DIT IS EEN BĲLAGE BĲ HET AD. DE INHOUD VAN DEZE BĲLAGE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELĲKHEID

DIT IS EEN BĲLAGE BĲ HET AD. DE INHOUD VAN DEZE BĲLAGE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELĲKHEID.

Samenwonen Plattegrond Geen ruzie over geld Uitzoeken en sorteren met duidelĳke afspraken belangrĳk bĳ verhuizen

Kwaliteit IVF-centra moeten aan strenge eisen voldoen Nr. 1 / juni 2009

SAMEN LEVEN

4 FOTO: EVITA WITZENHAUSEN

TIPS

KLAAR VOOR DE VOLGENDE STAP! Samenwonen en zwanger worden: Hoe doe je dat? Alle mogelijkheden op het gebied van vruchtbaarheid.

Behandelingen Wat kun je allemaal doen bij verminderde onvruchtbaarheid?

JOSE VAN DER SCHOOR

Zwanger worden Communiceren voorkomt extra verdriet en frustratie

Op zoek naar betrouwbare informatie over geldzaken?

Een initiatief van consumentenorganisaties, brancheorganisaties, overheden en de wetenschap.

2 · JUNI 2009

CHALLENGES DE UITDAGING Robert ten Brink weet als geen ander hoe je een groot gezin combineert met een drukke baan. “Volg je gevoel, dan komt de rest vanzelf, neem dat maar van mij aan.”

WIJ RADEN AAN Nancy van der Veen (35) Kreeg dankzĳ IVF een dochtertje.

PAGINA 15

“De gedachte dat je misschien wel nooit een kind kunt krĳgen heeft zo’n impact op je leven.”

Advies van Dr. Love

Kinderen

Wat ik nu bij veel mensen om me heen zie, is dat alles zo perfect op orde moet zijn. Eerst dit en dan pas dat: eerst een vaste baan, dan pas kinderen. Ik kom wat dat betreft uit een lossere periode. Het was in mijn tijd juist omgekeerd.Door het krijgen van kinderen werd ik ambitieus.Toen bedacht ik pas: nu moet ik er wel voor

zorgen dat ik wat geld verdien om mijn gezin te onderhouden. Je was eigenlijk pas met kinderen bezig op het moment dat er kinderen kwamen. Gelukkig is het allemaal goed gegaan. Maar zo was het toen, er waren ook nog geen mobiele telefoons, laat staan computers. Het leven zat een stuk simpeler in elkaar. Tegenwoordig lijkt het dat je zoveel moet regelen voordat je kan gaan samenwonen, dat je bijna een soort huwelijk aangaat. Hou het bij je gevoel, volg je hart. Maak je er een beladen gedoe van met alleen maar regeltjes en afspraken, dan haal je de lol eruit. Tegenwoordig wordt samenwonen gezien als een loodzware verbintenis.Het hele concept nemen we denk ik een beetje te serieus. Als het goed zit en je hebt er een goed gevoel over, neem dan gewoon die stap. Doe het vanuit je hart en niet vanuit je hoofd. Waar is de romantiek als je alles uit onderhandelt? Straks heb je het alleen nog maar over wie het vuilnis buiten gaat zetten en wie er aan de beurt is om te koken. Het gaat er toch om dat je bij elkaar wilt zijn? Dan moet de rest niet zoveel uitmaken. Ik mag mijzelf gelukkig prijzen

Goede voeding

met het grote gezin dat ik heb. Dit geldt helaas niet voor iedereen.Jonge stellen bij wie het krijgen van kinderen niet vanzelf gaat, komt ook voor. Een onderwerp dat persoonlijk niet dicht bij mij staat,maar zeker de aandacht verdient. Onvruchtbaarheid is een beladen onderwerp, een onderwerp waar misschien wel een taboe op ligt. Het is moeilijk om erover te praten en de ‘wereld’ erachter is vaak onbekend terrein. Vandaar dat deze themabijlage ingaat op welke mogelijkheden er zijn voor stellen met vruchtbaarheidsproblemen.

Samenwonen

Robert ten Brink RTL-presentator FOTO: NICK VAN ORMONDT

“Als het goed zit en je hebt er een goed gevoel over, neem dan gewoon die stap. Doe het vanuit je hart en niet vanuit je hoofd.”

Vruchtbaarheid

p. 5

Momenteel volop keus op de woningmarkt voor starters.

Waar kun je terecht voor informatie en welke behandelingen zijn er voorhanden? Welke ontwikkelingen spelen er zich af? Door stellen zelf aan het woord te laten, wordt belicht wat er allemaal op je af komt bij het inslaan van deze ‘weg’. Gynaecologen en specialisten vertellen over het medische aspect. De behandelmethoden zijn steeds verder ontwikkeld en lijden steeds vaker tot geboorten. Het moment dat de behandeling dan is geslaagd en het kindje begint te groeien, is voor deze stellen dan het mooiste wat hun kan overkomen. Neem dat maar van mij aan.

Variatie en vitamines van belang voor de gezondheid van moeder én kind.

p. 17

We make our readers succeed! SAMEN LEVEN, EERSTE EDITIE, JUNI 2009 Country Manager: Kristiina Kansen Editorial Manager: Birte van Ouwerkerk Business Development Managers: Jurgen Klooster & Marc Reineman Sub-editors: Amber van Delft Thomas Rohlfs Project Managers: Jeffrey Faraco & Yvonne Ovink Phone: 020-77077019 / 020-77077002 E-mail: [email protected] [email protected] Gedistribueerd met : Het AD, juni 2009 Mediaplanet contact information: Phone: 020-7077000 Fax: 020-7077099 E-mail: [email protected] Dit is een bĳlage bĳ het AD. De inhoud van deze bĳlage valt niet onder de redactionele verantwoordelĳkheid van het AD.

Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bĳlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbĳ behorende doelgroep. Zo brengen wĳ lezer en adverteerder dichter bĳ elkaar.

1/3 ® Registered trademark of a company of the Melitta Group.

U

heeft de krant van Mediaplanet over vruchtbaarheid en samenwonen voor zich. Een hele bijlage over deze onderwerpen? In de tijd dat ik ging samenwonen en kinderen kreeg, was dat er nog niet. Natuurlijk is het verstandig om over de toekomst en bepaalde zaken zo nu en dan na te denken. Maar wat me opvalt is dat iedereen tegenwoordig alles tot in de puntjes geregeld wil hebben. Mijn vrouw en ik deden destijds maar wat. Het was begin jaren 80 en ik kende mijn vrouw net anderhalve week toen ik bij haar ben ingetrokken. Ik heb kleren, sokken en wat oude elpees bij elkaar geraapt en bij haar naar binnen gegooid en we woonden samen.

Kopen of huren?

266 x 131mm THIRD PAGE FULL WIDTH

Melitta

®

®

Ontdek de heerlijke verleiding van kof kofe in al zijn variaties dankzij CAFFEO® van Melitta®! Van de klassieke Espresso tot een dessert op basis van kof kofe via de schuimende Latte Macchiato... Achter de glanzende en hoog kwalitatieve buitenkant zit geavanceerde technologie: de gepatenteerde kof kofezetunit zorgt voor een optimaal aroma, de melkschuimer voor Perfect Cappuccinoschuim en het selecteersysteem om snel te wisselen tussen de verschillende soorten bonen. Kof Kofe op maat – precies zoals u hem wilt.

www.melitta.nl

MELITTA® HET GEHEIM VAN GOEDE KOFFIE

De kick van je eigen huis

Je vindt ‘m op ikwilookeenhuis.nl Je eigen huis. Een plek voor jezelf (of voor twee). Een plek waar je je eigen wereld creëert en waar je je thuis voelt. Je kunt stad en land aflopen voor zo’n plek, een makelaar bellen en op internet kijken. Maar er is een alternatief: een woningcorporatie. Een woningcorporatie? Ja, een woningcorporatie. Altijd in de buurt, met het grootste regionale aanbod van woningen. Van huur tot koop. Voor ieder budget. Dus: zoeken, vinden, kicken! Voor een woningcorporatie bij jou in de buurt kijk je op ikwilookeenhuis.nl.

4 · JUNI 2009

1 TIP

NIEUWS

DUIDELIJKE AFSPRAKEN ZIJN ESSENTIEEL

Igor Paffen Financieel adviseur ADVIES

Staar je niet blind op de rente De ene geldverstrekker is de andere niet. Waar moet je allemaal op letten bij het afsluiten van een hypotheek? Financieel adviseur Igor Paffen over de addertjes onder het gras. “Laat je niet te veel leiden door de rente. Banken lokken klanten met lage rentes,maar vermelden er vaak niet bij dat het om uitgeklede hypotheken gaat,de zogenaamde budgethypotheken. De voorwaarden bij deze hypotheken zijn minder goed. Ze bevatten bijvoorbeeld een boeteclausule, wat inhoudt dat als het huis verkocht wordt, er een boete betaald moet worden aan de hypotheekverstrekker. Of ze verplichten dat je tevens een woonlastenverzekering moet afsluiten of een bankrekening moet openen. Let goed op de voorwaarden, een boeteclausule kan de consument een paar duizend euro kosten als het huis verkocht moet worden, bijvoorbeeld als gevolg van een echtscheiding of door arbeidsongeschiktheid. Waar je tevens op moet letten is dat banken vaak scherpe tarieven bieden voor mensen die instappen met hun hypotheek maar als hun rentevaste periode afloopt ineens een hogere rente willen hebben. Vaak zijn de kosten om over te stappen hoog waardoor mensen bijna verplicht zijn om in deze renteverhoging mee te gaan. Er zijn geldverstrekkers die dat bewust niet doen en daarmee adverteren.”

Provisiekosten

“Sinds begin dit jaar zijn tussenpersonen verplicht de provisie die zij ontvangen op het afsluiten van een hypotheek openbaar te maken. Een tussenpersoon ontvangt van de geldverstrekker een x bedrag aan provisie.Deze is gekoppeld aan de hoogte van de hypotheek. Als iemand een hoge hypotheek afsluit, ontvangt de tussenpersoon veel provisie. Er zijn adviseurs, zoals ikzelf, die een vaste prijs hypotheek aanbieden. Zij berekenen een vast tarief voor het advies en de totstandkoming van een hypotheek. Zeker bij hogere hypotheekbedragen kun je er behoorlijk mee besparen. De provisiekosten worden op deze manier namelijk niet doorberekend in de premie van bijvoorbeeld de levensverzekering. Aangezien de adviseur geen provisies ontvangt is het advies bovendien veel objectiever. Kortom: ga voor onafhankelijk advies, kijk niet alleen naar de rente. Vraag naar de provisie die een tussenpersoon ontvangt en onderhandel over de advieskosten.” NIENKE HOEK [email protected]

MAATREGELEN Veel ruzies gaan over geld. Voorkom dit door goed te kijken naar jullie financiële situatie. FOTO: KUTAYTANIR/ISTOCKPHOTO

Geen ruzie over geld ■ Vraag: Als je gaat samenwonen verandert er veel op financieel gebied. Hoe ga je daar gezamenlĳk mee om? ■ Antwoord: Hoe beter de afspraken, hoe minder kans op ruzie. Een gezamelĳke rekening biedt uitkomst. Uit onderzoek blijkt dat één op de vijf Nederlanders financieel zwak gedrag vertoont. Zo’n 5 miljoen Nederlanders kunnen financiële tegenslagen niet opvangen. “Als je gaat samenwonen kom je met z’n tweeën in een nieuwe financiële situatie terecht”, begint Bernard ter Haar, namens het ministerie van Financiën Bernard ter Haar Voorzitter van Platform CentiQ

voorzitter van Platform CentiQ, Wijzer in geldzaken. “Je moet gezamenlijk onderzoeken hoe stabiel jullie zijn op financieel vlak en daar maatregelen voor treffen. Dat betekent dat je ook over minder leuke dingen moet nadenken. Er kunnen immers onverwachte dingen gebeuren,zoals werkeloosheid, ziekte of een scheiding.Allemaal zaken die je niet kunt voorzien, maar waar je wel goed op moet kunnen inspelen als het zich aandient.”

Voorkom ruzie

Veel ruzies tussen partners gaan over geld. Ter Haar: “Hoe beter de afspraken, hoe minder kans op ruzie. Veel mensen zien het als nietromantisch om over geld te praten, terwijl het juist ellende kan voorkomen. Bedenk van tevoren hoe je als samenwonenden de uitgaven wilt inrichten. Stort je al het geld in één gezamenlijke pot? Betaalt ieder

zijn deel vanaf zijn eigen rekening? Het werkt het best als beide partijen een eigen rekening hebben, maar ook een gezamenlijke rekening openen. Het biedt een stukje vrijheid als je een eigen rekening houdt waar je zelf zeggenschap over hebt.”

TIPS ■ Stop rekeningen in mapjes en bekĳk maandelĳks hoe jullie er financieel voor staan. Houd bĳ wat jullie kwĳt zĳn aan vaste lasten en aan basisvoorzieningen en kĳk dan wat er over blĳft voor andere zaken. ■ Houd geld achter de hand voor als de wasmachine het bĳvoorbeeld begeeft. Zo zitten jullie niet meteen in geldnood als het financieel even tegenzit. ■ Veel jongeren beseffen nauwelĳks dat rood staan duur is. Sparen is goedkoper.

