BERICHTEN. VGN Kennisbeleidsplan Academie voor Zelfstandigheid

BERICHTEN

De VGN heeft haar

VGN Kennisbeleidsplan 2016-2018

2) Zorgprogramma’s

ken n isbeleidspla n

voor specifieke doel-

voor de periode 2016-

groepen in aanslui-

2018 vastgesteld. De inzet blijft om met kennis

ting op de vernieuwing van het kwaliteitskader;

bij te dragen aan zorgverbetering. Het primaat

3) Vernieuwingsagenda rond beroepen in de

van het kennisbeleid ligt bij de lidinstellingen

WMO/jeugd en WLZ;

en de rol van de VGN is aanvullend en onder-

4) Kennismanagement via het Kennisplein

steunend. Daartoe wordt onderzoeksbeleid,

Gehandicaptensector, de VGN e-learnshop,

kennismanagement en opleidingsbeleid ge-

de masterclass kennismanagement en de

voerd.

masterclass wetenschappelijk onderzoek;

Dit kennisbeleidsplan benoemt als kernopga-

5) Zichtbaarheid van de professionaliteit van

ven: zorgvernieuwing, de arbeidsmarkt en het

de branche via de Gehandicaptenzorgprijs,

voorzien in een duurzame kennisinfrastruc-

invitationals, netwerkbijeenkomsten en de

tuur. De komende jaren werkt de VGN aan de

jaarlijkse nieuwsbrief special kennisbe-

volgende speerpunten:

leid.

NPG ‘Gewoon Bijzonder’ met passende 1)

De publieksversie van het Kennisbeleidsplan

kennisinfrastructuur via het Kennisplein

is te vinden op www.vgn.nl onder het thema

Gehandicaptensector;

kennisbeleid.

In maart 2015 startte de

Academie

voor

Academie voor Zelfstandigheid

zelfstandigheid (www.

vervolg voor mensen voor wie MBO niveau 1 niet haalbaar is. Dit

zelfstandigzijn.nl) in

is een groot hiaat in

samenwerking met ‘s Heeren Loo de cam-

onze ‘gelijke kansen biedende’ samenleving,

pagne ‘Leerkansen voor iedereen!’. Deze cam-

zeker aangezien de doelgroep op die leeftijd

pagne vraagt aandacht voor de geringe kansen

nog lang niet uitgeleerd is. Volwassenen met

die mensen met een beperking hebben om

een beperking willen een volwaardige plaats

vaardigheden te krijgen om een zo zelfstandig

in de samenleving hebben en zelfstandig

mogelijk bestaan te leiden.

hun beslissingen nemen. Daarom moet de Nederlandse overheid maatregelen nemen om

In Nederland houdt het speciaal onderwijs

mensen met een verstandelijke beperking in

voor mensen met een beperking op hun 18e

staat te stellen zichzelf verder te ontwikkelen.

levensjaar op. De opleidingsstructuur in

Dit is zowel een individueel als een maat-

Nederland biedt geen mogelijkheden voor

schappelijk belang: door ontwikkeling kan de

56

ntz nr. 1 - 2016 © 2016 Koninklijke Van Gorcum

berichten

zelfredzaamheid vergroot worden en daarmee

derwijsmogelijkheid komt voor mensen met

de participatie in de samenleving verbeterd.

een verstandelijke beperking ouder dan 18

De overheid moet daarvoor een Persoonlijke

jaar.

Ontwikkelings Voucher introduceren, waar-

Als u de ontwikkeling van een dergelijk lande-

mee bij een organisatie van eigen keuze leer-

lijk dekkend netwerk ondersteunt onderteken

trajecten ingekocht kunnen worden.

dan vóór 16 april de petitie op https://petities. nl/petitions/leerkansen-voor-iedereen-ook-

Na het succes bij ROC Harderwijk is het stre-

voor-mensen-met-een-beperking-na-het-18e-

ven dat er aan elke ROC in Nederland een on-

levensjaar.

Op 1 maart 2016 pro-

Promotie Jannelien Wieland

patiëntengroepen is

moveerde Jannelien

belangrijk vanwege

Wieland,

de mogelijke impli-

psychia-

ter bij GGZ Rivierduinen / Kristal Centrum

caties voor diagnostiek en behandeling.

stan de lijke beperking, op Psychiatrie en Ver

Vervolgens werd verder ingezoomd op per-

het proefschrift Psychopathology in borderline

soonlijkheidsstoornissen bij deze drie groe-

intellectual functioning. Explorations in secon-

pen. Zwakbegaafden werden veel vaker ge-

dary mental health care.

diagnosticeerd met een persoonlijkheids-

Het proefschrift begint met een inleiding over

stoornis (vooral borderline). Verder worden

het begrip zwakbegaafdheid en het belang

de resultaten beschreven van een studie bij

van een hernieuwde aandacht voor wat dat

224 personen (LVB of zwakbegaafd) naar de

betekent. Het betreft hier een kwetsbare en

toepasbaarheid van een veel gebruikte vra-

grote groep mensen waarbij psychische pro-

genlijst in de psychiatrie, de Brief Symptom

blemen vaak onvoldoende herkend worden. In

Inventory (BSI), bij mensen met een lager IQ;

Nederland hebben volgens het SCP ongeveer

een vragenlijst met diverse subschalen die veel

2,2 miljoen mensen een IQ tussen 70 en 85 en

symptomen in kaart brengt. Deze schaal bleek

door allerlei maatschappelijke ontwikkelingen

voor de onderzochte doelgroep betrouwbaar

zijn hun zorgvragen sterk toegenomen.

en goed bruikbaar. Met deze lijst werden voor

Vervolgens wordt een beschrijving gegeven

een groep zwakbegaafde patiënten met een de-

van verschillende psychiatrische stoornis-

pressieve of posttraumatische stress-stoornis

sen bij zwakbegaafde poliklinische patiënten

de scores vergeleken met die van mensen in

bij Kristal, die werden vergeleken met licht

de ‘reguliere’ psychiatrische zorg en mensen

verstandelijk beperkte en normaal begaafde

met een LVB. Er werden duidelijke verschil-

patiënten bij ggz Rivierduinen. Het herken-

len gevonden, maar die waren nog niet goed

nen en vergelijken van deze verschillende

verklaarbaar. Tot slot werd een verkennende

ntz nr. 1 - 2016

57 © 2016 Koninklijke Van Gorcum

berichten

studie beschreven naar het verband tussen

Verder heeft de gebleken bruikbaarheid van de

geslacht, leeftijd, IQ en cluster B persoon-

BSI bij zowel mensen met een hoger als lager

lijkheidsstoornissen en behandeluitkomsten

IQ de onderzoeksmogelijkheid middels ROM

bij poliklinische patiënten met stemmings-,

duidelijk vergroot, bijvoorbeeld door het ge-

angst- en somatoforme stoornissen. Heel

bruiken van BSI-symptoomprofielen als voor-

voorzichtig (i.v.m. de kleine onderzoeksgroep)

spellers voor het effect van een behandeling.

