ONTWERPEN AAN OVERMAAT

ONTWERPEN AAN OVERMAAT

ONTWERPEN AAN OVERMAAT

OPROEP TOT EEN ACTIEVE EN HAALBARE HERBESTEMMING VAN LEEGSTAANDE GEBOUWEN EN BRAAKLIGGENDE TERREINEN IN SAS VAN GENT

OPROEP TOT EEN ACTIEVE EN HAALBARE HERBESTEMMING VAN LEEGSTAANDE GEBOUWEN EN BRAAKLIGGENDE TERREINEN IN SAS VAN GENT

BENADER

KIES

de overmaat aan ruimte ten gevolge van de krimp (leegstaande woningen en voorzieningen, braak liggende openbare ruimte) als een manier om ruimtelijke kwaliteit en activiteiten in Sas van Gent toe te voegen.

projecten die aan een lokale behoefte voldoen of aanhaken op lopende initiatieven in Sas van Gent.

ZIE deze opgave niet als een negatief verschijnsel van de krimpende bevolking in Sas van Gent, maar als een uitgelezen kans om in lijn van de geschiedenis ‘nieuwe geschiedenis te maken’.

ZORG dat deze projecten haalbaar zijn of, binnen een afzienbare tijd, een reële kans hebben haalbaar te worden.

ERVAAR

VERPLICHT

dat de projecten los van elkaar te realiseren zijn, maar dat achter de verschillende projecten wel degelijk een samenhangende kwaliteitsimpuls schuil gaat.

je tot een aansprekend resultaat, waar Sas van Gent trots op is.

REALISEER je dat de voorstellen voor (her)bestemming ook in andere kernen van Terneuzen en in soortgelijke krimpgemeenten toe te passen zijn.

De leegstaande suikerfabriek in Sas van Gent

2

Ontwerpen aan overmaat

INHOUDSOPGAVE 1

INLEIDING

4

1.1

Overmaat als kenmerk

5

1.2

Nieuwe bestemming gevraagd

5

1.3

Werkwijze

5

1.4

Leeswijzer

5

2

DE OPROEP

6

2.1

Leegstand nu en in de nabije toekomst

7

2.2

Vijf projecten: een korte introductie

7

2.3

Samen meer

8

2.4

Vijf projecten

8

Dieren in Sas

10

Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent

16

De Silo van Sas

24

Sas Canvas

30

Tomaten Sas

34

2.5

Organisatie

38

2.6

Financiën

38

3

DE VERKENNING

40

3.1

Leegstand in kaart

41

3.2

Prioriteitsstelling

41

3.3

Tien opties voor ‘ontwerpen aan overmaat’

46

Oproep tot een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent

3

1 INLEIDING

4


1.1

Overmaat als kenmerk

Een overmaat aan ruimte was kenmerkend voor Sas van

dit moment (2010) als ten gevolge van de bouw van de

Gent en zal dit blijven. In het verleden kwam deze ruim-

multifunctionele accommodatie (MFA). Door deze MFA

telijke overmaat tot uitdrukking in openbare ruimtes als

zullen immers onderwijs- en welzijnsvoorzieningen ge-

het kanaal, de sluis en de vestingwerken. In de nabije toe-

clusterd worden, waardoor de huidige accommodaties

komst zal deze ruimtelijke overmaat vooral ontstaan door

van deze voorzieningen vrijkomen.

de sloop van woningen, een vermindering van economische activiteiten, de leegstaand van voorzieningen en de stagnatie van vastgoed ontwikkeling op vrijgekomen ter-

Vervolgens zijn op basis van een onderzoek naar nationale en internationale voorbeelden de meest voorbeeldige opties voor (her)bestemming van de vrijkomende ruim-

reinen.

ten geïnventariseerd. Per optie is een toelichting op een

1.2

Nieuwe bestemming gevraagd

specifieke aanpak gegeven, zijn links naar vergelijkbare voorbeelden gegeven, is aangegeven waar deze in Sas

Hierdoor krijgt Sas van Gent nieuwe open ruimten die

van Gent toegepast zou kunnen worden (in de historische

vragen om een passende en hoogwaardige nieuwe be-

pit, op het eiland en/of over het spoor), wat de ruimtevraag

stemming.

is, welke partijen deze zouden moeten adopteren, wat de

In de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas zijn hiervoor verschillende suggesties gedaan, variërend van de aanleg van nieuwe bolwerken, het helen van gave wanden in de

kosten zijn en of er opbrengsten gegeneerd kunnen worden, wat de voorbereidingstijd is en wie zorg zou moeten dragen voor het beheer/exploitatie na (her)bestemming.

historische pit, programmering en (tijdelijke) herinrich-

Uiteindelijk zijn, met kennis van de situatie en potenties in

ting van het eiland tot de aanleg van een nieuwe kreek

Sas van Gent, tien kansrijke opties geselecteerd. De ver-

in Sint Albert en het aanbieden van vrije kavels voor zelf-

wachting bij deze tien opties was dat deze zouden kunnen

bouw.

rekenen op draagvlak binnen de samenleving van Sas van

Woongoed Zeeuws-Vlaanderen en de gemeente Terneuzen – respectievelijk de adressant en de geadresseerde van de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas – zijn gechar-

Gent en dat deze ook door specifieke partijen geadopteerd zouden kunnen worden om verder te bestuderen en uit te werken.

meerd van deze suggesties maar stellen, zeker in deze tij-

In bijeenkomsten met de gemeente Terneuzen, Woon-

den van bezuinigingen, vast dat de investeringsmiddelen

goed Zeeuws-Vlaanderen en bewoners en ondernemers

voor dergelijke ingrijpende ruimtelijke interventies gro-

uit Sas van Gent (verenigd in de Tafel van Sas) is gebleken

tendeels ontbreken.

dat vijf voorstellen ofwel aansluiten bij lokale initiatieven

Zijn er geen alternatieve (her)bestemmingen mogelijk, die minder aanspraak op middelen doen, die dichter bij initiatieven vanuit de samenleving staan en die ook door anderen opgepakt kunnen worden dan de gemeente en de corporatie? Alternatieven die uiteraard blijven passen

ofwel zo aansprekend en haalbaar geacht worden, dat partijen zich hard willen maken om deze richting realisatie te brengen. Een abstract begrip als ruimtelijke overmaat wordt zo concreet en krijgt binnen de context van de Sasser gemeenschap een handelingsdimensie.

binnen de ruimtelijke en cultuurhistorische context zoals geschetst in de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas.

1.4

Leeswijzer

Met de vraag om alternatieve (her)bestemming van vrijkomende ruimte verder te verkennen, is opnieuw een sub-

Deze publicatie bestaat uit twee onderdelen: de oproep

sidieaanvraag in het kader van de deelregeling Belvede-

en de verkenning. In de oproep worden de vijf projecten

re bij het Stimuleringsfonds voor Architectuur ingediend.

gepresenteerd, waarmee de nieuwe open ruimte in Sas

En, na een eerdere honorering van een subsidieverzoek

van Gent (zowel gebouwen als buitenruimte) een nieuwe

om de gebiedsvisie te maken, wederom met succes.

bestemming zou kunnen krijgen.

1.3

Omdat het onderzoek naar deze vijf projecten alsmede de

Werkwijze

afgevallen voorstellen voor Sas van Gent voor andere kerIn lijn met de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas is een

nen in krimpgemeenten relevant en inspirerend zouden

nadere verkenning gepleegd. Allereerst is de leegstand

kunnen zijn, worden in het tweede deel van deze publi-

(woningen, winkels, bedrijfsonroerend goed en braaklig-

catie – de verkenning – de resultaten hiervan eveneens

gende terreinen) nauwkeurig in kaart gebracht, zowel op

opgenomen.