Andere vlakken

Naast het betalen van alle rekeningen is het ook op andere vlakken van belang om te onderzoeken wat er financieel verandert. Ter Haar: “Het is bijvoorbeeld nuttig om je partner aan te melden bij het pensioenfonds waar je zelf bent aangesloten. Daar heb je vaak een samenlevingscontract voor nodig. Een samenlevingscontract schept duidelijkheid in de afspraken die je hebt gemaakt, het dwingt je om over bepaalde zaken na te denken. Veel mensen sluiten pas een samenlevingscontract af als ze gezamenlijk een huis kopen. Ik vind dat laat, zeker voor de pensioenopbouw. Bovendien kun je met een samenlevingscontract ook andere zaken veilig stellen, zoals in geval van overlijden.” NIENKE HOEK [email protected]

Samen een goed verzekerd huishouden Zet alle verzekeringen die jij en je partner hebben op een rijtje en bespaar zo overbodige kosten. Met een goede inventarisatie kun je beter bepalen welke verzekeringen ‘dubbel’ zijn en opgezegd kunnen worden. In veel gevallen gaat het om verzekeringen die te maken hebben met wonen, zoals de opstalverzekering of inboedelverzekering. Controleer wel of de verzekerde waarde nog steeds toereikend is; bij samenwo-

nen voeg je vaak twee huishoudens samen en neemt je huisraad dus in waarde toe. Ook kan je sommige verzekeringen op een huishouden of gezin afsluiten, zoals een rechtsbijstandverzekering of een WA-polis. Misschien wil je dat je partner financieel goed verzorgd achterblijft als jou iets overkomt. Mogelijk zijn er levensverzekeringen waarop de partner als begunstigde moet worden vermeld of overweeg je een nieuwe overlijdensrisicoverzekering te sluiten. Volgens Jan-Willem Wits van het

Verbond van Verzekeraars loont het om al je verzekeringen langs te lopen. “We zijn gemiddeld zo’n 10 procent van ons inkomen kwijt aan verzekeringen. Een groot deel is voor rekening van de zorgverzekering,maar ook een autoverzekering is pittig qua prijs. Een inboedelverzekering lijkt een kleine post, maar alles bij elkaar valt er het nodige te besparen.” Op internet is er volop informatie te vinden, bijvoorbeeld op speciale vergelijkingssites. Wie dat allemaal te veel moeite vindt (of gewoon te

saai), kan terecht bij een adviseur of tussenpersoon. Die zorgt er ook voor dat je verzekeringen up to date blijven. Dat is minder ‘gratis’ dan veel mensen denken. Ook als je zelf geen rekening krijgt, worden de kosten van het advies en werk van een tussenpersoon betaald uit de provisie die hij krijgt van een verzekeraar. Vraag daarom vooraf wat het kost en hoe het wordt betaald. NIENKE HOEK [email protected]

JUNI 2009 · 5

DESKUNDIG ADVIES Kopen of toch maar huren? Veel stellen die gaan samenwonen worstelen met deze vraag. Hoe maak je een verstandige keuze? “Een koophuis heeft voordelen, maar het brengt kosten en risico’s met zich mee.” Bijzonder hoogleraar Woningmarkt Johan Conijn over de huidige stand van zaken in de woningmarkt.

MENINGEN Kopen of huren?

‘Starters hebben momenteel volop keus’

A

ls je vertrouwen hebt in je toekomst, is het nu een goede tijd om als starter een woning te gaan kopen. Verhuizen naar een koophuis kost wel geld. De verhuiskosten zijn in Nederland hoog, wie een huis koopt moet bijvoorbeeld zes procent overdrachtsbelasting betalen. Als je na een paar jaar weer van de woning af wil, kan de prijsontwikkeling tegenvallen en loop je het risico dat je de investering er niet uithaalt.

Voordelen

Een huis kopen kan ook voordelen opleveren. De woning stijgt in waarde, als de markt weer aantrekt.Daarnaast heb je als woningbezitter de vrijheid om de woning naar eigen smaak aan te passen,je bent immers baas in eigen huis. Ik raad iedereen aan de voor- en nadelen goed op een rij te zetten. Jonge mensen die niet goed weten wat ze willen, erg mobiel zijn en misschien nog wel naar een andere plaats moeten verhuizen vanwege werk, zou ik willen afraden om een huis te kopen. Zij kunnen beter huren totdat hun toekomstbeeld wat meer vastomlijnd is. Voor stellen die wat meer gesetteld zijn, is het aantrekkelijker om te kopen. Juist nu is er een ruim aanbod en zijn er veel keuzemogelijkheden. Dat is wel eens anders geweest.

Krappe huurdersmarkt

Dankzij de crisis zijn mensen zich meer bewust van de risico’s die het kopen van een huis met zich meebrengt.Het leek wel of we dat de afgelopen jaren even waren vergeten.Net als kopen heeft huren voor- en nadelen. Het voordeel is dat je zonder al te veel kosten gemakkelijk kan verhuizen. Het onderhoud is niet voor rekening van de huurder. Herstelwerkzaamheden moeten door de huisbaas worden opgelost. Je hebt een vaste huurprijs. Het nadeel is dat deze prijs jaarlijks zal blijven stijgen. Daarbij is de huurdersmarkt krap. In veel delen van Nederland bestaan wachtlijsten. Als je een woning wil huren kun je minder makkelijk kiezen voor de woning van je voorkeur.

KOPERSMARKT

“Starters kunnen nu rustig de tĳd nemen om rond te kĳken. Dat is belangrĳk, want een huis kopen doe je niet zomaar.”

Als je een woning wilt kopen, laat dan een kwaliteitskeuring doen. Dat is belangrijk. Niet alleen om bouwkundige problemen op te sporen. Als ze er zijn, weet je niet alleen waar je aan toe bent, je hebt tevens een betere positie om de prijs omlaag te krijgen. De Vereniging Eigen Huis of de makelaar kan daarin adviseren. Tot voor kort schoot de kwaliteitskeuring er vaak bij in. Men moest halsoverkop een woning kopen, anders ging een ander ermee vandoor. Nu is dat anders, nu is er genoeg tijd om de keuring te laten uitvoeren.

Johan Conijn Bĳzonder hoogleraar Woningmarkt aan de Universiteit van Amsterdam

Het energiekeurmerk dat voor woningen is ingevoerd, is een beetje als een nachtkaars aan het uitgaan en lijkt af te stevenen op een mislukking. Maar voor de komende jaren wordt energie één van de grootste kostenposten. De energieprijzen zullen enorm stijgen. Het is belangrijk dat je als toekomstig eigenaar van een woning onderzoekt hoe energiezuinig of -verspillend een huis is. Je zou daar echt aandacht voor moeten hebben. Verder zou ik willen adviseren om altijd bij meerdere hypotheekverstrekkers een offerte op te vragen. Laat je vooraf goed informeren over de mogelijkheden. Staar niet blind op één partij,maar ga langs bij verschillende banken of tussenpersonen.

Linda Bos + vriend

■ “Mijn vriend en ik hebben ervoor gekozen om te huren. Mijn vriend is net begonnen met freelancen en dan is het moeilijk om een hypotheek te krijgen. Verder ben ik nog niet echt toe aan het kopen van een huis. Gezamenlijk een huis kopen, vind ik bijna hetzelfde als trouwen. Het was moeilijk om een betaalbaar huurhuis te vinden. We hebben ons grondig in de markt verdiept. Na 2 jaar zoeken zijn we uiteindelijk met veel mazzel ingeloot voor een nieuwbouwproject in Amsterdam.”

Eer ma ste a huu nd r

Samenwonen? Spullen over? Voor een zeer aantrekkelijke prijs kunt u eigenaar worden van een koopappartement in het nieuwbouwproject de Zes Rozen in Spijkenisse.

■ “Een huis kopen is een investering doen. Tenminste, gezien de huidige ontwikkelingen moet je nog maar afwachten hoe het loopt. Maar dat is wel een reden geweest om te kopen. Bovendien moet je in Amsterdam lang wachten op een huurwoning en in de vrije sector huren is duur. Ik kwam tot de conclusie dat ik net zo goed een huis zou kunnen kopen. Het fijne van kopen is dat je zelf je eigen wijk en je eigen huis kunt zoeken. Het was niet makkelijk. Ik heb wel zes biedingen moeten doen voordat ik een huis had.”

Energiekeurmerk

Neem de tijd

Starters op de kopersmarkt daarentegen hebben momenteel volop keus. De woningmarkt is op dit moment een vragersmarkt. Voor de mensen die willen doorstromen is de markt nu lastig. Mensen durven een ander huis nog niet te kopen omdat ze bang zijn dat ze hun huidige huis niet verkocht krijgen. Voor starters, zoals stellen die samen hun eerste huis willen kopen, geldt dat niet. Zij kunnen nu rustig de tijd nemen om rond te kijken. Dat is belangrijk, want een huis kopen doe je niet zomaar.

Een huis kopen

Mark Duijn

Snel opgelost, zonder keuzestress!

€1*

Shurgard. Flexibele opslag voor elk budget. 38 vestigingen in Nederland

 0800 60 64 shurgard.nl * Aanbod geldig voor een nieuwe huurovereenkomst en op een geselecteerd aantal opslagruimtes. Exclusief slot, verzekerings- en administratiekosten. Vraag naar de voorwaarden.

039-0334-9746_NL_Samenwonen_Ad_ALL.indd 1

5/27/09 1:38:49 PM

6 · JUNI 2009

2 TIP

NIEUWS

VERHUIS GEEN DUBBELE DINGEN

VRAAG & ANTWOORD

Maaike Tames (36) Huurder van opslagruimte

■ Waarom maak jij gebruik van opslagruimte? “Mijn partner en ik hebben opslagruimte gehuurd omdat we ons huis te koop zetten. Om ruimte in huis te creëren, hebben we voor deze tijdelijke oplossing gekozen. Zodra we een andere woning hebben gevonden, zullen we de extra bergruimte weer opzeggen. We wonen momenteel vrij klein. Wellicht waren we de ruimte ook gaan huren als we niet gingen verhuizen.” ■ Wat staat er allemaal opgeslagen? “Er staan veel boeken en spullen van vroeger uit onze eigen kindertijd,wat meubels en speelgoed van onze twee kinderen. We hebben nagedacht over de inrichting van de ruimte: spullen die we mogelijk nog nodig hebben, staan vooraan.” ■ Wat is het voordeel van het huren van opslagruimte? “In de opslagruimte die we huren is een ideaal klimaat gecreëerd. Het is er standaard 12 graden, er kan geen ongedierte bij en het is goed beveiligd. Het kost weliswaar geld, maar onze spullen staan er veilig en goed opgeborgen en we kunnen er iedere dag tot elf uur ’s avonds bij als we dat zouden willen.”

ILLUSTRATIE: AMBER VAN DELFT

Een goede plattegrond voorkomt verrassingen ■ Vraag: Van de ene naar de andere woning verhuizen is een klus. Maar wat als je vanuit twee aparte huizen gaat samenwonen? ■ Antwoord: “Sorteer eerst de spullen die je allebei leuk vindt en teken alles uit op een plattegrond”, adviseert verhuisdirigente Marlou Giesbers. “Uitzoeken en sorteren is het belangrijkste bij een verhuizing”, begint verhuisdirigente Marlou Giesbers, werkzaam bij UTS Nederland, landelijke verhuisorganisatie. “Ga geen dingen

verhuizen die je niet wilt bewaren. Dan ben je dubbel werk aan het verrichten.” Volgens Giesbers kun je het best als eerste uitzoeken wat je gezamenlijk leuk vindt. “Bepaal daarna wat je zelf het liefst meeneemt. Begin je positief, dan kom je ook uit de spullen die meer discussie opleveren.” Als je weet welke spullen verhuisd moeten worden, is het verstandig om vooraf alles op een plattegrond van de nieuwe woning in te tekenen. Giesbers: “Zorg dat de plattegrond op schaal is. Teken niet alleen de ruimte, maar geef ook aan waar de tv- en telefoon-

aansluiting zit en waar de stopcontacten, lichtknopjes en verwarmingselementen zich bevinden.De plattegrond is tevens handig voor de verhuizers.Zij kunnen hierop makkelijk zien waar alle dozen en spullen moeten komen.”

Inpakken

Een week van tevoren is volgens Giesbers vroeg genoeg om in te pakken. “Het geeft alleen maar onrust als je dit eerder doet. Verhuizen is stressvol: je moet tevens allerlei instanties laten weten dat je op een ander adres gaat wonen.Verder moet je bedenken hoe je

Marlou Giesbers Verhuisdirigente

de spullen over krijgt: is er bijvoorbeeld een verhuislift nodig en is daar ruimte voor? Zijn er drie woningen bij betrokken, dan is het verstandig om de verhuizing over twee dagen te verdelen.” NIENKE HOEK [email protected]

Waarom u ook verhuist, ga eerst naar www.tntpost.nl Als u verhuist, wilt u natuurlijk dat uw post met u meeverhuist. Op www.tntpost.nl vult u eenvoudig uw nieuwe adres in en wij zorgen ervoor dat uw post automatisch wordt doorgestuurd. U heeft hier geen omkijken naar. Wel zo makkelijk in de hectische periode rondom uw verhuizing. Belangrijke instanties zoals banken en uw verzekeraar in één keer op de hoogte brengen van uw nieuwe adres? Ook dat regelen wij voor u! Via ons kunt u 300 bedrijven in één keer informeren over uw verhuizing. Ga nu naar www.tntpost.nl en maak het u gemakkelijk!