kan gesteld worden dat vrouwen, jong volwas-

Om de complexe interactie tussen zwakbe-

senen en patiënten met een comorbide cluster

gaafdheid,

B persoonlijkheidsstoornis minder goed rea-

psychosociale problemen adequaat en tijdig

geren op behandeling; zwakbegaafd of LVB,

aan te pakken is een actieve opsporing van

dat maakte niet uit. Er zijn dus aanpassingen

zwakbegaafdheid (en LVB) van groot belang.

in de gebruikelijke behandelingen nodig voor

Professionals dienen hier meer oog voor

deze groepen patiënten. Kleine concrete stap-

te krijgen en tevens te kunnen beschikken

pen, veel herhaling en meer aandacht voor ge-

over de juiste vaardigheden voor de hulpver-

neralisatie lijken in elk geval van belang. Een

lening aan deze doelgroep. In dat kader is

groter vervolgonderzoek is nodig om nader te

Jannelien Wieland ook betrokken bij een mul-

onderzoeken wat van invloed is op de behan-

tidisciplinaire werkgroep Generieke module

deling.

‘Psychische stoornissen en LVB’.

‘Beter af met minder:

Bewust gebruik psychofarmaca

bewust gebruik psychofarmaca’

is

psychiatrische

stoornissen

met minder: bewust gebruik

het

en

psychofar-

maca’ is om het on-

nieuwe landelijke programma om bewuster

eigenlijk gebruik van psychofarmaca terug

om te gaan met ‘gedragsmedicatie’ bij mensen

te dringen. Vilans werkt daarin samen met

met dementie of een verstandelijke beperking.

onderzoekers van het UMCG en het Centrum

Cliënten in de ouderen- en gehandicapten-

Verstandelijke Beperking en Psychiatrie. Het

zorg krijgen regelmatig psychofarmaca ofwel

programma verzorgt ook de monitoring van

gedragsmedicatie als ze probleemgedrag ver-

het proces en het effect bij de 30 organisaties

tonen. Vaak onnodig, want er zijn voldoende

van het actieprogramma. Een congres op 22

alternatieven beschikbaar. Uit een pilot die

januari vormde de aftrap voor dit traject. 250

Vilans eerder deed met vier organisaties bleek

artsen, psychologen, orthopedagogen, bestuur-

dat het af bouwen van psychofarmaca met veel

ders, beleidsmakers, zorgprofessionals, mede-

minder problemen gaat dan vaak van te voren

werkers van zorgkantoren en mantelzorgers

verwacht.

kwamen bij elkaar voor de startbijeenkomst.

Doel van het nieuwe programma ‘Beter af

Zie voor meer informatie: www.vilans.nl

58


berichten

Het ‘Ik Boekje’ van

Jenneke van VeenVerbeterprijs

ënt beter begrijpen,

gehandicaptenzorg-

dat de cliënt zich be-

organisatie Pameijer

ter begrepen voelt en

is gekozen als beste kwaliteitsverbetering in de

wordt erkend in zijn emoties en wensen. Zie

gehandicaptenzorg. Dat maakte juryvoorzitter

voor meer informatie: www.ikboekje.nl.

Jenneke van Veen bekend tijdens de uitreiking

‘De jury was vooral getroffen door het effect

van de naar haar vernoemde Verbeterprijs op

van deze ogenschijnlijk simpele digitale up-

woensdag 25 november 2015.

grade van het aloude heen-en-weer-schriftje’.

Het Ik Boekje is een app, waarin informatie

In de Jenneke van Veen-Verbeterkrant (www.

wordt verzameld over de manier waarop een

vgn.nl) vindt u artikelen, interviews en een

kind of jongere met een ernstig meervoudige

overzicht van alle ingezonden projecten die

beperking zich emotioneel uit. Doel van de

hebben meegedongen naar de Jenneke van

app is dat zorgverleners en verwanten de cli-

Veen-Verbeterprijs 2015.

De Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland

Ding mee naar de Gehandicaptenzorgprijs 2016

(VGN) organiseert de

ander.

Aanmelden

kan via de VGN website: www.vgn.nl.

zesde editie van de Gehandicaptenzorgprijs.

Daarbij gelden wel inzendingscriteria, zoals

De prijs wordt uitgereikt voor ‘het beste prak-

dat het om een afgerond praktijkproduct moet

tijkproduct’. De winnaar wint een geldbedrag

gaan en inhoudelijke beoordelingscriteria, die

van € 10.000,- en een kunstwerk. Voor de twee

door een vakjury worden getoetst.

andere genomineerden is er een aanmoedigingsprijs van € 2.500,-.

Kennisbeleid

De VGN roept mensen op om na te denken

De VGN organiseert de Gehandicaptenzorgprijs

over wie in aanmerking kan komen voor de

in het kader van haar kennisbeleid om gehan-

Gehandicaptenzorgprijs 2016. Voorbeelden

dicaptenzorginstellingen te stimuleren tot

van praktijkproducten zijn: een handreiking,

kennisontwikkeling, kennisverspreiding en

richtlijn, methodiek, leerboek, app, spel, etc.

verdere professionalisering van de medewerkers.

Aanmelden Kandidaten kunnen zichzelf aanmelden, maar kunnen ook worden voorgedragen door een

