De karakteristiek van Staphorst

Staphorst

D e k a r a k t e r i s t i e k va n S t a p h o r s t R u i m t e l i j ke a t l a s e n We l s t a n d s n o t a

Staphorst

D e k a r a k t e r i s t i e k va n S t a p h o r s t R u i m t e l i j ke a t l a s e n We l s t a n d s n o t a december 2012 Projectnummer 2764

4

De kar a kteristiek van Staphorst Ruimtelijke Atlas en Welstandsnota

Voorwoord PM Jan Talen

De karakteri sti ek van Staph o rst Ruimtelijke Atlas en Welstandsnota

5

6


Inleiding Naar een nieuw welstandbeleid Voor u ligt de Ruimtelijke Atlas en Welstand-

adviseurs zich op kunnen baseren. Op deze ma-

voorbereiding, een functiekaart voor de gehele

nota van de gemeente Staphorst. Ze dient als

nier fungeert de atlas als een soort raamwerk

gemeente, een cultuurhistorische kaart als on-

vervanging van de best¬aande welstandsnota,

voor het ruimtelijk beleid en de welstandskaart

derdeel van het monumentenbeleid, een recla-

die als te knellend en betuttelend werd ervaren.

als een overzichtelijk toetsinstrument.

mebeleidkaart voor zichtlocaties en als eerste natuurlijk de welstandskaart als vervanger van

Daarvoor in de plaats komt een globaler welstandbeleid op basis van een welstandskaart.

Ruimtelijke Atlas

de welstandsnota. Het was deze laatste vraag,

De Ruimtelijke Atlas is nodig om de welstands-

De atlas is niet bedoeld om te bepalen hoe het

die de aanleiding vormde voor de Ruimtelijke

kaart te kunnen tekenen. De atlas is een analy-

nu verder moet met de gemeente Staphorst.

Atlas.

se en verhaal in kaartbeelden van de gemeente

Daarvoor zijn de hiervoor genoemde nota’s,

Staphorst en sluit aan op zowel Kadernota

plannen en de structuurvisie voor de kernen

Welstandskaart

Buitengebied Staphorst (2 juli 2008) als het

bedoeld. De atlas laat vooral zien vanuit welke

Een welstandskaart is het meest eenvoudige

Landschapsplan Staphorst (26 mei 2011). Voor

landschappelijke en stedenbouwkundige kwa-

middel om het welstandsbeleid vorm te ge-

de kernen is een afzonderlijke structuurvisie in

liteiten aan de toekomst gewerkt kan worden.

ven: een overzicht waar wel en waar geen

voorbereiding, die in de loop van 2012 zal wor-

Daarvoor wordt eerst een abstract kaartbeeld

welstandsbeleid van toepassing is. De keuze

den vastgesteld. Een belangrijke onderlegger is

van het gehele gemeentelijk grondgebied ge-

hiervoor wordt gemotiveerd vanuit het ruim-

voorts de Belvederestudie ‘Staphorst, een ei-

maakt. Deze kaart bestaat uit drie lagen: de

telijk raamwerk en andere kwaliteiten, die in

gen wereld’ uit juni 2004, waarin de landschap-

landschappelijke vlakken, de infrastructurele

de Ruimtelijke Atlas worden genoemd. Tijd-

pelijke en cultuurhistorische kwaliteit van Stap-

lijnen en de verschillende nederzettingen.

rovende gebiedsbeschrijvingen zijn niet meer

horst en Rouveen goed is beschreven. In de

Vervolgens wordt voor elk van de kernen een

nodig, het welstandsbeleid krijgt een algemene

Ruimtelijke Atlas is dankbaar gebruik gemaakt

globaal structuurbeeld geschetst dat ook weer

onderbouwing op structuurniveau. Welstand

van deze eerdere studies en rapporten.

bestaat uit vlakken, lijnen en punten. Dat zijn

wordt op deze manier een kwestie van keuzes

De nieuwe Welstandsnota wordt meer dan

achtereenvolgens de buurten, wegen en bijzon-

op hoofdlijnen als onderdeel van het ruimtelijk

voorheen gebaseerd op de ruimtelijke opbouw

dere gebouwen. Deze kaarten bij elkaar vor-

beleid. Dat is ook wat de gemeente Staphorst

van de gemeente en haar verschillende kernen.

men het ruimtelijk raamwerk en zijn nodig als

voor ogen staat: transparantie voor de burger

In de atlas wordt de gemeente in de vorm van

ondergrond voor de welstandskaart. Daarmee

en minder bureaucratische rompslomp.

kaarten in beeld gebracht. De welstandskaart is

corresponderend wordt het welstandsbeleid

een specifieke uitwerking van de atlas voor het

geformuleerd, uitgaande van de eerder door

nieuwe welstandsbeleid.

