.895

2.460

3.530

4.427

6.514

7.503

7.668

7.832

05 Het verschil tussen het aantal vragen en het aantal cliënten wordt verklaard door het feit dat er per cliënt meerdere (max. 5) problemen kunnen gescoord worden. Vanaf 2008 werd de registratie van familiaal geweld verfijnd met meer gedetailleerde gegevens over de verschillende vormen van familiaal geweld. Zowel voor als na deze aanpassing tonen de cijfers dat er een substantiële toename is van situaties van familiaal geweld in het CAWonthaal. Het hoogste aantal gaat over partnergeweld (84% in 2011), gevolgd kindermishandeling en -verwaarlozing (6% in 2011) en oudermis(be)handeling (3% in 2011). Partnergeweld is door verhouding tot andere vormen van geweld ook de grootste stijger. In 2005 bleek nog dat hulpverleners, die binnen een vrijwillig kader werken, niet zo geneigd waren om familiaal geweld in de onthaalfase ter sprake te brengen, tenzij bij duidelijke aanwijzingen of vermoedens van geweld. In andere werkingen zoals slachtofferhulp, alternatieve gerechtelijke maatregelen, vluchthuizen en vrouwenopvangcentra werden signalen van familiaal geweld veel sneller opgemerkt en ter sprake gebracht, ook wanneer familiaal geweld niet ‘de aanmeldingsproblematiek’ was. Met de steun van het federale Instituut voor Gelijke Kansen werden in 2003 in drie Oost-Vlaamse CAW’s (tijdelijke) projecten rond partnergeweld opgestart. Deze projecten werkten nauw samen met politie, die actief doorverwezen. De projecten gingen pro-actief en aanklampend met de verwezen cliënten aan de slag. Deze praktijk werd ook gevolgd in andere regio’s, met duidelijke effecten op het hulpaanbod in het onthaal. De toename van ouderenmis(be)handeling vanaf 2010 wordt verklaard door de opname van de gegevens van het Vlaams Meldpunt Ouderenmis(be)handeling in de sectorale gegevens. Bij dit centraal meldpunt kwamen er in 2008 502 en in 2009 503 meldingen. Dit meldpunt, gesitueerd in het CAW Zuid-Oost-Vlaanderen, nam alle meldingen van ouderenmis(be)handeling op en trachtte een eerste zicht te krijgen op de hulpvraag en verleende informatie en advies. Indien er vraag was naar een interventie, speelde men dit door naar de provinciale steunpunten ouderenmis(be)handeling. Het provinciale steunpunt werkte samen met contactpersonen die in overleg met het werkveld aangeduid werden om de mogelijke hulpverleningsweg te volgen. Hoe en door wie wat werd opgenomen was zeer verschillend van regio tot regio. In sommige regio’s namen CAW’s hierin de vraagverduidelijking op indien er geen thuiszorg aanwezig was. In andere regio’s stond het CAW in voor case-management. Sinds 2012 heeft het Vlaams Meldpunt een nieuwe opdracht en een nieuwe naam gekregen. Vanaf nu werken zij als expertisecentrum onder de naam “Vlaams Ondersteuningscentrum”. Profiel van de cliënten op onthaal Hiervoor zoomen we dieper in op de gegevens inzake geslacht, leeftijd en origine. Tabel 36: familiaal geweld – geslacht cliënten op onthaal Duur in categorieën

