Conferentie | 13 juni 2014
Brainfood
Kennispartners:
Inhoud Een uitgave van 2010uitgevers.nl Het Handboek Dieetbehandelingsrichtlijnen verschijnt sinds 1997 als losbladig handboek. Per 20 oktober 2010 verschijnt deze uitgave ook online. Beide versies van het Handboek Dieetbehandelingsrichtlijnen zijn uitgaven van 2010 Uitgevers. Voor wie?
Voorwoord Geert van der Veer
3
Carbohydrates, mouth rinsing and performance prof. dr. A. Jeukendrup
4
Nutrition and the Brain Prof. dr. R. Meeusen
5
Workshop 1: Brainfood Recepten Erik te Velthuis en Nick Iedema
7
Workshop 2: Beet the Brain Kristin Jonvik en Jean Nyakayiru
10
Workshop 3: Waarom vindt ons brein sporten niet altijd zo fijn? Prof. dr. R. Witkamp
13
Workshop 4: Verbeteren van de prestatie door gebruik van cafeïne Floris Wardenaar
15
NutriSense Distributeur van PowerBar en PeptiPlus. GertJan van der Weerd
17
Kenniscentrum suiker & voeding
19
InnoSportLab Papendal: dé test- en meetomgeving voor de topsport in Nederland
19
Papendal biedt meer! Jochem Schellens
20
Dieetbehandelingsrichtlijnen zijn primair bedoeld als ondersteuning van het werk van de diëtist. De Richtlijnen beschrijven de standaardprocessen die diëtisten dienen te doorlopen bij iedere dieetbehandeling. De redactie hanteert bij de totstandkoming van Richtlijnen zo veel mogelijk het principe van het evidence based handelen en sluit aan bij criteria die door het CBO (Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg) zijn ontwikkeld.
Een proefabonnement proberen?
Zijn de richtlijnen iets voor u? Via dieetbehandelingsrichtlijnen.nl kunt u de Richtlijn Chronische obstipatie gratis uitproberen. Richtlijn apart bestellen? Enkele Richtlijnen, zoals Wedstrijdsport of Overgewicht en obesitas zijn ook apart te bestellen. Neem hiervoor contact op met
[email protected] of via https://www.dieetbehandelingsrichtlijnen.nl/ service/abonnementAanvragen.htm
3 www.2010uitgevers.nl
Voorwoord Geert van der Veer, Directeur HAN SENECA
Het belang van voeding wordt binnen de (top)sport steeds meer onderkend. Voeding kan helpen bij het optimaliseren van een sportprestatie, maar bij de verkeerde voedingskeuzes kan het juist averechts werken. HAN SENECA Sports & Exercise Nutrition is inmiddels al enkele jaren bezig met het in kaart brengen van de (sport)voeding- en supplementinname van top- en breedte sporters. Die kennis wordt opgedaan door het onderwijs dat wordt gegeven bij het instituut HAN Sport en Bewegen van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN) te koppelen aan onderzoek en de praktijk. Zo werken studenten en onderzoekers bijvoorbeeld samen met topsporters van de nationale zwembond, de nationale dameshockeyploeg en de nationale baanwielrenners. HAN SENECA vormt daarbij als expertisecentrum voor sport, arbeid en gezondheid die belangrijke schakel die moet leiden tot verdere professionalisering van de sportvoedingsmarkt. Het feit dat deze tweede sportvoedingsconferentie Brainfood georganiseerd wordt, geeft al aan dat er behoefte is aan het leggen van verbindingen tussen de wetenschap en de sportpraktijk. En dat is nu precies waar HAN SENECA voor staat, want het bestaansrecht van dit professionele expertisecentrum ligt in het leggen van die verbindingen. Of het nu om talentherkenning, arbeid en gezondheid of sportvoeding gaat. Met de kennis en kunde die in huis is gehaald voor deze conferentie, met topgastsprekers als prof. Dr. A. Jeukendrup en prof. Dr. R. Meeusen, wordt het een zeer interessante en waardevolle dag voor u als (voedingskundige) professional in de sport. HAN Sport en Bewegen en SENECA hechten groot belang aan samenwerking met verschillende stakeholders in de Nederlandse sport. Het programma van deze conferentie is hiervan een directe uitkomst. Ik wil dan ook de verschillende partners bedanken voor hun participatie in deze dag. Zonder de bijdrage van 2010 Uitgevers, Powerbar, Suikerstichting, Innosportlab Papendal en Sportcentrum Papendal was de organisatie van deze dag in de huidige vorm niet mogelijk. Wij wensen iedereen een leuke en leerzame dag! 4
5
Carbohydrates, mouth rinsing and performance
Nutrition and the Brain Prof. dr. R. Meeusen, Vrije Universiteit Brussel,Dept. human Physiology
