DEN Conferentie, 12 en 13 december, Rotterdam Zoek de gebruiker Jim Michalko (OCLC/RLG) "MASS DIGITIZATION AND CULTURAL HERITAGE: THE IMPERATIVE AND THE OPPORTUNITY" Op internet weet niemand (in eerste instantie) wie je bent. We zijn allemaal content. We móétén digitaliseren, net zoals we verzamelen moeten we ontsluiten. We moeten af van het idee dat digitalisering een project-ding is, breng het meer in de lijn als structurele werkzaamheden in plaats van de gehele tijd te focussen op de projecten. Het risico ervan is bijvoorbeeld beheerskosten op de lange termijn worden veronachtzaamd, niet worden meegenomen. Het project wordt als iets tijdelijks gezien. Dé ontwikkeling van vandaag de dag is dat mensen de beste gidsen blijken te zijn naar informatie toe. Opvallend is dat de no. 1 oplossing is voor prangende vragen is: “Ik vraag het aan mijn vader!” In vergelijking met de grote kaskrakers op internet (Google, Youtube, Ebay…) doen we het niet bijster goed qua erfgoed in de ranglijstjes. Het beste is bijvoorbeeld de Library of Congres op een 4000e stek. Het hedendaagse adagium is search, share, sociale en shop. Tot enige jaren geleden was het aanbod schaars en de aandacht oververtegenwoordigd. Gebruikers wrongen zich in alle bochten en accepteerden bijna alles. Nu is het aanbod overweldigend (over)vertegenwoordigd en is de aandacht de schaarse factor. Het idee dat bij de gebruiker leeft: “You can have it all.” En wat doen wij? Voorlopig maken wij het nog niet al te beschikbaar… De private partijen hebben inmiddels in de gaten dat er mooie dingen te halen zijn in onze kasten en depots, denk aan Google en het boekenproject. http://books.google.com/ Wees wel waakzaam voor een aantal risico’s die hieraan kleven. Wie is eigenaar, wie betaalt, wie bepaalt? Ontsluiten volgens de standaarden in lovenswaardig maar denk ook aan de access via Google! Een veelgehoorde term in het erfgoed is bijvoorbeeld Scanning in Demand, zeg maar digitaliseren op verzoek. Maar is dat wel zo handig, zo slim? Was Youtube zo groot geworden wanneer er pas filmpjes geplaatst zouden worden wanneer en gebruiker zou vragen om een leuk filmpje? De debatten die in het veld gevoerd worden zijn zinvol en nuttig maar zorg ook dat je niet uit het oog verliest om aan de slag te gaan! Om daadwerkelijk te digitaliseren! Moedig gebruikers aan om mee te helpen je collectie te beschrijven. Het plezierige hieraan is dat er zo ook termen aan objecten gekoppeld worden die je zelf nog niet had gezien of er überhaupt aan toe zou kennen. Wanneer je kwaliteit naast kwantiteit neerzet, zie je altijd dat het tweede wint.
Het perfecte is de vijand van het mogelijke. Investeer dan ook, niet alleen in het beschrijven maar ook in het breed beschikbaar stellen! Investeer in webcrawlers, aggregators, open standaarden, OAI harvesters. Investeer in iets simpels als een sitemap die opgepikt kan worden voor een zoekmachine!