ntz nr. 1 - 2016


berichten

Uitreiking Ds. Visscherprijs 2016 Op donderdagmiddag 17 maart 2016 wordt voor de elfde keer de Ds. Visscherprijs uitgereikt. De prijs wordt eenmaal in de twee jaar toegekend aan de schrijver van een uitermate waardevolle dissertatie in het belang van mensen met een verstandelijke beperking, verdedigd aan een Nederlandse of Vlaamse universiteit. Naast de hoofdprijs van € 10.000 voor de winnaar krijgen de twee andere genomineerden beiden een prijs van € 3.000. De prijs is een initiatief van het Ds. J.A. Visscherfonds i.s.m. het Nederlands Tijdschrift voor de Zorg aan mensen met verstandelijke beperkingen (NTZ) en uitgeverij Koninklijke Van Gorcum. De jury bestaat uit: Prof.Dr. Petri Embregts (voorzitter), Drs. Ruud Geus (jurysecretaris), Drs. Paul Goderis (bestuurslid Ds. Visscherfonds), Prof.Dr. Bea Maes, Dr. Sandra Mergler, Dr. Xavier Moonen en Em.Prof.Dr. Henny van Schrojenstein Lantman - de Valk. In totaal werden 17 proefschriften ingediend met een grote verscheidenheid aan onderwerpen. De genomineerden voor de prijs zijn, in alfabetische volgorde: Dr. Kirsten van den Bosch (Groningen), Safe and Sound. Soundscape research in special needs care Dr. Ellen Grootegoed (Amsterdam), Dignity of Dependence. Welfare State Reform and the Struggle for Respect Dr. Sara Nijs (Leuven), EXPER IENCE TOGETHER. Peer interactions in persons with profound intellectual and multiple disabilities De bekendmaking en uitreiking van de prijzen zullen plaatsvinden in de Geertekerk, Geertekerkhof 23, 3511 XC Utrecht Programma 14.00: Ontvangst met thee en koffie 14.30: Welkomstwoord door Dr. Ad Lansink, voorzitter van het Ds. J.A. Visscherfonds 14.45: Korte presentaties door de drie genomineerden 15.45: Muzikaal intermezzo

60


berichten

16.00: De Ds. Visscherlezing getiteld “De toekomst van de solidariteit” zal gehouden worden door Jan Marijnissen, voormalig partijleider en fractievoorzitter in de Tweede Kamer van de SP. 16.45: Samenvatting juryrapport en bekendmaking van de winnaar door de juryvoorzitter Prof. Dr. Petri Embregts 17.00: Dankwoord, receptie en borrel Aanmelden en informatie Belangstellenden zijn van harte welkom. De toegang tot de bijeenkomst is gratis. Graag aanmelden via de website: www.ntzonline.nl (ds. Visscherfonds). Daar staan naast het programma o.a. ook de samenvattingen van alle 17 ingestuurde proefschriften. Voor meer informatie of aanmelding kunt u ook contact opnemen met de jurysecretaris: Drs. R.F.B. Geus, 030-6923494 of mailen naar: [email protected]

Nominaties Ds. Visscherprijs 2016 Samenvattingen van de 3 proefschriften - in alfabetische volgorde van de drie kandidaten Dr. Kirsten van den Bosch

onderzoek gestart met de formulering van een

Safe and Sound

theoretisch kader. Dit kader is gebaseerd op

Soundscape research in special needs care

onderzoek naar ongewenst geluid (noise) bij

(RU Groningen, 29 oktober 2015)

personen zonder beperkingen. Dit onderzoek laat zien, dat dit geluid nadelige gevolgen voor

Dit proefschrift betreft de invloed van de au-

het welzijn kan hebben, zoals een verhoogd ri-

ditieve (leef)omgeving op personen met (zeer)

sico op hart- en vaatziekten, slaapstoornissen,

ernstige verstandelijke (en meervoudige) be-

oorsuizen en concentratieproblemen. Wij ver-

perkingen (EVMB). De bij hen frequent voor-

onderstellen dat bij personen met EVMB deze

komende visuele beperkingen en hun vermin-

nadelige effecten van ongewenst geluid opval-

derde cognitieve vermogens, maken hen in het

lend sterk zullen zijn vanwege de combinatie

bijzonder af hankelijk van geluid bij het begrij-

en ernst van hun beperkingen.

pen van hun omgeving. Toch is, ondanks het grote belang van auditieve informatie, onder-

Tot nu toe heeft onderzoek naar geluid zich

zoek naar de invloed van de auditieve omge-

vooral gericht op de akoestiek, zoals de luid-

ving op hun welbevinden, beperkt.

heid (in decibellen) of nagalmtijd van het geluid. Wij richten ons echter op de soundscape

Vanwege het gebrek aan kennis rondom dit

benadering, die benadrukt hoe auditieve om-

onderwerp bij deze specifieke doelgroep is het

gevingen worden begrepen en ervaren door de

ntz nr. 1 - 2016


berichten: nominaties ds. visscherprijs 2016

luisteraar. Soundscape onderzoek gaat verder

waakzaam te zijn in (potentieel) gevaarlijke si-

dan de focus op akoestiek en de nadelige ef-

tuaties. Afwijkingen hiervan in de vorm van

fecten op de gezondheid, maar volgt een meer

onbekende of onverwachte geluiden leiden tot

holistische benadering, gericht op de (subjec-

een lage voorspelbaarheid en een gevoel van

tieve en toegeschreven) betekenis van geluid.

onbehagen en onveiligheid. In dat geval is de

In dit onderzoek geldt de aanname dat het me-

auditieve omgeving niet ‘hoorbaar veilig’. Het

ten van de akoestische eigenschappen van een

constante onbewuste proces van het schatten

bepaalde omgeving minder belangrijk is dan

van hoorbare veiligheid in complexe auditieve

het begrijpen van hoe die omgeving een per-

omgevingen en de bijbehorende (in)spanning,

soon emotioneel beïnvloedt. Op basis van de

zal de cognitieve vermogens van mensen met

dynamische wisselwerking tussen de beoorde-

(zeer) ernstige verstandelijke en meervoudige

ling van soundscapes en de gemoedstoestand

beperkingen te boven gaan. Dit kan bijdragen

(of: core affect) van mensen, definiëren we ver-

aan het ontstaan en/of in stand houden van

volgens een taxonomie van soundscapes. De

bijvoorbeeld probleemgedrag of onbegrepen

belangrijkste eigenschappen van zowel sound-

reacties.

scapes als core affect zijn pleasantness en eventfulness. Door deze te combineren ontstaat een

Om de validiteit en toepasbaarheid van het

classificatie van vier kwalitatief verschillende

theoretisch kader te testen, hebben we een

soorten soundscapes, namelijk: Levendig,

focusgroep-studie opgezet voor professionals

Kalm, Saai en Chaotisch.

die werkzaam zijn in de langdurige zorg voor personen uit de eerdergenoemde doelgroep.