Familiaal geweld

Geen Familiaal

Totaal

geweld N

%

N

%

N

%

Man

2.085

26,7

53.617

51,9

55.702

50,1

Vrouw

5.726

73,3

49.734

48,1

55.460

49,9

7.811

100,0

103.351

100,0

111.162

100,0

Totaal Bron: Tellus 2011

81

Grafiek 1: Familiaal geweld – geslacht cliënten op onthaal

Familiaal geweld 26,7%

Geen fam geweld 48,1%

Man

73,3%

51,9%

Man

Vrouw

Vrouw

Bron: Tellus 2011

Het aandeel vrouwen is veel hoger bij de CAW-cliënten die bij familiaal geweld betrokken zijn dan bij andere cliënten. Dit strookt niet met de vaststelling van de onderzoekers Pieters e.a. (2010 ) en Groenen, Jaspaert & Vervaeke (2011), die aangeven dat er nagenoeg evenveel vrouwelijke als mannelijke slachtoffers van partnergeweld zijn. Mannelijke slachtoffers spreken minder vaak over geweld en stappen niet gauw naar de hulpverlening. Professionele hulpverlening blijkt over het algemeen toegankelijker te zijn voor vrouwen: 23,6% van de vrouwelijke slachtoffers familiaal geweld wendt zich tot een arts, psycholoog of een hulpverleningsdienst, tegenover 16,8% van de mannen. Deze mannelijke slachtoffers zijn overigens ook minder tevreden over de professionele hulpverlening. De onderzoekers raden dan ook aan om specifieke hulpverlening voor mannelijke slachtoffers van familiaal geweld te ontwikkelen. Tabel 37: Familiaal geweld – leeftijd van cliënten op onthaal Familiaal geweld

Geen Familiaal geweld

Totaal

N

%

N

%

N

%

0 - 11 jaar

108

1,7

1.961

2,2

2.069

2,1

12 - 17 jaar

279

4,4

7.722

8,6

8.001

8,3

18 - 25 jaar

881

14,0

17.899

19,9

18.780

19,5

26 - 59 jaar

4.706

75,0

57.729

64,0

62.435

64,7

304

4,8

4.856

5,4

5.160

5,4

6.278

100,0

90.167

100,0

96.445

100,0

meer dan 60 jaar Totaal Bron: Tellus 2011

Dat de groep van 26- tot 59-jarigen het grootste aandeel heeft is logisch gezien het grote aandeel partnergeweld dat bij de CAW’s wordt aangemeld. De groep minderjarigen en zelfs jongvolwassenen die m.b.t. familiaal geweld de weg naar de CAW’s vindt is opvallend klein, zeker in vergelijking met andere problematieken. Dit wordt uiteraard verklaard door het rechtstreeks toegankelijke aanbod van de Vertrouwenscentra Kindermishandeling. Maar mogelijk is er ook een onderrapportage van kinderen die getuige zijn van geweld. Kinderen komen wellicht nog te weinig in beeld bij de hulpverlening rond partnergeweld. Jongeren die getuige zijn van partnergeweld of betrokken zijn vinden dus nog onvoldoende de weg naar het CAW. Vanuit preventief oogpunt is dit nochtans 82

Focus: familiaal geweld

05

belangrijk. Jongeren die getuige zijn van partnergeweld blijken wel gemakkelijker gebruik te maken van een onlinehulpaanbod. Tabel 38: Familiaal geweld – aandeel etnisch-culturele minderheden van de cliënten op onthaal Familiaal geweld


Totaal

N

%

N

%

N

%

Ja

1.415

20,6

26.165

29,5

27.580

28,9

Neen

5.441

79,4

62.403

70,5

67.844

71,1

6.856

100,0

88.568

100,0

95.424

100,0

Bron: Tellus 2011

Er worden in het onthaal minder etnisch-culturele minderheden bereikt dan bij andere problemen. Ook in onderzoeken naar de prevalentie van familiaal geweld blijkt er een onderrapportage te zijn van etnisch-culturele minderheden. Verschillende CAW’s getuigen dat het niet gemakkelijk is om deze doelgroep te bereiken in de gewone onthaalwerking. Dit contrasteert sterk met de vaststelling dat de vluchthuizen en de crisisopvangcentra wel veel allochtone vrouwen bereiken. Dit aanbod sluit blijkbaar wel aan bij de noden van deze doelgroep, maar wordt meestal pas in een latere fase van de probleemontwikkeling ingezet. Het is dus vooral moeilijk om allochtone cliënten te bereiken in een meer preventief stadium. Op dit punt is er duidelijk nood aan specifieke methodieken en inspanningen. Hoe nemen mensen contact op met het CAW? Als het over familiaal geweld gaat nemen cliënten vooral telefonisch en schriftelijk contact op met het CAW. Een deel van de verklaring ligt in het aanmeldingssysteem van de politie bij slachtofferhulp. Op basis van een doorgefaxt verwijsstrookje worden de mensen op korte termijn telefonisch gecontacteerd met een mogelijk hulpaanbod. Tabel 39: Familiaal geweld - manier van contactname met het CAW Familiaal geweld