5

2 DE OPROEP

6


2.1 Leegstand nu en in de nabije toekomst

2.2

Vijf projecten: een korte introductie

In de oproep staan dan ook vier kleine projecten en één In Sas van Gent staan eind 2010 zoń kleine honderd op de

grootschaliger project centraal. Projecten die, al dan niet

zeventienhonderd woningen te koop, waarvan een aantal

tijdelijk, voor een aantrekkelijke bestemming zorgen, die

inmiddels ook feitelijk leeg staat. Daarnaast staan enkele

van een bijzondere kwaliteit zijn, die aansluiten bij een lo-

winkels, voorzieningen en bedrijfsonroerend goed leeg.

kale behoefte of initiatief en die passen bij de historische

En liggen er bepaalde terreinen op een (her)bestemming

en hedendaagse cultuur van Sas van Gent. Deze projecten

te wachten of geven de indruk braak te liggen. Op korte

zijn:

termijn zal de nieuwe multifunctionele accommodatie/ brede school opgeleverd worden,waardoor vanuit de his-

1. Dieren in Sas.

torische pit voorzieningen hier naar toe verhuizen en zij

Sas van Gent beschikt over een kleine kinderboerderij,

hun huidige huisvesting leeg achter laten. En op de wat

centraal gelegen in de wijk Sint Albert. Deze kleine kin-

langere termijn is de verwachting dat er ten gevolge van

derboerderij kan uitgebreid worden tot de grootste kin-

de dalende bevolkingsomvang van Sas van Gent zoń vijf

derboerderij van Zeeuws Vlaanderen door de terreinen

tot tien procent van de huidige woningvoorraad niet meer

en de gebouwen van twee scholen die binnenkort leeg

bewoond zal zijn. . Krimp is zo niet meer een abstract ver-

komen te staan te annexeren. De Valckeburcht kan dienst

schijnsel of een rekensom uit een of ander onderzoeks-

gaan doen als ruime stal voor de dieren. Ook ontstaat er

rapport, maar letterlijk waarneembaar in het straatbeeld

een royaal terrein voor meer en verschillende dieren.

van Sas van Gent. 2. Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent Deze leegstand en vooral de impact ervan op de beleving,

Op de grens van de historische kern en de nieuwe woon-

leefbaarheid en vitaliteit van de Sasser gemeenschap is

en werkgebieden van Sas van Gent hebben ooit de noor-

aanleiding geweest om een kwaliteitsoffensief in te zet-

delijke en zuidelijke bolwerken gelegen. De structuur van

ten. Woongoed Zeeuws-Vlaanderen en de gemeente Ter-

de zuidelijke bolwerken zal via een nieuw beplantings-

neuzen hebben een visie ontwikkeld, De Renaissance van

plan hersteld worden. Om Sas van Gent zijn totale bolwer-

Sas van Gent, en zijn direct ook aan de slag gegaan met

ken in een nieuwe verschijningsvorm weer terug te geven,

concrete projecten zoals de monumentale renovatie van

is in het kader van ‘de oproep’ een voorstel ontwikkeld om

de Vredestraat, de sloop van duplexwoningen in De Witte

tevens de noordelijke bolwerken te reconstrueren. Geko-

Wijk en herinrichting van dit gebied voor vrije kavels.

zen is voor een duurzame en landschappelijke strategie.

Denken en doen zijn in Sas van Gent zo echt twee zijden

Door het materiaal van gesloopte bebouwing uit Sas van

van dezelfde medaille.

Gent te gebruiken als constructiemateriaal kan het tracé van de noordelijke bolwerken in het landschap gerecon-

Uit de leegstandskaarten – nu, op korte termijn na de ver-

strueerd worden. De bolwerken worden zo als openbare

huizing naar de nieuwe brede school en op de wat lange-

ruimte toegankelijk voor de inwoners en bezoekers van

re termijn – komt een beeld naar voren dat de leegstand

Sas van Gent.

zich eigenlijk door geheel Sas van Gent voltrekt. Niet in aaneengesloten gebieden/complexen, maar vooral ge-

3. De Silo van Sas.

spikkeld door de gehele kern heen. Overal is, in meer of

De karakteristieke silo van de suikerfabriek staat leeg.

mindere mate, sprake van leegstaande woningen, winkels,

Het gebied erom heen is afgesloten en verwaarloosd.

bedrijven en braakliggende gebieden en gebiedjes. Dit

Voorstel is om dit gebied weer open te stellen en hier een

vraagt om een gerichte, maar vooral ook kleinschalige

bijzondere speelvoorzieningen voor kinderen te maken

aanpak. Een gerichte en kleinschalige aanpak, waarvoor

(de Sasser Speeldernis). Daarnaast is het voorstel om de

niet alleen de gemeente en de woningcorporatie aange-

silo tijdelijk in gebruik te laten nemen voor lawaai ver-

sproken worden, maar die juist ook door anderen in Sas

oorzakende sportactiviteiten, zoals skaten. Ook wordt ge-

van Gent opgepakt kan worden.

dacht aan oefenruimte voor bands. Zo wordt, via sport en spel, de silo en zijn omgeving weer een onderdeel van de Sasser samenleving.


7

4. Sas Canvas. Door leegstaande woningen en vooral winkels ontstaan

De drie projecten tezamen vormen immers een nieuwe

‘dode gevels’, die het gevoel van leegstand onnodig ver-

en vooral levendige route door Sas van Gent: vanaf een

sterken. Daarom is het voorstel om de gevels van (tijde-

‘aangeklede’ winkelstraat met gedecoreerde etalages en

lijk) leegstaande winkels, woningen en de silo om te to-

gevels,via de ‘geopende’ silo-omgeving met zijn Sasser

veren tot markante plekken in Sas. Een aanzet wordt door

Speeldernis en mogelijk tijdelijke activiteiten in de silo

ondernemers al gegeven om enkele leegstaande etala-

naar de gereconstrueerde noordelijke bolwerken. Zo ont-

ges in de winkelstraat op te fleuren met historische foto’s

staat via drie projecten tesamen een route die overigens

en werk van een kunstenaar. Sas Canvas gaat een stap

ook als bijzondere structuur in de Belvedere Gebiedsvi-

verder. Het voorstel is om een duidelijke routing te mar-

sie Open Sas is voorgesteld.

keren van de winkelstraat tot en met de silo en op deze route leegstaande woningen en etalages te voorzien van

De overige twee projecten – te weten: Tomaten Sas en

een ‘doorgaand beeldverhaal’. Voorstel is om hier één

Dieren in Sas – bevinden zich nadrukkelijk buiten de

centraal thema voor te nemen en wel ‘suiker’. De suiker-

historische kern en zullen zich vooral manifesteren in de

industrie heeft in de geschiedenis van Sas van Gent een

woonwijken van Sas van Gent. Zij leveren daar een actieve

belangrijke rol gepeeld. En suiker biedt ook vele moder-

bijdrage aan de Sasser gemeenschap.

ne en aansprekende toepassingsmogelijkheden om een brug naar de toekomst te slaan. Sas Canvas verbeeldt zo, letterlijk en figuurlijk, de levende geschiedenis van Sas

2.4

De vijf projecten

van Gent. 5. Tomaten Sas. Lege kavels en terreinen, variërend van de voortuin van een leegstaande woning tot grotere braakliggende ge-

P12 Dieren in Sas

bieden in Sas van Gent, zullen (tijdelijk) ingericht worden om groente en fruit te verbouwen. In eerste instantie voor de eigen consumptie. Maar met een bijkomend effect voor de gehele kern dat er op deze leegstaande gebie-

P18

den weer een, soms ook uiterst fleurige en kleurige, acti-

Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent

viteit plaats vindt.

