COLLEGE VAN DIAKENEN ARNHEM JAARVERSLAG 2013
Vele oude en moderne kunstenaars hebben getracht het Bijbelverhaal van de barmhartige Samaritaan te vangen in een kunstwerk: schilderij ets, sculptuur. Je vindt ze terug in musea of openbare ruimten. Prachtig! Je verstilt bij het zien van het bekende tafereel, dat op een meesterlijke wijze is uitgebeeld.
Blijft het bij zien en stil worden? Zit er een oproep in aan mijn adres? Zien-Bewogen worden-In beweging komen Als ik de moed zou hebben… De wereld mijn directe omgeving zou er anders uit gaan zien. (Y. Juntak) 2
INLEIDING Graag bied ik u, als voorzitter van het College van Diakenen (CvD) ons jaarverslag over 2013 aan. Met groot verdriet hebben wij dit jaar (in 2014) afscheid moeten nemen van Han Hoekstra. Han zat in het Moderamen en in het College van Diakenen als vertegenwoordiger van het predikantenteam. Han voelde zich zeer betrokken bij ons werk en had oog voor projecten die minder “sexy” oogden, maar steun hard nodig hadden. Zo heeft Han nog meegewerkt aan een andere opzet om zendingsgelden te besteden, waarin het voorgaande terugkomt. Zoals u wellicht weet, beheert de diaconie ook de zendingsgelden. Diaconie is voor ons de inzet van de kerken voor mensen in nood. In dit jaarverslag kunt u lezen hoe wij dit geconcretiseerd hebben. Het gaat ons daarbij niet alleen om het geven van geld om directe nood te lenigen, maar ook om actief te zijn in de Arnhemse gemeenschap. Wij willen laten zien dat we bewogen zijn en willen, in overleg met partners en gemeente, nagaan hoe zaken structureel verbeterd kunnen worden. Met genoegen constateren wij dat op diaconaal gebied veel gebeurt. Veel mensen voelen zich zeer betrokken bij de diaconie en zetten zich met hart en ziel in voor de medemens. In dit verband vraag ik uw bijzondere aandacht voor wat in het oecumenischdiaconaalcentrum in de Van Sligtenhorststraat gebeurt. Ik, wij vinden dit project zeer belangrijk. Het laat zien dat (mede)mensen dichtbij heel veel voor elkaar kunnen betekenen en dat zeker in een tijd dat de overheid zich steeds meer terug trekt uit dit domein. Kenmerkend is dat steeds meer instanties een beroep doen op de diaconie, voor het verlenen van individuele hulp. Het is van groot belang dat de diaconie actief is in de wijken. Dit blijft ook onze aandacht houden in 2014, zeker als wij kijken naar de nieuwe beleidsnotitie van de Algemene Kerkenraad. Zoals u in het overzicht op pagina 10 kunt zien, doen steeds meer mensen een beroep op de diaconie. De hoogte van de bedragen zijn weliswaar wat kleiner geworden, mede ook als gevolg van doelbewust beleid, maar dit biedt geen garantie voor de toekomst. Wij zijn en blijven hard nodig! Het is een goede zaak om in een terugblik op het afgelopen jaar te kijken wat wij deze periode zoal gedaan hebben. Ons af te vragen wat ging goed, wat kan beter. Ook zien wij het jaarverslag als een verantwoording naar u toe. Hoe besteden wij uw geld. Uw opmerkingen en suggesties zijn welkom. Mensen maken de diaconie. We hebben het dan met name over de diakenen in de wijkgemeentes, de mensen van de werkgroep financiële steun en onze mensen van het diaconaal bureau. Alie Teunissen van Manen, Margriet Kok en Nancy Spiele werken als diaconaal consulent. Alie Teunissen van Manen en Nancy Spiele richten zich op de individuele hulpverlening en Margriet Kok op de contacten met diaconieën, diverse overleggen en activiteiten ten behoeve van diaconale activiteiten in Arnhem en in ontwikkelingslanden. Als u ons werk ook belangrijk vindt, kunt u ons ondersteunen middels een geldelijke bijdrage op rekeningnummer: NL33FVLB0635800667. Alvast onze hartelijke dank!