SVP ontwikkelde systematiek.

Ruimtelijke Atlas en Welstandsnota bieden sa-

Uit de atlas kunnen desgewenst tal van kaarten

men een ruimtelijk kader, waar een welstands-

worden afgeleid, bijvoorbeeld een structuur-

commissie of dorpsbouwmeester maar ook

kaart als onderdeel van een structuurvisie,

stedenbouwkundige(n), architecten en andere

een ontwikkelingenkaart met alle plannen in


7

8


Ruimtelijke Atlas


9

10


Inhoud Ruimtelijke Atlas Karakteristiek van de gemeente

13

Infrastructurele lijnen

Ligging en begrenzing

13

Waterwegen 25

Beschermd dorpsgezicht

13

De Diek/Postweg/Oude Rijksweg/

Splitsing van boerderijen

13

Rijksstraatweg/Gemeenteweg 25

Staphorster boerderij

13

Dwarswegen 25

Lokale cultuur

13

Rijksweg A28

Identiteit 14

25

25

Spoorlijn 27 Infrastructurele laag

27

Ontstaansgeschiedenis 15 Hoog en droog

15

Nederzettingenpatroon 29

Ontginning van het veen

15

De eerste nederzettingen

29

Ontstaan van het slagenlandschap

15

Drie kerkdorpen, vier buurtschappen

29

Richtingveranderingen 15

Dorpsuitbreidingen 29

Olde en Nije Dijck

17

Bedrijventerreinen 31

Reestdal

17

Bebouwingslinten 31 Bebouwingslaag 31

Historie in kaarten

19

Organische groei

19

Nederzettingen nu en straks

Eerste topografische kaart uit 1850

19

Inzoomen 33

De kaart uit omstreeks 1900

19

‘De Streek’

De laatste topografische kaart uit 2000

19

IJhorst 37

Luchtfoto gemeente Staphorst nu

19

Halfweg 38

33

34

Punthorst 39 Landschappelijke vlakken

21

Hamingen 41

Landschapstypen 21

Slingenberg 41

Oeverlanden Meppeler Diep

21

Slagenlandschap de Olde Maten

21

Ruimtelijk raamwerk

43

Open slagenlandschap

21

Drie lagen

43

Houtsingellandschap De Streek

23

Vlakken 43

Jonge ontginningenlandschap

23

Lijnen 43

Bos- en heidelandschap

23

Punten 43

Beekdallandschap Reest

23

Ontwikkelingstendens 44

Landschappelijke laag

23


11

12


Karakteristiek van de gemeente Ligging en begrenzing

Beschermd dorpsgezicht

Staphorster boerderij

De gemeente Staphorst is een uitgestrekte plat-

Het Streekdorp Staphorst/Rouveen is van-

De boerderijen in Staphorst en Rouveen zijn van

telandsgemeente gelegen in de provincie Over-

wege de historische structuur, het bijzondere

het type hallehuis met zijbaanders en hebben

ijssel, tussen de provinciehoofdplaats Zwolle

bebouwingspatroon en de historisch waarde-

een lange smalle plattegrond. Vaak staan meer-

en de grens met Drenthe. De westkant grenst

volle bebouwing aangewezen als beschermd

dere boerderijen achter elkaar, ontsloten door

aan de Holtrustweg, Stadswijk en het Meppeler

dorpsgezicht. Vanwege de verspringingen in

een gemeenschappelijk pad, de steeg.