prof. dr. A. Jeukendrup – Birmingham University (Engeland) Carbohydrate during exercise has been demonstrated to improve exercise performance even when the exercise is of high intensity (>75%VO2max) and relatively short duration (~1h) but the underlying mechanisms for the ergogenic effect is different from that dur-ing more prolonged exercise. Several studies have demonstrated performance benefits of oral carbohydrate mouth rinses compared to a placebo. Improvements in time trial performance in these studies have typically between 2 and 3%. The effects appear more profound when studies are performed after an overnight fast but effects are still present even after ingestion of a meal. NMR studies have demonstrated brain areas involved and it is likely that the oral CHO mouth rinse results in afferent signals capable of modifying motor output. These effects appear to be specific to carbohydrate and are independent of taste. Further research is warranted to fully understand the separate taste transduc-tion pathways for various carbohydrates.
6
The brain and periphery have a constant conversation which is necessary for the brain to get information about the ‘energy status’ and the metabolic needs of the body. Most nutrients will have an influence on the metabolic sensing of the brain. The constant interaction between the periphery and the brain is controlled through somatomotor, autonomic, and neurohumoral pathways involved in energy intake, expenditure and storage. Brain cells sense and respond to glucose levels, but also to metabolites that inform them about the metabolic status of the body. Other environmental and lifestyle factors that can influence the ‘cognitive’ and ‘emotional’ brain are the taste & smell, palatability of the food, the availability of the food, etc. Signals are constantly gathered through the gastrointestinal track. There exist chemo-sensors and sense-sensors in the mouth cavity, in the stomach there are volume and fat-sensing sensors, while in the bowel there will be a macronutrient specific encoding which will be signaling to the brain. The constant interaction between the periphery and the brain will also be present during prolonged exercise, and it has been hypothesized that a disturbance in the provision of neurotransmitter precursors could be the cause of fatigue. This ‘central fatigue’ hypothesis is mainly based on an increased concentration of the neurotransmitter serotonin (5-HT). Several nutritional and pharmacological studies have attempted to manipulate central serotonergic activity during exercise, but today there is no robust evidence for a significant role of 5-HT in the fatigue process. There is limited or only circumstantial evidence to suggest that exercise performance can be altered by nutritional manipulation through tryptophan (TRP) or branched chain amino acids (BCAA) supplementation. While there is some additional evidence of BCAA ingestion influencing ratings of perceived exertion (RPE) and mental performance, the results of several apparently well-controlled laboratory studies have not demonstrated a positive effect on exercise capacity or performance. No ergogenic benefit has been reported during prolonged fixed intensity exercise to exhaustion, prolonged time trial (TT) performance or incremental exercise. The beneficial effect of CHO supplementation during prolonged exercise could also relate to increased (or maintained) substrate delivery for the brain, with a number of studies 7
workshop 1 indicating that hypoglycaemia affects brain function, and cognitive performance. It is also important to note that brain function is not determined by a single neurotransmitter system and the interaction between brain 5-HT and dopamine during prolonged exercise has also been explored as having a regulative role in the development of fatigue. Increased catecholaminergic neurotransmission will favour feelings of arousal, motivation and reward, consequently enhancing exercise performance. In a similar manner to serotonin, central DA and NA synthesis is reliant on the delivery of the non-essential amino acid tyrosine (TYR), but the rate of synthesis appears to be also limited by the activity of the catecholaminergic neurons. Despite a good rationale for its