3
I
WAT IS DE KERN VAN ONS WERK
Om diaconaal werk te omschrijven worden vaak deze woorden gebruikt: helpen waar geen helper is. Hoe concreter hoe beter. Dit praktische concrete karakter is een gemeenschappelijke noemer van al ons diaconale werk. Het gaat om handelen. Opkomen voor de kwetsbare mens. Het gebeurt met en tussen mensen. Wij zien het als werk dat er toe doet. Dit handelen is verweven met de inspiratie en bewogenheid voor het diaconaal werk. Diaconaat heeft te maken met bezieling. Om het vol te kunnen houden is het belangrijk dat er plaats is voor bezieling. Dit doen we en proberen we samen met andere partners en bondgenoten, ten dienste van mensen in nood.
II
ACTIVITEITEN VAN DE DIACONAAL CONSULENTEN
In het onderstaande worden diverse activiteiten van de diaconale consulenten beschreven. 1. Individuele hulpverlening Het College van Diakenen ondersteunt individuen en gezinnen die op een of andere manier financieel klem zitten en die geen aanspraak kunnen maken op een andere voorziening. Zo wordt er leefgeld voor boodschappen verstrekt of geld voor een maand huur of ziektekostenverzekering. Elke wijkdiaconie beheert een eigen wijkkas die aangevuld wordt door het CvD. Hiermee kan de diaconie mensen financieel ondersteunen tot een bedrag van maximaal € 250. De diakenen zijn in contact met mensen uit hun wijk, ongeacht of iemand lid van de kerk is. Ieder wordt geholpen. Voorwaarde is wel dat iemand in Arnhem woont. Het moet gaan om incidentele hulp. De diakenen letten er op dat zij niet het werk van de hulpverleners overnemen. Als het enigszins kan verwijzen de diakenen door naar hulpverleners of gaan mee naar de hulpverlener. Als de hulpvraag een bedrag van € 250 te boven gaat, speelt de diaken de vraag door naar het diaconaal bureau. Naast de aanvragen via de diakenen, komen er aanvragen via hulpverleners binnen bij het diaconaal bureau. De meeste aanvragen zijn afkomstig van hulpverleners van het maatschappelijk werk (Rijnstad). Maar ook andere organisaties weten de diaconie te vinden zoals het Leger des Heils en Bureau Inwonerszaken van de Gemeente Arnhem Het aantal aanvragen voor individuele ondersteuning in 2013 bedraagt 350. In 2012 waren er 271 aanvragen. De diaconaal consulenten Alie Teunissen van Manen en Nancy Spiele behandelen de aanvragen. Hierbij worden leden van de werkgroep financiële steun om advies gevraagd. Doorgaans lukt het om binnen 24 uur een aanvraag te behandelen en indien er een positieve beslissing is het geldbedrag over te maken. 2. Noodhulp Als er ergens ter wereld een ramp is, werken Kerk in Aktie, het College van Diakenen en de wijkdiaconie nauw en snel samen. Nadat door de voorzitter van het CVD besloten wordt tot noodhulp, wordt elke wijkdiaken in die in het College van Diakenen zit, ingeseind over deze actie. Als het besluit tot noodhulp is genomen, wordt op de eerstvolgende zondag de noodhulpcollecte gehouden. Dit betekent dat de geplande eerste collecte vervalt. De opbrengst van de collecte wordt door het College van Diakenen verdubbeld. In 2013 waren er twee noodhulpcollectes: voor de ramp na de tyfoon Haiyan in de Filippijnen en voor de slachtoffers van het geweld in Syrië. 4