2.3

Samen meer

P26 De Silo van Sas

Via een zorgvuldige selectie zijn vijf projecten gekozen waarmee, via (tijdelijk) hergebruik een aantrekkelijk en potentieel haalbaar alternatief voor de leegstand geboden wordt. De vijf projecten kunnen separaat van elkaar ontwikkeld worden zonder afhankelijk te zijn van de

P32 Sas Canvas

voortgang van een ander project. Maar achter de keuze van deze vijf projecten gaat wel degelijk een samenhangende strategie voor wat betreft ontwikkeling en beleving schuil. Deze samenhangende strategie komt het best tot uitdrukking in de projecten ‘Sas Canvas’, ‘De Silo van Sas’ en de ‘Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent‘.

8


P36 Tomaten Sas

Vijf samenhangende projecten in Sas van Gent


9

Project 1 Dieren in Sas

10 Ontwerpen aan overmaat

Meer ruimte, meer dieren! Een grotere kinderboerderij, met ruimte om te spelen, paard te rijden en voedsel te verbouwen.

Projectdefinitie

Bij de huidige kinderboerderij over het spoor staan twee scholen.: De Valckeburcht en het Zonnehuisje. Het Zonnehuisje staat inmiddels leeg en zal binnenkort gesloopt worden. De Valckeburcht is nu tijdelijk in gebruik voor kinderopvang, maar zal eveneens leeg komen op het moment dat de nieuwe multifunctionele accommodatie (MFA) zijn deuren opent. Voor dit gebouw is het voorstel om een nieuw gebruik te introduceren: na ooit leerlingen en inmiddels kinderen uit de kinderopvang straks dieren uit de kinderboerderij op stal. In de vergrote kinderboerderij, die met enige overdrijving het kleinste dierenpark ter wereld zou kunnen worden genoemd, zou eveneens ruimte zijn voor grotere dierenweides met meer en verschillende dieren en voor een boomgaard en moestuinen om voedsel te verbouwen dat weer door de kinderen aan de dieren gevoed kan worden.

Beoogde projecteigenaren Werkwijze en planning

Vrijwilligers uit Sas van Gent.

1

Verkennen van draagvlak voor het vergroten van de huidige kinderboerderij met bijzondere aandacht voor het beheer ervan. Hierbij ook een relatie leggen met onderwijsprogramma van de nieuwe brede school (begin 2011).

2

Afspraken maken over beheer door vrijwilligers (begin 2011).

3

Start herinrichting van kinderboerderij en aanschaf van meer dieren. Hierbij nadrukkelijk ook het hergebruik van De Valckeburcht betrekken (tweede helft 2011).

4

Organiseren van educatieve activiteiten tussen brede school en kinderboerderij (tweede helft 2011/begin 2012).

Kosten en baten

Kosten:

Herinrichting kinderboerderij: gemeente Terneuzen. Aanschaf extra dieren en exploitatiemiddelen voor onderhoud dieren/boerderij: gemeente Terneuzen en/of sponsors.

Beheer: inzet vrijwilligers. Baten:

Relatie met gebiedsvisie

Meer ruimte voor dieren. Vrijetijdsbesteding voor kinderen en ouders. Aantrekkelijke woonomgeving. Sociale cohesie. Bijdrage aan educatief programma brede school. Mogelijk zelfs bijdrage aan profilering Sas van Gent: kleinste dierenpark ter wereld. In Belvedere Gebiedsvisie Open Sas worden ‘over het spoor’ de kwaliteiten van het ruim wonen in een groene omgeving als leidraad genomen. ‘Dieren in Sas’ draagt daartoe bij. Wellicht kan binnen de contouren van de kinderboerderij zelfs de ‘Nieuwe Kreek’ van Sint Albert als verbinding gerealiseerd worden.


11

Voetgangers verbinding Kinderdagverblijf: komt vrij na verhuizing naar MFA

Bestaande dierenweide

De Valckeburcht

Europalaan

´t Hoge Sas

Ongebruikt schoolplein

Beneluxstraat

Bailleulstraat

Sloop ‘t Zonnehuisje

X Groenstrook

Rapenburg

De huidige situatie rond de Valckenburcht.

De nieuwe Sasser kinderboerderij wordt met haar 1.2

Op de moestuinen op de voormalige groenstrook aan

hectare de grootste kinderboerderij van Zeeuws Vlaan-

de Rapenburg wordt groente en fruit geteeld voor de

deren! Het vrijgekomen schoolgebouw ´de Valcken-

buurt... en voor de dieren!

burcht´ kan worden omgebouwd tot informatiecentrum waar je meteen ook wat kunt drinken. Op het érf´ voor het gebouw lopen kippen, hanen en pauwen vrij rond. Op de bestaande dierenweide is plaats voor de grote dieren; pony´s, koeien en varkens. De zijlokalen van de Valckenburcht worden omgebouwd tot ruime stallen voor deze dieren. De Bailleulstraat wordt deels afgesloten voor verkeer waardoor er een groot centraal veld ontstaat. Hier lopen de kleine en middelgrote dieren rond. Het centrale veld (voorheen parkeren voor de school) wordt omringd door een wandelpad zodat je dicht bij de dieren kunt komen. Op de vrijgekomen ruimte rond ´t Zonnehuisje wordt een boomgaard aangelegd. De geplukte vruchten kunnen de kinderen meenemen.


De Valckenburcht, nu nog kinderopvang.

Ezelsveld Knorgebied

STALLEN

STALLEN

Infocentrum & Kantine

Koeienweide Knaagparkje Eendenvijver

5 PP

Scharrelerf 5 PP

Graasweide Boomgaard Moestuinen

Een grotere kinderboerderij met boomgaard en moestuinen in en rond de vrijkomende scholen aan de Bailleustraat.

Een kippenerf voor de kleintjes..

Aaien en voeren in het centrum..

En paardrijden op de weide!

Schoollokalen worden stallen...

Verse appels uit de boomgaard..

..en een moestuin voor de buurt!


13



15

Project 2 Nieuwe bolwerken voor Sas van Gent


Met het restmateriaal van gesloopte bebouwing kunnen de noordelijke bolwerken van Sas gereconstrueerd worden

Projectdefinitie

Sloop alsmede renovatie en vernieuwing van bestaande (woon)gebouwen levert restmateriaal op. Voorstel is om dit materiaal (beton, steen, hout) opnieuw te gebruiken in Sas van Gent en wel door het te benutten voor een bijzonder landschappelijke project: de reconstructie van de noordelijke bolwerken van Sas. Met het restmateriaal van sloop uit de stad als ‘bouwmateriaal’ kunnen de noordelijke bolwerken stap voor stap weer worden opgebouwd en ruimtelijk en beleefbaar gemaakt worden; een markante nieuwe openbare ruimte in Sas van Gent! .

Beoogde projecteigenaren

Eigenaren van materiaal uit de sloop van (woon)gebouwen: Woongoed ZeeuwsVlaanderen en mogelijk ook andere woningcorporaties in de regio. Tevens: gemeente Terneuzen voor het verlenen van vergunningen en voor de bouw/aanleg en de inrichting van de bolwerken alsmede de beheerder.

Werkwijze en planning 1

Nauwkeurige berekening van beschikbaarheid en type restmateriaal op korte en lange termijn Afspraken maken over gebruik en verwerking van restmateriaal met eigenaren en

2

afnemer(s), (sloop)aannemer en vergunninggever (begin 2011). 3

Ontwerp voor de aanleg en inrichting van de noordelijke bolwerken (2011).

4 5

Afspraken maken over beheer van de noordelijke bolwerken (2011 en 2012). Gefaseerde aanleg van de noordelijke bolwerken (vanaf tweede helft 2011 en 2012).