Sessie 1 Æ Zoek je Zelf Wat zijn de gevolgen van maatschappelijke trends voor de wijze waarop een erfgoedinstelling haar kerntaken vormgeeft? Hoe kunnen informatisering en digitalisering worden ingebed in het beleid van de organisatie? Hoe belangrijk is een eigen identiteit van de erfgoedinstellingen in een genetwerkte samenleving? • • • •
Sessievoorzitter: Jantje Steenhuis spreker 1, Pieter Wisse (Information Dynamics) Spreker 2, Arnoud Odding (Nationaal Glasmuseum Leerdam) Titel: It's the heritage, dummy Spreker 3, Ludger Smit (Stadsarchief Amsterdam) Titel: Het nieuwe gebouw en de nieuwe identiteit
Wisse houdt een sterk filosofisch verhaal over identiteit, variëteit en integriteit. Een insteek die niet geheel land bij de deelnemers aan deze sessie. De materie wordt als sterk abstract beschouwd. Praktische handreikingen zijn en verandering van accent: minder op collectiebeheer en meer regie, doorverwijzing. Vertrouwen en integriteit zijn hierbij essentieel. Odding heeft ervaring in het opnieuw op de kaart zetten van instellingen die op een ‘dood’ spoor zitten. De afgelopen jaren heeft hij meegeholpen aan de nieuwe basis van Artis, sinds kort doet hij dit bij het Nationaal Glasmuseum. Hiervoor was hij bekend van zijn publicatie over het gedroomde museum: http://books.google.nl/books?id=ZDbwAAAACAAJ&dq=het+gedroomde+museum. Als trend constateert hij een verschuiving van het verticale denken, een sterke instelling die van bovenaf waarheden oplegt, antwoorden geeft… Naar een horizontaal denken, een interactie met de gebruiker. Dit is een belangrijke verschuiving in het denken. 1. Ga terug naar je wortels, waar ben je begonnen, waar ben je de hoeder van? 2. Wat is je hedendaagse relevatie? Zoek dit en je zult zien wie je was en wat je bent! De verandering zit overigens niet alleen in zogeheten Web 2.0 democratiserende technieken. Er is een net zo belangrijke component in de fysieke wereld, een afgeleide hiervan. Smit van het Stadsarchief Amsterdam ligt toe hoe de verhuizing van het archief naar de nieuwe locatie is aangegrepen om het bezoek, het imago, de identiteit een enorme boost te geven. http://nl.youtube.com/watch?v=p31UBN6-88Y Zoek je zelf, wees je zelf en wees niet te veel een belevenis. Zorg dat wat goed is voor het web ook dáár plaats vindt. Smit doelt dan met name op de informatieoverdracht.
Het gebouw zelf is erg aanlokkelijk voor een bezoek. Nieuwe producten en diensten hieromheen doen het dan ook erg goed. Toeristen, werknemers in de omgeving, congresgangers (ivm de congresfunctie van het gebouw) lopen de deur letterlijk plat. Dit brengt ook andere problemen aan de oppervlakte. Nieuw publiek botst met de oude bezoeker die gesteld is op rust en waardigheid. Het archief mag niet vervallen tot een Partycentrum De Bazel.
Sessie 4 Æ Zoek interactie! • • • •
Sessievoorzitter: Annette Gaalman René Jansen (Winkwaves) Help, de klant praat terug! Roelof Hol (STAP) Genlias - vernieuwing=samenwerking Wim de Koning Gans (Haags Gemeentearchief) 'U kunt ons helpen deze afbeelding te beschrijven'
Jansen spreekt over een Sociale Hypochondrie. Zijn we op zoek naar een gemeenschappelijk ideaal in plaats van het najagen van een droom? De menselijke maat is en blijft belangrijk vooral in het verbinden van mensen. Het gaat om de transactionele kennis. Het model wat je daar bij hebt is:
Drijfveer: Vraaggedreven Transactie
Interactie Drijfveer: Aanbodgedreven
Primair voor mezelf
Transactie
Interactie
Primair voor de ander