Totaal

N

%

N

%

N

%

Fysiek - op centrum

2.101

27,1

51.498

51,7

53.599

49,9

Telefonisch - op centrum

3.241

41,9

33.596

33,7

36.837

34,3

Schriftelijk - op centrum

1.799

23,2

9.610

9,6

11.409

10,6

588

7,6

4.640

4,7

5.228

4,9

Andere

15

0,2

252

0,3

267

0,2

Totaal

7.744

100,0

99.596

100,0

107.340

100,0

Buiten het centrum

Bron: Tellus 2011

83

Het aantal contacten op onthaal is bij familiaal geweld hoger dan bij andere problemen: 43,6% tussen 2 en 5 contacten (33,1% bij andere problemen) en 9,3% tussen 6 en 10 contacten (5,1% bij andere problemen). We kunnen dus spreken van een meer intensieve onthaalhulpverlening bij familiaal geweld. Tabel 40: Familiaal geweld - aantal contacten op onthaal Familiaal geweld


Totaal

N

%

N

%

N

%

1

3.150

43,5

54.160

59,3

57.310

58,1

2

1.178

16,3

14.801

16,2

15.979

16,2

3

970

13,4

8.111

8,9

9.081

9,2

4

565

7,8

4.412

4,8

4.977

5,0

5

447

6,2

2.934

3,2

3.381

3,4

6 - 10

671

9,3

4.667

5,1

5.338

5,4

11 - 20

208

2,9

1.633

1,8

1.841

1,9

60

0,8

664

0,7

724

0,7

7.249

100,0

91.382

100,0

98.631

100,0

meer dan 20 Totaal Bron: Tellus 2011

Grafiek 2: Familiaal geweld - aantal contacten op onthaal

0%

20%

40%

60%

80% 100%

1 contact 2 contacten 3 contacten 4 contacten 5 contacten 6 - 10 contacten 11 - 20 contacten meer dan 20 Bron: Tellus 2011 84

Familiaal geweld Geen Familiaal geweld


05

Opvallend is het relatief hoge aantal contacten die in de onthaalfase door de cliënt zelf worden afgebroken: 21,3%, terwijl dit bij andere problemen slechts 7,3% is. Dit kan wijzen op een lagere motivatie van cliënten (bvb. na verwijzing door politie) en mogelijk ook te lage aanklampendheid vanuit de hulpverlening. Anderzijds worden situaties van familiaal geweld minder vaak in het onthaal afgerond (35,4% tgo. 51,7% bij andere problemen) en is er een grotere doorstroming naar een aansluitend begeleidingsaanbod (25,6% tgo. 18,7% bij andere problemen). Tabel 41: Familiaal geweld - reden stopzetten onthaal Familiaal geweld


Totaal

N

%

N

%

N

%

2.406

35,4

43.854

51,7

46.260

50,5

Capaciteitstekort

293

4,3

6.087

7,2

6.380

7,0

Aanbod niet geschikt

199

2,9

1.941

2,3

2.140

2,3

Vraag en aanbod niet compatibel

326

4,8

3.396

4,0

3.722

4,1

Afgebroken door cliënt

1.447

21,3

6.205

7,3

7.652

8,4

Beschikbaarheid cliënt

115

1,7

2.584

3,0

2.699

2,9

Intern hulpverleningsvoorstel

1.745

25,6

15.830

18,7

17.575

19,2

273

4,0

4.925

5,8

5.198

5,7

6.804

100,0

84.822

100,0

91.626

100,0

Afgerond

Geen verdere vraag Totaal Bron: Tellus 2011

85

Wie verwijst mensen naar het CAW? Tabel 42: Familiaal geweld - verwijzers naar het CAW Familiaal geweld