3. Werkgroep Verzet tegen Armoede De werkgroep probeert het onderwerp armoede en de gevolgen hiervan onder de aandacht te brengen in de stad Arnhem. De werkgroep organiseert drie maal per jaar zogenaamde Petersborg bijeenkomsten. Politici, ouderen, vertegenwoordigers van de kerken en diverse belangenorganisaties, zoals de ouderenbonden, doen mee aan deze gesprekken. De gesprekken gingen over de armoedeagenda van de gemeente Arnhem ‘Naar een veerkrachtige stad. en ontwikkelingen rond informele zorg. Samen met een aantal organisaties, Stichting Arnhem-Lima, Wereldwinkel Arnhem, Stichting Fair Trade Gemeente Arnhem en vertegenwoordigers van de Raad van Kerken Arnhem, EVS-Ecovrede en Platform Arnhem Mondiaal., stond de werkgroep Verzet tegen Armoede met een informatiestand in oktober in het centrum van de stad. We vroegen aandacht voor het wereldvoedselvraagstuk en de armoedeproblematiek. Aan de voorbijgangers werd een boekje uitgereikt met informatie over het wereldvoedselvraagstuk, maar ook heel concreet met de voorzieningen in de gemeente Arnhem voor mensen met een smalle beurs. Op zondag 13 oktober verzorgde een lid van de Werkgroep Verzet tegen Armoede een bijdrage in de Viering in de Walburgiskerk. Ook stuurde de werkgroep naar diverse organisaties een brief om te wijzen op het effect van de bezuinigingen. 4. Project Statenkwartier Voormekaar Margriet Kok en Gijs van den Heuvel namen het initiatief voor het project informele zorg in het Statenkwartier, een buurt in Arnhem. Op basis van een enquête onder buurtbewoners over de vraag naar zorg en het aanbod voor informele zorg zijn koppelingen gemaakt. Hierbij worden de diverse buurtbewoners betrokken. Zo hielp een buurtbewoner een zieke buurtgenoot met het halen van boodschappen. Ook is in het najaar een ploegje vrijwilligers de buurt ingegaan om bij mensen die hiertoe niet meer in staat zijn, hun tuintjes op te knappen. De zogenoemde tuintjesdag.
Vlak voor de zomervakantie werd het initiatief genomen voor een rugzakjesproject in deze buurt. Zo’n 24 kinderen waarvan de ouders een smalle beurs hebben en niet op vakantie gingen, kregen een rugzakje met daarin speelgoed, een tegoedbon voor een museum en 5
een zwemkaart. Mensen uit de buurt hielpen mee met het kopen van de spullen en het inpakken. Diverse mensen uit het netwerk van Gijs en Margriet waren uitgenodigd om een financiële bijdrage te storten. Opvallend was hoe positief iedereen (de gevers en ontvangers) reageerden. Zo zei een vijfjarig meisje nadat ze het stoepkrijt zag: “dat is gaaf, want dat hebben we niet meer”. Deze actie is in december herhaald. Vlak voor Sinterklaas brachten wij een zak met Sinterklaascadeautjes. Om ontmoeting tussen de buurtbewoners te stimuleren, is met een wekelijkse inloop gestart. Elke woensdagmiddag is er de mogelijkheid om een kopje thee, koffie te drinken, of een praatje te maken. Een aantal keren was er een deskundige aanwezig om desgewenst de buurtbewoners bij te staan met advies. Zo kwam er een advocaat en een computerdeskundige. In de maand december was er het kerstbuffet voor het Statenkwartier. Er was voldoende gelegenheid om elkaar te ontmoeten onder het genot van diverse hapjes. 5. Buurtpastoraat Klarendal In de wijk Klarendal is het wijkproject buurtpastoraat, een oecumenisch project. Namens de Protestantse Gemeente Arnhem participeren Jacob Kooistra en Bep Potjer in de projectraad en denken mee in de ontwikkelingen rondom het project. Er is een diaconaal werker aangetrokken die een start heeft gemaakt met het ontwikkelen van diverse activiteiten. 6. Kerkennacht Tijdens de kerkennacht was er, in samenwerking met het Kruispunt, een diaconale wandeling onder leiding van een dakloze. Een impressie van een wandelaar staat hieronder: Vanaf de Waalse kerk leidt onze dakloze Henk, ons rond langs zijn plekjes. Hij begint stoer te vertellen over het parkje bij de Lauwersgracht. Dat is van hun. Zij worden beboet voor openbare dronkenschap maar ruimen altijd de troep op. Het zijn de scholieren die er een zooitje van maken. Zij worden niet beboet. Mijn zoon, scholier, spreekt ook regelmatig af in wat zij noemen”stadspark”. (Ik zal hem eens vragen hoe hij het vindt) Henk neemt ons mee naar de brug. In de pijlers bevindt zich een prachtige bedstee. Hier slaapt hij regelmatig met twee maten. Zwervers hebben ook spullen. Voor ons lijkt het rotzooi, maar het is een overlevingspakket. Toen ze onlangs werden weggejaagd onder de brug wist Henk zijn spullen gelukkig veilig te stellen. Nu slapen ze verderop bij een krib. Het is een mooie plek met aan de ene kant uitzicht over de weidse rivier en aan de andere kant de Arnhemse binnenstad ingelijst in het frame van de John Frost burg. 6
