KWALON Conferentie 13 december 2012
Methodenleer aan de universiteit: ontwerpen, uitvoeren en reflecteren Inge Bleijenbergh
Bijdrage • Het bieden van inzicht in en reflecteren op de plaats en organisatie van onderwijs in kwalitatief onderzoeksmethoden in een academische opleiding, teneinde de discussie over methodenonderwijs in het hoger onderwijs te bevorderen
Subtitel (of naam of datum)
Titel presentatie of onderwerp
Plaats kwalitatief onderzoek in het curriculum: Bachelor • Introductievak eerste jaar: Onderzoeks en Interventiemethoden A
• Verdiepingsvak tweede jaar: Kwalitatieve Onderzoeksmethodologie
• Toepassingsvak derde jaar: Interventiemethodologie
Master • Voorbereiding op masterthesis: Research Methodology
Organisatie Kwalitatieve onderzoeksmethodologie ‘Lintvak’: Zestien colleges verspreid over twintig weken Hoorcolleges Inleiding in literatuur, fasen in het onderzoeksproces, voorbereiding werkopdrachten Werkgroepen Feedback werkopdrachten, presentaties eigen onderzoek, toepassing literatuur, oefeningen met ontwerpen, dataverzameling en analyse Toetsing: werkopdrachten, eindopdracht + tentamen
Subtitel (of naam of datum)
Titel presentatie of onderwerp
Ontwerpen Introductie onderwerp • Doelstelling • Vraagstelling (werkopdracht 1) Plan dataverzameling • Keuze voor onderzoeksstrategie • Vragenlijst + interviewinstructies • Waarnemingsschema + observatie instructies • Instructies voor analyse van documenten (werkopdracht 2)
Uitvoeren • Verzamel documenten over het bedrijf dat je gaat onderzoeken • Selecteer relevante onderdelen • Codeer fragmenten met open, axiale en selectieve codes • Houd voortdurend memo’s bij van wat je opvalt • Vergelijk de codering met je medestudenten • Verwerk dit in een verslag (werkopdracht 3)
Uitvoeren II Studenten bezoeken een organisatie Neem samen enkele interviews af Maak geluidsopnames van het interview Houd aantekeningen bij tijdens het proces Bespreek meteen na afloop van het interview wat je is opgevallen Werk de interviews uit in letterlijke transcripten Vergelijk met de kennis uit je documenten en verwerk dit in een verslag (werkopdracht 4)
Uitvoeren III • Voer samen een participerende observatie uit • Maak aantekeningen • Bespreek meteen na afloop van de observatie wat je is opgevallen • Werk de aantekeningen uit in een observatieverslag • Vergelijk dit met je kennis uit de documenten en de interviews en verwerk dit in een verslag (werkopdracht 5) Analyseer het materiaal vanuit je doel en vraagstelling en schrijf een (voorlopig) antwoord op de vraagstelling (werkopdracht 6)
Reflectie Ontwerpen • Wat valt je op tijdens het herschrijven van je doelstelling, vraagstelling, plan dataverzameling, vragenlijsten en observatieschema’s? Uitvoeren • Wat valt je op tijdens het analyseren van je documenten? • Wat valt je op tijdens het interviewen en observeren • Wat valt je op tijdens de triangulatie van bronnen? Verslag • Wat was de methodologische kwaliteit van je onderzoek? • Wat was jouw eigen rol als onderzoeker in het onderzoeksproces?
Ervaringen Docenten • Intensieve begeleiding studenten in ontwerpfase, analyse en reflectie (feedback op werkopdrachten) • Werkgroepen begeleiden arbeidsintensief maar inhoudelijk zeer bevredigend; hoorcolleges extensiever. Studenten • Veel vrijheid en verantwoordelijkheid studenten in onderwerpkeuze, organisatie en dataverzameling (uitvoering werkopdrachten • Werkcolleges en werkopdrachten worden zeer gewaardeerd door studenten • Hoorcolleges matig bezocht, moeilijk interactie tot stand te brengen.
Vergelijking onderwijsoriëntaties Op universiteit vanzelfsprekende oriëntatie op wetenschappelijke onderzoeksmethoden/ aanleren academische vaardigheden. Mogelijke onderzoeksbenaderingen zijn: • Theoretisch (fundamenteel) • Praktisch (praktijkgericht): Door onderscheid doelstelling en vraagstelling, teruggebracht naar vraagstelling die kennis georiënteerd is en empirisch te beantwoorden.* Tegelijk: onder invloed studentenevaluaties en valorisatie, grotere oriëntatie op de praktijk *Zie Verschuren en Doorewaard (2007) Het ontwerpen van een onderzoek, Boom: Lemma
Discussie Meerderheid afstudeerders belandt in de praktijk, is nadruk op wetenschappelijke onderzoeksmethoden wel terecht? Methodenonderwijs met terugwerkende kracht gewaardeerd door afstudeerder. Arbeidsintensieve begeleiding kwalitatief onderzoek steeds onder druk in onderwijsbegroting