Diep, de noordkant aan de stad Meppel en het

de perceelsgrenzen is de begrenzing van het

De voorgevel van het hallehuis is asymmetrisch

riviertje de Reest, de oostkant aan de Keppel-

dorpsgezicht vastgesteld op circa 250 meter

ingedeeld met een even aantal raamassen,

weg en de zuidkant aan de Beentjesgraven, de

aan weerszijden van de Oude Rijksweg en de

waardoor de voordeur asymmetrisch in de

provincialeweg N377, de Dedemsvaart en de

Gemeenteweg. Het beschermd dorpsgezicht is

gevel staat. De kap bestaat uit een zadeldak

Hasselterweg. Aan drie zijden speelt water een

een ruimtelijke eenheid en omvat daarom naast

met vroeger een houten topgevel maar tegen-

rol als grens van het gemeentelijk grondgebied.

de historische waardevolle bebouwing ook

woordig vaak een wolfseind. De dakbedekking

erfbeplanting, erfscheidingen en bijgebouwen.

bestaat vooral uit riet, maar in later gedateerde

Staphorst wordt begrensd door de volgende

Vooral de bouwtechnische kwaliteit van de

boerderijen worden er ook pannen gebruikt.

gemeenten, met de wijzers van de klok mee:

bouwkundige monumenten is goed, aangezien

Kenmerkend aan de boerderij zijn een houten

Steenwijkerland, Meppel, De Wolden, Harden-

hier optimaal gebruik is gemaakt van de vanaf

schoorsteen en vensters met richels en roedes.

berg, Dalfsen, Zwolle en Zwartewaterland. De

begin jaren 80 geboden subsidieregelingen.

Het bedrijfsdeel was oorspronkelijk van hout en

gemeente heeft een oppervlakte van 13.000 ha.

bestond uit twee enorme hooivakken met direct

Het aantal inwoners bedraagt ruim 16.100. Zo’n

Splitsing van boerderijen

achter het woongedeelte de potstal. Tegen-

35% van de bevolking is jonger dan 20 jaar,

De gemeente Staphorst huisvest veel agrari-

woordig is het achterhuis meestal van baksteen

waardoor Staphorst een van de jongste ge-

sche bebouwing in zowel Staphorst, Rouveen

en worden veel hooivakken gebruikt voor vee-

meenten van Nederland is. Onder de gemeente

als IJhorst. Omdat de agrarische wereld de

stalling. Op het erf staan diverse bijgebouwen,

Staphorst vallen de dorpen Staphorst, Rouveen,

laatste jaren steeds meer onder druk komt te

zoals een zandhok, buiten- en binnenhok voor

IJhorst en Punthorst en de buurtschappen Half-

staan door de markt, hoge kwaliteitseisen en

de kippen, turfhok met wagenberging en een

weg, Hamingen en Slingenberg.

aanscherping van de regelgeving op het gebied

aparte schapen en varkensstal. Kenmerkend zijn

van milieu en dierenwelzijn worden veranderin-

de Staphorster kleuren blauw en groen die voor

De gemeente Staphorst is in haar huidige vorm

gen in de bedrijfsstructuur noodzakelijk. Veel

kozijnen, luiken, trasraam, smetrand, hekwerk

nog door Napoleon ingesteld als de ‘maire Has-

boeren hebben de laatste jaren gekozen voor

en melkrek worden gebruikt. In het zuiden van

selterambt’ en omvat het grondgebied van de

bedrijfsbeëindiging of verplaatsing naar het

Rouveen worden vooral de kleuren grijs en don-

voormalige schoutambten Staphorst, IJhorst en

buitengebied, met als gevolg leegstaande boer-

kergroen gebruikt.

Rouveen. In 1818 werd de naam Hasselterambt

derijen in Staphorst en Rouveen. Om deze leeg-

gewijzigd in gemeente Staphorst. De eerste ver-

stand en verval tegen te gaan worden de boer-

Lokale cultuur

gadering van de ‘municipale raad’, later de ge-

derijen op dit moment regelmatig gesplitst in

Staphorst is dus niet alleen bekend vanwege

meenteraad genoemd, vond plaats op 14 april

meerdere wooneenheden. Op deze manier blijft

haar kleurige streekdracht maar ook door het

1811. Op enkele kleine grenscorrecties na is de

het beeld van Staphorst globaal intact, hoewel

opvallend uitbundige kleurgebruik van haar

gemeente Staphorst in de 200 jaar sinds 1811 in

de verandering van een boerenhoeve naar één

boerderijen. Sommige kleuren komen zowel

stand gebleven, dit in tegenstelling tot veel alle

of meer woningen natuurlijk wel zichtbaar is.