“ Via Marktplaats.nl regelde ik vakmensen voor een spotprijs ”

Als starter op de woningmarkt heb je het vaak niet erg breed. Toch wil je natuurlijk dat je eerste woning er piekfijn uit ziet. Veel klussen doe je zelf, maar sommige dingen besteed je liever uit. Zo ook Marleen Visser, die via Marktplaats.nl de juiste mensen vond om haar Amsterdamse appartement in perfecte staat te brengen. “Mijn vriend en ik hebben zelf de meeste klussen gedaan, alleen de trapbekleding en het laminaat ontbraken nog. En daar hadden we eigenlijk gewoon geen zin meer in”, vertelt Marleen. “Het bedrijf dat het laminaat had geleverd, vroeg veel te veel geld om het ook te leggen, dus ik ben eens op Marktplaats gaan rondneuzen.” Marleen vond een klusser die zo’n vijf kilometer verdop woonde. “Ideaal, zo iemand uit de buurt. Hoef je in ieder geval geen reiskosten te betalen.” Vol verbazing zag Marleen hoe de man in een recordtijd de hele verdieping van laminaat had voorzien. “Echt ongelofelijk, alles was in een halve dag gelegd. En ook nog voor een spotprijs!” Voor de trapbekleding had Marleen ook snel iemand gevonden. “We hebben per mail en telefonisch contact gehad om alle afspraken te maken. Hij heeft me zelfs ook nog geweldig advies gegeven. Ik was van plan om sisal te leggen, maar hij raadde me iets anders aan, dat er precies hetzelfde uit ziet, maar veel makkelijker schoon te maken is.” Marleen: “Als vrienden op zoek zijn naar een klusser, schilder, schoonmaakster of wat dan ook, dan verwijs ik ze meteen door naar Marktplaats. Het scheelt echt zoveel in de kosten, en je krijgt er vakmensen voor terug.”

Marleen Visser, Amsterdam

Ook op zoek naar een dienstverlener? Ga naar de groep Diensten en Vakmensen op Marktplaats.nl en voer uw postcode in Zoek op de getoonde plattegrond gemakkelijk een dienstverlener in uw omgeving Check hoe andere Marktplaats-gebruikers de vakmensen hebben beoordeeld Maak duidelijke prijsafspraken en zet deze op papier Nodig onder andere een oppas of huishoudster eerst uit voor een kennismaking Ook een muziekleraar, portretschilder, DJ of kapper vindt u op Marktplaats.nl

Alle dienstverleners bij u in de buurt vindt u in de groep Diensten en Vakmensen op www.marktplaats.nl

Sparen voor de kinderen omdat hun toekomst nu begint

●

Rente tussen 4,50% en 9,00% per jaar

●

De afgelopen 5 jaar was de rente 8,25%

●

Inleg vanaf EUR 50,- per maand

●

Geen boeterente bij eerder geld opnemen

Wilt u meer informatie? Kijk dan snel op www.juniorplan.nl of bel 0348-433620.

Select your sperm donor from Europe’s leading sperm bank Audio interview Baby photo Kiersey tests Extended profile Staff impression

www.EuropeanSpermBank.com

juni 2009 · 9

deskundig advies “Je moet als huisarts weten wie je voor je hebt en niet lukraak een recept uitschrijven.” Huisartsen en seksuologen Pieter Barnhoorn en Hugo Boender uit gezondheidcentrum Leidse Hout in Leiden vertellen over de mogelijkheden op het gebied van anticonceptie.

fabels en klachten

Anticonceptie is maatwerk

V

rouwen die op ons spreekuur komen, omdat ze een anticonceptiemiddel willen, vragen vaak meteen naar de pil. Als huisarts vinden wij het belangrijk om te weten waarom iemand aan de pil wil: is het omdat ze van hun puistjes af willen of gaat het echt om anticonceptie? We vragen altijd wat iemand al over anticonceptie weet en wat ze eronder verstaan. Nog steeds ontvangen we vrouwen die denken dat je met de pil ook beschermd bent tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (soa),wat niet zo is.

Testen

Condooms zijn met name geschikt bij wisselende contacten omdat ze beschermen tegen soa’s. Veel stellen besluiten zich eerst allebei te laten testen, voordat ze met hun condoomgebruik stoppen. Pas als ze schoon blijken te zijn, dat wil zeggen zonder soa, gaan ze over tot ‘alleen’ anticonceptie via hormonale middelen,zoals de pil of door middel van een spiraaltje. Naast de pil en het spiraaltje zijn er tegenwoordig veel andere opties,zoals de anticonceptiepleister of de anticonceptiering die je inbrengt in de vagina.Beide geven hormonen af die voorkomen dat je in verwachting raakt. Ook tot de mogelijkheden behoort de prikpil, de minipil of het anticonceptiestaafje.

Nadelen

Veruit de meeste vrouwen kiezen voor de pil. Nederland is wat dat betreft echt een ‘pil-land’. Het spiraaltje is in opkomst. Vrouwen moeten

zich echter realiseren bij het inbrengen van een spiraaltje dat een spiraal de bevruchting niet in alle gevallen tegengaat. Het voorkomt dat het bevruchte eitje zich kan innestelen en daardoor word je niet zwanger. De pil moet je dagelijks innemen, vergeet je de pil dan kan de betrouwbaarheid omlaag gaan. Je moet ‘m op de juiste manier gebruiken en je ervan bewust zijn dat als je diarree hebt of moet braken, de betrouwbaarheid meteen omlaag gaat. (De ring kun je verliezen en de pleister kan loslaten). Met een spiraaltje heb je een iets grotere kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Het condoom kan scheuren. Al deze middelen werken nog altijd beter dan zaaddodend glijmiddel, een pessarium (vrouwencondoom, raden wij zeker niet aan als anticonceptiemiddel) en de coïtus interruptus.Oftewel voor het zingen de kerk uit. Zeker dat laatste is een middeleeuwse methode.

Misvatting

Het voordeel van de pil is dat je er makkelijk mee kunt stoppen.Een spiraaltje wordt over het algemeen voor de duur van vijf jaar geplaatst. Er zijn spiraaltjes die langer kunnen blijven zitten, maar die geven geen hormonen af.Als je samenwoont en je denkt binnen nu en twee à drie jaar aan kinderen te willen beginnen dan kan het raadzaam zijn om de pil te slikken of de pleister of ring te gebruiken. Er wordt wel eens geroepen dat als je aan de pil bent geweest,het langer kan duren voordat je zwanger wordt. Dat is absoluut niet bewezen. De eerste anticonceptiepil verscheen in 1962. De

hormonen

pil gaat dus al een behoorlijke tijd mee en het is nog nooit aangetoond dat het een zwangerschap bemoeilijkt. Bovendien, als je de pil vergeet, kun je al zwanger worden. In sommige gevallen is het niet verstandig een hormoonpreparaat te gebruiken, zoals pil, pleister of ring. Uw huisarts kan u hier meer over vertellen.

Mogelijkheden

Hugo Boender en Pieter Barnhoorn Gezondheidcentrum Leidse Hout

“Naast de pil en het spiraaltje zijn er tegenwoordig veel andere opties, zoals de anticonceptiepleister of de anticonceptiering. Ook tot de mogelijkheden behoort de prikpil, de minipil of het anticonceptiestaafje.”

Vrouwen die denken dat ze het pilgebruik niet kunnen inpassen in hun dagelijkse leven,kunnen een spiraaltje laten inbrengen.Als vrouwen nog geen kinderen hebben gebaard, kan deze ingreep pijnlijk zijn.Het spiraaltje is dan moeilijker in te brengen in de baarmoeder. Je kunt de prikpil nemen, maar die scheidt drie maanden lang een grote hoeveelheid hormonen uit. Dat raden we niet altijd aan. In sommige gevallen kan de prikpil een uitkomst zijn. Je kunt er ook aan denken om een ring te gebruiken. Dat is een ring die je zelf in de vagina inbrengt en die je drie weken laat zitten. Na drie weken verwijder je deze en vindt er een ontrekkingsbloeding plaats. Na deze stopweek breng je weer een nieuwe ring in. Je hoeft er dan maar eenmaal per maand aan te denken dat je de ring inbrengt. Het is niet moeilijk en werkt hetzelfde als het inbrengen van een tampon. Maar nogmaals, wel kunnen vrouwen de ring tijdens een toiletbezoek verliezen. Het is verstandig om je van tijd tot tijd af te vragen of het anticonceptiemiddel dat je gebruikt nog bij je past. Ga met deze vraag naar je huisarts en bespreek dit. Blijf er vooral niet mee rondlopen.”

Bijwerkingen Hormonale anticonceptiemiddelen kunnen diverse bijwerkingen geven: van depressiviteit en vaginale bloedingen tot huidveranderingen. De bijwerkingen zijn per individu verschillend. Soms duurt het lang voordat de bijwerkingen zich openbaren. Neem de klachten serieus en ga ermee naar de huisarts.

Fabels Er bestaan nogal wat fabeltjes rondom de pil. Bijvoorbeeld dat een bepaalde pil invloed zou hebben op het gewicht.In dit geval in het voorkomen van gewichtstoename. Dat kan helemaal niet. Elk anticonceptiemiddel bevat hormonen en die hormonen geven bijwerkingen. Het is door de bank genomen wel zo: hoe meer hormonen, hoe meer bijwerkingen. Het is ook niet zo dat alleen een bepaald middel zou werken tegen puistjes.

Aandoeningen Het is niet voor iedereen verstandig om de pil te nemen. Vrouwen met stollingsstoornissen bijvoorbeeld, kunnen beter niet aan de pil gaan. Maar ook een doorgemaakt hartinfarct, een beroerte, een trombose, sommige vormen van kanker of ernstige leverfunctiestoornissen zijn een reden om andere vormen van anticonceptie te kiezen.

Kies de anticonceptiemethode die bij je past.

Doe de anticonceptie test!

Een compleet overzicht van alle methoden van anticonceptie om je te helpen de methode te kiezen die het best bij jou past. Hierdoor kun j e een m ethode k iezen d ie j e niet a lleen beschermt t egen z wangerschap, maar die ook rekening houdt met je levensstijl, je levensfase en andere specifieke wensen, zoals bijvoorbeeld gemak.

www.anticonceptie.nl

10 · JUNI 2009

JUNI 2009 · 11 TIP

NIEUWS

KINDERWENS: VAN UITSTEL KOMT AFSTEL ■ Vraag: Wat voor invloed heeft een gezonde leefstĳl op de kans om spontaan zwanger te worden? ■ Antwoord: Steeds meer vrouwen in Nederland stellen hun kinderwens langer uit. Naast roken en overgewicht is dit de grootse reden waarom de kans op zwanger worden spontaan afneemt.

“Vrouwen worden geboren met een hoeveelheid eitjes”, vertelt professor dr. Fauser, hoofd van de afdeling Voortplantingsgeneeskunde en Gynaecologie het UMC Utrecht. “Gedurende je leven neemt deze hoeveelheid steeds af. Op een gegeven ogenblik is de eierstok uitgeput en zit een vrouw in de overgang. Zo is de vrouw nou eenmaal gebouwd. Het is belangrijk dat vrouwen, hun partner, maar ook de samenleving als geheel, zich realiseren dat het uitstellen vergaande consequenties heeft. Er worden namelijk steeds minder kinderen geboren mede door dit uitstelgedrag. Bovendien heeft het ook zijn weerslag op de demografie van Nederland. Je ziet nu al dat het platteland ontvolkt.”

IVF

Hoewel veel stellen denken dat IVF behandelingen hun onvruchtbaarheid op zal lossen, is dit vaak niet het geval. IVF behandelingen lossen slechts een klein deel van het probleem op. Slechts de helft van de stellen die een IVF behandeling onder-

gaat, raakt uiteindelijk daadwerkelijk zwanger. Die kansen dalen aanzienlijk met het stijgen van de leeftijd van de vrouw. Voor stellen heeft dit grote relationele gevolgen. Je levensgeluk hangt ineens af van het al dan niet krijgen van een kind. Daarnaast drukken de hoge kosten die gepaard gaan met de IVF behandelingen ook op de samenleving. Fauser: “Natuurlijk moeten stellen goed nadenken of ze toe zijn aan kinderen. Ik wil niet de indruk wekken dat je het maar moet doen omdat de tijd dringt. Daar wordt niemand beter van. Ik zou er wel voor willen waarschuwen dat men uit moet kijken met uitstellen van de kinderwens.” Fauser ziet een belangrijke taak weggelegd voor de volksgezondheid. “Veel mensen weten dat het steeds lastiger wordt om zwanger te worden naarmate je ouder wordt, maar deze kennis zorgt echter niet voor een gedragsverandering. Er wordt vaak gedacht: ‘Mij overkomt het niet’. Er zou eens goed uit moeten worden gezocht welke zaken van invloed zijn op het uitstelgedrag van vrouwen en daar op in worden gespeeld. Daarnaast pleit Fauser voor een geïndividualiseerde Prof. dr. B. Fauser UMC Utrecht

3

TIPS

Verwijzing huisarts

Wie het IVF traject ingaat, bevindt zich in een emotionele achtbaan. Naast de vele onderzoeken en controles in het ziekenhuis, word je steeds geconfronteerd met de vraag of het deze keer wel gaat lukken. Maar hoe weet je eigenlijk of het ziekenhuis of de kliniek waar je behandeld wordt, voldoet aan de kwaliteitseisen?

aanpak. “Je zou vrouwen de mogelijkheid kunnen bieden om een hormoontest te laten afnemen. Een dergelijke test, waarbij er bloed wordt afgenomen, kan je soms wat beter vertellen hoeveel tijd je nog hebt om spontaan zwanger te worden. Vrouwen zijn het vruchtbaarst tussen de 20 en 30 jaar, maar daarna lopen de kansen geleidelijk terug. Er zijn wel grote onderlinge verschillen. Zo kan de ene vrouw wel wachten tot haar vijfendertigste en de andere weer niet.”