Totaal

N

%

N

%

N

%

574

8,5

12.987

17,2

13.561

16,5

1.002

14,9

14.510

19,2

15.512

18,9

330

4,9

4.628

6,1

4.958

6,0

5

0,1

127

0,2

132

0,2

177

2,6

2.478

3,3

2.655

3,2

49

0,7

835

1,1

884

1,1

3.627

53,9

12.312

16,3

15.939

19,4

7

0,1

443

0,6

450

0,5

12

0,2

264

0,3

276

0,3

0

0,0

45

0,1

45

0,1

858

12,7

25.411

33,7

26.269

32,0

Andere

89

1,3

1.405

1,9

1.494

1,8

Totaal

6.730

100,0

75.445

100,0

82.175

100,0

Niet-professioneel Welzijn Volksgezondheid Cultuur Onderwijs Tewerkstelling en arbeid Justitie Huisvesting Netwerken HSD verwijzingen Geen verwijzing

Bron: Tellus 2011

Cliënten die te maken hebben met familiaal geweld worden beduidend meer door politionele diensten verwezen (53,9%) dan andere cliënten (16,3%). Verder zijn ‘welzijn’ en ‘geen verwijzing’ de belangrijkste categorieën van verwijzers. Binnen de groep van justitiële en politionele verwijzers is de lokale politie goed voor meer dan 90% van de verwijzingen. Cliënten die met familiaal geweld geconfronteerd worden vinden veel minder de weg naar hulpverlening op eigen initiatief, zonder tussenkomst van een verwijzer (12,7% tegenover 33,7% bij andere problemen). Schaamtegevoelens kunnen daarbij een rol spelen, maar wellicht ook nog de onbekendheid van en het vertrouwen in eerstelijnshulp. Niet alle mensen die geconfronteerd worden met geweld in de familie doen overigens een beroep op politiediensten. CAW’s zullen in de toekomst dan ook meer moeten samenwerken met andere sectoren, vooral de zgn. ‘signaaldetectoren’, zoals Kind en Gezin, onderwijs, huisartsen, thuisverzorgers,…. Zij kunnen signalen van geweld in het gezin detecteren en waar nodig doorverwijzen naar de CAW’s. Begeleidingsaanbod Het verzekeren van een naadloos aansluitend en gemoduleerd aanbod van begeleiding is essentieel voor een effectieve aanpak van problemen bij familiaal geweld. Wanneer in het onthaal al gewerkt is rond veiligheid, instemming van de 86


05

betrokkenen en mogelijke doelstellingen, is het belangrijk dat een begeleiding daarop onmiddellijk kan aansluiten. Voor een hulp op maat is een gedifferentieerd aanbod nodig van verschillende begeleidingsmodules. Het ganse traject vraagt opvolging, met de nodige aandacht voor nazorg (in dit geval soms ‘effectmeting’ genoemd), en wanneer andere diensten betrokken zijn is coördinatie nodig. Naast de expliciete hulpverlening bij familiaal geweld, merken we tenslotte dat men ook in andere hulpverleningssettings (bvb. de bezoekruimten) vaak met familiaal geweld geconfronteerd wordt. Ook daarvoor is aandacht nodig. Familiaal geweld in het begeleidingsaanbod Het aantal keren dat de verschillende vormen van familiaal geweld als problematiek werden aangeduid vertoont de laatste vijf jaar een duidelijke stijging, die deels kan verklaard worden door het feit dat familiaal geweld sinds 2008 als verplichte categorie in de registratie werd opgenomen. Toch zien we, net als in het onthaal, een duidelijke toename. Tabel 43: Aantal scores ‘familiaal geweld’ in begeleiding 2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

1.350

1.599

1.486

2.366

2.555

2.646

2.688

Kinderverwaarlozing

50

36

85

48

43

57

57

Kindermishandeling

92

87

76

109

93

134

170

Oudermishandeling

25

41

89

140

135

85

88

Ouderenmisbehandeling

24

29

88

141

Eergerelateerd geweld

16

16

24

29

Geweld tussen kinderen

25

28

29

42

Stalking (gezin)

56

41

34

42

Stalking (partners)

79

101

106

107

2.863

3.041

3.203

3.364

Partnergeweld

Totaal

1.517

1.763

1.736

Bron: Tellus 2005 -2011

Vanaf 2008 werd de ingezette begeleiding geregistreerd aan de hand van typemodules. In totaal zijn er een 40tal begeleidingsmodules omschreven. Er zijn twee typemodules die specifiek gericht zijn op familiaal geweld: de module ‘begeleiding familiaal geweld’ en de ‘integrale residentiële begeleiding slachtoffers van partnergeweld’ (meestal in een vluchthuis of een ander beveiligd adres).