Besef dat voor de 2.0 toepassingen er niet één type gebruiker is maar een samenspel van gebruikers. Niet alleen zijn er Toevoegers bovenal zijn er Halers. Halers
Toevoegers
Geregistreerde Lurkers
Bookmarker
Eendagsvlieg Responder Blogger
Tipper Storyteller Profileerder
Waar ontwikkel je een platvorm voor? Voor allemaal, elk persona heeft een eigen doel, houding en gedrag wat nodig is. Naast dat wij moeten zeggen dat iets onze collectie, ons product is… Kunnen we ook focussen op het spel het proces. In transactioneel opzicht is 2.0 vaak ’t zelfde. De vraag is vooral wat de kern van het sociale gedrag is waaromheen het is georganiseerd. www.boober.nl focust op de transactie, een ogenschijnlijk rationeel proces van rente en looptijden www.sellaband.com probeert mensen warm te krijgen voor een band (muziek) om ze te laten participeren in het opnemen van een plaat. Je wordt een ‘believer’. Bij genoeg kritische massa wordt de plaat opgenomen Hol geeft een toelichting op de plannen van Genlias, Digitale Stamboom, CBG, Isis e.d. in het bouwen van een nieuw, voor Nederland uniform persoonsgebonden informatiesysteem. Dit nieuwe systeem zal worden ondergebracht bij STAP (Stichting Archief Programmatuur) waaronder ook al ABS/ARCHEION, TOP en WATWASWAAR is onder gebracht. Naast dat de participerende partijen de noodzaak zien van nauwe samenwerking van de verschillende bestaande systemen zijn ook potentiële gebruikers benaderd. Opvallen uit het onderzoek is dat de bezoeker bereid is te betalen voor een digitale ‘genealogische’ dienst. Het gaat dan niet zo zeer om de indexen maar wel om de scans e.d. Opmerkelijk is ook de belangstelling van commerciële genealogische diensten uit de Verenigde Staten. De mogelijkheden hieromtrent worden verkent. Hoewel De Koning Gans door ziekte afwezig is, is zijn presentatie aanwezig en wordt deze voorgedragen door de sessievoorzitter. Van de 160.000 foto’s in de beeldbank van het Haags Gemeentearchief zijn zo’n 4700 voorzien van een reacties door bezoekers. http://www.denhaag.nl/smartsite.html?id=42730 Dat is niet een eenvoudig, eendimensionaal gegeven waarbij je kan redeneren dat: “Wanneer de gegevens op onze foto’s niet kloppen we ’t wel horen van de bezoeker.” Daar zitten gradaties in en afwegingen. Reacties toelaten betekent ook reacties screenen. Wees terughoudend in interactie met bezoekers, te veel weinig interactie kan ook weer tot vervelende situaties leiden. Denk ook aan de geschetste persona’s van Rene Jansen (de Halers en de Toevoegers).
Samenvatting Sessies Diensten in het hedendaagse erfgoed moeten transparanter, zichtbaarder en vergelijkbaarder worden! De gebruiker wil controle en kan dit inmiddels eisen hij/zij staat goeddeels aan het roer. Om daarop in te kunnen spelen is het essentieel UW gebruiker te kennen!
Opvallend hierin is wel dat veelvuldig wordt teruggegrepen op onderzoeken uit het verleden. We dienen wel te beseffen dat ontwikkelingen razendsnel gaan waardoor bevindingen van enkele jaren geleden inmiddels lichtjaren van ons verwijderd zijn!
DAG 2 www.nederlandserfgoeddigitaal.nl wordt gelanceerd deze ochtend, een ambitieus plan van een tiental erfgoed instellingen om hun collecties digitaal te krijgen, te houden bovenal uitwisselbaar te krijgen. De komende voorjaarsnota wordt de claim van € 186.000.000,- ingediend via OC&W. Mocht dit gehonoreerd worden dan is de verwachting dat uiteindelijk € 200.000.000,- aan baten hieraan ontleend kunnen worden. Dat lijken enorme bedragen en dat zijn het ook… Voor een bescheiden relativering: “De kosten van 5 kilometer Betuwelijn, zijn evenveel als die ’t consortium vraagt.”