Op dit moment hebben dertien centra toestemming om IVF-behandelingen uit te voeren.Zij verzorgen het hele traject.Daarnaast zijn er transportcentra waar je terecht kunt voor het eerste deel van de behandeling (stimulatie en eicelpunctie, red.). De daaropvolgende behandelingen vinden plaats in een IVF-centrum. Het Planningsbesluit IVF bevat diverse voorwaarden die aan de IVF-centra worden gesteld. Die eisen betreffen: de samenstelling en de kennis en vaardigheden van het personeel, het minimum aantal follikel-

Gezonde leefstijl

In Nederland rookt het hoogste percentage vrouwen van heel West Europa. Door roken neemt de kans op spontaan zwanger worden duidelijk af. Dit geldt ook voor overgewicht. Te zwaar zijn leidt vaak tot menstruatiestoornissen waardoor er niet maandelijks een eisprong kan plaatsvinden. Al lange tijd is bekend is dat roken en overgewicht de kans op spontaan zwanger worden ernstig belemmeren en gevaarlijk zijn voor de ongeboren vrucht. Tegenwoordig is echter ook steeds meer bekend dat een gezonde leefstijl vóór de zwangerschap ervoor zorgt dat het kind in goede conditie wordt geboren en op de langer termijn minder last heeft van gezondheidsklachten als suiker-, hart- en vaatziekten. MARJOLĲN WESTERLAKEN

Keeping life cool

[email protected]

Centrum voor reproductieve geneeskunde Vooraanstaande Duitse vruchtbaarheidskliniek

CRYOSTORE ❄ Deutschland GmbH • Duitslands oudste spermabank • Levert donorsperma wereldwijd • Bevriezingsdiensten voor alle weefsels (sperma / eicellen / ovariumweefsel) Email: [email protected] www.cryostore.de

Strenge eisen 5 voor IVF-centra

WACHT NIET TE LANG

is sinds 1981 één van Duitslands meest succesvolle vruchtbaarheidsklinieken in het creëren van families. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Prof. Dr. med. Katzorke / Dr. med. Propping / Dr. med. Wohlers / Prof. Dr. med. Bielfeld Email: [email protected] www.ivfzentrum.de Akazienallee 8-12, 45127 Essen, Duitsland Tel.: +49 - 201 - 29 4 29 0 Fax: +49 - 201 - 29 4 29 14

Ben Cohlen Gynaecoloog bĳ het Fertiliteitscentrum Isala

FEITEN

KWALITEIT IVF-patiënten hebben recht op goede zorg. De ISO certificering helpt hierbij. FOTO: EVITA WITZENHAUSEN

■ Inmiddels zijn er 13 centra in Nederland die IVF-behandelingen aanbieden. Elk centrum werkt ook nog eens samen met transportklinieken waar een groot gedeelte van de behandelingen plaats kan vinden. Al deze centra zĳn gevestigd door heel Nederland. Als je goede zorg om de hoek kunt krĳgen, dan blĳf je natuurlĳk graag dichtbĳ huis. Er zĳn echter stellen die bereid zĳn om grote afstanden af te leggen als ze verder van huis betere zorg kunnen krĳgen.

puncties (een behandeling waarbij de eicellen uit de eierstokken worden gezogen, red.) en de kwaliteit van de laboratoriumfaciliteiten. De IVF-centra vallen onder de Kwaliteitswet Zorginstellingen,” vertelt gynaecoloog Ben Cohlen, werkzaam bij het Fertiliteitscentrum Isala.“Dat betekent onder andere dat de centra een verantwoorde zorg moeten kunnen garanderen. Daarnaast maakt de Inspectie van de Gezondheidszorg momenteel een rondje langs de IVF laboratoria. Er wordt gekeken of de laboratoria voldoen aan strenge kwaliteitseisen die speciaal voor laboratoria in ziekenhuizen zijn opgesteld.”

ISO certificering

“Patiënten hebben recht op kwalitatieve goede zorg. Een ISO certificering is een manier om aan de buitenwereld laten zien dat je serieus met fertiliteit bezig bent en continu streeft naar kwaliteit”, vindt Ben Cohlen. “In Nederland is het nog niet verplicht om met een gecertificeerd kwaliteitssysteem te werken. De Nederlandse Vereniging voor Obsterie en Gynaecoloog (NVOG) pleit er echter voor dat alle klinieken kwaliteit definiëren. Door een handboek op te stellen waarin alle procedures op de afdeling weer worden geven, kun je met interne audits controleren of alles daadwerkelijk gaat zoals het beschreven is. Uiteraard is dit geen garantie voor kwaliteitsverbetering, maar het zorgt er wel voor dat het personeel in de klinieken dag in dag uit bewust met het kwaliteitsaspect aan de slag gaat. De doelstelling is altijd om te komen tot structurele verbeteringen. Isala klinieken heeft onlangs zelf de ISO certificering ontvangen. Een ISO certificering is geen eindpunt, maar een beginpunt.” MARJOLĲN WESTERLAKEN

Voordat je in het IVF-traject beland, is er al contact geweest met de huisarts. Hij zal u in principe doorverwijzen naar een ziekenhuis.Tijdens een gesprek kan een huisarts de voor- en nadelen van uw keuze bespreken.

1

Resultaten De Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) publiceert jaarlijks de resultaten van de Nederlandse IVF-centra op www.nvog.nl. Het zwangerschapsresultaat per IVFcentrum staat uitgesplitst per IVF of ICSI behandeling (inseminatie) en ook de CRYO resultaten (invriezen van embyro’s) staan apart vermeld. Wel kan het zijn dat de resultaten onderling niet altijd even goed vergelijkbaar zijn door verschillen in patiëntenpopulaties, maar een globaal beeld kunt u van deze resultaten wel krijgen.Bespreek deze zaken ook met uw verwijzend of behandelend gynaecoloog.

2

Forums Er zijn heel veel forums op internet waar lotgenoten ervaringen met elkaar uit kunnen wisselen over allerlei zaken die te maken hebben met IVF.

3

Patiëntenvereniging Freya is de landelijke patientenvereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen. Op de site www. freya.nl kunt u terecht met vragen over de kwaliteit van de centra.

4

Mond tot mond-reclame Eén op de zes stellen met een kinderwens heeft moeite om zwanger te worden. De ervaringen van familie,vrienden en kennissen kunnen u helpen bij het maken van de juiste keuze.

5

[email protected]

advertorial

Merck Serono staat voor innovatie en onderzoek. Merck Serono is wereldwijd één van de belangrijkste ontwikkelaars van biotechnologische geneesmiddelen. Duizenden gedreven mensen werken er aan het verbeteren van de gezondheid van patiënten en hun kwaliteit van leven. Merck Serono ontwikkelde in de loop der jaren geneesmiddelen voor patiënten met bijvoorbeeld multiple sclerose, kanker, hart- en vaatziekten en groeistoornissen, maar ook geneesmiddelen die kunnen worden ingezet bij vruchtbaarheidsproblemen.

Sinds de eerste stappen om fertiliteitsproblemen te behandelen in 1949 heeft Merck Serono geneesmiddelen ontwikkeld die wereldwijd in fertiliteitscentra worden gebruikt met als doel een kinderwens in vervulling te laten gaan. Samen met de fertiliteitsklinieken streeft Merck Serono naar optimale condities voor het creëren van leven. Daarom stimuleert en ondersteunt Merck Serono fertiliteitscentra bij het behalen van een ISO-certificering. Merck Serono blijft op zoek naar de beste behandeling voor de patiënt. Innovatie en onderzoek zijn dan ook de sleutelwoorden bij Merck Serono.

www.merckserono.net 2009-025-FE

12 · JUNI 2009

DESKUNDIG ADVIES

3 MEEST VOORKOMENDE BEHANDELINGEN

Ovulatie Inductie (OI) Een van de belangrijkste oorzaken van ongewenste kinderloosheid is het uitblijven van de eisprong. Bij problemen met de ovulatie is de cyclus meestal onregelmatig of zijn er helemaal geen menstruaties.Wanneer uit de eierstokken niet maandelijks een eitje vrijkomt, is het gelukkig vaak mogelijk om dit met medicijnen te verhelpen. Dit wordt ovulatie inductie genoemd.

1

IVF of in-vitrofertilisati Ook wel reageerbuisbevruchting genoemd, is een voortplantingstechniek waarbij een of meer eicellen buiten het lichaam worden bevrucht met zaadcellen, waarna de ontstane embryo’s in de baarmoeder teruggeplaatst worden.

2

Intra-uteriene inseminatie (IUI) Geselecteerde zaadcellen worden direct in de baarmoederholte gebracht (intra-uterien). IUI is waarschijnlijk de meest toegepaste vruchtbaarheidsbehandeling in Nederland. Bij een IUI worden alleen de zaadcellen in de baarmoeder gebracht. Om deze reden wordt het sperma van de man voorbewerkt in het laboratorium om de zaadcellen te scheiden van de vloeistof.

3

“Twintig jaar geleden was ik een van de weinige vrouwen die zwanger werd door IVF. Mijn tweeling wordt dit jaar twintig en ik heb me sinds mijn zwangerschap altijd ingezet voor mensen die moeite hebben met zwanger worden.” Jose van der Schoor, voorheen vrijwilliger en nu secretaris bij Freya, de vereniging voor vruchtbaarheidsproblemen, over de verschillende behandelingen bij verminderde onvruchtbaarheid.

Verminderd onvruchtbaar, wat kun je allemaal doen?

E

én op de zes stellen met een kinderwens heeft moeite om zwanger te worden. Als het na een jaar niet lukt is, het goed om naar de huisarts te gaan. De meeste huisartsen doen een spermatest bij de man en een onderzoek naar de cyclus van de vrouw. In de praktijk blijkt dat veel vrouwen door het gebruik van de pil niet goed weten in welke periode van de cyclus je de meeste kans maakt om zwanger te worden. Om de dag gemeenschap hebben met je partner is raadzaam, als je kinderen wilt krijgen. Dan is de kans op succes het grootst.

Behandelingen

Als de huisarts weinig afwijkingen vindt, zijn er twee mogelijkheden. Als het om een jonge vrouw gaat, kan de huisarts vragen het nog een paar maanden te blijven proberen, maar dan met het bijhouden van de cyclus en met ovulatietesten. Als de vrouw boven de dertig is, heeft het stel minder tijd en wordt men sneller doorverwezen. Een vrouw is tussen haar eenentwintigste en vijfentwintigste levensjaar het meest vruchtbaar. Daarna is ze nog steeds vruchtbaar, alleen wordt het steeds iets moeilijker om zwanger te worden. Verminderd vruchtbaar noemen we dat. Na doorverwijzing naar de gynaecoloog voert deze het ‘OFO’ (oriënterend fertiliteitsonderzoek, red.) uit. In dit

onderzoek bekijkt de specialist onder andere de doorgankelijkheid van de eileiders, de ovulatie en de hormoonwaarden. In het geval dat de zaadkwaliteit verminderd is,kan ook een lichamelijk onderzoek van de man binnen het OFO plaatsvinden. Vrouwen die geen goede eisprong hebben, kunnen ovulatie inductie krijgen (OI). Dat is een hormonenkuur met pillen of injecties die de eisprong opwekt. Een andere mogelijke behandeling is intra-uteriene inseminatie (IUI). Dit wordt onder andere toegepast bij een verminderde spermakwaliteit. Het sperma van de man wordt dan bewerkt (gecentrifugeerd, red.) om daarna rechtstreeks met een slangetje in de baarmoeder van de vrouw te worden ingebracht. Daarmee passeer je de soms moeilijke barrière van de baarmoedermond.

ZWANGER

“Om de dag gemeenschap hebben met je partner is raadzaam, als je kinderen wilt krĳgen. Dan is de kans op succes het grootst.”

IVF

Als deze behandelingen niet aanslaan kan met behulp van IVF (in vitro fertilisatie, red.) de vrouw alsnog zwanger worden. Vijfentwintig jaar geleden waren er maar tientallen stellen per jaar die deze behandeling kregen, maar inmiddels zitten we medio 2009 op ruim vijftienduizend behandelingen per jaar. Zestig procent van de stellen raakt gemiddeld zwanger na drie pogingen. Bij IVF worden door middel van hormonen meerdere eicellen tot rijping gebracht in de eierstokken. Vervolgens verwijdert de arts de-

ze eicellen via een punctie uit de eierstokken, waarna in het laboratorium de zaadcellen en de eicellen bijeen worden gebracht. In een speciale ‘broedstoof’ (warmtekast, red.) moet dan de bevruchting plaatsvinden. Als er bevruchting plaatsvindt, wordt het embryo in de baarmoeder geplaatst. De natuur bepaalt dan of alles goed gaat. Vijfentwintig procent van de vrouwen raakt zwanger na de eerste IVF-poging. Als IVF niet werkt na drie pogingen kan het stel proberen om nog meer pogingen te wagen die ze zelf moeten betalen. Als er bij IVF geen bevruchting optreedt of de kwaliteit van de zaadcellen is zo slecht dat er te weinig kans bestaat op spontane bevruchting, is een ICSI behandeling mogelijk. Deze behandeling is gelijk aan IVF, maar hierbij wordt de zaadcel in het laboratorium rechtstreeks in de eicel geinjecteerd. In bepaalde gevallen zijn ook IVF-variaties mogelijk met donorzaad of eicellen van donoren.

Geen kinderen?

Jose van der Schoor Secretaris bĳ Freya, de vereniging voor vruchtbaarheidsproblemen

Voor de meeste mensen staat na drie onsuccesvolle IVF-behandelingen het leven op de kop. Als dan blijkt dat je geen eigen kinderen krijgt en de opa’s en oma’s geen kleinkinderen, is dat moeilijk te verwerken. Dat is een rouwproces. Adoptie is mogelijk, maar is een moeilijk alternatief. Bij de Freya merken we wel dat mensen het fijn vinden om met lotgenoten hierover te praten.