use, evidence of an ergogenic benefit of TYR supplementation during prolonged exercise is limited. The fact that glucose sensing can influence exercise performance was nicely illustrated by several studies that used a ‘mouth rinse’ with glucose or placebo. If energy homeostasis is to be achieved, either the amount of food consumed during individual meals, the frequency of meals, or both, must be regulated. The major determinant of meal size is the onset of satiety, a biological state induced by neurohumoral stimuli generated during food ingestion that leads to meal termination. Hypothalamic pathways involved in energy homeostasis interact with a distinctly different set of pathways involved in the response to satiety signals, controlling the decision to terminate a meal once it has begun. In contrast to the timing of meal initiation, which can be influenced by many external and internal variables (for example, emotional factors, time of day, availability and palatability of foods, and threats from the environment), meal termination tends to be a more biologically controlled process. Several findings indicate that control of meal size is a component of the feeding response induced by changes of body fuel stores or adiposity signaling. References: Meeusen R, et al. Central Fatigue – the serotonin hypothesis and beyond. Sports Med. 36(10): 881-909, 2006 Schwartz M, et al. Central nervous system control of food intake. Nature. 404(6778):661-671, 2000
8
Brainfood Recepten Erik te Velthuis (manager/chef sportrestaurant Papendal en Nick Iedema docent en sportdiëtist aan HAN Sport en Bewegen en Team Voeding NOC*NSF)
In de topsport wordt voortdurend gezocht naar ‘cuttting edge’ strategien voor een optimale prestatie. Een BMX wedstrijd kenmerkt zich door verschillende heats met tijd ertussen. De heats zijn zeer kort en hoogintensief. Een optimale focus/ alertheid is dan ook zeer belangrijk. Tijdens de Supercross wedstrijd op Papendal (2013) heeft sportdietist Nick Iedema een strategie toegepast waarbij de ratio koolhydraten-eiwit werd beïnvloed om zodoende de wedtrijdfocus te ondersteunen. Bij het in de praktijk brengen van theorie is het altijd een uitdaging deze theoretische concepten te vertalen in voedingsmiddelen. Erik te Velthuis (manager en chef) van het topsportrestaurant Papendal is met zijn uitgebreide kennis van productbestanddelen en bereidingswijzen uitstekend in staat om de ideeën in producten te vertalen. Erik te Velthuis: ‘Waar kunnen we het brein lekker mee gaan voeden? Natuurlijk door vers en goed gevarieerd te eten, dan krijgen we immers al onze benodigde bouw/brandstoffen en vitamines en mineralen binnen. Nu specifiek voor ons brein geldt: Rijk aan vitamine C, langzame koolhydraten, veel B-vitamines/foliumzuur, toch ook eiwitrijk met daarbij veel walnoten verwerkt. Ze zien er uit als hersenen en ze zijn heel goed voor de hersenen’. Hieronder volgen twee recepten die illustratief zijn voor deze samenwerking tussen Erik en Nick. ONTBIJT: Quinoapap met Gojibessen, walnoten en chiazaad en een topping van magere kwark en aardbei Dit is een 1 persoonsportie (laag glycemisch en eiwitrijk) van ca 350 kcal, 20 gram eiwit, 40 gram koolhydraten, 10 gr vet en 3,5 gram vezels. (Dit is de portie die in werkelijkheid per persoon geserveerd werd tijdens de worldcup BMX op Papendal). Al naar gelang de behoefte is de portie te vergroten met gelijke percentages van alle ingrediënten natuurlijk! 9
Warme pap Ingrediënten: • 150 ml magere melk • 25 gram quinoavlokken • 20 gram walnoten
• 25 gram gebroken lijnzaad • snufje kaneelpoeder • snufje kardemonpoeder • 20 gram zonnebloempitten + 1 eetlepel water
Warme Pap bereiding: melk aan de kook brengen quinoavlokken en walnoten toevoegen, even al roerend koken en naast vuur plaatsen (let op bij magere melk blijven roeren tijdens verhitten, brand snel aan!)
Bereidingswijze: Verwarm de oven voor op ca 200 graden • Klop de kwark met de eieren. • Snij de vijgen fijn • Spatel de vijgen samen met de rozijnen, het lijnzaad en de kruiden door het beslag. • Doe het beslag in papieren muffin caisses in de muffinbakvorm. • Roer de zonnebloempitten met het water en strooi een beetje op iedere muffin. • Bak ca 12 minuten in de oven.