voor in de traditionele kleding als in onderde-

andere gemeenten in Nederland.

len van de bebouwing. Het felle blauw van de smetrand of het trasraam langs de onderzijde


13

van gevels, de raamdorpels en de cassettes van

voorbeeld minder toeristisch dan Marken en

raamluiken is van eenzelfde helderheid als van

minder commercieel dan Spakenburg heeft

de breisels en linten en het borduur- en stip-

Staphorst een naam hoog te houden als het

werk van de vrouwenkleding. Het harde ‘Stap-

gaat om een sterke lokale gemeenschap met

horster groen’ wordt echter alleen op het hout-

een levende traditie.

werk toegepast zoals de voordeuren en luiken.

Tegelijkertijd is Staphorst een moderne ge-

Ook de tuinhekjes en melk- en klompenrekken

meente waar agrarische activiteiten deels plaats

ontkomen sinds het eind van de 19e eeuw niet

maken voor industriële bedrijvigheid. Met beide

aan een bonte verfbeurt.

andere voorbeelden heeft Staphorst een hardwerkende bevolking gemeen en de sterke be-

Hoewel de streekdracht qua vorm teruggaat tot

hoefte om zaken op eigen wijze te regelen. De

de 16e eeuw, heeft de kleding in de loop der

vraag hoe eigentijdse ontwikkelingen kunnen

eeuwen wel degelijk veranderingen ondergaan.

plaatsvinden in een historische context dient

Dat geldt ook voor het kleurgebruik op en in het

zich voortdurend aan en wordt soms als lastig

huis. In de 19e eeuw hadden de Staphorsters

ervaren. De geschiedenis moet niet gaan knel-

voor het woongedeelte een voorkeur voor os-

len maar de waan van de dag moet evenmin

senbloedrood, een rode kleur met bruine tint.

vernielen wat in eeuwen is opgebouwd,

Rond 1900 kwam de imitatie van notenhout in

Staphorst is niet de enige gemeente waar his-

zwang. Daarvoor werd een okergele kleur als

torische bebouwing nieuwe functies krijgt. Het

ondergrond gebruikt met daarin een bruine nerf

vraagstuk is hier wel wat ingewikkelder dan

van gebrande sienna. Verder had men een voor-

in historische binnensteden omdat het aantal

keur voor ultramarijn blauw, Staphorster groen

monumenten relatief hoog is ten opzichte van

en puur wit. In de 19e eeuw werd gesproken

het aantal inwoners en de economische ver-

van zink-wit en van Persianer en Pruisisch

anderingen in de agrarische sector snel gaan.

blauw. Van de buitengevels is het oorspronkelij-

Ontwikkeling en behoud kunnen elkaar echter

ke rood vrijwel geheel verdwenen maar de om-

wel degelijk versterken, zolang maar niet te

slagdoek heeft haar zachtrode kleur behouden.

krampachtig met het historisch erfgoed wordt omgegaan en ook vernieuwing als zinvol wordt

Identiteit

gezien. Het mooie van Staphorst is dat het

De dorpen en landschappen in de gemeente

geen openluchtmuseum is maar een plek waar

Staphorst zijn nauw met elkaar verweven en

gewoond en gewerkt, gerecreëerd en gekerkt

vormen na eeuwen nog steeds een samenhan-

wordt. Deze welstandsnota wordt zo opgezet

gend geheel. Dat geldt zowel voor het kunst-

dat er meer ruimte ontstaat voor initiatieven

matige Staphorst/Rouveen als het natuurlijke

vanuit de bevolking, zonder het belang van cul-

Reestdal met IJhorst. De cultuurhistorische

tuurhistorie en landschap geweld aan te doen.

waarde is zeer groot en wordt in ons land ook algemeen erkend, misschien wel vooral door mensen van buiten de gemeente. Hoewel bij-

14


Ontstaansgeschiedenis Hoog en droog

Ontstaan van het slagenlandschap

De karakteristieke structuur van Staphorst en

Geleidelijk werd het gehele gebied langs de

Rouveen is terug te voeren op hun bijzondere

oeverwal verdeeld in ‘slagen’, van elkaar ge-

ontstaansgeschiedenis. Waar nu het langge-

scheiden door kades en watergangen, de zoge-

rekte lintdorp ligt, bevond zich in de vroege

noemde ‘zijdwendes’ die het zure veenwater af

middeleeuwen een metersdik hoogveenpakket.