Ieder ochtend zwemt Henk een paar baantjes in de Rijn. Zo blijft hij schoon. Ook zijn kleren wast hij in het rivierwater. Op de dijk bij Malburgen worden flats gebouwd. Goede kans dat de nieuwe huiseigenaren geen zwervers in hun uitzicht dulden… Henk vertelt zijn levensverhaal. Ooit was hij gewoon getrouwd en had een huis. Toen ging het mis. Door de drank raakte hij alles kwijt en ging zwerven. Kwam naar Arnhem. Zijn dagindeling wordt nu bepaald door de momenten waarop door diverse, vooral kerkelijke instanties, tijdelijk onderdak en voedsel wordt aangeboden. In het Kruispunt komt hij tot rust. Hij heeft het getroffen met zijn maat. Samen kun je ze tegen komen in de stad. Het zijn goede jongens, maar met drank op wat onhandelbaar. Bedenk dan het is hun stad. Zij kunnen nergens anders terecht. 7. Contacten met de wijkdiaconie De wijkdiaconieën en de diaconaal consulenten weten elkaar over en weer goed te vinden. We ontmoeten elkaar in de tweemaandelijkse vergaderingen van het College van Diakenen. Verder is er ook contact per telefoon, mail of af en toe bij de vergaderingen van de wijk. 8. SODBA In het SODBA (Stedelijk Oecumenisch Diaconaal Beraad Arnhem) worden beleid en afspraken gemaakt over financiële aanvragen voor diaconale projecten en incidentele hulpaanvragen. Ook wordt de diaconale bewustwording bevorderd door het uitwisselen van onderlinge informatie. De diaconaal consulenten Margriet Kok en Nancy Spiele nemen deel aan de vergaderingen Het voorzitterschap rouleert en het secretariaat is gevestigd bij het CvD. Aan het SODBA wordt verder deelgenomen door Parochiële Caritas Instelling (PCI) St Eusebiusparochie, de Vincentius Vereniging, de Evangelisch Lutherse Kerk en de Doopsgezinde Gemeente. 9. OKO (Overleg Kerken Overheid) Vertegenwoordigers van de diverse kerken spreken twee maal per jaar met elkaar over belangrijke thema’s die ook de gemeente Arnhem raken. Enkele vertegenwoordigers overleggen weer met beleidsmedewerkers van de gemeente Arnhem. Onderwerpen die aan de orde kwamen zijn: wachtlijsten BAC, bewindvoerders, de vraag of de kerken gemeenschappelijk willen optrekken bij het project Schuldhulpmaatjes. 10. Diversen Er waren door het jaar diverse vragen waarbij de diaconaal consulenten werden ingeschakeld. Bijvoorbeeld een vraag van een mevrouw die graag baby spullen via de diaconie wilde weggeven. Doorgaans verwijzen wij mensen naar de Kledingbank maar soms zijn er redenen dat dit niet kan. Dan gaan wij via ons netwerk tot actie over en bemiddelen we om zo de kleren bij een gezin te brengen. Ook zijn we weleens de schakel om iemand tijdelijk onderdak te geven. Om allerlei redenen zijn dan de gevestigde organisaties niet in beeld.
7
11. Pelgrimsreis Vincent de Paul In de maand oktober nam Margriet Kok samen met diverse religieuzen en leken, deel aan een Pelgrimstocht Vincent de Paul. Vincent de Paul is de patroonheilige van de armen. Tijdens de reis naar Frankrijk was er veel ruimte voor bezinning en bezieling. Tijdens de pelgrimage dachten de tochtgenoten na over wat het betekent om te leven vanuit een diaconale spiritualiteit en over de manier waarop dit vandaag de dag invulling kan krijgen.