Topping ingrediënten : • 100 gram magere pure kwark • 30 gram banaan • 75 gram aardbeien • 10 gram honing Topping bereiding: Alle ingrediënten met de staafmixer pureren
Alternatief : Dit beslag kun je ook als drie in de pan, als kleine pannenkoekjes rustig bakken in een tefalpan. Gevolg een bijzondere ‘pancake’. Per portie van 3 stuks: 249 kcal met 20 gram eiwit, 17 gram koolhydraten, 12 gram vet, 7 gr vezels
Strooisel: • 3 gram chia zaad • 10 gram Gojibes Presentatie: Pap in een bakje of diep bord doen, topping er over en bestrooien met gojibes en chiazaad TUSSENDOOR: Sportmuffins, 6 stuks Ingredienten: • 125 gram magere kwark • 1 ei • 30 gram geraspte wortel • 25 gram gedroogde vijgen • 10 gram rozijnen 10
11
workshop 2
Beet the Brain
cingulate cortex. The conclusion of the author was that dietary nitrate may be useful in improving regional brain perfusion in older adults in critical brain areas known to be involved in executive functioning.
Kristin Jonvik en Jean Nyakayiru, Universiteit Maastricht
In the past years, there has been an increasing interest in the potential health benefits and performance enhancing effects of dietary nitrate supplementation. These positive effects of dietary nitrate have been attributed to its capacity to increase the bioavailability of nitric oxide (NO) [1-3]. Recent work in humans suggests that increasing NO bioavailability may induce physiological changes beyond the well-known hemodynamic effects [4, 5]. NO plays a key role in the regulation of blood flow, muscle contractility, myocyte differentiation, glucose and calcium homeostasis [4]. Nitrate (NO3-) and nitrite (NO2-) have been predominantly viewed as inactive end products of NO metabolism. However, recent research has shown that a reverse pathway exists whereby NO3- and NO2- can be reduced back into NO [1, 2]. It is believed that within the human body, exogenous NO3-, which has a half-life of 6-7 h [1] is reduced to bioactive nitrite (NO2-) by facultative anaerobic bacteria in the saliva, and further to NO via various pathways [6-8]. Recent observations also indicate that NO is an important signaling molecule in adaptation to altitude/hypoxia [9]. Exercise performance at high altitude often is limited even more by acute mountain sickness (AMS), than by muscular deficits per se, which can indicate a positive performance effect of NO. Also, recent reports suggest that changes in cerebral blood flow during high-intensity exercise might be related to the fatigue process [10-12]. It is pertinent to note that dietary nitrate supplementation has been reported to enhance cerebral perfusion in brain areas associated with executive functioning in older adults at rest. Specifically, a nitrate-rich diet increased regional cerebral perfusion in frontal lobe white matter, particularly between the anterior cingulated cortex (ACC) and dorso-lateral prefrontal cortex. The ACC is purported to be affected by mental fatigue and its activity has been shown to be related to the perception of effort during exercise [13]. Also, dietary nitrate supplementation has been reported to enhance short-term endurance exercise performance with concomitant mental fatigue, however cognitive performance post-fatigue was not improved [14]. Another study found that a high nitrate diet did not alter global cerebral perfusion, but did lead to increased regional cerebral perfusion in frontal lobe white matter, especially between the dorsolateral prefrontal cortex and anterior 12