moesten voeren. Na ontginning werd het land

Deze bult werd aan de west- en noordzijde be-

in gebruik genomen als bouwland voor rogge

grensd door de beekdalen van de Gene (nu het

en graan. Als gevolg van de waterafvoer be-

Zwarte Water), de Sethe (nu het Meppeler Diep)

gon het veen echter in te klinken waardoor het

en het riviertje de Reest. Het veenpakket werd

maaiveld ging dalen en vervolgens weer vernat-

in oostelijke richting dunner. Daar lag het zand

ting optrad. Dan moest men weer van voren af

dicht onder het oppervlak.

aan beginnen aan de volgende slag. Zo schoof men bij de ontginning van het veen steeds

Ontginning van het veen

verder oostwaarts, werden nieuwe akkers aan-

De oudste bewoningsplaatsen in de gemeente

gelegd terwijl het natte land in gebruik werd

bevonden zich op hoger gelegen gronden langs

genomen als weide- en hooiland. Dit proces

de beken. Op de oeverwallen, rivierduinen

herhaalde zich verschillende malen en had tot

en dekzandruggen langs de beekdalen lagen

gevolg dat ook de destijds nog houten huizen

vroege nederzettingen zoals Hesselingen, Ha-

enkele malen werden verplaatst. Deze dorpsver-

mingen, Baarlo, Heuvenstede en Ten Velde. De

plaatsingen vonden zowel aan de Rouveense als

bewoners van deze dorpen hadden al kleine

Staphorster zijde meerdere malen plaats.

gedeeltes van het veengebied in gebruik. Rond het jaar 1000 kreeg de Bisschop van Utrecht

Richtingveranderingen

zeggenschap over grote delen van Drenthe en

Aanvankelijk ontwikkelden de slagen zich onaf-

Overijssel. Onder regie van dit Bisdom is om-

hankelijk van elkaar. Omdat de slagen vanwege

streeks 1180 voortvarend begonnen met een

de gebogen ontginningsas steeds dichter bij

meer stelselmatige ontginning van het veen. Dit

elkaar kwamen werd onderlinge afstemming

gebeurde vanaf 1233 vanuit het klooster Mari-

noodzakelijk. Door de beperkte ruimte moesten

ënberg, oftewel Zwartewatersklooster. Van hier-

de percelen voortdurend smaller worden en de

uit werden langs ‘De Wijk’, de ontginningsas op

ontginningsrichtingen diverse malen worden

de oeverwal langs het Meppeler Diep, meerdere

aangepast. Dat is nog te zien aan de knikken

boerderijen gesticht. Zo werd ten behoeve van

in de verkaveling. Een dergelijke hoekverdraai-

het kloosterleven het eerste veen in slagen af-

ing in de perceelsrichting vond altijd plaats ter

gegraven en ontwaterd. Vanwege het hoge wa-

hoogte van een leidijk. Een gezamenlijke rich-

terpeil moesten de kavels heel smal zijn om het

tingverandering verloopt het beste wanneer de

water voldoende snel af te kunnen voeren.

leidijken in één lijn liggen. Daardoor gingen de


15

16


afzonderlijke leidijken in de loop der tijd steeds

veeteelt en landbouw. Door de hoogteverschil-

meer een gesloten front vormen.

len en de zwaar beplante randen ontstond een kleinschalig en gevarieerd landschap dat in de