Een belangrijk aspect van geluid is het con-

De resultaten bevestigden het theoretisch ka-

cept ‘hoorbare veiligheid’. Dit speelt een es-

der en de hypothese dat geluid belangrijk is bij

sentiële rol bij de beoordeling van soundscapes

het vaststellen van een sense of place en gedrag

en het vormen van een sense of place. Geluid

kan beïnvloeden.

informeert ons namelijk over onze omgeving en helpt ons bij het vormen van een sense of

Vervolgens hebben we een studie uitgevoerd

place (‘Waar ben ik?’ en ‘Wat gebeurt er?’). De

waarin is aangetoond dat er inderdaad een

belangrijkste evolutionaire functie van het ge-

relatie bestaat tussen de auditieve omgeving

hoor is daarbij de waarschuwingsfunctie: ‘Is

en de gemoedstoestand (in termen van core af-

het hier veilig’? Op basis van een sense of place

fect) van 36 personen met een ernstige of zeer

kunnen mensen normaliter een verwach-

ernstige verstandelijke en visuele beperking,

tingspatroon vormen en anticiperen op wat

woonachtig in vier verschillende zorginstel-

gaat komen. Verwachtingspatronen maken

lingen in Nederland. Voor dit deel van het

het makkelijker de complexe wereld om ons

onderzoek is een interventie-georiënteerde as-

heen te hanteren en als de veiligheid van een

sessment procedure ontwikkeld: de Assessment

omgeving kan worden geschat (gehoord) stelt

Auditieve Omgeving. Observaties werden uitge-

dit een individu in staat om te ontspannen of

voerd door persoonlijk begeleiders, op meer-

zich tot andere zaken te richten in plaats van

dere momenten gedurende een hele dag. Met

62



behulp van een scoringsysteem werden zo-

zorgt dat persoonlijk begeleiders zich meer in

wel de stemming van de participanten als de

staat voelen om verbeteringen in de auditieve

kwaliteit van de auditieve omgeving in kaart

omgeving door te voeren. Een toegenomen be-

gebracht. In totaal betrokken we 149 obser-

wustwording over de rol van geluid speelt hier-

vaties van ieder 10 minuten in een multilevel

bij mogelijk een mediërende rol. Bovendien

regressie analyse. De resultaten toonden een

tonen de resultaten de onmiddellijke en sterke

positieve relatie tussen de waargenomen mate

effecten aan van de auditieve omgeving op de

van pleasantness en eventfulness van de audi-

gemoedstoestand en het (probleem)gedrag. Ze

tieve omgeving en de gemoedstoestand van

bieden daarmee ondersteuning voor het mo-

de participanten. Deze resultaten suggereren

gelijke succes van op geluid gebaseerde inter-

dat een verbeterde auditieve omgeving ook de

venties.

gemoedstoestand van personen met een ernstige of zeer ernstige verstandelijke en visuele

In de vierde en laatste studie van het proef-

beperking zou kunnen verbeteren.

schrift onderzochten we de effecten van verschillende auditieve omgevingen op het core

Om de oorspronkelijke (papieren) versie van

affect van 13 participanten met (zeer) ernstige

de Assessment Auditieve Omgeving eenvou-

verstandelijke beperkingen en probleemge-

diger in gebruik te maken voor persoonlijk

drag. We boden de participanten in een spe-

begeleiders en efficiënter te maken voor on-

ciale kamer samen met hun persoonlijk be-

derzoeksdoeleinden, is deze gedigitaliseerd

geleiders, één van vijf verschillende auditieve

als

MoSART

omgevingen aan: stadsgeluiden, natuurgelui-

(Mobile Soundscape Appraisal and Recording

den (bos of strand), rustige muziek of stilte.

Technology). We hebben een studie uitgevoerd

De persoonlijk begeleiders observeerden bij

waarbij deze applicatie gedurende een periode

binnenkomst en na afloop van de soundscape

van vier weken is geïmplementeerd door 13

sessies het core affect van de participanten.

persoonlijk begeleiders. Zij voltooiden 170 me-

Analyses van deze observaties toonden aan dat

tingen van de kwaliteit van auditieve omgevin-

de participanten in alle condities een positie-

gen binnen een dagbestedingscentrum voor

vere, meestal ontspannen gemoedstoestand

personen met een (zeer) EVMB, gespeciali-

lieten zien. Dit kan een indicatie zijn dat deze

seerd in probleemgedrag. Analyses lieten een

geluidsomgevingen een verbetering waren ten

verbetering van de kwaliteit van de auditieve

opzichte van de normale dagelijkse auditieve

omgeving zien, met een toename van leven-

omgeving.

een

smartphone-applicatie:

dig beoordeelde soundscapes. Bovendien ging deze verbetering gepaard met een significante

Het voornaamste resultaat van dit proefschrift

afname van negatieve stemmingen en van de

is de bevestiging van het belang van de kwa-

ernst van stereotype gedrag bij 15 participan-

liteit van de auditieve omgeving in residenti-

ten. De resultaten ondersteunen niet alleen

ële voorzieningen voor personen met (zeer)

het theoretisch kader, maar tonen aan dat het

EVMB voor het verbeteren van hun kwaliteit

werken met deze assessment procedure ervoor

van leven. In dat kader gaan we in op de im-

ntz nr. 1 - 2016



plicaties voor de zorgpraktijk met betrekking

in veiligheid, zijn zelfs opvallende geluiden

tot hoorbare veiligheid, sociale interacties,

binnen deze rust niet zo storend. Maar als er

audiovisuele media als vrijetijdsbesteding,

weinig indicatoren van veiligheid waarneem-

akoestiek en het vergroten van het bewustzijn

baar zijn (bijvoorbeeld door het maskerende

in de gehele organisatie. Personen met een (Z)

geluid van de airconditioning) of als actieve

EVMB zijn af hankelijk van de oplettendheid

indicatoren van onveiligheid hoorbaar zijn

van de begeleiders om invloed uit te kunnen

(bijvoorbeeld de geluiden van angstige perso-

oefenen op hun omgeving of hun voorkeuren

nen of luide, ‘dreigende’ machines), dan wordt

te kunnen uiten. Daarom is het belangrijk dat

iedereen (EVMB of niet) gedwongen alerter te

de persoonlijke begeleiders ervoor zorgen dat

zijn en meer aandacht te hebben voor (de nega-

alle aspecten van de leefomgeving van perso-

tieve aspecten van) de auditieve omgeving en

nen met een EVMB van goede kwaliteit zijn,

de activiteiten die er deel van uitmaken. Om

in het bijzonder ook de auditieve omgeving.

positief gedrag en een positieve stemming

Men dient te streven naar hoorbare veiligheid.

mogelijk te maken, is het van belang de auditieve omgeving hierop af te stemmen. Er zal

In de residentiële zorg is de auditieve omge-

steeds vanuit een holistische benadering naar

ving vaak onvoorspelbaar en ongecontroleerd,

de samenhang tussen gedrag en geluid geke-

omdat de leden van de woongroep geluiden

ken moeten worden: het ene aspect is niet te

maken of soms emotioneel zijn, personeel met

begrijpen zonder het andere.

elkaar overlegt, en omdat er vaak achtergrondgeluid is, zoals van een radio, cd-speler of tele-