As the literature suggests, dietary nitrate might have an impact on brain function through effects of NO. Whether some of the possible performance effects of dietary nitrate supplementation can be related to cognitive function and decreased mental fatigue still needs further investigation. This could be of relevance to athletes competing at altitude or an hypoxic state and for all athletes where cognitive and mental fatigue are important performance factors. References: 1. Lundberg, J., E. Weitzberg, and M. Gladwin, The nitrate-nitrite-nitric oxide pathway in physiology and therapeutics. Nature Review Drug Discovery, 2008. 7(2): p. 156-67. 2. Weitzberg, E. and J.O. Lundberg, Novel aspects of dietary nitrate and human health. Annu Rev Nutr, 2013. 33: p. 129-59. 3. Bescos, R., et al., The effect of nitric-oxide-related supplements on human performance. Sports Med, 2012. 42(2): p. 99-117. 4. Dejam, A., et al., Emerging role of nitrite in human biology. Blood cells, molecules & diseases, 2004. 32(3): p. 423-429. 5. Webb, A., et al., Acute blood pressure lowering, vasoprotective, and antiplatelet properties of dietary nitrate via bioconversion to nitrite. Hypertension, 2008. 51(3): p. 784-790. 6. Duncan, C., et al., Chemical generation of nitric oxide in the mouth from the enterosalivary circulation of dietary nitrate. Nature Medicine, 1995. 1(6): p. 546-551. 7. Zhang, Z., et al., Generation of nitric oxide by a nitrite reductase activity of xanthine oxidase: a potential pathway for nitric oxide formation in the absence of nitric oxide synthase activity. Biochemical and biophysical research communications, 1998. 249(3): p. 767-772. 8. Govoni, M., et al., The increase in plasma nitrite after a dietary nitrate load is markedly attenuated by an antibacterial mouthwash. Nitric Oxide, 2008. 19(4): p. 333-337. 9. Levett DZ, Fernandez BO, Riley HL, Martin DS, Mitchell K, Leckstrom CA, Ince C, Whipp BJ, Mythen MG, Montgomery HE, Grocott MP and Feelisch M. The role of nitrogen oxides in human adaptation to hypoxia. Sci Rep 1: 2011. 13
workshop 3 10. Nybo, L., 2008. Hyperthermia and fatigue. J Appl Physiol 104, 871-878. 11. Rooks, C.R., Thom, N.J., McCully, K.K., Dishman, R.K., 2010. Effects of incremental exercise on cerebral oxygenation measured by near-infrared spectroscopy: a systematic review. Progress in neurobiology 92, 134-150. 12. Rupp, T., Perrey, S., 2008. Prefrontal cortex oxygenation and neuromuscular responses to exhaustive exercise. Eur J Appl Physiol 102, 153-163. 13. Presley, T., Morgan, A., Bechtold, E., Clodfelter, W., Dove, R., Jennings, J., Kraft, R., King, S., Laurienti, P., Rejeski, W., Burdette, J., Kim-Shapiro, D., Miller, G., 2011. Acute effect of a high nitrate diet on brain perfusion in older adults. Nitric Oxide 24, 34-42. 14. Thompson, KG., Jonathon, LT., Dodd, PF., Kennedy, DO., Haskell, C., Blackwell, JR., Jones, AM., 2013. Influence of dietary nitrate supplementation on physiological and cognitive responses to incremental cycle exercise.
14
Waarom vindt ons brein sporten niet altijd zo fijn? Prof. dr. R. Witkamp, Wageningen Universiteit.
[email protected]
Het immuunsysteem speelt een belangrijke rol in het functioneren van onze hersenen. Een bekend voorbeeld hiervan is het zogenaamde “sick person syndrome” [1-3]. Hiermee worden een aantal symptomen bedoeld, zoals vermoeidheid, lusteloosheid en een gebrek aan eetlust, die bijvoorbeeld optreden wanneer we een griep of andere infectie doormaken. Er komen steeds meer aanwijzingen dat deze direct kunnen worden veroorzaakt door een gegeneraliseerde (dus niet-lokale) ontstekingsreactie. Zo’n ‘systemisch inflammatoir proces’ kan mild en nauwelijks waarneembaar zijn (bijvoorbeeld bij obesitas), maar ook meer acuut en heftiger. Wanneer het lichaam in zo’n verhoogde staat van inflammatie verkeert kunnen circulerende ontstekingsmediatoren, waaronder cytokines, prostaglandines en acute fase eiwitten ook het immuunsysteem in de hersenen activeren. Hierbij spelen microgliacellen, de macrofagen van het centrale zenuwstelsel, een centrale rol. Activatie van het neurale immuunsysteem leidt vervolgens tot een demping van bepaalde cognitieve-, emotionele- en mogelijk ook motorische functies. Evolutionair gezien wordt het sick person syndrome gezien als een “conserverend” mechanisme, dat het organisme in zekere zin tegen zichzelf beschermt, en daarmee het herstel helpt te bevorderen. De bijdrage van chronische perifere ontstekingsprocessen aan het ontstaan van ernstige hersenaandoeningen als dementie en de ziekte van Parkinson wordt in toenemende mate erkend [3]. Interessant is dat er steeds meer aanwijzingen zijn dat dit ook voor “mildere” situaties geldt. Dit betreft zowel de aard van het ontstekingsproces als de klinische gevolgen daarvan. Zo induceert ook obesitas een verhoogde ontstekingsactiviteit en dit wordt gezien als één van de processen die bijdragen aan het risico op verminderd cognitief functioneren op latere leeftijd. Op kortere termijn zou een verhoogde perifere ontstekingsactiviteit bijdragen aan vermoeidheid, lusteloosheid en vormen van depressie [4]. Fysieke inspanning, mits gedoseerd, heeft een positief effect op het immuunsysteem en werkt zeker op lange termijn anti-inflammatoir (‘ontstekings-dempend’). Bij overgewicht, bepaalde ziekten en (chronische) vermoeidheid is de motivatie om te bewegen en te sporten gering, terwijl dit juist in deze gevallen zo gunstig zou kunnen werken. Er is echter een 15
workshop 4 viscieuze cirkel ontstaan, die eigenlijk doorbroken zou moeten worden [5]. Hoewel dit bij fittere mensen en/of getrainde sporters nog niet goed is onderzocht, lijkt het zeer aannemelijk dat een dergelijke cyclus van oorzaak en gevolg ook hier relevant is. Na zwaardere inspanning is er sprake van een verhoogde inflammatoire status, die tijdens de herstelfase weer afneemt. Bij verkeerde training en overtraining zal de cirkel verstoord raken met onder andere gevolgen voor de vermoeidheid en de motivatie. Voeding heeft een rol op het immuunsysteem en zou hierin een positieve bijdrage kunnen leveren. Daarentegen zou voeding met een “pro-inflammatoir” effect zoveel mogelijk vermeden moeten worden. Op dit terrein valt nog een hoop te ontdekken. In de literatuur worden een aantal mogelijkheden genoemd op het gebied van vetzuur en koolhydraat samenstelling en/of het gebruik van plantenstoffen met een onstekingsremmende werking (bijv curcumine). Er is nog veel onduidelijk, maar mogelijk leiden deze inzichten in de toekomst tot nieuwe ‘brain-diets’. Referenties 1. Dantzer, R. and K.W. Kelley, Twenty years of research on cytokine-induced sickness behavior. Brain Behav Immun, 2007. 21(2): p. 153-60. 2. Dantzer, R., et al., From inflammation to sickness and depression: when the immune system subjugates the brain. Nat Rev Neurosci, 2008. 9(1): p. 46-56. 3. Rosenblat, J.D., et al., Inflamed moods: A review of the interactions between inflammation and mood disorders. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry, 2014. 53: p. 23-34. 4. Dantzer, R., et al., The neuroimmune basis of fatigue. Trends in Neurosciences, 2014. 37(1): p. 39-46. 5. Nunn, A., et al., Inflammatory modulation of exercise salience: using hormesis to return to a healthy lifestyle. Nutrition & Metabolism, 2010. 7(1): p. 87.