Kosten en baten

Kosten:

Slopen, scheiden en vervoeren van restmateriaal: Ontwerp en begeleiding proces: via gemeente Terneuzen. Aanleg van de noordelijke bolwerken met restmateriaal Beheer/exploitatie: via vrijwilligers / gemeente Terneuzen. Baten:

Relatie met gebiedsvisie

Besparen op transportkosten sloopmateriaal door lokaal hergebruik Besparen op materiaalkosten voor aanleg noordelijke bolwerken Nieuwe markante openbare ruimte en entree van Sas Publiciteit voor Sas van Gent/gemeente Terneuzen. Integraal onderdeel van Belvedere Gebiedsvisie Open Sas daar waar dit het voorstel ‘Nieuwe Bolwerken’ betreft.


17

Sas van Gent in 1610...

..in 1735..

.. en in 2010

Van de oorspronkelijke verdedigingswerken rond Sas van Gent is anno 2010 weinig terug te vinden. Eén van de voorstellen uit de gebiedsvisie is dan ook om de bolwerken te reconstrueren...

Kaart uit de Belvedere gebiedsvisie met de gereconstrueerde bolwerken. (beeld MUST)


Sloop woningen Sas

Sloopmateriaal

Noordelijke Bolwerken

...zouden we de bolwerken kunnen herbouwen met het sloopmateriaal uit Sas van Gent?

Grof sloopmateriaal wordt de ondergrond van de nieuwe bolwerken...

..de uitgegraven aarde voor de waterloop vormt een vruchtbare toplaag...

..en met het fijne sloopmateriaal maken we een mooie rand. Zichtbaar en begaanbaar!


19

Een rijtjeswoning uit Sas van Gent levert na sloop zo’n 71.5 m3 aan restmaterialen op....

34 m3

10 m3

9 m3

17.5 m3

1 m3

beton

kalkzandsteen

hout

dakpannen + baksteen

metaal

..deze materialen kunnen op verschillende manieren worden hergebruikt.....

Ondergrond


Trappen

Muren

Paden

Meubilair

....en komen op drie manieren terug in de nieuwe noordelijke bolwerken..

Muren De muren worden opnieuw gemetseld van de overgebleven (gave) bakstenen.

Randen De randen zijn begaanbaar voor voetgangers en gemaakt van de mooiste restmaterialen (badkamertegels, spiegels etc..)

30M

Hellingen Bestaan uit het groffe restmateriaal (beton, kalkzandsteen etc.) en en worden bedekt met opgegraven aarde uit de waterlopen.


21

Doorsnede 1. Ter hoogte van het terrein rond de suikerfabriek is weinig ruimte en wordt het bolwerk gevormd door een bakstenen muurtje dat zich sierlijk rond de silo vouwt.

Doorsnede 2. Op de bestaande geluidswal ter hoogte van de sportvelden wordt een pad met een ballustrade van mooie restmaterialen aangelegd.

Doorsnede 3. Op het braakliggende terrein in het westelijke deel van de noordelijke bolwerken is veel ruimte. Hier wordt het bolwerk vormgegeven als een mooie grashelling met wilde bloemen op een ondergrond van grof puin en aarde.


De ‘Nieuwe Noordelijke Bolwerken’ zijn geheel gebouwd van restmaterialen uit Sas!

Fasering. De bolwerken kunnen gefaseerd aangelegd worden. Het sloopmateriaal afkomstig uit de reeds geplande slooplocaties kan meteen worden gebruikt voor de aanleg van de eerste delen van het bolwerk. Met het restmateriaal van zoń 21 woning-en kunnen de bolwerken rond de suikerfabriek al worden gebouwd.

In deze eerste fase kan ook vast begonnen worden met het ruimen van de wildgroei op de bestaande geluidswal en het aanleggen van een voetgangerspad. Om de noordelijke bolwerken te voltooien is in de tweede fase het materiaal van nog zoń 128 woningen nodig.

RUIMEN WILDGROEI

AANLEG VOETGANGERSPAD

21 woningen

128 woningen


23

Project 3 De Silo van Sas


Toegankelijk maken en herbestemmen van de Silo van Sas en zijn omgeving tot een aantrekkelijke plek voor Sas

P ROJECTDEFINITIE

Nog niet zo lang geleden waren de silo en de suikerfabriek een belangrijke en levendige plek in Sas van Gent. Inmiddels staat de karakteristieke silo leeg, is het direct omliggende gebied afgesloten en vormt het niet of nauwelijks meer een fysiek en mentaal onderdeel van Sas van Gent. Voorstel is om de historische plek in Sas weer tot leven te brengen en wel door twee nieuwe functies in en rond de silo onder te brengen. Ten eerste wordt voorgesteld om rond de silo een Sasser Speeldernis aan te leggen, met een combinatie van restmateriaal en grond. In de silo zelf zouden tijdelijk, sport- en spelactiviteiten ondergebracht kunnen worden die elders in de kern tot (geluids)overlast zorgen: skating of bands. Door het gebied weer open te stellen, een Sasser Speeldernis aan te leggen– overigens als onderdeel van de reconstructie van de noordelijke Bolwerken – en ook indoor-sport en spelmogelijkheden te creëren, kan de silo en de omgeving op eenvoudige wijze een tweede leven tegemoet zien.

BEOOGDE PROJECTEIGENAREN

Eigenaar van de silo, commerciële exploitant van Sasser Speeldernis en (sport) verenigingen die tijdelijk een onderkomen hebben in de silo.

WERKWIJZE EN PLANNING

1

Verkenning van mogelijkheid tot tijdelijke huisvesting van vereniging(en) in de silo door gemeente Terneuzen (begin 2011).

2

Bij gebleken mogelijkheid hiervoor, nader bepalen wat de publieke tegenprestatie wordt om bewoners en andere geïnteresseerden eenmalig per jaar (of vaker) uit te nodigen in de silo (begin 2011).

3

Maken van afspraken over tijdelijke huisvesting (beheer, kosten, etcetera) (medio 2011).

4

Zoeken van exploitant voor Sasser Speeldernis (2011). Ontwerpen en inrichting en Sasser Speeldernis (2011 en mogelijk eerste helft 2012).

KOSTEN EN BATEN

Kosten:

Geschikt maken silo voor tijdelijk hergebruik. Tijdelijke exploitatie silo. Organisatie en publiciteit rond jaarlijkse publieke openstelling/activiteit. Inrichting Sasser Speeldernis. Baten:

Entreegelden voor Sasser Speeldernis. Een nieuwe actief te gebruiken en betekenisvolle openbare ruimte en voorziening voor de bewoners van Sas van Gent

Bekendheid genereren/’placemaking’ van de silo en omgeving. R ELATIE MET GEBIEDSVISIE

In de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas worden de suikerfabriek en de silo als markant en beeldbepalend monument in Sas van Gent gezien, dat vraagt om een nieuwe (tijdelijke) bestemming.


25

Toegang tot de Suikerfabriek

Het terrein achter de silo

Veel asfalt rond de suikerfabriek.

Het ‘parkje’ is niet toegankelijk

Hekken rondom de Silo

Wildgroei op de geluidswal

Het gebied rond de suikerfabriek en de silo is slecht toegankelijk en weinig uitnodigend...

De silo is verstopt achter de bomen

SILO Aan de achterzijde van de suikerfabriek gebeurt weinig

De enige toegang tot de silo is langs de sportvelden

SU IK

Een hek scheidt de silo van de suikerfabriek

ER FA BR I

EK

Geluidswal is niet begaanbaar door wildgroei

Entree suikerfabriek

Hekken beperken toegang tot het parkje

Geen directe toegang tot suikerfabriek vanuit Sas

Huidige situatie rond de suikerfabriek; slecht toegankelijk door de vele barrieres


Huidige (en enige) toegang tot suikerfabriek

Sport en spel voor kinderen

Gebruik maken van restmateriaal

Aandacht voor het verleden

Een groenere openbare ruimte

Een plek voor verenigingen..

..en om te picknicken

.. maar zou met een paar eenvoudige ingrepen en toevoegingen kunnen transformeren tot een kloppend hart van Sas!