(advertorial)

Groot tekort aan spermadonoren Mensen met een kinderwens die op zoek zijn naar een spermadonor, worden vaak teleurgesteld. De vraag naar spermadonoren is veel groter dan het aanbod. Dat is jammer, want het tekort aan spermadonoren kan makkelijk worden opgelost. “We hebben altijd nieuwe spermadonoren nodig bij Medisch Centrum Kinderwens”, vertelt directeur Roelof van Kooij. “Mannen die spermadonor willen zijn, kunnen we moeilijk vinden. Dat is jammer, want als spermadonor kun je andere mensen ontzettend blij maken.” Stellen waarbij de partner geen goed sperma heeft, zijn volledig afhankelijk van een spermadonor.

Anderen helpen Een spermadonor kan dus op een redelijk eenvoudige wijze andere mensen heel gelukkig maken door gezond sperma af te geven bij MC Kinderwens in Leiderdorp, maar toch zijn er ook redenen waarom mannen hier niets voor voelen. Als spermadonor ben je, afhankelijk van het aantal vrouwen dat met jouw zaad wordt geïnsemineerd, de biologische vader van misschien wel een handvol kinderen. Kinderen die je in de meeste gevallen nooit zal

zien. Voor sommige mannen misschien een prima vooruitzicht, voor anderen een raar idee. Door het gebrek aan spermadonoren moeten velen lang wachten totdat er een spermadonor beschikbaar is. Bij Medisch Centrum Kinderwens is de wachttijd nu ruim een jaar. Van Kooij spoort mannen aan om als spermadonor te fungeren: “Als spermadonor vervul je een heel nuttige rol. Als je graag mensen helpt, moet je je aanmelden. Bij het MC Kinderwens vangen we donoren goed op en spreken we af hoeveel kinderen maximaal verwekt worden met het zaad. Voor mannen die denken dat ze vader worden van veel kinderen: het donorschap heeft niets te maken met het vaderschap. De donor vervult geen vader rol, leert een kind in ieder geval niet kennen tot hij of zij zestien jaar oud is en misschien wel nooit. Dat is de keuze van het kind zelf.”

Aanmelden als spermadonor? Per telefoon (071) 581 23 00 of per e-mail via [email protected].

Vereisten spermadonor • Tussen de 21 en 50 jaar • Lichamelijk en geestelijk gezond • Geen erfelijke afwijkingen in de familie • Geen Aids of een andere geslachtsziekte of een verhoogd risico op een van deze ziekten • Het sperma moet na invriezen geschikt zijn voor inseminatie

JUNI 2009 · 13

DESKUNDIG ADVIES Zesentwintig jaar geleden was Bert Alberda samen met zijn toenmalige collega Gerard Zeilmaker de arts achter de eerste succesvolle IVF-behandeling in Nederland. In 1983 werd de eerste IVF-baby in Nederland geboren. Dat had wel wat voeten in de aarde. “We experimenteerden in de jaren 70 voor het eerst met IVF en gynaecologen vertelden ons: ‘Dat lukt niet’.”

MODERNE TECHNIEKEN

ICSI

De eerste IVF-arts

I

n onze huidige maatschappij kun je prima zonder kind, maar vroeger telde je dan niet mee. Duizenden jaren geleden kregen vrouwen bij onvruchtbaarheid van hun man de zwager aangeboden om ze zwanger te maken. Doktoren adviseerden stellen om elke maand bij volle maan om twaalf uur gemeenschap te hebben in de buitenlucht. Waarschijnlijk gaven ze wel meer van dat soort adviezen aan moeilijk vruchtbare stellen.In de oudheid was vruchtbaarheid een van de eerste levensbehoeften van de maatschappij. Dat is het nu niet meer.

Vruchtbaarheid

Mensen hebben überhaupt geluk dat ze elke maand weer kans maken om zwanger te worden. Veel dieren kunnen in de ´bronstijd´ zwanger worden, maar als dan niet lukt,moeten ze een jaar wachten. Mensen die regelmatig gemeenschap hebben en een kind willen, maken elke maand twintig procent kans om zwanger te worden. Bij de meeste stellen geldt: als je blijft proberen dan lukt het meestal wel. De meeste stellen die moeite hebben om zwanger te worden, noemen we verminderd vruchtbaar. Slechts zelden zijn stellen in het geheel onvruchtbaar.

Vooruitgang

Tegenwoordig is IVF voor stellen die verminderd vruchtbaar zijn een logische behandeling. Dat was in de

jaren 70 wel anders. De mogelijkheden waren beperkt. Vrouwen met eisprongproblemen behandelden we met hormooninjecties en tabletten. Toen we in de jaren 70 experimenten uitvoerden met IVF, keek iedereen ons raar aan in Nederland. Samen met de inmiddels overleden fysioloog Zeilmaker verwijderden we eicellen bij vrouwen die een operatie ondergingen voor afgesloten eileiders. Dat was de pioniersfase, waar nog zoveel fout ging. Uiteindelijk werd in Engeland in 1978 de eerste IVF-baby geboren. Bij ons lukte dat in 1983. Veel mensen in Nederland, waaronder de medische ethische commissie, hadden moeite met de IVF-behandeling (IVF stond altijd bekend als reageerbuisbevruchting, onder andere door deze naamgeving en andere ethische bezwaren was er veel weerstand tegen IVF, red.). Het duurde twee jaar voordat de ethische commissie toestemming gaf om de IVF uit te voeren. Door revolutionaire ontwikkelingen in het laboratorium is IVF-bevruchting nu mogelijk. Een bevruchting buiten het lichaam van de vrouw plaats te laten vinden was een moeilijke opgave. De techniek blijft zich ontwikkelen, want als IVF nu niet werkt, passen we ICSI toe. Hierbij wordt een zaadcel dwars door de harde schil van de eicel ingespoten. We zijn nu zelfs zo geavanceerd, dat we zaadcellen rechtstreeks uit de balzak prikken om bij de eicel te brengen.

EXPERIMENTEN

“Tegenwoordig is IVF voor stellen die verminderd vruchtbaar zĳn een logische behandeling. Dat was in de jaren 70 wel anders. De mogelĳkheden waren beperkt.”

IVF

Voor veel stellen is IVF een emotioneel zware behandeling. Voor vrouwen is het ook lichamelijk zwaar. Nederlandse verzekeringsmaatschappijen vergoeden drie IVF-pogingen, maar medisch gezien heeft het absoluut zin om meer dan drie pogingen te ondernemen. In België wordt IVF zes keer vergoed. In Frankrijk oneindig vaak. Als een stel het lichamelijk en emotioneel aan kan, is het prima om meer dan drie pogingen te doen. Het aantal van drie behandelingen is in Nederland nog steeds gebaseerd op een onderzoek uit 1988. Ik ben niet voor eindeloos doorbehandelen,maar ik ken een vrouw die pas na dertien IVF-behandelingen zwanger werd.

Maatschappij

Bert Alberda Gynaecoloog

Tegenwoordig wachten vrouwen heel lang om zwanger te worden. Dat is logisch, want mensen willen eerst carrière maken of iets van de wereld zien. Maar ik maak wel steeds meer stellen mee, die iets te lang gewacht hebben. Als je midden dertig bent, lukt het meestal nog wel, maar als vrouwen eenmaal veertig zijn wordt het een lastig verhaal. Ik ben zelf net zestig geworden, maar ik wil nog lang niet stoppen met mijn werk. Ik vind het veel te leuk. Het is heel vervelend als het stellen niet lukt om zwanger te worden, maar als het in mijn werk dan wel een keer lukt, geeft dat enorm veel voldoening.

Een uniek evenement voor jou!

19 SEPTEMBER 2009

Een van de recentere mogelijkheiden die beschikbaar zijn gekomen voor sommige paren, in het bijzonder als er sprake is van mannelijke onvruchtbaarheid, is een techniek genaamd intracytoplastische sperma injectie (Intracytoplasmic Sperm Injection – ICSI). In plaats van ‘gewoon’ eicellen en sperma in een laboratoriumschaaltje samen te brengen voor standaard IVF, wordt bij deze voortplantingstechniek een enkele zaadcel genomen en rechtstreeks in de eicel geïnjecteerd. Het gebruik van ICSI heeft de bevruchtingsscore spectaculair verbeterd wanneer sprake was van te weinig of te weinig beweeglijk sperma of een slechte spermafunctie. Deze methode werd voor het eerst beschreven in 1992.

1 op 60 Ondertussen is 1 op de 60 kinderen in Nederland geboren door middel van IVF of ICSI.

PESA – ICSI Als er sprake is van het totaal ontbreken van zaadcellen in het semen (azoöspermie) op basis van een blokkade van de afvoerwegen, dan kan geprobeerd worden om bijvoorbeeld zaadcellen rechtstreeks uit de bijbal te verkrijgen. Dit gebeurt via een punctie (met een naald opzuigen van materiaal). De verkregen zaadcellen kunnen dan gebruikt worden voor een gebruikelijke ICSI procedure. Deze techniek staat bekend als PESA – ICSI, en mag in Nederland alleen in onderzoeksverband worden uitgevoerd, (vanwege de nog onbekende gevolgen voor het nageslacht).

Lezingen Workshops Ontspanning

FERTIFAIR Meer informatie en aanmelding: www.fertifair.nl

Voor iedereen bij wie zwanger worden niet vanzelf gaat en hun omgeving

G ROT E M A R K T 1 0 - 1 2 A N N A S T R A AT 1 3 - 1 5 Z W A N E S T R A AT 6 H E U V E L S T R A AT 1 1 3

BREDA DEN HAAG GRONINGEN TILBURG

sale

0% %30 20%30% 40% 50 0% juni 0 20 0% 30% 40%50% 20 50% 20%30% 40% % v.a.

tegen inlevering van deze advertentie

5% extra kassakorting 75 geboortekaartjes

babyboefjes.nl geboortekaartjes, babynamen en geboortegedichten

inclusief ontwerpkosten inclusief drukkosten inclusief enveloppen €

129,-

Babyboefjes.nl is: •

keuze uit meer dan 400 kaartjes

•

gratis 3 modellen naar keuze opvragen

•

duizenden babynamen

•

originele geboortegedichten

•

veilig online betalen met iDeal

•

nieuw!! tweelingkaartjes

TIES

Janneke

23 december 2009

Pepijn Thomas

31-03-09

online geboortekaartjes en babynamen

EVA

kortom babyboefjes.nl is dé site om online je geboortekaartjes te bestellen. online geboortekaartjes en babynamen

babyboefjes.nl is een geregistreerd handelsmerk en is eigendom van

FLEUR

maartje

Gratis felicitatieboek twv € 19.95

actiecode 149995

Bestel je geboortekaartjes bij babyboefjes.nl en je ontvangt een felicitatieboek met de omslag van je eigen geboortekaartje gratis. Vul hiervoor op de site actiecode 149995 in op het bestelformulier. Deze actie is gegarandeerd t/m 31-12-2009

JUNI 2009 · 15

INSPIRATIE

‘Mĳn grootste angst was dat het nooit zou lukken’ ■ Vraag: Wat doet het met je als het maar niet lukt om spontaan zwanger te worden en IVF je laatste mogelĳkheid is? ■ Antwoord: Antwoord: Na bĳna vier jaar, vier maal inseminatiebehandelingen (IIUI) en drie IVF behandelingen werd dit jaar de dochter van Nancy van der Veen (35) en haar man, Hendrick, eindelĳk geboren.

!

“Eigenlijk heb ik altijd een voorgevoel gehad dat ik niet op een spontane manier zwanger zou worden. Vlak voordat wij zouden gaan trouwen in 2005 gingen de condooms de kast in. Toen ik na een half jaar nog niet zwanger was, heeft mijn man een sperma-onderzoek laten doen waaruit bleek dat alles in orde was. In mei 2006 zijn we uiteindelijk via de huisarts doorverwezen naar een gynaecoloog en is de boel in gang gezet met allerlei onderzoeken. Ik had eindelijk het gevoel dat er iets ging gebeuren. Omdat er tijdens de onderzoeken geen afwijkingen werden gevonden, zijn we in de zomer van 2006 naar huis gestuurd met de mededeling dat de kans bestond dat we toch spontaan zwanger zouden kunnen worden.

Impact

Circus

De IVF behandelingen nemen veel tijd in beslag. Je moet heel vaak in het ziekenhuis zijn voor controles. Ik moest mijzelf ook injecteren met de hormonen om de follikelgroei te sti-

“We hebben vreselĳk veel geluk gehad dat het gelukt is. Het is eigenlĳk bĳ ons nog relatief snel gegaan.” Nancy van der Veen (35) Kreeg dankzĳ IVF dochter Katinka.

Michel Vleugels Gynaecoloog bĳ Ziekenhuis Rivierenland in Tiel en werkzaam bĳ de CASA klinieken.

■ Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van onvruchtbaarheid bij mannen en vrouwen? “Bij mannen is slecht zaad de meest voorkomende oorzaak van onvruchtbaarheid. De kwaliteit van zaad hangt af van de hoeveelheid, beweeglijkheid en de vorm ervan. Door ziekte kan de kwaliteit afnemen. Daarnaast hebben roken en alcohol een negatieve invloed op de aanmaak van gezond sperma. Bij vrouwen kan een onregelmatige eisprong de oorzaak zijn van onvruchtbaarheid. Ook structurele afwijkingen zoals afgesloten eileiders of beschadigde eileiders kunnen een reden zijn waarom het niet lukt om zwanger te worden. Deze afwijkingen aan de eileiders kunnen ontstaan door een seksueel overdraagbare aandoening zoals chlamydia, een infectie die je door onveilig te vrijen kan oplopen. Deze infectie kan ongemerkt via de baarmoedermond naar de eileiders gaan zodat daar verklevingen en littekens ontstaan waardoor de zaadcellen er niet meer door kunnen.”