Verbeteren van de prestatie door gebruik van cafeïne Floris Wardenaar, HAN Sport en Bewegen
Er zijn verschillende mogelijke mechanismen van cafeïne in relatie tot het prestatievermogen beschreven. Cafeïne staat in deze workshop centraal vanwege het effect op de hersenen en het centrale zenuwstelsel (Carlson, 2001). Cafeine is een bitter smakend alkaloid dat wordt gevonden in koffie, thee, cacao en andere planten. Vandaag de dag wordt het veel in de frisdranken industrie gebruikt, maar het is ook terug te vinden in snoepjes, kauwgom en energygels. Adenosine inhibeert activiteit van het centrale zenuwstelsel. Cafeïne blokkeert post synaptische adenosine receptoren (stap 7, figuur 1) waardoor het effect van adenosine wordt geremd en alertheid wordt gestimuleerd. Cafeïne zorgt er voor dat adenosine tijdelijk blijft zweven in de synaptische spleet tussen twee neuronen. De stimulatie van het het centrale zenuwstelselzorgt mogelijk voor het uitstellen van vermoeidheid tijdens inspanning (Topsport Topics, 2013). Doherty & Smith (2004) beschrijven in een meta-analyse dat cafeïne een 12,3% verbetering van uitkomst in prestatie realiseert (95% CL, 9,1-15,4%). In vergelijking met andere ergogene supplementen is dit een fors effect. Uit eigen onderzoek blijkt dat 23,9% van de door ons ondervraagde wedstrijdsporters (n=309) bewust producten met cafeïne gebruikt. De belangrijkste
16
17
redenen die door de ge-bruikers (n=72) worden genoemd zijn het verbeteren van prestatie (51,4%) en het verbete-ren van concentratie (36,1%). Ganio et al. (2009) beschrijven in hun meta-analyse een werkzame dosering van 3-6 mg/kg. Dat is hoog in vergelijking met de basale cafeïne dosering van standaard voedingsmiddelen. Voor iemand van 70 kg is dit 210-420 mg cafeïne. Koffie, afhankelijk van de sterkte, bevat zo’n 70-100 mg cafeïne per kopje. Energydrinks bevatten ongeveer 60 mg per 250 ml. Dit betekent dat in sommige gevallen geconcentreerde cafeïne, bijvoorbeeld in de vorm van een tablet of een capsule, in de praktijk wellicht bruikbaarder is. In de praktijk ervaren mensen vooral kort na inname het gevoelsmatige effect van cafeïne. Terwijl cafeïne een halfwaarde tijd heeft van meerdere uren. Dit betekent dat het vaststellen van de timing en de te gebruiken dosering voor sporters individueel maatwerk is.
Referenties: • Carlson, NR (2001) Physiology of Behaviour, 7th edition. Allyn and Bacon. • Doherty M & Smith PM (2004) Effects of caffeine ingestion on exercise testing: a meta-analysis. Int J Sport Nutr Exerc Metab. Dec;14(6):626-46. • Ganio MS, Klau JF, Casa DJ, Armstrong LE & Maresh CM (2009) Effect of caffeine on sport-specific endurance performance: a systematic review. J. Strength Cond. Res., 23: 315-324 • Topsport Topics (2013), Factsheet cafeïne: http://www.topsporttopics.nl/ factsheets/factsheet-cafeine
NutriSense Distributeur van PowerBar en PeptiPlus. GertJan van der Weerd, Directeur NutriSense
De naam NutriSense staat voor voedingsstoffen, bewustwording en gevoel. Ons bedrijf is opgericht in 1997 en heeft als missie een zinvolle bijdrage te leveren aan het behalen van de persoonlijke doelen van de actieve gezondheidsbewuste consument, recreatieve sporters en topsporters. Als bedrijf staan wij voor de organisatiewaarden kwaliteit, innovatie, resultaat en klantgerichtheid. Op het gebied van sportvoeding onderhouden wij met genoegen nauwe banden met sportvoedings deskundigen, sportbegeleiders en (top)sporters zelf. Met de kennis en input van deze relaties proberen wij onder andere te komen tot nieuwe of verbeterde product concepten die bijdragen aan het behalen van de hoge doelstellingen die in de topsport worden verwacht. De ontwikkeling van PeptiPlus is hiervan een goed voorbeeld. Deze hydrolysaat hersteldrank is ontstaan uit de samenwerking tussen TVM schaatsploeg, HAN University, Kerry Bio Science en NutriSense. Dit product, dat wij in 2007 ontwikkelden, wordt inmiddels door vele duur- en topsporters gebruikt. De vaak positieve reacties van deze sporters bevestigen ons dat
18
19
Judoka Anicka van Emden
er op het snijvlak van wetenschap, topsport en bedrijfsleven mooie resultaten zijn te halen. NutriSense is tevens exclusief distributeur voor PowerBar Sportvoeding in de Nederlandse markt. PowerBar is wereldwijd bekend als partner van vele top atleten en grote sport evenementen. PowerBar biedt een compleet assortiment sportvoeding voor elk type sporter. Kwaliteit en veiligheid van de producten staan hoog in het vaandel en PowerBar is ook internationaal actief in het uitdragen van kennis op het gebied van sportvoeding. Wij zien in de markt dat er steeds meer aandacht komt voor sportvoeding. De vertaling van de kennis naar de toegevoegde waarde voor de sporter blijft echter een grote uitdaging. Wat betekent het gebruik van sportvoeding nu werkelijk voor die sporter zelf? Dit zijn vraagstukken die op de agenda staan bij de HAN en die ook de interesse hebben van NutriSense. Wij zijn dan ook verheugd dat, met deze voor de tweede maal georganiseerde conferentie, weer een stap wordt gemaakt om de kennis over sportvoeding dichter bij begeleiders en sporters te brengen. Als partner van deze conferentie dragen wij daar met groot genoegen een steentje aan bij. Wij wensen alle deelnemers een interessante en nuttige bijeenkomst en hopen dat u hieruit de inspiratie haalt om (sport)voeding (nog) hoger op de agenda te krijgen; er is nog veel te winnen.