Een nieuwe toekomst voor de suikerfabriek, een levendig centrum voor Sas.


27

De huidige ‘entree’ naar de Silo vanuit Sas....

Het nieuwe pad over de geluidswal biedt

Het Nieuwe Bolwerk is gemaakt

een mooi uitzicht over de sportvelden.

van restmaterialen van huizen in Sas

Huidige situatie rond de Suikerfabriek / Silo: verborgen achter hekken en bomen

Het gebied rond de silo is direct

Het pad in het parkje langs het bolwerk

verbonden met de historische pit van Sas

is gemaakt van de restanten van gekapte

van Gent.

bomen


Een kunstwerk op de silo refereert aan het

Carnavalsverenigingen uit Sas van Gent

suikkerrijke verleden van Sas en bovenop de silo is

krijgen een plek in de suikerfabriek.

een uitkijkpunt.

De nieuwe speelplaats “De

De suikerfabriek krijgt een nieuwe

Door het ‘ont-tegelen’ van het gebied

Speeldernis” is een spellandschap

bestemming en is open voor het

rondom de suikerfabriek krijgt de plek

van restmateriaal.

publiek.

een groen karakter


29

Project 4 Sas Canvas


Gevels van leegstaande panden worden op creatieve wijze omgetoverd tot een markante route door de stad P ROJECTDEFINITIE

Tijdelijk decoreren van leegstaande winkeletalages en leegstaande panden met beschilderde doeken, beschilderde gevels en/of bijzonder ingerichte etalages rond een gemeenschappelijk thema, waardoor een ‘doorgaand verhaal’ verteld wordt en ‘Sas op straat’ een bijzondere ‘look & feel’ krijgt. Het gemeenschappelijke thema zal met de projecteigenaren benoemd moeten worden, met als voorstel om de suikergeschiedenis van Sas van Gent (zowel historisch als levende geschiedenis) als rode draad te nemen. Een ander voorstel is om dit thema te koppelen aan de jaarlijkse thematisering van carnaval. Bij voorkeur ook deze tijdelijke decoratie in een bepaalde route (winkelstraat – silo) organiseren om hiermee de winkelstraat te verlevendigen/verfraaien en te verbinden met de silo. De silo zelf zou zelfs het grootste canvas kunnen worden.


Eigenaren/exploitanten van leegstaande winkels (al dan niet verenigd in de winkeliers/ ondernemersvereniging) en eigenaren van overig leegstaand vastgoed (woningen, bedrijfsonroerend en silo). Tevens gemeente voor het afgeven van vergunningen en mogelijk niet heffen van precariogelden.


1 2 3 4 5

KOSTEN EN BATEN

Starten in de winkelstraat, aanhakend op bestaande ideeën/initiatieven van de winkel/ ondernemersvereniging: bepalen van locaties en thema’s (begin 2011). Verkennen of ook andere leegstaande objecten geïnteresseerd zijn om onderdeel van een grotere route te worden (begin 2011). Aanwijzen van een organisator in de stad, die zorg draagt voor continuïteit, uitwerking, ondersteuning, zeker ook op de wat langere termijn (vanaf begin 2011). Al dan niet aantrekken van een artistieke en/of cultuurhistorische deskundige om initiatiefnemers te ondersteunen bij de feitelijke decoratie (tweede kwartaal 2011 en verder). Bij gebleken succes en het ontstaan van een bijzondere Sas Canvas-route door de pit van Sas: organiseren van publiciteit om deze kern ook op deze manier in het zonnetje te zetten (eind 2011 en verder). Bij voorkeur door de ondernemers uit de winkelstraat. Kosten:

Materialen voor het decoreren en bevestigen van de decoratie (canvas, verf, foto’s, techniek): eigenaren van leegstaande panden.

Bij gebleken succes: middelen voor publiciteit, uitnodigen van bezoekers van buiten om de Sas Canvas-route te beleven: eigenaren van leegstaande panden en gemeente Terneuzen en Woongoed Zeeuws-Vlaanderen. Baten:

R ELATIE MET GEBIEDSVISIE

Een vrolijk en kleurrijk Sas van Gent. Verbeterde woonomgeving. Publiciteit en bezoekers. Wellicht zijn er sponsors te vinden In de Belvedere Gebiedsvisie Open Sas wordt het voorstel voor het helen van wanden gelanceerd. Dit zou fysiek ruimtelijk kunnen gebeuren, maar het tijdelijk decoreren van leegstaande panden waardoor gevels even een nieuw uiterlijk en zeker ook een nieuwe belevingswaarde krijgen, is eveneens een uitwerking van dit voorstel. Gezien het belang om het winkelgebied te verlevendigen: bij voorkeur in een route door de historische pit (door winkelstraat naar silo). Nadere verkenning graag ook naar het tijdelijk decoreren van de gevel van de silo (via ophangen van geschilderde en/of gefotografeerde canvasdoeken).


31

4

1

2

3

2

1 3 Voorstel inrichting van leegstaande etalages (bureau RechtdoorZee)

De Sas Canvas route met huidige leegstaande gebouwen

Etalages en gevels van leegstaande winkels en huizen worden gedecoreerd met het etalageplan van de lokale ondernemers...


...en maken tezamen van de straten in Sas een historisch openlucht museum. Met de Silo als grootste canvas!

4 Het suikerrijke verleden van Sas van Gent wordt bejubeld door een schildering van de suikerindustrie op de Silo; het eind- en beginpunt van Sas Canvas.


33

Project 5 Tomaten Sas


Lege kavels en terreinen in Sas van Gent worden ingericht als plekken om groente en fruit te verbouwen.

P ROJECTDEFINITIE

Tijdelijk en kleinschalig kweken (‘cityfarming’) in de directe woonomgeving van groente en fruit op braakliggende terreinen, in kweekzakken of –bakken, in de eigen tuin en in de tuin van de vertrokken buurman of in schooltuinen.


Bewoners, bewonersorganisaties en scholen voor zowel het realiseren van de kweekfaciliteiten (van moestuin in de grond tot kas) als het onderhouden ervan.


1

Verkennen van mogelijkheden van professionele partijen die bewoners kunnen ondersteunen bij het zelf telen van fruit en groente, bij voorkeur ook met een korting op materialen (begin 2011).

2

Opstellen van een informatiefolder waarin (georganiseerde) bewoners en scholen geattendeerd worden op de mogelijkheid van ‘dicht bij huis’ telen van groente en fruit (‘cityfarming’), voorbeelden van de vele (lichte tot wat zwaardere) manieren waarop dit kan worden toegepast alsmede een praktische gebruiksaanwijzing hoe en bij wie bewoners en scholen dit moeten effectueren (begin 2011).

3

Aanwijzen van een informatieadres/contactpersoon waar bewoners nadere informatie kunnen krijgen; i.c. een ‘gezicht/adres’ geven aan de informatiefolder (begin 2011).

4

Beleggen van een informatieavond waar alle bewoners en schoolbesturen actief voor uitgenodigd worden. Doel van deze informatieavond is om potentiële belangstellenden nader te interesseren en mogelijk ook tot actie te laten overgaan (tweede kwartaal 2011).

5

Bij gebleken succes: profileren van Tomatensas in regio en daarbuiten als ‘smaakmaker’ voor andere kernen/gemeenten (eind 2011).

KOSTEN EN BATEN

Kosten:

Opstellen en verspreiden van informatiefolder, organiseren van informatieavond en beschikbaar stellen van een contactpersoon waar bewoners nadere vragen kunnen stellen: via gemeente Terneuzen en/of ZLTO en/of regionaal tuincentrum.