Wij concluderen dat het optimaliseren van

visie. Een auditieve omgeving die niet is afge-

de auditieve (leef)omgeving in de langdurige

stemd op de individuele kenmerken van perso-

zorg (zoals residentiële voorzieningen voor

nen met (Z)EVMB zal snel leiden tot ongemak

personen met (zeer) ernstige verstandelijke

en een hogere kans op probleemgedrag, zoals

en meervoudige beperkingen) belangrijk is

zichzelf terugtrekken uit de omgeving, zich-

om de best mogelijke zorg te kunnen bieden

zelf pijn doen, of reageren op een verbaal of

en zo het welzijn van de bewoners te bevorde-

fysiek agressieve manier. Er is behoefte aan

ren. Het vergroten van het bewustzijn onder

omgevingen die minimaal complex zijn, maar

het personeel en het internaliseren van deze

voldoende positieve indicatoren van veiligheid

problematiek door zorgorganisaties zijn be-

en genoeg gedragsmogelijkheden bevatten,

langrijke basisvoorwaarden om de genoemde

zodat de gebruikers van deze omgevingen

aanbevelingen succesvol te kunnen imple-

optimaal kunnen ontspannen en (on)bewust

menteren. Zolang de kwaliteit van de auditieve

hun aandacht richten op een onderwerp naar

omgeving over het hoofd wordt gezien, zal de

keuze. Idealiter zou de hele omgeving voor

suboptimale auditieve omgeving een belang-

deze doelgroep altijd positieve indicaties van

rijke negatieve invloed hebben op het fysiek

veiligheid bieden. Als de algehele situatie dui-

en psychisch welzijn van de bewoners. Het

delijk indicatief is voor veiligheid door hoor-

creëren van een geoptimaliseerde auditieve

bare activiteiten die alleen worden uitgevoerd

omgeving in de woonomgeving van personen

64



met (Z)EVMB maakt bovendien efficiëntere

Dr. Ellen Grootegoed

ondersteuning mogelijk, want als een audi-

Dignity of Dependence

tieve omgeving als niet storend wordt erva-

Welfare State Reform and the Struggle for

ren, wordt minder tijd en energie besteed aan

Respect

miscommunicatie en negatieve aandacht. Het

(Universiteit van Amsterdam, 18 december

creëren en onderhouden van een positieve au-

2013)

ditieve omgeving moet daarom onderdeel worden van de verantwoordelijkheden van inter-

Een uitgebreide verzorgingsstaat waarin bur-

disciplinaire teams met onder andere artsen,

gers worden verzorgd van wieg tot graf lijkt

ergotherapeuten en gedragswetenschappers.

verleden tijd. De naoorlogse opbouw en uit-

Gevoeligheid en voorkeur voor bepaalde ge-

bouw van sociale zekerheden worden steeds

luiden horen thuis in persoonlijke dossiers en

minder gezien als een toekomstbestendig sys

de begeleiders moeten worden opgeleid om op

teem.

een juiste manier met de auditieve omgeving om te kunnen gaan.

Toenemende onzekerheid op de arbeidsmarkt, een vergrijzende bevolking, de stijgende ar-

Het is belangrijk dat zorgprofessionals, maar

beidsparticipatie van vrouwen, een globalise-

ook onderzoekers, zich realiseren dat deze

rende economie; allemaal nieuwe sociale ri-

personen niet kunnen vragen of de radio wat

sico’s die volgens Europese overheden vragen

zachter mag, en ook niet weg kunnen lopen

om maatschappelijke en bestuurlijke vernieu-

wanneer het geluid hen te veel wordt. Het is

wing. Government moet plaatsmaken voor

de taak van de dagelijks begeleiders om te her-

governance, waarin samenwerking tussen

kennen wat een veilige auditieve omgeving

publieke en private partijen voorop staat. Zo

voor de cliënten is, en het is de taak van het

ook de Nederlandse overheid die haar burgers

management om dit te faciliteren.

oproept om meer eigen verantwoordelijkheid te dragen voor werk en inkomen, gezondheid, zorg, welzijn en de wijk. Deze vormen van ‘actief’ burgerschap zouden burgers minder af hankelijk maken van de overheid, en bovendien bijdragen aan een betere, democratische, zelfsturende samenleving. Met name in de langdurige zorg betekent dit moreel appèl op burgers een drastische wijziging van voorgaand beleid. Lange tijd stond Nederland internationaal bekend om haar uitgebreide en toegankelijke zorgvoorzieningen voor chronisch zieken en gehandicapten via de in 1968 ingevoerde Algemene Wet Bijzondere

ntz nr. 1 - 2016



Ziektekosten (AWBZ). Deze collectieve zorg-

Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) in

verzekering is een vorm van ‘passieve’ solida-

2007 hebben Nederlandse gemeenten de taak

riteit: elke werkende burger draagt premies af

gekregen om burgers te bewegen tot en te on-

aan de AWBZ en kan indien nodig een beroep

dersteunen bij deze informele zorg. Voor men-

doen op publiek gefinancierde langdurige

sen met een chronische ziekte of beperking

zorg. In het begin waren de grenzen met de

betekent de nieuwe aanpak dat zij niet meer

eigen verantwoordelijkheid van burgers hel-

als vanzelfsprekend een beroep kunnen doen

der getrokken: de AWBZ vergoedde zorg in

op collectief gefinancierde, langdurige zorg.

een instelling, terwijl de familie zorgde voor

Zij dienen allereerst te kijken naar hun eigen

thuiswonende familieleden met een beper-

mogelijkheden om een zorgvraag te beant-

king of ziekte. Deze scheidslijnen vervaagden

woorden, door zelfhulp of hulp uit het eigen

echter met de toenemende ‘vermaatschappe-

netwerk, alvorens een beroep te doen op de

lijking’ van de zorg vanaf de jaren ’80, waar-

overheid. Volgens de overheid bevordert dit de

door steeds meer zorg buiten de muren van de

‘eigen kracht’ van mensen met een beperking

instelling wordt verleend.

of chronische ziekte. De AWBZ wordt dus niet alleen gezien als een financieel maar ook als

Zorgbehoevenden worden zo in staat gesteld

een moreel probleem: burgers doen te weinig

om zo lang mogelijk ‘zelfstandig’ te wonen

voor elkaar en zorgbehoevenden en burgers

en hun plek in de maatschappij te behouden.

maken te vaak, te veel of zelfs onnodig gebruik

De stapsgewijze verruiming van AWBZ voor

van de publieke zorg, waardoor ze afhankelijk

vergoeding van zorg aan huis beantwoordde

worden van de overheid.

aan dit ideaal, en het leek ook goedkoper. Een groeiende vraag, stijgende kosten en stagne-