Kenniscentrum suiker & voeding Kenniscentrum suiker & voeding (KSV) levert in Nederland een bijdrage aan de maatschappelijke discussie over het gebruik van suiker in onze voeding op basis van wetenschappelijke informatie. KSV informeert gezondheidsprofessionals (zoals diëtisten), andere voedingskundige intermediairen en beleidsmakers over de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek en ‘vertaalt’ de resultaten naar consequenties voor de adviezen in de praktijk. KSV is het expertisecentrum dat wordt gefinancierd door Suiker Unie. De professionals die bij het kenniscentrum werken zijn betrokken bij diverse nationale en internationale overlegorganen en adviescolleges op het gebied van voedingsbeleid en wet- en regelgeving. Op onze website kunt u diverse position papers vinden over koolhydraten en sportvoeding. Kijk voor meer informatie op www.kenniscentrumsuiker.nl of vraag gratis de informatiemap en/of digitale nieuwsbrief ‘Suiker in perspectief aan’. http://www.kenniscentrumsuiker.nl/meer-informatie/aanvragen-brochures-enpublicaties
InnoSportLab Papendal: dé test- en meetomgeving voor de topsport in Nederland InnoSportLab Papendal tilt topsport naar een hoger niveau. Dankzij de geavanceerde test- en meet-apparatuur krijgen topsporters en coaches dagelijks begeleiding en feedback op hun resultaten. Op Nationaal Sportcentrum Papendal werkt het lab aan de ontwikkeling van innovatieve producten en diensten op het gebied van prestatiemonitoring, fysiologie, herstel, slaap en voeding. Voor dat laatste thema maakt het InnoSportLab optimaal gebruik van de kennis en kunde in de provincie Gelderland op het gebied van sport en voeding. www.innosportlabpapendal.nl
20
21
Papendal biedt meer! Als u te gast bent op Papendal krijgt u te maken met veel dynamiek en een grote veelzijdigheid. Het Sportcentrum (ook Olympic Training Center) met de splinternieuwe Arnhemhal biedt alle faciliteiten op topniveau voor topsporters. Het in de Arnhemhal gevestigde Topsportrestaurant is geheel toegespitst op gezonde voeding. Een belangrijke plaats neemt ook Hotel Papendal in. Of u nu sporter bent of begeleider (óók van niet fulltime trainingsprogramma’s), zakelijke gast of toerist, wij kunnen in Hotel Papendal voor elke categorie een arrangement op maat aanbieden. Boek een van de luxe 150 hotelkamers of regel voor een overleg met uw team snel een van de 30 moderne en lichte vergaderzalen. Dineer in het moderne restaurant met uitzicht op de golfbaan en geniet op een van de groene terrassen. Ook hier eet u smakelijk en gezond, en kiest u uit veelal biologische gerechten en duurzame ingrediënten uit de streek. Iedereen is op Papendal welkom! Op het terrein huist ook het hoofdkantoor van NOC*NSF waar de communicatie en organisatie van en naar de sportbonden en topsporters plaatsvindt. En dan natuurlijk de vele sportzalen en –velden voor onder ander BMX-ers, Vitesse, Pitch & Putt Golf en de Edese Golfbaan. Meer informatie leest u op papendal.nl en sportcentrumpapendal.nl. Heeft u vragen, wilt u een rondleiding of direct contact met ons opnemen, bel dan 0264837911 of mail
[email protected] Met vriendelijke groet, Jochem Schellens Directeur Sportcentrum en Hotel Papendal
22
3