Inrichtingskosten, afhankelijk van de wijze waarop de teelt wordt georganiseerd (van telen op braakliggende grond tot kleine kassen) : voor (georganiseerde) bewoners. Baten:

Opbrengst van teelt: groente en fruit. Sociale cohesie. Educatieve waarde. Groene, ingerichte omgeving. Bij veel voorbeelden in de kern: profilering van Sas van Gent als actieve, ondernemende, groene en duurzaam bewuste kern.

R ELATIE MET GEBIEDSVISIE

Het voorstel past in de ‘open kavelaanpak’ over het spoor, zoals beschreven in de gebiedsvisie.


35

Groente en fruit verbouwen kan op veel manieren..

..je kunt je eigen moestuin aanleggen in de

... of samen fruit plukken in een schooltuin,

tuin van de buurman...

leerzaam en leuk!

Ook tijdelijk braaliggende terreinen zijn te gebruiken voor groentekweek...

...een mini-boerderij op een

...verse groente uit

verlaten parkeerterrein...

kweekzakken...

Interessante websites: Cityfarmer.info Nuhier.org Transitiontowns.nl


...of uit kweekbakken!

Legenda Lege kavels Geschikt voor individuele moestuinen Braakliggende terreinen Geschikt voor buurtkweek of een collecieve boomgaard


37

2.5 Organisatie De Renaissance van Sas van Gent, het kwaliteitsoffensief als reactie op de dalende bevolkingsomvang en de hierop volgende leegstand is weliswaar ingezet door de gemeente Terneuzen en Woongoed Zeeuws-Vlaanderen, maar al snel verbreed naar andere betrokkenen en belanghebbenden in Sas van Gent zoals bewoners, bedrijfsleven, historisch geïnteresseerden, verenigingen, etcetera. Onderhavig voorstel om tijdelijke en deels ook lichte herinrichtings- en herprogrammeringsvoorstellen te doen bouwt op dit verbrede draagvlak door. Alle vijf de projecten vragen om actieve deelname van verschillende partijen, waarbij het voorstel is om enige coördinatie te behouden aangezien er een vorm van samenhang tussen de activiteiten zit. Maar de feitelijke organisatie kan per project, zoals hiervoor geschetst, opgepakt worden.

2.6 Financiën Voor het verkennen van mogelijkheden tot (tijdelijk) hergebruik van leegstaande panden en braakliggende terreinen, het prioriteren van projecten en het hieraan een eerste uitwerking geven is een startsubsidie beschikbaar gesteld door het Stimuleringsfonds voor Architectuur en de gemeente Terneuzen. De uitkomsten ervan zijn in de oproep en de verkenning vastgelegd. Voor de nadere uitwerking zijn echter aanvullende voorbereidings- en exploitatiemiddelen nodig. Zoals uit paragraaf 2.2 blijkt, zijn deze aanvullende middelen duidelijk geadresseerd naar specifieke partijen en – vanwege het tijdelijke karakter en de bescheiden voorstellen –te overzien. Tevens gaat het niet alleen om investeringen, maar zijn ook enige directe baten te genereren (groente en fruit via Tomatensas, entree via natuurspeeltuin, extra omzet in winkels door bezoek aan Sas Canvas-route). Voor alle projecten geldt dat er zeker indirecte baten (in termen van leefbaarheid, vitaliteit, bekendheid, sociale cohesie, ondernemerschap, verbetering woonomgeving, etcetera) te genereren zijn. Voor het vinden van een dekking van de kosten (voorbereiding, uitvoering en beheer) zullen per project nadere begrotingen opgesteld moeten worden. Voor een deel van de kosten zouden aanvullende subsidies aangevraagd

kunnen

worden, waarbij

de

oproep

niet alleen een project naar voren brengt, maar ook nadrukkelijk de samenhangende inzet en impact voor geheel Sas van Gent zichtbaar maakt.



39 39

3 DE VERKENNING


3.1

Leegstand in kaart

3.2

Prioriteitsstelling

Over de leegstand in Sas van Gent doen vele verhalen

Zoals gesteld in de oproep zijn meer interessante

de ronde. Om nu eens een feitelijke bestandsopname

opties voor (tijdelijk) hergebruik de revue gepasseerd.

te maken, is in het kader van de verkenning precies

Uiteindelijk zijn er vijf projecten geprioriteerd en

in kaart gebracht welke woningen, winkels en

uitgewerkt. Achter deze prioriteitsstelling gingen,

bedrijfsonroerend goederen leeg staan en welke

in gesprek met de potentiële ‘projecteigenaren’, de

terreinen braak liggen. Deze bestandsopname is door

volgende selectiekeuzen schuil:

bewoners, huis en huis, gemaakt. Tevens is in beeld gebracht wat de ‘grote verhuizing’ – i.c. het overgaan van voorzieningen uit de historische pit en uit de wijken over het spoor naar de nieuwe

Aansluitend bij behoefte en/of initiatief in Sas van Gent;

Haalbaar of potentieel haalbaar in termen van

multifunctionele accommodatie (MFA) – voor aanstaande

ruimtebeslag, financiële aanspraak, capaciteit/

extra leegstand oplevert.

organisatie en beheer;

Bij de leegstandskaarten op basis van de feitelijke situatie nu en binnen afzienbare tijd, moeten twee kanttekeningen gemaakt worden.

Passend bij de historische en hedendaagse cultuur van Sas van Gent;

Onderscheidend en kwaliteitsverhogend in termen

Ten eerste: onderzoeken wijzen uit dat de leegstand

van aanvullende functie, uitstraling en aanspraak

van woningen op de wat langere termijn op zo’n

doen op organiserend vermogen/sociale cohesie.

aanvullende 5% berekend moet worden. Dit betekent dat naar schatting nog zo’n 50 – 150 woningen leeg zouden kunnen komen te staan, zeker gezien ook het feit dat er nieuwbouw gepleegd wordt om de totale woningvoorraad te verbeteren en beter aan te sluiten op de vraag. Ten tweede: uit de feitelijke bestandsopname blijkt hoe gefragmenteerd de leegstand is: overal staat wel wat leeg, met overigens een duidelijk accent in het gebied over het spoor. En ten derde: in Sas van Gent staan op dit moment veel woningen te koop. Dit is, gegeven het feit dat de verkoop niet of nauwelijks van de grond komt, op te vatten als een potentiële leegstand. De woningen, die zichtbaar bewoond worden, zijn echter buiten de feitelijke bestandsopname van leegstand gehouden. Wel zijn zij als aparte categorie in kaart gebracht.


41

Leegstand in Sas van Gent peildatum: juli 2010

Leegstaande woningen Leegstaande winkels Leegstaande gebouwen overig Braakliggend terrein Vloeivelden (ongebruikt?)


Leegstand in Sas van Gent na de grote verhuizing (na de opening van de MFA / brede school in 2012)

Leegstaande woningen Leegstaande winkels Leegstaande gebouwen overig Leegstand na grote verhuizing (MFA) Braakliggend terrein Vloeivelden (ongebruikt?)


43

Woningen te koop in Sas van Gent peildatum: 1 juli 2010 / bron: funda.nl,jaap.nl


Gebiedsvisie + Leegstand na de grote verhuizing en te koop staande woningen


45

3.3

Tien opties voor ‘ontwerpen aan overmaat’

Op basis van een verkenning van inspirerende, passende

Sommige strategieën vragen om een participatie van in-

en bij voorkeur gerealiseerde ideeën voor het herbe-

stitutionele partijen als gemeente en corporatie. Andere

stemmen van leegstaande gebouwen en braakliggende

strategieën zijn vooral bottum-up en veronderstellen een

terreinen in de stad, is een tiental kansrijke en aantrek-

actieve bijdrage van de inwoners van Sas van Gent. Som-

kelijke strategieën (opties) voor het activeren en in ge-

mige voorstellen zijn tijdelijk en ‘licht’. Andere zijn per-

bruik nemen van de vrijkomende ruimte in Sas van Gent

manent en meer ‘gewichtig’ van aard . Soms is een lange

voorgesteld.

adem nodig.