De AWBZ moet, zo meent de overheid, alleen

rende welvaart zetten het AWBZ systeem ech-

nog een vangnet zijn voor degenen die geen of

ter steeds meer onder druk en de roep om her-

niet afdoende ‘eigen kracht’ hebben. De her-

vorming van de AWBZ klinkt steeds luider.

ziening van het langdurige zorgstelsel behelst meer dan een hervorming van regels, rechten

Het (huidige en vorige) kabinet meent dat de

en plichten. Burgers worden geconfronteerd

publiek gefinancierde zorg beperkt moet blij-

met een veranderend denken over af hanke-

ven tot degenen die het ‘echt nodig’ hebben.

lijkheid. Waar zorgbehoevenden eerst - door

Dat wil zeggen, mensen met een relatief ern-

de publiek gefinancierde AWBZ - in staat wer-

stig invaliderende aandoening en die vaak

den gesteld zich los te maken van verregaande

lichaamsgebonden zorg behoeven. Zorg voor

af hankelijkheid in de privé-sfeer, wordt er nu

mensen met een relatief lichte beperking zou

verwacht dat zij een toenemend beroep op de

best weer in eigen kring en op eigen kosten

eigen omgeving zien als een blijk van ‘eigen

kunnen worden opgevangen, op basis van

kracht’ en ‘zelfredzaamheid’. De toenemende

‘actieve’ solidariteit: de onderlinge ruil van

selectie aan de poort van de AWBZ betekent

zorg, zonder of met geringe tussenkomst van

dus ook een emotionele hervorming. Immers,

de overheid. Met de invoering van de Wet

burgers moeten opnieuw leren van wie zij

66



welke zorg mogen verwachten, en welke ge-

zorgnorm van toepassing. Daarnaast zijn aan-

voelsnormen daarmee gepaard gaan. Dat geldt

vullende interviews gehouden over gebruike-

indirect ook voor inwonende familie, van wie

lijke zorg bij indieners van bezwaarschriften

wordt verlangd dat zij ‘bovengebruikelijke’

tegen besluiten over AWBZ indicatiestellingen

familiezorg weer als ‘gebruikelijk’ gaan zien.

(n=10) en gebruikers en indicatiestellers van

Dit onderzoek naar de betekenis van de her-

huishoudelijke hulp in de Wmo (n=11).

voming in de langdurige zorg voor burgers gaat daarom niet alleen in op de praktische

Uit het onderzoek onder zorgbehoevenden en

consequenties van een verminderde toegang

hun naasten blijkt dat er sprake is van hoge

tot zorg, maar beziet ook de gevolgen voor de

sociale en emotionele kosten als gevolg van de

emotiehuishouding van zorgbehoevende en

wetswijzigingen. Zo voelen veel zorgbehoe-

zorggevende burgers. Begrippen als respect,

venden die geconfronteerd zijn met een toene-

erkenning, eer, trots, schuld en schaamte

mende afhankelijkheid van hun familie, vrien-

staan hierin centraal.

den en kennissen zich verre van ‘zelfredzaam’. Ze ervaren juist een toenemend verlies van

Om deze diepere lagen/effecten van beleids-

autonomie, doordat zij geen of minder profes-

hervorming bloot te leggen is kwalitatief on-

sionele hulp van buitenaf kunnen inschakelen

derzoek verricht bij zorgontvangers en hun

voor dagelijkse begeleiding of dagbesteding

naasten die te maken hebben met een vermin-

om familie te ontlasten of om de familie er in

derd recht op de AWBZ. Twee recent genomen

het geheel buiten te houden. Ook zien ontvan-

maatregelen zijn exemplarisch voor de toege-

gers van het Persoonsgebonden budget (PGB)

nomen eigen verantwoordelijkheid.

minder mogelijkheden, financieel gezien, om de inzet van het eigen netwerk, en de daar-

Ten eerste, de AWBZ-pakketmaatregel (2009-

uit voortvloeiende ‘negatieve’ schuldbalans te

2010) vermindert de toegang tot dagbesteding

compenseren. Zorgbehoevenden zitten tussen

en begeleiding bij dagelijkse activiteiten voor

twee vuren: enerzijds mogen zij niet meer leu-

mensen met een relatief ‘lichte’ zorgvraag.

nen op de overheid, anderzijds hoeden zij zich

Ten tweede, de gebruikelijke zorgnorm, die

voor een toenemende afhankelijkheid van het

bepaalt welke zorg verondersteld wordt bin-

eigen netwerk. Deze ‘autonomieparadox’ heeft

nen een huishouden te worden gegeven, is de

als pervers effect dat als zorgbehoevenden au-

afgelopen jaren verscherpt, met name door

tonomie nastreven door hun hulpvragen in te

de uitgebreidere zorgplicht van ouders voor

slikken, zij uiteindelijk minder ‘zelfredzaam’

kinderen (2009). Voor het onderzoek zijn een

zijn dan voorheen.

survey (n=500) en interviews (n=45) afgenomen bij cliënten met een fysieke, cognitieve

Zorgverleners die zorgen voor een zorgbehoe-

of psychische beperking en hun naasten met

vend, inwonend familielid met een vermin-

een verminderde toegang tot de AWBZ als

derd recht op zorg, zien zich juist genoodzaakt

gevolg van deze AWBZ pakketmaatregel. Bij

om de teruggang in zorgrechten op te vangen,

20 geïnterviewden was ook de gebruikelijke

vaak ten koste van hun eigen activiteiten, zoals

ntz nr. 1 - 2016



vrije tijd en (vrijwilligers)werk. Familiezorg

de pakketmaatregel, dat die zijn doel heeft be-

wordt gekenmerkt door een hoge mate van

reikt. Immers, die maatregel heeft geleid tot

vanzelfsprekendheid en dat maakt het tot een

een verminderde aanspraak op de AWBZ, en

interessante ‘buffer’ voor een overheid die wil

grootschalig protest is uitgebleven.

terugtreden. Burgers die al betrokken zijn in een zorgrelatie met een PGB, wordt opgelegd

Problemen worden gereduceerd tot het indi-

om te blijven zorgen, maar nu als ‘actieve’

viduele niveau; het merendeel van de cliënten

burgers, zonder of met minder vergoeding

profiteert volgens de overheid van nieuwe kan-

via het PGB. Familiezorgers ervaren deze

sen en mogelijkheden om ‘zelfstandig’ deel te

verschuiving veelal als miskenning van hun

nemen aan de samenleving. Uit deze politieke

zorg als werk. Familiezorgers die vastzitten in

conclusies blijkt dat de overheid geen of wei-

deze ‘mantelzorgval’ ervaren dat hun altru-

nig oog heeft voor de sociale en emotionele

ïsme wordt misbruikt door een overheid die

kosten van de wetswijzigingen zoals die in dit

haar financiën op orde moet krijgen. Terwijl

onderzoek naar voren komen.