ONS SUCCES

Uiteindelijk zijn we in februari 2007 op de wachtlijst geplaatst voor IUI en drie maanden later zijn we gestart met de behandelingen. Toen IUI niet bleek te werken, kwamen we in aanmerking voor IVF. In juni 2008 bleek ik zwanger. Mijn man had altijd het idee dat ik ooit wel een keer zwanger zou worden. Zelf had ik er op een gegeven ogenblik een hard hoofd in. De gedachte dat je misschien wel nooit een kind kunt krijgen heeft zo’n impact op je leven. Nu maar ook straks als vrienden opa’s en oma’s worden. Ook de zwangerschapsaankondigingen en de geboortekaartjes waren steeds confronterend. Het beheerst de hele manier waarop je je leven indeelt, zowel op de lange als korte termijn. Wij zijn bijvoorbeeld heel lang niet op vakantie geweest, omdat ik niet wilde dat de kans om zwanger te worden weer zou opschuiven.

VRAAG & ANTWOORD

■ Wat houdt een vruchtbaarheidsonderzoek in? “De meeste stellen komen in het ziekenhuis terecht als ze na een jaar nog steeds niet zwanger zijn. Hun geschiedenis wordt goed uitgespit. Vervolgens wordt het zaad van de man nagekeken. Bij de vrouw wordt gekeken of ze maandelijks een eisprong heeft. Een regelmatig menstruatiecyclus is vaak het bewijs dat er wel degelijk een eisprong is. Ook wordt de temperatuurcurve bijgehouden zodat men kan zien hoe de cyclus verloopt. Middels echo’s wordt gekeken of de eicel goed rijpt. Een bevrucht ei doet in principe twaalf dagen om van de buik via de eileider naar de baarmoeder te komen. Naast bloedonderzoeken wordt er ook gekeken of er structurele afwijkingen zijn, bijvoorbeeld is de baarmoeder normaal van vorm of zitten er littekens op de eileider? Het gehele vruchtbaarheidsonderzoek duurt ongeveer drie maanden.”

!

TWEEDE KINDJE In de toekomst zal er nog een poging gedaan worden voor een broertje of zusje voor Katinka. Als die poging niet lukt, weet Nancy niet of ze wel door wil gaan met nieuwe behandelingen.

muleren. Het meest lichamelijk belastende vond ik de follikelpunctie. Middels een hele grote naald worden de eierstokken aangeprikt en worden de eicellen eruit gezogen. Voor veel mensen is dit hele circus moeilijk te bevatten. Ik heb veel steun gehad aan andere vrouwen die ook met IVF bezig waren. Door de gesprekken met lotgenoten op een internetfo-

rum ben ik mij steeds beter gaan realiseren dat mannen en vrouwen op een hele verschillende manier omgaan met IVF.

Geluk

Ik denk dat de relatie met mijn man er niet onder heeft geleden, omdat ik veel van mijn onzekerheden en angsten met gelijkgestemden kon delen.

FEITEN

Kansen

Oorzaken

■ Vruchtbaarheidsstoornissen komen vaak voor. Ongeveer 10 tot 15 procent van de Nederlandse paren krĳgt hiermee te maken. Zwanger worden is een kwestie van kans. Bĳ normaal vruchtbare paren is de maandelĳkse kans om zwanger te raken ongeveer 30 procent. Deze kans neemt af met het stĳgen van de leeftĳd van de vrouw. Bĳ paren met een verminderde vruchtbaarheid ligt deze kans per maand lager.

■ Onvruchtbaarheid treft mannen en vrouwen in praktisch gelĳke mate. Als vuistregel geldt dat in ongeveer 30 procent van de gevallen een oorzaak bĳ de vrouw gevonden wordt en eveneens in 30 procent bĳ de man. In weer 30 procent bestaat er een combinatie van afwĳkingen bĳ beide partners, terwĳl bĳ ongeveer 10 procent van de paren geen afwĳkingen gevonden worden die de bestaande verminderde vruchtbaarheid zouden kunnen verklaren.

Mensen hebben weleens tegen ons gezegd dat een kind een aanvulling en geen invulling is van je leven. Dat is natuurlijk makkelijk praten als je zelf binnen een paar maanden zwanger bent geworden.We hebben vreselijk veel geluk gehad dat het gelukt is, want de helft van de stellen die met IVF begint staat aan het einde van de behandelingen met lege handen. Het is eigenlijk bij ons nog relatief snel gegaan. Katinka is geboren uit een diepvries embryo van de tweede IVF behandeling. In het ziekenhuis ligt nu nog een embryo in de diepvries die we in de toekomst zeker terug laten plaatsen in mijn baarmoeder.Als die poging mislukt, weet ik niet of ik door wil gaan met nieuwe behandelingen voor een tweede kindje. Ik ben zo bang dat ik dan voorbij ga aan het moois wat wij nu al hebben: onze dochter.” MARJOLĲN WESTERLAKEN [email protected]

■ Wat zijn mogelijke behandelingen? “Slecht zaad kan ‘gewassen’ worden. Dit betekent dat de kwalitatieve goede zaadjes middels een vloeistof eruit worden gefilterd en in de baarmoederholte worden gespoten. Ik vergelijk het altijd met het treintraject Maastricht-Groningen.Middels deze behandelingen zetten we de zaadjes bij station Zwolle op de trein,waardoor ze minder ver hoeven te reizen.Om bij een vrouw een eisprong maandelijks plaats te laten vinden, wordt er gebruik gemaakt van injecties. IVF is echt de laatste behandelingsmogelijkheid.”

!

16 · JUNI 2009

DESKUNDIG ADVIES

4

FEITEN

Verlies Vruchtbaarheidsproblemen hebben een zeer zware impact en ontwrichtend effect op iemands leven. Het verlies van je vruchtbaarheid – de droom een gezin te hebben – staat heel dicht bij het verlies van een geliefde. De depressie die een onvruchtbaar koppel doormaakt, kan jaren duren.

1

Controleverlies Vruchtbaarheidsproblemen worden soms aangevoeld als het ultieme verlies van controle. Een vruchtbaarheidsprobleem betekent dat je je controle verliest over je voortplantingstoekomst. Mensen onderwerpen hun seksleven en intieme organen aan een diepgaand medisch onderzoek. Er wordt hen verteld wanneer ze seks moeten hebben en wanneer niet en wanneer ze moeten ejaculeren in een plastic bekertje.

2

Depressief Het is normaal als mensen zich depressief voelen onwille van hun vruchtbaarheidsprobleem.

3

Mondig Wees mondig tegen de behandelend arts. Laat je niet een behandeling of medicijn opleggen,waar je je niet goed bij voelt. Onderzoek ook zelf de beste methode en praat erover met je arts.

5

Vanaf het zevenentwintigste levensjaar neemt bij vrouwen de vruchtbaarheid af. Omdat de leeftijd toeneemt waarop stellen kinderen krijgen hebben steeds meer mensen te maken met vruchtbaarheidsproblemen. Dit levert veel verdriet en frustraties op en dat wordt erger als mensen er niet met elkaar over communiceren, zo weet Hanneke Nusselder, voorzitter van belangenvereniging Freya.

‘Praat over het probleem’

L

eeftijd is zeker een belangrijke reden voor de toenemende vruchtbaarheidsproblemen in de maatschappij, maar ook sommige jonge stellen krijgen er mee te maken.Als de vruchtbaarheid langzaam afneemt bij mensen wil dat niet zeggen dat ze geen kinderen kunnen krijgen.Het duurt alleen langer voordat ze zwanger worden. Veel mensen hebben onderschat dat het met het klimmen van de jaren moeilijker wordt. Bij eenderde van de vruchtbaarheidsproblemen ligt de lichamelijke oorzaak bij de vrouw, eenderde bij de man en eenderde bij beiden.

Goed informeren

Huisartsen en gynaecologen hebben veel verstand van de lichamelijke en medische problemen, maar de ‘patiënten’ hebben de emotionele kennis van het probleem. Een onvervulde kinderwens heeft met intimiteit en seksualiteit te maken. De romantiek van het samen intiem zijn, wordt hierdoor verpest. Moeilijk zwanger kunnen worden is een intiem probleem,waar je niet even kort over kunt praten met de artsen. Artsen hebben vaak tien minuten de tijd,daarom is het beter om een dubbele afspraak in te plannen, zodat je langer en uitgebreider over het probleem kunt praten. Daarnaast is het goed om een gesprek met een verpleegkundige of maatschappelijk werker aan te vra-

gen. Mensen mogen best wat mondiger worden als ze moeilijk zwanger raken, omdat het probleem niet alleen maar lichamelijk is, maar ook geestelijk doorwerkt in de relatie. In de praktijk zie ik dat mensen soms onvoorbereid naar de spreekkamer gaan. Als mensen zich goed informeren kunnen ze betere vragen stellen aan de artsen.

Behandelingen

De behandelend arts dient uitgebreide voorlichting te geven over de mogelijke behandelingen om toch zwanger te worden. Behandelingen kosten veel tijd en energie en het is goed als je je daarvan bewust bent. Patiënten mogen ook daarin hun grens aangeven. Als een arts een behandeling voorstelt, mag je ook weigeren of zeggen dat je eerst een paar maanden wilt opladen voor een intensieve behandeling. Een van de partners kan zich schuldig voelen bij vruchtbaarheidsproblemen. Een veelvoorkomend probleem dat met praten verzacht wordt. Op seksueel gebied verdwijnt de spontaniteit van het vrijen. Dit zijn problemen die erkend moeten worden door beide partners om de situatie niet te verergeren. Mannen gaan hier in de regel anders mee om dan vrouwen. Mannen storten zich op hun werk, terwijl vrouwen willen praten. Vrouwen denken dan soms: het doet hem niet zoveel. Dat is natuurlijk niet zo, maar zo komt het dan over. Praten is dan het devies.

PRATEN

“Mensen mogen best wat mondiger worden als ze moeilĳk zwanger raken, omdat het probleem niet alleen maar lichamelĳk is, maar ook geestelĳk doorwerkt in de relatie.”

Hanneke Nusselder Voorzitter belangenvereniging Freya

Omgeving

Ook de invloed van de omgeving bij vruchtbaarheidsproblemen wordt onderschat. Mensen zeggen dan: “Neem een hond of adopteer een kindje”. Een ongepaste reactie, omdat mensen die kinderen willen ontzettend veel verdriet ervaren als het moeizaam gaat of niet lukt. Deze maatschappij heeft moeite om met verdriet van anderen om te gaan. Sommige mensen zeggen ook: “Dan doe je toch IVF?”, terwijl dat een hele intensieve behandeling is die lichamelijk en emotioneel zeer zwaar is en echt geen garantie geeft op succes. Voor de mensen die zwanger willen worden is het een supergevoelig onderwerp. Bij belangenvereniging Freya zijn 3600 leden aangesloten die allemaal te maken hebben met vruchtbaarheidsproblemen. Eigenlijk zijn er dus 7200 mensen aangesloten bij Freya, want het gaat hier voor het grootste gedeelte om stellen. Als je situatie het toelaat is het beter om eerder aan kinderen te beginnen, want het kan problemen geven als je dit uitstelt. In de toekomst hopen we op nog betere technieken die per persoon nog betere resultaten oplevert. Maar ook als de techniek zover is, spoor ik graag mensen aan om voornamelijk veel te communiceren over de eventuele vruchtbaarheidsproblemen en zich onafhankelijker en mondiger op te stellen naar artsen toe.

(advertorial)

Het draait maar om één ding – zwanger worden Maar wat als zwanger worden niet vanzelf lukt Als een baby zo gewenst is en toch op zich laat wachten, is dat vaak een teleurstelling. Zwanger worden lijkt vanzelfsprekend, maar dat is jammer genoeg lang niet voor iedereen zo. Veel stellen die ongewild kinderloos blijven komen uiteindelijk bij de huisarts en gynaecoloog of fertiliteitarts onder behandeling. Het is een eerste stap in de ‘medische molen’. Dit is vaak een onzekere periode met veel vragen. Ligt het aan mij? Kan er iets aan gedaan worden? Alle vragen en twijfels kunnen open besproken worden met de behandelende gynaecoloog of fertiliteitsarts. Zij hebben dagelijks contact met stellen waarbij het zwanger worden niet vanzelf gaat en zij begrijpen als geen ander dat er veel praktische vragen zijn en dit traject emotioneel heel zwaar is. Van de vrouwen met een onvervulde kinderwens vindt dan ook 86% het advies van een arts erg belangrijk, dit blijkt uit recent onderzoek van TNS/NIPO in opdracht van Ferring.1

Het is belangrijk om het gesprek bij de arts goed voor te bereiden. Hij zal veel vragen om een goede diagnose te kunnen stellen. Het is ook het moment om zelf alle vragen te stellen, zoals over de kansen om zwanger te worden met een bepaalde behandeling, of over de duur van de behandeling. Op de website www.hulpbijzwangerworden.nl staat een handige lijst met vragen en tips om goed voorbereid het gesprek in te gaan. Op basis van de diagnose zal de arts bespreken wat de volgende stappen zijn. Bij bepaalde behandelingen, zoals IVF (in vitro fertilisatie), kan de arts ook een geneesmiddel voorschrijven. Zo kan het bij een verminderde vruchtbaarheid noodzakelijk zijn een middel te geven om de rijping van eicellen te stimuleren. In sommige gevallen betekent dit dat vrouwen zich zelf thuis onderhuids een spuitje moeten toedienen. Natuurlijk niet iets om echt naar uit te zien. Toch hebben veel vrouwen met een onvervulde kinderwens die al onder

behandeling zijn hier nauwelijks moeite mee. Uiteindelijk draait het toch maar om één ding – zwanger worden. In het onderzoek van TNS/NIPO gaf 76% van de vrouwen die reeds onder behandeling staan aan het geen of nauwelijks een probleem te vinden om zelf thuis een spuitje klaar te maken en 68% heeft er geen of nauwelijks bezwaar tegen om zelf onderhuids een spuitje toe te dienen.1 Zwanger worden dat is wat telt. Voor meer informatie: www.hulpbijzwangerworden.nl Het onderzoek werd in december 2008 door onafhankelijk onderzoeksbureau TNS/NIPO uitgevoerd in opdracht van Ferring, onder 455 vrouwen van 20-45 jaar die een actuele onvervulde kinderwens hebben.