Deze tien opties verschillen op vele fronten van elkaar.

Plannen kosten soms (veel) geld. Maar er zijn ook opties

Sommige strategieën richten zich op de openbare ruim-

waar niet het geld, maar vooral de wil, de tijd en de ener-

te van de stad, andere hebben vooral betrekking op de

gie van mensen voldoende zijn. Bovendien, alle strategie-

aanpak van de gebouwde omgeving. Sommige opties

en leveren ook veel op. Bijvoorbeeld energie, een pret-

zijn structureel, andere incidenteel van aard. Strategieën

tige woonomgeving, sociale binding, voedsel en nieuwe

zijn soms grootschalig en vragen veel ruimte, andere zijn

openbare ruimtes in Sas van Gent.

kleinschalig en hebben aan de plek genoeg.


P48

P56

P64

Meer voor minder

Plas van Sas

P50

P58

P66

Sas van Gras

Sas van Gras

Nieuwe bolwerken

P52

P60

Tomaten Sas

Jeugdhonk Sas

P54

P62

Dank U, buurman!

Dieren in Sas

Sas energiek

Braakliggend terrein ten zuiden van Sas van Gent


47

Sas energiek

vochtig

Braakliggende terreinen en velden worden omgevormd tot nieuwe energielandschappen. Sas voorziet in haar eigen energiebehoefte.

algen

wilgenteelt

olifantsgras

koolzaad

droog

vochtig

droog

algen hanvnep wilgenteen olifantsgras koolzaad bos


bos

relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Deelnemers

Historische pit

Het eiland

Over het spoor

Nieuwe bolwerken Gave wanden Parels Open kavels (I)

Rondje eiland Waterbassin

Nieuwe kreek Ruime kavels Open kavels (II)

Kleinschalig

Grootschalig

Plek

Structuur

Eigenaren van de terreinen Energiebedrijf Provincie Zeeland Gemeente Terneuzen Corporatie (afname energie)

Kosten project:

Mogelijke financiers: Energiebedrijf Subsidies

Financiering lokaal opgewekte duurzame enegie een groene omgeving voor Sas grondstoffen (mn hennep)

Opbrengsten 2010

2020

2030

2040

2050

Duur Beheer

Landbouwbedrijven Energiebedrijf

dé Weekkrant Zeeuwsch Vlaams Advertentieblad

LANDBOUW|TUINBOUW|VEETEELT 2009

Woensdag 9 december 2009 - Pagina 6

Olifantsgras duurzaam gewas met toekomst Opnieuw geteeld in Zeeuws-Vlaanderen

Akkerranden Zeeland heeft al jaren een voortrekkersrol inzake akkerranden. In tien jaar tijd is het areaal toegenomen tot 550 hectare. Het provinciaal budget voor akkerranden blijft volgend jaar gelijk. Per hectare keert de provincie 2139 euro uit. Vijf Zeeuws-Vlaamse akkerbouwers telen miscanthus (olifantsgras) voor Linex Pro-grass, die er ecologische bouwplaten van maakt. Op de foto v.l.n.r.: Filip Baecke, Wim Koster, Loek de Beleir, Jan Ramondt, Sven Berkhout en Arian Berkhout (van Linex Pro-grass). Niet op de foto: Lex Verhagen.


49

Sas van gras Door het 'onttegelen’ van verhard oppervlak kan een meer groene openbare ruimte worden gemaakt


relatie met

Gebiedsvisie

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Ruimtevraag

Kleinschalig

Grootschalig

Deelnemers

Bewoners Scholen Gemeente Terneuzen Tuincentrum

Kosten project:

Plek

Structuur

Mogelijke financiers:

Financiering

Voornamelijk ‘handwerk’ , herinrichting/vergroenen kost geld

Opbrengsten

Een groener Sas Een aantrekkelijker stadscentrum Kan onderdeel zijn van grotere groenstructuren in Sas Biodiversiteit 2010

Duur Beheer

2020

2030

2040

2050

Permanente ingreep: kan nu starten en langzaam uitgroeien Bewoners(vereniging) Winkeliers en bedrijven Gemeente Terneuzen

Onttegelen / depaving is het verwijderen van onnodige bestrating uit de stedelijke omgeving. Met als doel een aangename, groene of productieve woonomgeving te creeeren http://cityrepair.org of depave.org


51

Tomaten Sas Lege kavels en terreinen in Sas van Gent kunnen worden ingericht als plekken om groente en fruit te verbouwen.

Kleinschalige individuele moestuinen Collectieve buurt moestuin / boomgaard Champignon-kweekgebouw


relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Deelnemers

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Kleinschalig

Grootschalig

Plek

Kinderen (natuureducatie/schooltuin) Bewoners met groene vingers Buurtverenigingen

Gemeente Terneuzen Woningcorporatie Scholen

Kosten project:

Mogelijke financiers: Subsidie voor natuureducatie Scholen van Sas Sponsors: tuincentra / landbouwbedrijven

Financiering

Opbrengsten

Groente en fruit Sociale cohesie Educatieve waarde Een groene omgeving 2010

Duur Beheer

Structuur

2020

2030

2040

2050

Kan tijdelijk en permanent Bewoners(vereniging) Volkstuinverenigingen Scholen

Stadstuinbouw op braakliggende terreinen in de stad, zoals hier in kweekzakken www. cityfarmer.info

Transition Towns zijn lokale gemeenschappen die zelf aan de slag gaan om hun manier van wonen, werken en leven meer duurzaam te maken. www.transitiontowns.nl

NU HIER zoekt naar buurtbewoners, naar verenigingen en andere collectieven die lege terreinen in gebruik willen nemen, bijvoorbeeld voor het kleinschalig kweken van groentes. www.nuhier.nl


53

Dank u, buurman Vrijgekomen kavels kunnen in gebruik worden genomen door de buren. Extra ruimte voor een grotere tuin bijvoorbeeld.

Leegstaande woningen Leegstaande winkels Woningen te koop Overnamepotentie


relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Kleinschalig

Grootschalig

Plek

Structuur

Corporaties Gemeente Bewoners

Deelnemers

Financiering

Kosten project:


Kosten voor sloop / verbouwing

Bewoners / Kopers - uit eigen zak Corporaties Gemeente

Grotere woningen Grotere tuinen

Opbrengsten 2010

Duur Beheer

2020

2030

2040

2050

Permantente ingreep over langere periode eigenaar

Improve Your Lot! In Detroit nemen ondernemende bewoners de vrijgekomen kavels van de buren in bezit en breiden zo hun eigen ‘plot’ uit. Soms legaal, soms illegaal. De ontwikkeling heeft inmiddels de benameing SubUrbanism gekregen Zie www.interboropartners.net


55

Meer voor minder Veel kleine woningen worden vervangen door minder, maar wel grotere woningen.


Historische pit relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag


Kleinschalig

Het eiland

Over het spoor



Grootschalig

Plek

Structuur

Woongoed Zeeuws Vlaanderen Gemeente Terneuzen (RO-procedures / planvorming etc) Bewoners uit blokken en omwonenden

Deelnemers Kosten project:

Mogelijke financiers: Woongoed Zeeuws Vlaanderen Gemeente Terneuzen

Financiering Grotere tuinen en / of grotere woningen Een sterke ruimtelijke hoofdstructuur Een woningbestand dat weer een tijd meekan

Opbrengsten 2010

2020

2030

2040

2050

Duur Beheer

Woongoed Zeeuws Vlaanderen Bewoners

Ruime kavels In de Witte Wijk in Sas van Gent is het principe van sloop en nieuwbouw op grote vrije kavels in uitvoering. Hiermee wordt voorzien in een woningtype waar behoefte aan is (gebiedsvisie ‘Open Sas’ MUST)

Julianapark - Sas van Gent


57

Sas Canvas Gevels van (tijdelijk) leegstaande panden kunnen op creatieve wijze worden omgetoverd tot een markante plek in de stad.