8
III
WERKWIJZE VAN HET COLLEGE VAN DIAKENEN
Het moderamen Het moderamen is het dagelijks bestuur van het CvD. Het moderamen vergaderde in 2013 vijf keer. Het moderamen hield zich in 2013 bezig met vaste zaken zoals het voorbereiden van de CvD-vergaderingen, het toetsen van de verstrekte financiële steun, de algemene financiën, beleidsontwikkeling, etc.. Er is o.a. gesproken over: geldwerving, het project Walburgiskerk, project Statenkwartier Voormekaar, Project Schuldhulpmaatje en besteding zendingsgelden 2013. Het College van Diakenen In het CvD zitten de moderamenleden en afgevaardigden uit diverse wijkgemeenten, te weten: Diaconessenkerk, Siongemeenschap, Bethlehemkerk, Salvatorkerk, Oecumenische Geloofsgemeenschap De Regenboog, Elden/De Kandelaar, Opstandingskerk, de Rank/Bonifatius en Parkstraatgemeente. Elke wijkkerk van de Protestantse Gemeente Arnhem heeft enkele diakenen, zij vormen de wijkdiaconie. Het CvD kwam in 2013 zeven keer bij elkaar. In het CvD werden diaconale inhoudelijke zaken besproken (zoals in hoofdstuk I beschreven). Ook werden de besluiten van het moderamen doorgenomen en gefiatteerd. In het eerste gedeelte van de vergadering diepten we een onderwerp uit. Zo kwamen o.a. aan de orde: - De projecten van de wijkdiaconieën; - Gescheiden inzameling van financiële middelen voor kerk, diaconie en zending; - Wijkgerichte activiteiten; - Schulddienstverlening; - Beleidsnota PGA ‘ het geloof is voor iedereen’ - Formuleren van uitgangspunten voor de bestemming van de zendingsgelden. Tot aan 2013 werden de zendingsgelden ‘blind’ overgemaakt aan Kerk in Actie. Besloten is om meer te sturen op de bestemmingen. Met name Han Hoekstra hamerde er op dat er niet alleen voor sexy glossy projecten moest worden gekozen, maar ook voor projecten die minder de aandacht trokken. Ook formuleerde hij het uitgangspunt trouw zijn en blijven aan de kwetsbare mens. Deze uitgangspunten werden onderdeel van de notitie Bestemming zendingsgelden 2013. De werkgroep financiële steun Deze werkgroep van vier gemeenteleden, te weten Danielle Kreeft, Nico Lensen (na 20 jaar opgevolgd door Gerrit de Graaf), Bep Potjer, Jan Siert Wiersema en de diaconaal consulenten Alie Teunissen van Manen en Nancy Spiele vergadert één keer per maand. In het jaar 2013 werden in negen vergaderingen 350 vragen om financiële steun besproken. Twee korte omschrijvingen van behandelde aanvragen: - Een jongeman is drie jaar dak- en thuisloos geweest. Nu is hij uit detentie en wil weer naar school of gaan werken. Er wordt een uitkering aangevraagd. Dit duurt enige tijd. Ter overbrugging krijgt de man € 30 voor twee weken boodschappen. - Een vrouw is door de overstap van WW uitkering naar de bijstand in financiële problemen gekomen. De vrouw is moeder van een jongen van 13. De verplichte excursies voor school drukken zwaar op het budget. Ter overbrugging tussen beide uitkeringen krijgt de vrouw€ 150 leefgeld en € 30 voor een excursie. 9
Rondom financiële ondersteuning worden aanvragen ingediend door o.a. Rijnstad Arnhem, het jongerenwerk Pactum-Rijnside, Iriszorg (Crisisopvang en het Dienstencentrum voor dak- en thuislozen, het buurtpastoraat Klarendal, Pro Persona, het Kruispunt, Lindenhout, Leger des Heils, Gemeente Arnhem en het RIBW. Opvallend is dat het aantal aanvragen flink is toegenomen. Ook het totaalbedrag dat is besteed is toegenomen t.o.v. van de voorgaande jaren. Relatief kleine bedragen worden gegeven voor leefgeld. Vaak is één week leefgeld niet voldoende maar wordt er een verlenging tot maximaal vier weken gevraagd. Het valt op dat kleine zelfstandigen vaker een beroep op ons doen via het maatschappelijk werk. Ook neemt het aantal aanvragen toe die te maken hebben met foutieve beslagleggingen op uitkeringen en toeslagen. Aanvragen voor individuele financiële steun In 2013 kwamen 350 vragen om financiële steun binnen. Hieronder staat een overzicht met de mogelijkheid tot vergelijking met voorgaande jaren.