1

JUNI 2009 · 17

NIEUWS

4 TIP

Gezonde voeding voor moeder én kind

DENK AAN VARIATIE EN VITAMINES

■ Vraag: Hoe krĳg je een gezond kind met een goed gewicht bĳ de bevalling? ■ Antwoord: Een van de belangrĳkste factoren is goede voeding voor de moeder tĳdens de zwangerschap.

Volgens verloskundige Joke Brandenbarg zijn er eigenlijk weinig goede onderzoeken gedaan naar de relatie tussen de eetgewoonten van de moeder en de pasgeboren baby’s.Het enige duidelijke onderzoek komt nota bene uit de Tweede Wereldoorlog, toen moeders in de Hongerwinter onderzocht werden op gewicht en het gewicht van hun baby: “Misschien logisch, maar het bleek dat ondervoede vrouwen kinderen kregen met een laag geboortewicht. En daarmee werd er een blauwdruk gelegd voor het verdere leven van dat kind. Daarmee heb je als kind een slechtere uitgangspositie.”

Voor de zwangerschap

Als vrouwen zwanger willen worden is het belangrijk dat ze gevarieerd eten en wat extra vitamines en bepaalde voeding innemen. De verloskundige heeft een preconceptie (kinderwens) spreekuur. Daarin wordt veel aandacht geschonken aan de leefwijze en voedingspatroon van de toekomstige moeder en vader. Extra vitamine D slikken is goed voor de botopbouw van het ongeboren kind. Vitamine D zit in margarine, halvarine en vette vis. Extra foliumzuur slikken verkleint de kans dat je baby wordt geboren met een ernstige aandoening. Daarnaast is calcium nodig voor de ontwikkeling van het botweefsel.Calcium zit voornamelijk in melk,melkproducten,kaas,groente, noten en peulvruchten.

TIPS

Als voorbeeld: een vrouw kan voor haar zwangerschap 2500 calorieen verbruiken, maar dit aantal kan naar 2300 dalen tijdens de zwangerschap. De behoefte is minder, maar de urgentie om die verminderde behoefte op te vullen met gezonde voeding voor het zwangere lichaam en het ongeboren kind is groter. Het devies is dan ook om niet te veel te snoepen tijdens de zwangerschap en echt gezond en gevarieerd te eten met behulp van de Schijf van Vijf van het Voedingscentrum (www.voedingscentrum.nl).

Babyvoeding AAN DE BORST. Er bestaat geen maximum op het aantal borstvoedingen op een dag. Al FOTO: NIDERLANDER/ISTOCKPHOTO na de tweede week komt er iets meer regelmaat.

Tijdens de zwangerschap

Het sprookje dat zwangere vrouwen voor twee moeten eten gaat niet op voor Brandenbarg: “Een zwanger lichaam gaat efficiënt om met calorieën. Vrouwen verbruiken tij-

dens de zwangerschap minder calorieën dan normaal. Wel geldt dat je nog meer op je voeding moet letten, omdat door de zwangerschap de behoefte van het lichaam aan vitamines en mineralen omhoog gaat.”

TIPS

Borstvoeding ■ Leg je baby zo snel mogelĳk na de bevalling aan de borst, let hierbĳ op de tekens die je baby geeft (alert rondkĳken, smakgeluidjes, zoekreflex). ■ De voedingen moeten in het begin helemaal niet kort gehouden worden! ■ Na elke voeding een druppeltje moedermelk op je tepel smeren en dit laten opdrogen, is de beste bescherming voor je tepels. Borstkompressen zĳn zeker geen beschermingsmiddel voor de tepels. ■ Voed je baby op verzoek. Het is goed mogelĳk dat je baby de eer-

ste dagen om het uur drinkt. Er staat geen maximum op het aantal borstvoedingen, wel een minimum (6 à 7 /24u is het strikte minimum). ■ Het is niet noodzakelĳk om steeds beide borsten aan te bieden. Het is beter één kant aan te bieden, totdat baby zelf lost. Hierna (bĳv. na verschonen) de tweede kant aanbieden als dessert. ■ Indien je te veel melk hebt, laat dan de baby aan één borst drinken en kolf de andere af. Die afgekolfde melk kun je invriezen voor als je een tekort aan melk hebt.

Voeding voor de baby is het eerste half jaar eigenlijk simpel betoogt Brandenbarg: “Als moeder hoef je niets anders te geven dan borstvoeding of zuigelingenmelk als dat niet kan.” Baby’s hebben in de eerste levensweek soms behoefte om iedere twee uur te drinken, al tijdens die week zijn er ook periodes dat baby’s om de drie-vier uur honger hebben. In de tweede week komt er iets meer regelmaat en komt de baby om de drie uur voor voeding. Langzamerhand worden twee nachtvoedingen er één en na verloop van tijd gaat de baby ‘s nachts doorslapen. Als de babyvaak huilerig en hongerig is, maar onder het gewicht zit,is het raadzaam naar de huisarts of voedingsdeskundige tegaanvoorpersoonlijkadvies. Vanaf de vierde of vijfde maand kunnen de ouders de baby leren om gewoon eten te happen. De eerste dagen zal de baby de voeding nog teruggeven wanneer je een lepeltje met fruit of groente geeft, maar dat is wennen aan de textuur van het voedsel. SANDER COLLEWĲN

Mensen met een kinderwens doen er verstandig aan om de leefstijl aan te passen, om zo de kans op een zwangerschap te vergroten en gezond de zwangerschap in te gaan.

Voor de zwangerschap ■ Geen alcohol en sigaretten. Ook voor de aanstaande vader.Zowel alcohol als roken hebben een negatieve invloed op de vruchtbaarheid en het ongeboren kind. ■ Gezond lichaamsgewicht: overgewicht heeft een negatieve invloed op de vruchtbaarheid.

Tijdens de zwangerschap

+

■ Gevarieerde voeding eten volgens de Schijf van Vijf. ■ Minimaal twee keer per dag wandelen of bewegen is goed voor alle spieren die nodig zijn tijdens de zwangerschap en de bevalling. ■ Evenwichtig en regelmatig leven tijdens de zwangerschap. ■ Zwangerschapscursussen met de partner.

-

■ Roken en alcohol drinken ■ Kattenbak verschonen vanwege de kans op besmetting toxoplasmose. ■ Rauw vlees eten. Dus geen filet americain, rosbief of carpaccio. ■ Eten van zachte kaassoorten van ongepasteuriseerde rauwe melk en rauwe melk. ■ Roofvissen eten, zoals zwaardvis en makreel. ■ Meer dan vier koppen koffie per dag drinken. ■ Gerechten met rauwe eieren eten. ■ Leverproducten.Beleg niet meer dan één boterham per dag met producten die gemaakt zijn van lever, zoals paté of leverworst. ■ Meer dan twee porties vette vis per week eten. ■ Lijnen en veel afvallen.

[email protected]

(advertorial)

Kies voor een persoonlijke IVF-behandeling Voor uitgebreidere IVF-behandelingen en een persoonlijke benadering is het IVF centrum in Düsseldorf een goede keuze, volgens de Nederlandse gynaecoloog/ voortplantingsgeneeskundige dr.Michael Scholtes van de Duitse kliniek: “In Nederland wordt er met strakke protocollen gewerkt. Hier kijken we wat de beste oplossing is per persoon.” Het Duitse IVF centrum Düsseldorf is in 1989 opgericht door in samenwerking met wijlen prof. dr. Zeilmaker. Hij was een van de Nederlandse pioniers op het gebied van IVF-behandelingen en onder andere betrokken bij de geboorte van de eerste IVF-baby in Nederland. In Nederland zijn veel goede IVF-klinieken, maar de werkwijze van Nederlandse klinieken blijkt anders te zijn dan van het IVF centrum in Düsseldorf. Het blijkt dat veel Nederlandse stellen de persoonlijke benadering in het IVF centrum in Düsseldorf waarderen. In Nederland belanden stellen die moeilijk kinderen kunnen krijgen vaak op zijspoor. Ze worden gekwalificeerd als úitbehandeld´, terwijl er nog veel mogelijkheden zijn om zwanger te

worden. En juist de moeilijke gevallen behandelen is een van de specialiteiten van het IVF centrum in Düsseldorf. Scholtes: “Veel stellen die elders zijn vastgelopen, komen naar onze kliniek toe. Met behulp van de nieuwste technieken gaan wij aan de slag om de kinderwens van het stel te vervullen. Daarbij maken wij ook gebruik van IVF-technieken die nog niet in Nederland beschikbaar zijn, zoals DNA analyse van de zaadcelkop en ´laser assisted hatching´. Dat is inkeping van het embryo voor de terugplaatsing.“ Andere nieuwe technieken zoals de superselektie van zaadcellen of een onderzoek van chromosomen in de eicel behoren ook tot de mogelijkheden. Het team in het IVF centrum bestaat uit zeven ervaren gynaecologen, waaronder

de Nederlandse gynaecoloog Scholtes en een Nederlandse senior-embryloog en assistente. Düsseldorf ligt net over de grens bij Duitsland en is dus goed te bereiken. Om onnodig reizen te vermijden is er een uitgebreide samenwerking met Nederlandse collega´s. Daarnaast biedt het IVF centrum een goede telefonische bereikbaarheid van de artsen, die u overdag en ´s avonds kunt bellen als u persoonlijke vragen

IVF centrum Düsseldorf Website: www.ivf-duesseldorf.de E-mail: [email protected] Telefoon: +49 172 2175130

heeft over uw behandeling. Er is een service zonder wachtlijst. Afhankelijk van de eigen verzekering kunnen de IVF-behandelingen vergoed worden. Het IVF centrum in Düsseldorf vindt het uiteindelijke resultaat belangrijk, maar legt ook de nadruk op het gevoel dat mensen krijgen bij de hele behandeling, legt Scholtes uit: “IVF-behandelingen kunnen een zware emotionele druk leggen op mensen,

daarom willen wij dat de stellen die bij ons komen een goed gevoel krijgen bij onze kliniek. Daarnaast focussen we op kwaliteit. Wij hebben ons eigen kwaliteitsmanagementsysteem. We hebben ons ook extern laten testen door de Amerikaanse overheid en zelfs die zware test hebben we met glans doorstaan. Wij hopen dan ook de kinderwens van veel Nederlandse stellen te kunnen vervullen.“

DE ECHENIG TE! E

45,T.W.V.

EURO

ZWANGER? ONTVANG GRATIS CADEAUS DEZE CADEAUS ZIJN OOK VOOR JOU >>

4 2008/2009 ● Prijs € 1,95

KOLVEN KAN EEN UITKOMST ZIJN!

Verkoopadviesprijs

LEKKER ETEN!

Nieuw! DE BABYCONSULENT VOOR ZORG OP MAAT

IEDERE ZWANGERE NU RECHT OP RUGGENPRIK

BORSTVOEDING GEVEN, Heerlijk!

HEB JE ALLES GEREGELD? Joyce:

BABY HAAR

‘Mijn vliezen braken veel te vroeg’

Ontwikkeling

DE EERSTE DAGEN, WEKEN, MAANDEN

ZÓ LIEF

NA EEN JAAR NÓG DUN EN VLASSIG…

En helemaal van jou…

10x per jaar gratis magazine

DÉ TRUCS VOOR EETPLEZIER Nu leren:

TANDJES POETSEN

EÉN JAAR

DE WERELD ONTDEKKEN

FEESTJE!

Kom je ook?

JARIG!

Gratis specials Geboorte en Eén jaar!

Gratis e-mail nieuwsbrieven

Gratis de baby doos

GA NAAR WWW.DEBLIJEDOOS.NL Of bel 0900 - 202 32 22 (€ 0,10 p.m., op werkdagen van 9.00 - 12.00 uur) of ga naar een Prénatal-winkel om je in te schrijven. Inschrijven genereert geen huisbezoek. Voor de actuele inhoud van de cadeaudozen kijk op www.babyinfo.nl. Deze actie is alleen geldig in Nederland. Om zoveel cadeaus te kunnen geven, werken we samen met fabrikanten en importeurs van producten die jij en je baby goed kunnen gebruiken. Sommige van deze bedrijven maken gebruik van ons adressenbestand, zoals Pampers, Nutricia en Prénatal.

(advertorial)

JUNI 2009 · 19

INSPIRATIE PERCENTAGES

Paren Paren met een normale vruchtbaarheid hebben een kans van 85 procent om binnen een jaar zwanger te worden.Bij ongeveer 1 op de 12 paren duurt dit langer dan 2 jaar.