Olde en Nije Dijck

loop der eeuwen nauwelijks veranderd is. De

Op een gegeven moment zijn de leidijken van

boerderijen werden vooral rondom de essen

Rouveen en Staphorst samengevoegd tot een

gesitueerd op de hoogste dekzandkoppen aan

doorgaand lint, de ‘Olde Dijck’, de voorloper

de randen van het beekdal. De boerenerven

van het huidige lint dat tegen het eind van de

bepalen daardoor het beeld van het beekdal-

16e eeuw is ontstaan. Met het bereiken van de

landschap, dat ligt ingeklemd tussen wegen op

‘Nije Dijck’ komt een eind aan het steeds ver-

de hoge oevers. Hier ligt ook het dorp IJhorst,

der opschuiven van de dorpen. Het lint ligt nu

voor het eerst genoemd in een akte uit het jaar

op een stevige, zandige ondergrond waardoor

1176. Hierin wordt gesproken van vijf hoeven

verplaatsing niet meer nodig is. De ontgin-

langs de Reste (Reest) en laat de Bisschop van

ning gaat wel verder over de dekzanden van de

Utrecht weten dat hij de belasting opbrengsten

toenmalige Staphorster Esch. Als gezamenlijk

schenkt aan het klooster van Dickninge, weste-

richtpunt wordt een plek ver in het veen geko-

lijk van het dorp. Uit een akte uit 1217 blijkt dat

zen, de Punt, gelegen in de Puntlanden oostelijk

twee van deze hoeven, Bugenigge (Beugelen)

van Punthorst. De percelen worden naar het

en de Esphorst (de Respers) in het bezit waren

zuidoosten toe steeds smaller en maken vooral

van de Ruiner monniken. In die tijd was IJhorst

bij Rouveen een sterke kromming. Als laatste

overigens nog niet met Staphorst verenigd om-

leidijk wordt de ‘Staten Leidijk’ aangelegd die

dat het zijn eigen ‘sworen’ (rechters of scholtus-

tegenwoordig gewoon Leidijk wordt genoemd.

sen) bezat. In de 14e eeuw wordt er al gesproken over zestien volle erven langs de Reest.

Reestdal

Het riviertje vormt sinds eeuwen ook een na-

Tegenover de dorpsverplaatsingen in het veen

tuurlijke gemeentegrens.

staat de relatieve rust van het Reestdal. Na de ijstijd sneed het water hier een weg door de zandgronden en langs het riviertje ontstond plantengroei. Zo groeide door de eeuwen heen een dik veenpakket op de oevers van de Reest. Men vestigde zich op de ruggen, ontgon gedeeltelijk het veen en bedreef kleinschalige


17

Lankhorst

Hamingen

Lankhorst

Hamingen Yhorst

Yhorst

Staphorst

Staphorst

Rouveen

Punthorst

Rouveen

historische kaart omstreeks 1850

Punthorst

historische kaart omstreeks 1900

Lankhorst

Hamingen

Yhorst

Staphorst

Rouveen

Punthorst

kaart omstreeks 2000

18


luchtfoto (Google) rond 2010

Historie in kaarten Organische groei

De kaart uit omstreeks 1900

een eigen tracé volgt. Alleen ten noorden van

Een blik op de topografische kaarten van de af-

Zo’n halve eeuw later zijn de nederzettingen

Staphorst loopt de A28 over een deel van de

gelopen eeuwen laat zien dat Nederland en ook

nog niet veel gegroeid maar is de ontginning

vroegere Zwolsche Weg naar Meppel. Als ge-

Staphorst sterk veranderd is, hoewel de groot-

van de Staphorster Esch verder voortgegaan.

volg van dit tracé is ook de doorsnijding van de

ste transformaties hier al voor de 17e eeuw heb-

De belangrijkste verandering is de aanleg van

Diek ontstaan. De ongelijkvloerse kruising met

ben plaatsgevonden. Evenals in bijvoorbeeld de

de spoorlijn tussen Zwolle en Groningen. Bij

brede van geluidschermen voorziene viaducten

polders, droogmakerijen en veenkoloniën is het

Staphorst volgt het tracé de verkavelingsrich-

vormt een forse ruimtelijke barrière in het be-

landschap hier door mensen gemaakt maar de

ting, de spoorlijn maakt hierdoor zelfs een lichte

bouwingslint.

veranderingen zijn hier eerder en veel geleidelij-

knik. Ter hoogte van de Staten Leijdijk maakt

ker, meer organisch verlopen.