10
De werkgroep onderhoud gebouw De werkgroep bestaat uit de dhr. Wim van Drie, adviseur in de bouwsector, de penningmeester Jan van der Heijden en de diaconaal consulent/bureausecretaris Nancy Spiele. De werkgroep bekijkt elk jaar of er onderhoudswerkzaamheden aan het pand Zijpendaalseweg moeten worden uitgevoerd. Dit jaar is de stenen trap aan de voorkant van het pand hersteld. Publiciteit De moderamenleden, de diaconaal consulenten, de leden van de werkgroep financiële steun en elke wijkdiaconie schrijven regelmatig over diaconale onderwerpen in Kerkperspectief (het blad van de Protestantse Gemeente Arnhem). Er wordt regelmatig een CvD-nieuwsbericht onder alle diakenen, diaconaal medewerkers, predikanten, leden van de Algemene Kerkenraad en belangstellenden verspreid met diaconale zaken die de aandacht verdienen. Diaconaal consulent Margriet Kok heeft enkele lezingen verzorgd. Zo sprak zij op de diaconale impulsdag van de Eusebiusparochie over de zaligspreking ‘Zalig zijn de barmhartigen’. 11
Inkomsten en uitgaven Nieuwe manier van geldwerven diaconie. In december 2012 besloot de Kerkenraad van de PGA om de actie Kerkbalans anders op te zetten dan voorgaande jaren. Verwerving van financiële middelen voor kerk, diaconie en zending via de actie Kerkbalans vond vanaf 2013 gescheiden plaats. Deze beslissing overviel ons. Op korte termijn moest het nodige georganiseerd worden, om de gemeenteleden te informeren, de afstemming met diverse mensen en het organiseren van een speciale voor de diaconie en de zending in mei 2013. Ook is de oudejaarscollecte is voor de diaconie bestemd. Voor de cijfers over inkomsten en uitgaven van het CvD en de afzonderlijke wijkdiaconieën verwijzen we u naar de jaarrekening 2013.
12
SAMENSTELLING CvD In 2013 hadden de volgende personen zitting in het CvD: moderamen: Voorzitter
Dhr. Jacob Kooistra
Secretaris
Dhr. Gerrit de Graaf
Penningmeester
Dhr. Jan v.d. Heijden
Leden
Dhr. Ds. Han Hoekstra Mevr. Edith Peters afgetreden medio juni
Als adviseurs zijn aan het CvD toegevoegd: Diaconaal consulent
Mevr. Alie Teunissen van Manen
Diaconaal consulent
Mevr. Margriet Kok
Diaconaal consulent/
Mevr. Nancy Spiele
Bureausecretaris
Deelname vanuit de wijken: De acht deelnemende (wijk)diaconieën en vertegenwoordigers zijn: Diaconessenkerk
Mevr. Hilda van Vliet
Sionkerk
Mevr. Alie Schregardus
Opstandingskerk
Mevr. Inge van Hemert
Bethlehemkerk
Mevr. Marty te Brake
Salvatorkerk
Dhr. Egon Kooi/ mevr. Mimi Averesch
Elden/ De Kandelaar
Dhr. Gerrit de Graaf
De Rank
Dhr. René Vos
Parkstraatkerk
Mevr. Conny van der Loo
13
SLOT
‘Je verstilt bij het zien van het bekende tafereel, dat op een meesterlijke wijze is uitgebeeld. Blijft het bij het zien en stil worden?’ Deze woorden stonden aan het begin van het verslag. Wij hopen dat het niet blijft bij zien en stil worden.
Arnhem, april 2014 Namens het moderamen CvD Jacob Kooistra Voorzitter 14
Diaconaal bureau Zijpendaalseweg 57 6814 CD Arnhem 026-3512201
[email protected] 15