Nick Poole (Museum Documentation Association) WHAT AUDIENCE? THE DEATH OF MASS-DIGITISATION AND THE RISE OF THE MARKET ECONOMY http://www.24hourmuseum.org.uk/nwh/ART41939.html (aardig artikel over een lezing van Poole , december 2007 in Groot Brittannië)
Er is kwaliteit en er is kwantiteit. Grote kwantiteit levert niet perse kwaliteit op. De theorie dat zolang je een stel apen lang genoeg laat typen komt er ooit van zelf wel Shakespeare op papier lijkt een mythe. Uit de lange, lange weg naar digitalisering die we ook nog te gaan hebben moeten we lessen trekken
N
x
G
x
E
=
∞€
Oftewel: Niet toegankelijk maal Schuldgevoel voor niet beschikbaar, gedigitaliseerd materiaal maal Tijdspanne tot aan de verkiezingen is Oneindige hoeveelheid Euro’s Hoewel de formule gekscherend bedoeld is zit er wel een zekere kern van waarheid in (mogelijk dat elementen ervan sterker gelden voor het Verenigd Koninkrijk). Met name het politieke element in het toekennen van middelen moet niet worden onderschat.
Het idee van de massadigitalisering is een soort mythe gebaseerd op het recht op toegang. Dit is een enigszins socialistisch idee. Het is de redenering dat het publiek de eigenaar is en daardoor ook automatisch recht heeft op gratis toegang tot die informatie. Maar daarbij loop je gewoon tegen grenzen aan. Er is simpelweg te veel, er zij te weinig middelen en bovenal is het bepaald niet economisch rendabel. Een belangrijk principe om rekening mee te houden is dat lang niet alle objecten gelijkwaardig gecreëerd zijn en gelijkwaardig van waarde zijn.
Digitalisering Creëert Resources Die worden gebruikt in Projecten Die leiden tot Producten Die vervolgens weer zorgen voor Diensten Die genereren Waarde Wanneer je een en ander neerzet om de kosten te doorgronden moet je niet alleen op de projectkosten letten. Kosten van de Organisatie / Overhead, Kosten van de uitrusting / service, Kosten van de aanwinsten, Kosten voor de software, Kosten van de opslag, Kosten van het eigendom etcetera…. Wat je eigenlijk doet in plaats van het draaien van een project, is het optuigen van een complete nieuwe sector. Dat wat je creëert is niet een tijdelijk gebeuren maar een aparte stroom die vele jaren mee zal moeten. Nog een conclusie van Poole (hoewel ik daar enigszins bij twijfel)…
Breed Publiek Genealogen Specialistische Onderzoeker
OVERDRACHT Veel Metadata en Beschrijvingen
Inventarisnummers
Ongecatalogiseerd materiaal
De focus van erfgoed ligt vooral, volgens Poole, bij de specialistische onderzoeker en de metadata en beschrijvingen hiervoor. Dit is de kleinste groep onderzoekers dus de focus zou meer moeten liggen op de grotere groepen genealogen en breed publiek en overeenkomstig het digitaliseren van materiaal voor hen… Mijn twijfel omtrent deze bewering is dat een aantal veel geraadpleegde bronnen in de Nederlandse archieven heel behoorlijk bewerkt zijn en bewerkt worden… Poole geeft aan dat het niet kwaad kan en te experimenteren, dat het niet kwaad kan om zelfs fouten te maken zolang we er maar van leren! Zo heeft hij in het verleden hard gewerkt voor het beschikbaar krijgen van £ 70 miljoen. Doel was beschikbaren en toegankelijke gegevens (digitaal) wat totaal niet is gelukt, maar ervan geleerd dat hebben ze zeker. De grote les destijds was dat er over de infrastructuur amper was nagedacht. Poole refereert ook aan het Google model net zoals Michalko. In tegenstelling tot Michalko die pleit voor voorzichtigheid in verband met eigendom, kosten ed. is Poole vooral sceptisch omdat enkel de grote vissen in erfgoedland in staat zijn bij zulke ontwikkelingen aan te sluiten. Zoals hij zegt heeft erfgoed een enorme Long Tail die lang niet altijd zo interessant is voor Google. Het ontsluiten van kleine kruimels rendeert niet. Kortom onze date is te verschillend, de maat en de capaciteit van ons is niet toereikend! Wat kunnen we dan wel doen is het enkel kommer en kwel? Neen: Kosten van ons aanbod moeten naar beneden door aggregatie Digitaliseren on Demand, gebruik maken van het long Tail principe Dereguleer de markt en focus op de marktwerking Realiseer dat niet alle content gelijk en gelijkwaardig is in waarde Toegang leidt niet altijd automatisch tot waarde Wat bijvoorbeeld wel tot waarde leidt is het gebruik maken van crowdsoursing… Probleem van de hedendaagse financiering, toewijzing van middelen,is dat profilering, zeg maar het creëren van glitters in hoge mate interessant is voor de politici en geldverstrekkers. Het snelle, visuele effect. Duurzaamheid, background problematiek wordt hierdoor naar de achtergrond geschoven. Als laatste de uitsmijter: “If you build it, they will come!?” Is dat zo of is second life een voorbeeld dat dit wel meevalt…?