familiezorgers worden geroemd vanwege hun altruïsme, groeit de spagaat tussen zorgverle-

Ondanks het aanwezige ongenoegen over de

ning en betaald werk.

hervormingen, maakten maar weinig mensen gebruik van de mogelijkheid tot bezwaar

Zorgbehoevenden en zorgverleners zitten

tegen de verminderde toegang tot de AWBZ.

klem tussen strijdige noties van autonomie

De onderzoeksbevindingen wijzen uit dat dit

en altruïsme, waar zij alleen maar uit kun-

komt omdat de meeste zorgbehoevenden zich

nen komen wanneer veel meer burgers bij

zouden schamen als ze bezwaar zouden ma-

de zorg betrokken zouden raken. Maar waar

ken. Dan zouden ze het gevoel hebben te moe-

is de helpende hand van zorgzame medebur-

ten bedelen om zorg, en bovendien riskeren

gers in de beoogde participatiesamenleving?

om te worden weggezet als iemand die mis-

Dit onderzoek laat zien dat zorgbehoevenden

bruik maakt van de schaarse publieke mid-

en familiezorgers weinig vertrouwen hebben

delen - zelfs als het gemis van zorg tot grote

in dit overheidsideaal. Zij verwachten niet dat

problemen leidt. Dit onderzoek laat zien dat

in korte tijd de benodigde cultuuromslag zal

de roep om ‘eigen kracht’ maakt dat burgers

plaatsvinden, zeker niet omdat ze ervaren dat

zich veelal niet uitspreken over hun negatieve

iedereen vooral heel druk is met zichzelf, met

gevoelens: zij nemen genoegen met minder en

werk, het eigen gezin en privé-leven. Mocht de

zien het gebrek aan ‘eigen kracht’ steeds meer

cultuuromslag er komen, dan vrezen zij dat

als eigen probleem.

deze voor hen in ieder geval te laat komt, en zij vooralsnog tussen wal en schip vallen.

Hierdoor lijkt schaamte ook een rol te spelen in het terugkeren naar overheidssteun, zelfs

Hoewel veel burgers knelpunten ondervinden

wanneer dit ‘echt nodig’ is.

als gevolg van de verminderde toegang tot de AWBZ, concludeert de overheid, wat betreft

68



De geringe weerstand tegen de wetswijzigin-

dig moeten zijn; een vorm van burgerkracht

gen laat zien hoe verlammend schaamte kan

voor zowel gever als ontvanger. Juist doordat

werken, of in bovenstaand geval zelfs de angst

we als individu kwetsbaar zijn, kunnen er be-

voor schaamte.

tekenisvolle relaties ontstaan tussen mensen. Alle burgers zijn wederzijds afhankelijk van

Angst voor schaamte ontstaat wanneer men-

elkaar, of je dat nu abstraheert tot een collec-

sen zich zien door de ogen van anderen, wat

tief zorgverzekeringssysteem of vormgeeft in

hen vervolgens dwingt om hun gedrag en

buurthulpsystemen. Op weg naar een parti-

emoties aan te passen aan de sociale norm.

cipatiesamenleving moet er wel voor gewaakt

Deze angst is extra dwingend wanneer men

worden dat sociale rechtvaardigheid niet in

zich in een relatief kwetsbare positie bevindt.

het geding komt. Een te eenzijdige nadruk

Hier betreft dat de zorgbehoevenden die al

op de waardigheid van afhankelijkheid, kan

moeten vechten voor respect en waardigheid

af hankelijkheden in de zorg die voortvloeien

van hun deels zelfstandige maar ook deels

uit structurele sociale ongelijkheden tussen

afhankelijke identiteit. De steeds selectievere

vrouw en man, arm en rijk, allochtoon en au-

toegangspoort tot publiek gefinancierde zorg

tochtoon, verhullen.

kan er dus toe leiden dat burgers die een gebrek aan ‘eigen kracht’ niet willen toegeven, soms liever schaamte vermijden en dan niet om de nodige zorg vragen. Vooralsnog lijkt er in plaats van een toenemende zelfredzaamheid eerder sprake te zijn van een toenemende schaamte voor af hankelijkheid. De nadruk op eigen kracht, zelfredzaamheid, eigen regie en zelf hulp lijkt door zorgbehoevenden te worden opgevat als bevestiging van de noodzaak om ‘zelfstandig’ te zijn, en vooral niet af hankelijk. Dit zelfstandigheidsideaal staat echter haaks op het idee van de ‘participatiesamenleving’ die wederzijdse af hankelijkheid juist veronderstelt. Wil de participatiesamenleving echt een succes worden, dan moeten we de schaamte voor afhankelijkheid voorbij. Af hankelijkheid zou geen negatieve bijklank moeten hebben, in de publieke noch in de privé-sfeer. Af hankelijkheid zou juist waar-

ntz nr. 1 - 2016



Dr. Sara Nijs

peerinteracties ontstaan. Bij het bekijken van

EXPERIENCE TOGETHER

het peergericht gedrag werd een onderscheid

Peer interactions in persons with profound in-

gemaakt tussen het meervoudig en enkelvou-

tellectual and multiple disabilities

dig peergericht gedrag. Het meervoudig peer-

(KU Leuven, 9 juli 2015)

gericht gedrag omvat het gedrag gericht op de peer zoals het in de literatuur bij normaal