87

Tabel 44: Aantal ingezette begeleidingsmodules ‘familiaal geweld’ 2008

2009

2010

2011

1.275

1.404

1.528

1.632

376

420

336

339

Probleem familiaal geweld in andere modules aangeduid

1.822

1.375

1.268

1.316

Totaal

3.473

3.199

3.132

3.287

Begeleiding familiaal geweld Integrale residentiële begeleiding slachtoffers partnergeweld

Bron: Tellus 2008 -2011

De toename van ambulante begeleidingen en de evenredige afname van residentiële begeleidingen in 2010 kan wijzen op een evolutie naar een meer vroegtijdige interventie. Op een totaal van 40.606 begeleidingen zijn de twee specifieke modules goed voor 4,85%. Maar daarnaast werden in 1.316 andere typemodules ‘familiaal geweld’ als focusproblematiek aangeduid. Dit is vooral het geval in de modules: begeleiding psychische persoonlijke problemen (16,2%), begeleiding partnerrelatie (12,2%), begeleiding slachtofferschap (10,6%), crisisbegeleiding (7,2%), integrale residentiële begeleiding thuisloosheid (6,7%), integrale individuele begeleiding (6,2%) en bezoekruimte gerechtelijke context (4,6%). In de literatuur pleit men voor de mogelijkheid om, afhankelijk van de omvang van geweld en de cliëntkenmerken, te kunnen kiezen voor individuele, groepsgerichte en/of gezinsgerichte begeleiding. De ene cliënt zal het meest gebaat zijn bij een individueel aanbod, een ander meer met een relatie- of groepsaanbod. Ook combinaties moeten mogelijk zijn. Voor een goed resultaat is uiteraard afstemming tussen deze verschillende vormen van begeleiding noodzakelijk. Duidelijk is wel dat hier tijdens de begeleiding aanklampende en motiverende methodieken regelmatig moeten worden toegepast.

88


05

89

6. Eindwoord

Mocht men hulpverleners bevragen naar de fijnste aspecten van hun werk, zal registratie niet bovenaan het lijstje komen. Toch is registreren noodzakelijk voor beleidsvoering op alle niveaus. Dit cijferboek toont aan dat er heel wat uit de registratiecijfers gehaald kan worden op sectoraal niveau. Ook beleidsmatig kunnen sommige vragen bevestigd dan wel ontkend worden, of tenminste gestoffeerd door hard cijfermateriaal. Een richtlijn die aan de CAW’s al jaren meegegeven wordt, is om intern zo veel mogelijk met de registratiecijfers te doen: illustreren en aanvullen van jaarverslagen, ondersteunen van beleidskeuzes, terugkoppelingen op teamvergaderingen, … Dat alles om de return zo hoog mogelijk te maken. Een goede terugkoppeling van gegevens houdt de motivatie bij de hulpverleners op peil om zo volledig en correct mogelijk te registreren. Om dit cijferboek af te sluiten lichten we de toekomst van Tellus toe : vanaf 2014 wordt de cliëntregistratie namelijk vervangen door het e-dossier. In functie van de opstart van dat e-dossier worden alle variabelen onderworpen aan een kritische analyse. We zullen alle variabelen en meerkeuzelijsten tegen het licht houden en afwegen of het nog steeds nuttig en noodzakelijk is om ze te registreren. Het nut van deze variabelen zal getoetst worden aan de mate waarin ze een antwoord bieden op concrete en specifieke vragen: nl. ‘wat willen we weten?’. Meer informatie omtrent de evoluties van dit onderzoek vind je terug op onze website. www.steunpunt.be 8/10/2012 Koen Mendonck

90

06

91

92

93

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk vzw Diksmuidelaan 36a • 2600 Berchem tel. 03 366 15 40 • fax 03 385 57 05 email: [email protected] • www.caw.be • www.steunpunt.be

onderzoeksdossier CAW in beeld cijfers 2011

Recommend Documents