Debat 2 Æ Kan de computer kan het alleen? Voorzitter: René van Horik (DANS) Guus Schreiber (VU) Theo Thomassen (Reinwardt academie) Kan de computer het alleen met de toegenomen mogelijkheden van het semantisch web, datamining, kruisverbanden in thesauri etcetera, etcetera…
In het Nederlandse erfgoedveld hebben we een lange traditie van beschrijven. Kunsthistorisch weten we precies wat er staat maar qua voorstelling is het soms wat mager. Hiervan uit jagen we een universele thesaurus na. Een veel gehoorde stelling vandaag de dag is dat we van al die officiële lijsten af moeten, opgesteld door de gevestigde orde die via tal van regels en afspraken een keurslijf genereren waar de ‘gewone gebruiker’ inmiddels geen touw meer aan vast kan knopen. Die zou het beter kunnen dan de professionele taxsnomy middels een door gebruikers opgestelde folksonomy. Schreiber stelt: Verzet je tegen die user generated content want we gooien het kind met ’t badwater weg. Computerprogramma’s kunnen namelijk hele goede verbanden leggen, thesauri vergelijken en zaken volautomatisch en snel combineren. Kortom social tagging kunnen we tamelijk eenvoudig computerachtig genereren. Besef dat die persoonlijk toegevoegde informatie altijd een interpretatie is. De professionals houden het verband. Thomassen benaderd de problematiek meer vanuit een machtsvraagstuk. Er zou eens een goed datamining programma moeten komen voor genealogen. Maar ja, willen zij dat wel, zoeken zij om te vinden of juist om te zoeken? Zijn wij een informatiesupermarkt of juist meer een onderzoeksomgeving? Erfgoed zit niet in het object maar in de betekenis ervan. Een kastanjeboom ergens in Amsterdam of dé boom waar Anne Frank vanuit het achterhuis naar kijkt? http://cgi.ebay.com/Grow-your-Own-Anne-Frank-Tree-with-achestnut_W0QQitemZ160180273833QQihZ006QQcategoryZ208QQssPageNameZWDVWQQrdZ1QQcmdZ ViewItem
Wanneer je jezelf zoekt gaat het volgens Thomassen niet zozeer om de zoektocht van de instelling als wel die van de eigen bezoeker. Community’s zijn er voor eigen gebruik. Via tagging wordt erfgoed toegeëigend voor jezelf. Zo kan je ook je identiteit delen met anderen. Misschien is het niet de beste methode om ergens gegevens aan toe te kennen, het is wel (vooralsnog) de beste methode om het te personaliseren. Schreiber stelt dat de handmatige, persoonlijke ontsluiting niet effectief is. De computer kan het beter. Misschien een tikkeltje algemener maar per definitie minder bevooroordeeld. Het probleem waar je altijd tegen aanloopt is een spanning tussen Identifier Å Æ Disambiguïteit De term die hier in het 2.0 tijdperk bij hoort is Providence (zonder de religieus context) draait het om de voorzienigheid, wat is de invloed, wat kan je doen? Verschillende bronnen geven verschillende oplossingen. Binnen de genealogie worden zulk soort problemen opgelost in communities. Het aardige van het BHIC is dat zij zich ook mengen in die communities en als zodanig zich ook presenteren als ‘experts’