Onvruchtbaarheid

IVF-BEHANDELINGEN Door nieuwe technieken en een groeiende vraag naar IVF-behandelingen wordt het voor Nederlandse stellen makkelijker om het in het buitenland te proberen. FOTO: DRA_SCHWARTZ/ISTOCKPHOTO

IVF in het buitenland ■ Vraag: Wat zĳn de alternatieven voor een Nederlandse IVF-kliniek? ■ Antwoord: In het buitenland zĳn veel IVF-klinieken, die weer andere services en diensten aanbieden en waar soms meer mogelĳk is. Let wel op de betrouwbaarheid.

“Je wilt toch het idee hebben dat je er alles aan hebt gedaan.” Xandra van der Velden (44) Onderging meerdere vruchtbaarheidsbehandelingen in Duitsland.

DE VERANDERING “Als ik het over had gedaan, dan was ik sneller naar het buitenland gegaan voor een IVF-behandeling in plaats van kostbare tijd te verspillen met vruchtbaarheidsbehandelingen in Nederland”,vertelt Xandra van der Velden (44). Zij heeft het hele scala aan vruchtbaarheidsbehandelingen doorlopen in binnen- én buitenland: “Als je als moeilijk vruchtbare vrouw eenmaal in die molen stapt van onderzoeken en vruchtbaarheidsbehandelingen, wil je echt dat het lukt. Het hele traject kost zoveel tijd en energie en dan wil je geen tijd verspillen.” Van der Velden was al negenendertig jaar oud toen ze in de ‘molen’ kwam van Nederlandse vruchtbaarheidsbehandelingen. In Nederland duurt het allemaal langer voordat IVF wordt toegepast. Daar is wat voor te zeggen, maar als je wat ouder bent dringt de tijd nog meer,omdat vrouwen in hun dertiger jaren elk jaar minder vruchtbaar worden. Van der Velden: “In het buitenland kwam ik erachter dat ze intra-uteriene inseminatie (IUI) niet eens meer toepassen op oudere vrouwen, maar meteen met IVF aan de slag gaan.”

Duitse kliniek

De verplichte IUI’s in Nederland kostte Van der Velden veel tijd, maar moeite had ze ook met de behandeling in de Nederlandse ziekenhuizen. Ze heeft angst voor prikken en daarom wilde ze bij de punctie van de IVF onder narcose worden gebracht, maar daar wilde het ziekenhuis in

eerste instantie niet aan meewerken. Ook miste ze het persoonlijke contact met de gynaecologen. Daarom besloot ze na zes onsuccesvolle behandelingen naar een kliniek in Duitsland te gaan: “Ik vond de aanpak daar veel persoonlijker.In Nederland heerst er een veel strakker protocol. Misschien was het toevallig,

FEITEN

Verminderd vruchtbaar ■ Vruchtbaarheidsstoornissen komen vaak voor: naar schatting krĳgt 10 tot 15 procent van de Nederlandse paren hiermee te maken. Bĳ normaal vruchtbare paren is de maandelĳkse kans om zwanger te raken ongeveer 25 procent. Een verminderde vruchtbaarheid wordt in het medisch jargon ‘subfertiliteit’ genoemd. ■ Voor vrouwen jonger dan 35 jaar is subfertiliteit gedefinieerd als het meer dan 12 maanden uitblijven van een zwangerschap terwĳl de gemeenschap hier wel op gericht is. Voor vrouwen ouder dan 35

geldt een periode van 6 maanden. ■ Vrouwen met onregelmatige menstruatie, wat kan duiden op eisprong problemen, kunnen evaluatie en behandeling overwegen zodra dit probleem bekend is. ■ In Nederland komt verminderde vruchtbaarheid voor bĳ ongeveer 1 op de 6 paren. ■ Onvruchtbaarheid is niet geassocieerd met een specifiek ras of etnische afkomst. ■ De term onvruchtbaar moet eigenlĳk gereserveerd worden voor paren waarbĳ er geen kans is op het spontaan ontstaan van een zwangerschap.

maar in de kliniek waar ik was keken ze veel meer naar jouw persoonlijke situatie en wat daarvoor het beste is, in plaats van standaard procedures te volgen.Dat gaf mij een goed gevoel. Ze wilden ook andere behandelingen proberen dan in Nederland. De artsen daar zijn overdag en ’s avonds zeven dagen per week bereikbaar,zodat ik altijd een direct antwoord kon krijgen indien ik vragen had over de behandeling en hormonenkuur.”

Buitenland

Na twee IVF-pogingen met nieuwe technieken werd duidelijk dat Van der Velden niet zwanger zou worden. Ze zal nooit zelf kinderen krijgen. Dat wil niet zeggen dat Van der Velden spijt heeft van haar pogingen in Duitsland: “Je wilt toch het idee hebben dat je er alles aan hebt gedaan. De artsen daar dachten intensief mee met mijn situatie en uiteindelijk zijn we eruit gekomen dat het beter was om te stoppen. Dat doet nog steeds wel pijn, maar ik moet er toch mee leren leven.” Door nieuwe technieken en een groeiende vraag naar IVF-behandelingen zijn er steeds meer mogelijkheden voor Nederlandse stellen om het in het buitenland te proberen. Een goede zaak, maar door de wildgroei van klinieken kunnen buitenlandse klinieken niet altijd dezelfde hoge standaard hanteren als in Nederland. Laat je dus goed informeren. SANDER COLLEWĲN [email protected]

Onvruchtbaarheid treft mannen en vrouwen in praktisch gelijke mate. Als vuistregel geldt dat in ongeveer 30 procent van de gevallen een oorzaak bij de vrouw gevonden wordt en eveneens in 30 procent bij de man. In weer 30 procent bestaat er een combinatie van afwijkingen bij beide partners,terwijl bij ongeveer 10 procent van de paren geen afwijkingen gevonden worden die de bestaande verminderde vruchtbaarheid zouden kunnen verklaren.

Zwanger De kans om zwanger te raken bij een vrouw van 35 jaar is ongeveer de helft van de kans van een vrouw van 20 jaar, terwijl deze kans bij een vrouw van 40 jaar terugloopt tot 10 procent.

Problemen Een vrouw van 37 jaar heeft ongeveer 25 procent kans op een vruchtbaarheidsprobleem; een vrouw van 41 jaar 50 procent en een vrouw van 43 jaar heeft 75 procent kans op vruchtbaarheidsstoornissen.

Mannen Bij mannen vermindert de vruchtbaarheid langzaam tot rond het veertigste levensjaar en begint daarna sneller af te nemen. De oorzaken voor mannelijke onvruchtbaarheid zijn afwijkingen in het aantal, de beweeglijkheid en/of de vorm van de zaadcellen.

Een greep uit de meest aantrekkelijke en voordelige reizen

Kijk voor alle lastminut es op peterlanghout .nl

naar Andorra

naar Duitsland

naar Tsjechië

Andorra

Oranjeroute

Praag en omgeving

10 dagen Hotel Magic Massana o.b.v. halfpension diverse vertrekdata

v.a.

439

5 dagen Ramada Hotel Siegen o.b.v. halfpension diverse vertrekdata

v.a.

249

7 dagen Hotel Ludmila o.b.v. halfpension diverse vertrekdata

v.a.

299

Wij nemen u graag mee naar de hoofdstad Andorra la Vella, het Meer van Engolasters en het Spaanse Os de Civis. Ook maken we een prachtige bustour door ‘het land van de kruidenvrouwtjes’. Kortom een reis vol boeiende excursies. Reiscode: BE30570

We bezoeken Dillenburg, de geboorteplaats van Willem van Oranje en nemen u mee naar Nassau, het stadje waaraan onze koninklijke familie haar naam dankt. Naast deze excursies bezoeken we ook gezellige Duitse steden als Keulen en Koblenz. Reiscode: BE30546

Praag is een wereldstad. Er zijn straten, buurtjes, wijkjes waar de tijd vijfhonderd jaar lijkt stil te hebben gestaan. Ook de omgeving van Praag is ruimschoots de moeite waard. Wat dacht u van een bezoek aan een kristalfabriek en het kasteel van Melnik! Reiscode: BE30556

naar Italië

Top 10 Zonvakanties

naar Frankrijk

1

Rome - Pompeï - Sorrento 12 dagen Diverse hotels o.b.v. halfpension diverse vertrekdata

v.a.

569

We brengen een uitgebreid bezoek aan Rome, dat ooit de hoofdstad was van een enorm keizerrijk. Vervolgens reizen we verder richting Sorrento. We nemen u mee naar Napels. En bij de Romeinse stad Pompeï kunt u de opgravingen bezichtigen. Reiscode: BE30596

2

v.a.

479

Indrukwekkende berglandschappen, prachtige natuur, oude steden en leuke dorpjes, u ziet het allemaal tijdens deze reis. We nemen u mee naar Trento en Bolzano, bezoeken Merano en maken ook een tour naar het Gardameer. Reiscode: BE30586

10 dgn Blanes - App. Bingo** o.b.v. logies - juli & aug. Reiscode: BEA7295

4

Turkije

Trentino en Sudtirol 10 dagen Hotel Londra o.b.v. halfpension diverse vertrekdata

Spanje

Kroatië

6 7

379 199 259 389 439 449 449 469 259 399

10 dgn Lloret de Mar v.a. App. Salamar*** - juli & aug. o.b.v. 4 pers. o.b.v. logies Reiscode: BEA7506

3

5

naar Italië

Spanje

v.a.

o.b.v. 4 pers.

10 dgn Porec - App. Laterna*** o.b.v. logies - juli & aug. v.a. o.b.v. 5 pers. Reiscode: BEA6741 8 dgn Alanya - Aparthotel La Vinia** o.b.v. logies - juli Reiscode: BEA7290

v.a.

Ibiza

8 dgn App. Playa Sol I o.b.v. logies - juli & aug. Reiscode: BEA6894

v.a.

Gran Canaria

8 dgn App. Malibu Park*** o.b.v. logies - juli & aug. Reiscode: BEA5432

8

Griekenland

9

Italië

v.a.

10 dagen Hotel Acropolis o.b.v. halfpension diverse vertrekdata

v.a.

489

U maakt tijdens deze vakantie niet alleen kennis met het bekende bedevaartsoord, maar geniet ook van het ruige natuurschoon. U zult onder de indruk zijn van dit gebergte waar karakteristieke bergdorpjes en prachtige landschappen elkaar afwisselen. Reiscode: BE30578

o.b.v. 4 pers.

o.b.v. 4 pers.

8 dgn Bung. Club Maspalomas*** v.a. o.b.v. logies - juli & aug. o.b.v. 3 pers. Reiscode: BEA6167

Tenerife

Pyreneeën en Lourdes

o.b.v. 4 pers.

8 dgn Kreta - App. Star Beach v.a. Village o.b.v. logies - juli o.b.v. 4 pers. Reiscode: BEA6183

naar Frankrijk Disneyland® Parijs 3 dagen Hotel Kyriad o.b.v. logies en ontbijt diverse vertrekdata

v.a.

169

o.b.v. 4 pers.

Beleef het magische Disneyland Resort Parijs tijdens uw verblijf in het Kyriad Hotel. Geniet van alles wat Disneyland Resort Parijs u te bieden heeft. Feest samen met alle Disney® figuren mee. Inclusief 2 dagen entree. Reiscode: BE30520

8 dgn Rimini - Beachcamping Italia*** o.b.v. logies - juli & aug.v.a. Reiscode: BEA7497

10 Italië 8 dgn Vlieg-bus excursie Rimini

o.b.v. logies en ontbijt - sept.-okt. v.a. Reiscode: BE32745

© Disney

naar Oostenrijk

naar Duitsland

naar Duitsland

Münster

Beierse Woud

Movie Park Germany

8 dagen Gasthof Astner**** o.b.v. halfpension diverse vertrekdata

v.a.

179

Geniet van een heerlijke vakantie met de hele familie in het idyllische dorp van Münster. Gelegen aan een rustige bosrand waar u zich direct verweven voelt met de natuur, vindt u Gasthof Astner, een authentiek Tirols gasthuis. Reiscode: BE32946

8 dagen Hotel Klosterhof*** o.b.v. all-inclusive diverse vertrekdata

v.a.

249

Ga mee naar Het Beierse Woud in het zuidoosten van Duitsland. Het gebied kenmerkt zich door dichte bossen, ruige rotspartijen. U verblijft in hotel Klosterhof met een mooi overdekt zwembad met whirlpool, stoombad en sauna. Reiscode: BE32816

2 dagen Tulip Inn Bottrop o.b.v. logies en ontbijt diverse vertrekdata

v.a.

49

Het is met meer dan veertig attracties en shows helemaal gewijd aan de filmwereld. Beleef een dagje film! In het nieuwe Nickland kan de pret niet op voor grote en kleine gasten. Nickland heeft topattracties, die uniek zijn in Europa. Reiscode: BE32068

TELEGR26

Bekijk het hele aanbod op peterlanghout.nl of vraag de brochure aan! Meer weten? Onze reisinformatrices vertellen u graag meer (ook op zaterdag en zondag):

bel 0900-0991

(€ 0,15 p.m.)

Of surf naar peterlanghout.nl en bespaar tot € 10,- reserveringskosten

PLH_TG26_v2.indd 1

Alle prijzen zijn o.b.v. 2 personen tenzij anders vermeld Prijzen zijn excl. reserveringskosten en calamiteitenfonds. Aan eventuele fouten en/of vergissingen kunnen geen rechten ontleend worden.

26-05-2009 16:55:04

DIT IS EEN BĲLAGE BĲ HET AD. DE INHOUD VAN DEZE BĲLAGE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELĲKHEID

Recommend Documents