het tracé tweemaal een bocht, waardoor de

Luchtfoto gemeente Staphorst nu

De spoorlijnen en later de autosnelwegen volg-

kavels bij Rouveen min of meer haaks worden

Wat op de topografische kaart ook al zicht-

bebouwing

den echter hun eigen dynamiek, los van de

gekruist. Zuidelijk van de kruising met de Diek

baar was is de verstedelijking van het bebou-

bos

landschappelijke ondergrond. Bovendien zijn de

heeft Staphorst lange tijd een eigen station

wingslint. Na eeuwen van verdichting door

heide

laatste decennia ook in Staphorst de ruimtelijke

gehad. Ook ter hoogte van de kruising met de

boerderijen dichter bij elkaar en in verschillende

water

transformaties planmatiger en ingrijpender ge-

voormalige stoomtram langs de Dedemsvaart

tranches achter elkaar te bouwen, hebben zo-

wegen

worden. Verstedelijkingsprocessen hebben hun

had de gemeente een gecombineerd station

wel Staphorst als Rouveen en in mindere mate

intrede gedaan in het dorp Staphorst.

van tram- en spoorlijn.

IJhorst hun eigen uitbreidingswijken gekregen.

Ontstaansgeschiedenis

Hierbij is de landschappelijke structuur losge-

1850

Eerste topografische kaart uit 1850

De laatste topografische kaart uit 2000

laten waardoor de verschillende woonbuurten

In de 17e eeuw is de Diek op haar huidige plek

Een eeuw verder is de Staphorster Esch geheel

niet meer karakteristiek voor Staphorst zijn.

aangeland. Dat is ook ongeveer de situatie hal-

verdwenen. Het meeste land ter weerszijden

Ook de beide bedrijventerreinen zijn voorbeel-

verwege de 19e eeuw, zoals die zichtbaar is op

van de Diek is nu in cultuur gebracht. Een deel

den van verstedelijking in een dorpse omge-

de eerste topografische kaart van ons land. De

is natuurgebied geworden door de aanplant van

ving.

ontginningen oostelijk van de Diek zijn nog be-

bomen en het inpassen van enkele heidevel-

scheiden van omvang, het grootste deel bestaat

den. Een belangrijke ingreep is de rijksweg A28

nog steeds uit de Staphorster Esch. Eigenlijk is

die in tegenstelling tot de spoorlijn niet meer

er in twee eeuwen niet veel gebeurd.

werd afgestemd op de kavelrichtingen maar

1900

2000


19

landschapstypen

20


Landschappelijke vlakken Landschapstypen

De oeverlanden liggen tussen het Meppeler

Op basis van de geomorfologie, de ontginnings-

Diep en de Stadswijk, de gracht tussen Zwar-

geschiedenis, de huidige ruimtelijke samenhang

tewaterklooster en Meppel. De gronden liggen

en zichtbare kenmerken zijn in het Landschaps-

hoger dan hun omgeving en worden omringd

plan Staphorst zeven landschapstypen onder-

door dijken. Alleen de dijk langs het Meppe-

scheiden. Het zijn de oeverlanden Meppeler-

ler Diep heeft een waterkerende functie. Het

diep, het slagenlandschap Olde Maten, het open

gebied is vanouds een bewoningsplaats, zoals

slagenlandschap, het houtsingellandschap De

blijkt uit het op een rivierduin gelegen gehucht

Streek, het jonge ontginningenlandschap, het

Hamingen en de huisterp Olde Staphorst. Het

bos- en heidelandschap en het beekdalland-

gebied wordt doorsneden door de Hoogeveen-

schap Reest.

sche Vaart, waardoor het noordelijk deel nogal

Bepalend voor de indeling zijn de aard en groe-

geïsoleerd is komen te liggen.

pering van de bebouwing, het beplantingspatroon, de verkaveling, het bodemgebruik, de

Slagenlandschap de Olde Maten

maat en begrenzing van de ruimte, het reliëf,

Dit is een karakteristiek slagenlandschap met

het patroon van de wegen en waterlopen en de

smalle, zeer langgerekte percelen. Het bevindt

beeldkwaliteit. De huidige landschapsstructuur

zich tussen de Stadswijk en de Rechterens-

hangt nog steeds sterk samen met de histori-

gracht en onderscheidt zich van het aangren-

sche ontstaansgeschiedenis. Daarom zijn de on-

zende open slagenlandschap door de vele

derlinge verschillen vaak nog goed herkenbaar.

elzensingels en wilgen langs trekgaten. Aan de rand net buiten de gemeentegrens ligt op een

Opvallend is dat de rand van het laagveenge-

rivierduin Zwartewatersklooster met haar karak-

bied niet overeenkomt met de rand van het

teristieke bebouwing. In het gebied zelf komt

slagenlandschap. Ter hoogte van Rouveen ligt

alleen langs enkele wegen enige verspreide be-

in noordzuid richting de scheidslijn van zand en

bouwing voor.

veen in de ondergrond. De gerende slagenverkaveling buigt met het Zwarte Water en Mep-


peler Diep mee en loopt ook op het zand door.