Personen met ernstig meervoudige beperkin-

ontwikkelende kinderen wordt omgeschre-

gen (EMB) hebben ernstige beperkingen op

ven. Wanneer we spreken over meervoudig

cognitief, motorisch, communicatief en vaak

peergericht gedrag gaat het over het kijken of

ook sensorisch vlak. Dit zorgt ervoor dat in-

zich richten naar de peer in combinatie met

teracties met andere personen moeilijk verlo-

ander gedrag zoals het aanraken van de peer of

pen. Echter, sociale interacties zijn belangrijk

lachen naar de peer. Echter, deze combinatie

in het leven van elke persoon omwille van de

van gedragingen is voor personen met EMB

positieve invloed op heel wat ontwikkelings-

moeilijk om te stellen omwille van hun ern-

domeinen en de kwaliteit van leven. Omdat

stige motorische beperkingen. Daarom werd

deze sociale interacties bij personen met EMB

in dit onderzoek ook naar het enkelvoudig

niet vanzelfsprekend verlopen wordt hieraan

peergericht gedrag gekeken. Dit gedrag kan

zowel in de praktijk als in het onderzoek veel

worden geobserveerd wanneer de persoon met

aandacht geschonken. Het onderzoek naar in-

EMB bijvoorbeeld enkel kijkt naar de peer of

teracties bij personen met EMB heeft zich tot

enkel de peer aanraakt zonder dat hierin een

op heden voornamelijk gericht op interacties

combinatie van gedragingen kan worden ge-

met begeleiders en ouders. Toch kunnen ook

observeerd. Wanneer er nagegaan werd of de

klas- of groepsgenoten, vrienden en broers

positionering van de persoon met EMB een in-

of zussen, kortweg peers, belangrijke inter-

vloed heeft op het gestelde peergerichte gedrag

actiepartners zijn in het sociale netwerk van

observeerden we of de persoon zijn peer kan

personen met EMB. Er wordt verwacht dat de

zien, al dan niet met hoofdbeweging, en/of

complexe beperkingen en verschillende omge-

kan aanraken, al dan niet met een inspanning.

vingsfactoren de hoeveelheid en aard van het

De invloed van de begeleider werd nagegaan

peer gerichte gedrag beïnvloeden.

door het sociaal scaffolding gedrag en afleidend gedrag te observeren. Sociaal scaffolding

In dit onderzoek werd het peergericht gedrag

gedrag kan door begeleiders worden gesteld

dat gesteld wordt door personen met EMB

om onderlinge interacties tussen personen

bestudeerd en werd nagagaan hoe hun posi-

met EMB te bekrachtigen door bijvoorbeeld

tionering, de begeleider en hun broer of zus

de personen dichter bij elkaar te brengen, over

dit peergericht gedrag kunnen beïnvloeden.

elkaar te praten of elkaar de handen te geven.

Dit onderzoek richtte zich op de individuele

Ook de invloed van een normaal ontwikkelen-

peergerichte gedragingen van personen met

de peer, in dit geval een broer of zus, op het

EMB. Wanneer deze gedragingen van ver-

peergericht gedrag van personen met EMB

schillende personen elkaar opvolgen kunnen

werd bestudeerd. Bij de broers en zussen gin-

70



gen we na hoe zij de aandacht van de persoon

aan enkele kinderen met EMB. Kinderen met

met EMB proberen te trekken. Doen zij dit

EMB toonden in beperkte mate peer gericht

eerder tactiel of eerder op een verbale manier?

gedrag, meestal werd enkelvoudig peer gericht gedrag geobserveerd.

De doelen van deze doctoraatsthesis waren: (1) het opmaken van een stand van zaken over het

Begeleiders gebruikten nauwelijks sociaal

onderzoek naar peer interacties bij personen

scaffolding gedrag en ook de positionering

met EMB, (2) het beschrijven van de frequen-

van de kinderen met EMB was niet bevorde-

tie en de aard van het peer gerichte gedrag en

rend voor peer interacties. In de tweede stu-

het onderzoeken van de beïnvloedende omge-

die werden telkens twee kinderen met EMB in

vingsfactoren en (3) het ontwikkelen en evalu-

aanwezigheid en afwezigheid van de begeleider

eren van een interventie om het sociaal scaf-

geobserveerd. Ze toonden meer peer gericht

folding gedrag van begeleiders en peer gericht

gedrag in afwezigheid van de begeleider. De

gedrag van personen met EMB te bevorderen.

begeleiders gebruikten af en toe sociale scaffolding strategieën. De relatie met het gedrag

Het eerste doel van ons onderzoek was het op-

van de kinderen met EMB was niet duidelijk.

maken van een stand van zaken van het on-

In de derde studie werden interacties van een

derzoek naar peer interacties bij personen met

kind met EMB met een peer met EMB en met

EMB. Er werd er een systematische review

een sibling vergeleken. De personen met EMB

uitgevoerd naar het onderzoek over peer in-

stelden het meest peer gericht gedrag tijdens

teracties bij personen met EMB. De concepten

interacties met de sibling. De siblings richt-

peer en sociale interacties worden uiteenlopend

ten de aandacht van het kind met EMB op ver-

geoperationaliseerd in de literatuur. De litera-

schillende manieren, maar gebruikten meest-

tuur review gaf inzicht in de verschillende ca-

al non-verbaal gedrag. De combinatie van ver-

tegorieën van peers, het effect van peer inter-

baal en non-verbaal aandachtsrichtend gedrag

acties op betrokkenheid en welbevinden van

was het meest effectief om peer gericht gedrag

personen met EMB, en het effect van training,

bij kinderen met EMB uit te lokken.

technologische hulpmiddelen en de volwassene op peer interacties.

Het derde doel van dit doctoraatsonderzoek was het ontwikkelen en evalueren van een in-

Het tweede doel van dit doctoraatsonderzoek

terventie om het sociaal scaffolding gedrag van

was het beschrijven van de frequentie en de

begeleiders en het peer gericht gedrag van per-

aard van het peer gericht gedrag. Aan de hand

sonen met EMB te bevorderen. Op basis van

van drie observatiestudies werden de frequen-

de kennis verzameld in de literatuur review en

tie en de aard van het peer gericht gedrag

de observatiestudies werd een vorming voor

van personen met EMB en de beïnvloedende

begeleiders opgezet. Er werd geëvalueerd of dit

omgevingsfactoren onderzocht. In de eerste

een invloed heeft op het sociaal scaffolding ge-

studie werden groepsactiviteiten geobserveerd

drag bij begeleiders en het peer gericht gedrag

waarin de begeleider een activiteit aanbood

bij personen met EMB. De begeleiders namen

ntz nr. 1 - 2016



deel aan een training en feedbacksessie. Een peer interactie bevorderende activiteit werd ontwikkeld. Een stijging in het sociaal scaffolding gedrag van de begeleiders en een stijging in het peer gericht gedrag van personen met EMB werd geobserveerd. Deze doctoraatsthesis draagt bij aan de kennis die nodig is voor onderzoek en praktijk om peergericht gedrag van personen met EMB te herkennen en te bevorderen. Uit dit onderzoek blijken de mogelijkheden van personen met EMB om hun aandacht te richten op elkaar en elkaars nabijheid op te zoeken. In het organiseren van kwaliteitsvolle activiteiten en woonomgevingen is het niet enkel belangrijk om na te gaan wat kan worden aangeboden. Het is zeker zo belangrijk om iemand te zoeken waarmee personen met EMB hun ervaringen kunnen delen en mogelijkheden te creëren zodat ze dingen samen kunnen beleven.

72


BERICHTEN. VGN Kennisbeleidsplan Academie voor Zelfstandigheid

Recommend Documents