Desalniettemin moeten we bijvoorbeeld niet onderschatten wat de mogelijkheden zijn (+ de ontwikkelingen) bijvoorbeeld op het gebied van het automatisch indexeren van geluid en beeld. Besef dat voor grote taalverbanden, grote lexicale bronnen de computer bij uitstek goed uit de voeten kan. Het goede van de gebruiker is dat deze de complexiteit en interpretatie van het materiaal veel beter aan kan. Kortom de stelling is wat al te stellig, het ideaal (wat uiteraard niet verbaasd) ligt ergens in het midden. Nog een aantal afsluitende woorden… Erfgoed gaat om betekenisgeving dat is een zeer persoonlijk iets. Vandaag de dag is het een merkwaardige situatie om door een groep geprivilegieerden informatie te laten monopoliseren. Door nieuw toegevoegde begrippen kan nieuw gedrag worden afgeleid, zodoende helpt social tagging aan nieuwe, onbekende, ongebaande paden. Tot slot is één van de gevaren die van de privacy.. Als individu heb je uiteindelijk ook nog recht op je eigen verhaal, houd daar ook rekening mee en respecteer dat.
Workshop 1 Æ Erfgoed 2.0 door Virtueel Platform De door Virtueel Platform georganiseerde workshop gaat bij onze zuiderburen te raden voor expertise over de waarde van web 2.0 voor de erfgoedsector. Tijdens deze workshop wordt er onder leiding van Peter Mechant (Universiteit van Gent) op basis van een aantal Belgische best-practices en inzichten rondom het thema 'erfgoed 2.0' gewerkt aan concrete casestudies. Deze casestudies krijgen vorm in een ontwerpopdracht waarbij web 2.0 gebruikt zal worden als een tool om erfgoedinformatie te ontsluiten. Op basis van de informatie en praktische kennis in deze workshop zullen de deelnemers deze direct kunnen toepassen op de eigen organisatie. De workshop wordt ingeleid door een drietal productpresentaties van 2.0-achtige projecten. Al vrij snel leidden de drie projecten naar het gebruik van PDA toepassingen in het erfgoed. In het tweede gedeelte van de sessie kon daadwerkelijk getest worden met een museale PDA toepassing plus waren er discussies over de toepassing van zulke tools. Bij mij zelf overheerste verbazing over de eenzijdige uitleg van Erfgoed 2.0 als zijnde een PDA tool. Hoewel er leuke resultaten mee bereikt worden zie ik het vooral als een relatief dure toepassing waarbij relatief beperkte groepen mensen worden bereikt. Bepaald niet mass collaboration. Achteraf verbaasde deze workshop mij temeer de organisator het Virtueel Platform is, een club die m.i. zeer interessant pioniert met nieuwe media, nieuwe ontwikkelingen. Achteraf bleek de daar meegenomen publicatie :http://www.virtueelplatform.nl/article-5716nl.html. Ook veel meer aan de verwachtingen te voldoen.