Carnavalsroute Sas Canvas plekken


relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Deelnemers

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Kleinschalig

Grootschalig

Structuur

Kunstenaars Carnavalsvereningingen Scholen / Schoolkinderen Eigenaren

Kosten project:

Financiering

Plek


Minimale kosten: verf en eventueel arbeid

Doe-het-zelf winkels (verf etc) Corporatie Subsidie Kunst en Cultuur Hergebruik carnaval

Een vrolijk en kleurrijk Sas Verbetering leefomgeving

Opbrengsten 2010

Duur Beheer

2020

2030

2040

2050

Tijdelijke ingreep tot gebouwen nieuwe bestemming krijgen

Eigenaar

Beukelsblauw van Florentijn Hofman Leegstaande panden aan de Rotterdamse Beukelsdijk werden hemelsblauw geschilderd in afwachting van sloop. Zij waren een veel bezocht en gefotografeerde plek in de stad. www.florentijnhofman.nl


59

Jeugdhonk Sas Lege gebouwen kunnen worden gebruikt als ontmoetings-plaats voor jongeren en verenigingen. Deze kunnen ze zelf maken en beheren.


relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Deelnemers

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Kleinschalig

Grootschalig

Jeugd Scholen (Muziek)verenigingen Carnavalsvereniging

Plek

Gemeente Terneuzen Vrijwilligers Eigenaren


Kosten project:

Financiering

Structuur

Eenmalige kosten: opknappen Vaste kosten: maandelijkse lasten (onderhoud/gwe)

Eigenaar Subsidies Contributie

Accomodatie voor verenigingen Eigen plek voor jeugd van Sas Voorkomt leegstand en verval

Opbrengsten 2010

Duur Beheer

2020

2030

2040

2050

Permanente ingreep met opstarttijd (aankoop, verbouwing bestaand gebouw) Gebruikers Verenigingen

Pak- en koelhuis de Zwijger in Amsterdam. Door zijn dikke muren een geschikte en geliefde oefenruimte voor bands

Indoor skatepark “Skateland Rotterdam”, door skaters zelf ontworpen en gebouwd. www.skateland.nl


61

Dieren in Sas Meer ruimte, meer dieren! Een grotere kinderboerderij, en paardrijden om de hoek

Kinderboerderij

Manege

Paardrijden


relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Deelnemers

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Kleinschalig

Grootschalig

Mogelijke financiers: Gemeente Terneuzen Sponsors ZLTO

Financiering

Meer ruimte voor dieren Vrijetijdsbesteding voor families / kinderen Aantrekkelijke woonomgeving Sociale cohesie 2010

Duur Beheer

Structuur

Eigenaren braakliggende terreinen (oa Sasserpoort) Stichting kinderboerderij met vrijwilligers Gemeente Terneuzen Manege Dierenliefhebbers uit Sas

Kosten project:

Opbrengsten

Plek

2020

2030

2040

2050

Kan zowel tijdelijk als permanent Stichting “kinderboerderij” (met vrijwilligers / scholen) Manege (vereniging)

Cow - the udder way Ulrike Steven, Paul Cotter, Gareth Morris, Heidi Ruustgaard, Eike Sindlinger and Susanne Thomas 5 koeien en 5 kalfjes kregen tijdelijk een plek in een achterstandswijk in Liverpool. Kinderen hebben er aangename tijdbesteding. Lege terreinen worden gebruikt www.what-if.info/theudderway/index.html


63

Plas van Sas Open plekken in Sas “verwateren”: vijvers, plassen en poelen om water te bergen en voor een fijne woonomgeving.

nieuwe bolwerken kreek infiltratie plek


relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Deelnemers

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Kleinschalig

Grootschalig

Kosten project:

Structuur

Mogelijke financiers: Waterschap Provincie Gemeente Terneuzen

Financiering

Opbrengsten

Plek

Waterschap Gemeente Terneuzen Provincie Zeeland Gemeente Terneuzen Corporatie (afname energie)

Waterberging Waterzuivering Een aantrekkelijke woonomgeving Natuurontwikkeling / biodiversiteit 2010

2020

2030

2040

Recreatiemogelijkheden Besparing ondergrondse infrastructuur

2050

Duur Beheer

Waterschap Gemeente Terneuzen Bewoners

Portland Stormwater Hemelwater zoveel mogelijk in de openbare ruimte gebufferd en geinfiltreerd. Met een aantrekkelijker stad als resultaat http://pruned.blogspot.com/2008/02/hyperlocalizing-hydrologyin-post.html

De Grift in Apeldoorn In Apeldoorn is het oorspronkelijke water van de Grift teruggebracht in de stad.


65

Nieuwe bolwerken Met het restmateriaal van gesloopte bebouwing kunnen de bolwerken gereconstrueerd worden

puintuin 2 > de bolwerken


relatie met

Gebiedsvisie

Ruimtevraag

Deelnemers

Historische pit

Het eiland

Over het spoor




Kleinschalig

Grootschalig

Plek

Woongoed (leverancier puin) Gemeente Terneuzen (aanleg) Sloopbedrijven Vrijwilligers (voor hulp bij aanleg)

Aannemers uit de regio Scholen uit Sas Arbeidsbureau / reintegratie Vakopleiding tuinen landschap

Kosten project:

Mogelijke financiers: Tuincentra uit de omgeving Corporatie Gemeente Terneuzen

Financiering

Opbrengsten

Structuur

Nieuwe bolwerken > cultuurhistorie + openbare ruimte Een avontuurlijk spelen leer landschap voor kinderen Hergebruik van materiaal Vergroten biodiversiteit Natuureducatie 2010

2020

2030

2040

2050

Duur Beheer

Stichting “puintuin” en vrijwilligers Gemeentelijke dienst Beheer

Ecokathedraal Mildam Jarenlang werkte Louis Guilleaume Le Roy met vrijkomend bouwmateriaal uit Heerenveen aan de Ecokatedraal, een stadstuin van door de natuur in bezit genomen bouwsels www.heerenveen.digicity.nl/Natuur-Milieu

Speeldernis in Rotterdam. Een avontuurlijke natuurspeeltuin, aangelegd met bouwmateriaal en grond van elders. De Natuurspeeltuin is in beheer bij een stichting en vrijwilligers. www.speeldernis.nl


67

Colofon Ontwerpen aan overmaat Oproep voor een actieve en haalbare herbestemming van leegstaande gebouwen en terreinen in Sas van Gent

Opdrachtgever Gemeente Terneuzen en Woongoed Zeeuws-Vlaanderen

Rapportage Inbo Rutger Oolbekkink en Guido Wallagh DE URBANISTEN Florian Boer, Tadas Jonauskis, Jens Jorritsma, Dirk van Peijpe en Marcos Rodriguez

Kaart en beeldmateriaal DE URBANISTEN (tenzij anders vermeld)

Met dank aan Guido Goethals, Frank Puylaert, Jan en Lut Vereecken, Jan Vinke, Cees Wissel en Toon van Bambost (leden van de Tafels van Sas), Robert Broesi (Must) en Han Michel Deze studie is mogelijk gemaakt door de Regeling Belvedere van het Stimuleringsfonds voor Architectuur

DE URBANISTEN

Inbo

Jufferstraat 21

Postbus 57

3011 XL Rotterdam

3930 EB Woudenberg

T: 06 31005530

T: +31 (0)33 286 82 11

E: [email protected]

E : [email protected]

W: www. urbanisten.nl

W: www.inbo.com

Rotterdam Februari 2011

Drukwerk Repro Servicebedrijf komPLOT www.welkomplot.nl


ONTWERPEN AAN OVERMAAT

Recommend Documents