Als afsluiting vond er een presentatie plaats van de European Digital Library (http://www.edlproject.eu/), een project waarin verschillende collecties, instellingen, documenten e.d. aan elkaar geknoopt dienen te worden. Naast de British Library is de Koninklijke Bibliotheek een belangrijke aanjager hiervan. Belangrijkste zaak is de data die moet voldoen aan de internationale standaarden en de uitwisselbaarheid van gegevens. Er kan gelijk geparticipeerd worden dan wel aangesloten worden bij een nationale portal. Van belang is de ontwikkeling van API’s, webservices, de mogelijkheden om informatiestromen en transacties plaats te laten vinden tussen instellingen. Tim de Haan
Workshop "eerlijk scoren bij Google" Henk van Ess / www.voelspriet.nl
Aanvullend op Tims verslag hierbij een puntsgewijs verslag van de workshop "eerlijk scoren bij Google" van Henk van Ess van www.voelspriet.nl Ik zou zijn presentatie toegestuurd krijgen, maar heb die nog niet ontvangen. Daarom nu puttend uit mijn aantekeningen de volgende punten: - Ga uit van de kreet "on the Internet, nobody knows you are an archive" Dat hoeven je potentiele bezoekers ook niet bij voorbaat te weten, maar zorg dan wel dat je via zoekmachines goed te vinden bent! - Sinds een paar weken kun je ook in Google (beperkt) gebruikmaken van wildcards: "putin has * children" als query wanneer je benieuwd bent naar het aantal kinderen van Poetin, of "a marathon is * * long" wanneer je wilt weten hoe lang een marathon is, en het je niet uitmaakt of dat in meter, kilometer of miles is. www.exalead.com is de enige zoekmachine die meer wildcard functionaliteiten biedt. - "Denk als de auteur wanneer je zoekt, en als zoeker wanneer je schrijft". - Google 'ziet' zo'n 21% van het web, zorg dat je daarbij zit met alle content waarmee je gevonden wilt worden. Sitemap aanbieden aan Google werkt erg goed. - Google Pagerank is de indicatie van het gewicht dat Google aan je site geeft. Pagerank is erg belangrijk voor de positie van de site tussen de zoekresultaten van een Google zoeker. - Gebruik Google Trends (en eventueel ook Google Suggest) om te achterhalen wat 'hot' is, en biedt daarover content aan op je site wanneer je er iets over te melden hebt! - Selfseo.co biedt informatie en tips voor search engine optimization (SEO) - Maak al je databases doorzoekbaar voor het publiek. rkd.nl heeft dat bijvoorbeeld gedaan. De query site:rkd.nl in Google levert nu 133.000 treffers op. Tot slot de 12 'gouden' tips van Henk van Ess: 1. Vergeet NOOIT de Title tags van je site te vullen, deze wegen zwaar bij Google (en ervaren zoekers kunnen ook zoeken met de query "allintitle: ") 2. Maak leesbare URLs, dus geen /index.php?31437 oid. Google gebruikt ook de termen uit je URL. 3. Volg de Long Tail: gebruik daarvoor eventueel ook meerdere sites (aparte domeinnamen etc) voor speciale doelgroepen 4. Schrijf voor het web. Vooral geen grappige titels en kopjes, maar daarvoor termen gebruiken waarop je ook verwacht gezocht te worden. Maar ook: belangrijkste woorden al in begin van je tekst gebruiken, bondig formuleren, niet te lange pagina's schrijven, en je Meta Description veld vullen. 5. meldt je aan bij aggregators (Google News voor persberichten e.d., RSS zoekmachines) 6. Klein is fijn. Optimaliseer (ook) op minder populaire woorden 7. Wees onderdeel van het web. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor je PR beleid: linkje in je persberichten.
8. Denk aan de consument, niet aan jezelf. Misschien nog beter: denk ALS de consument. 9. Bekijk wat de concurrentie doet. Leer van grote spelers op het internet. 10. Omarm local.google.nl voor local search 11. Gebruik Google News, zorg dat je daar ook op scoort. 12. Bouw zelf kennis op over search engine optimization, de ontwikkelingen staan niet stil. Met het éénmalig inrichten van een SEO-optimale site ben je er niet, het moet worden bijgehouden consultants op dit vlak zijn duur. Denk ook na over SEA (search engine advertising), maar begin daarmee pas wanneer je SEO op orde is. Albert Koevoet