Het slagenlandschap omvat het grootste deel

Dit is goed zichtbaar in de wegbeplanting bin-

van de gemeente westelijk en noordelijk van De

nen het slagenlandschap. Op het veen is vrijwel

Streek. Dit soort laagveenontginningen kenmer-

geen wegbeplanting aanwezig, op het zand zijn

ken zich door smalle en lange kavels. Karakteris-

Oeverlanden Meppelerdiep

de wegen in het slagenlandschap wel voorzien

tiek voor Staphorst en Rouveen zijn de knikken

Slagenlandschap Olde Maten

van een laanbeplanting. De overgang tussen

in de verkaveling als gevolg van de elkaar opvol-


veen en zand is ook zichtbaar in het houtsingel-

gende ontginningen. Daardoor kwamen de slo-


landschap. In de omgeving van Rouveen bestaat

ten in oostelijke richting steeds dichter bij elkaar


het sortiment voornamelijk uit els, in de omge-

en ontstonden wigvormige kavels. Het gebied


ving van Staphorst komt ook eik voor.

wordt doorsneden door historische dwarswe-


Oeverlanden Meppeler Diep

gen en op verschillende plekken liggen nog res-

Landschapstypen

tanten van vroegere ontginningsassen.


21

bos

landschappelijke laag

22



uitgespaarde heidevelden en restanten van en-

Dit landschap bestaat uit de boerderijlinten

kele vennen. Langs de bosranden komt ook op

aan beide kanten van De Diek en de aangren-

meerdere plekken loofhout voor.

zende houtsingels. Deze elzensingels volgen de steeds dichter bij elkaar komende kavelgrenzen


en de eikenlanen de historische dwarswegen.

Het Reestdallandschap heeft in de loop der

Door de houtopstanden vindt een geleidelijke

eeuwen betrekkelijk weinig veranderingen on-

overgang plaats van de besloten boerderijerven

dergaan. Wel kent het beekdal van oudsher en-

naar de open landschappen ter weerszijden van

kele karakteristieke verschillen. De bovenloop

de laatste ontginningsas. De boerderijen liggen

van de meanderende Reest kenmerkt zich door

vlak naast en in meerdere lagen achter elkaar.

open heideontginningen, een sober landschap en eenvoudige erven. De middenloop bestaat

bos


voornamelijk uit oude ontginningen met de

Het jonge ontginningenlandschap omvat het

meer verspreide erven en voornamere boe-

grootste deel van de gemeente oostelijk en zui-

renhoeven. In de benedenloop bevinden zich

delijk van De Streek. Tot de jaren 20 en 30 van

de beekdalgronden met veel bosbeplanting en

de vorige eeuw bestond dit gebied nog groten-

landgoederen. Het beekdal is nog steeds een

deels uit woeste heiden met een dunne laag

kleinschalig landschap met een grillig kavel-

hoogveen. Veel Staphorsters hadden hier een

patroon. Alleen de hogere delen zijn bebouwd

smal kavel voor eigen turfwinning. In de jaren

en de wegen lopen parallel langs de beek met

20 startte de N.V. Ontginningsmaatschappij

enkele haakse doorsteken over de beek heen.

Overijssel in het kader van een werklozenpro-

Het landschap kenmerkt zich door kleine bos-

ject met ontginning van de Staphorster Esch,

percelen, bouwland op hogere dekzandkoppen,

die ook wel de Staphorster Maten werden ge-

essen op de oeverwallen, boomgaarden en

noemd. Hierdoor ontstond een rationele struc-

fruitbomen.

tuur van open blokken met beplante wegen, uitstekend geschikt voor agrarisch gebruik. In

Landschappelijke laag

dit tijd kwam ook het buurtschap Punthorst op,

Het buitengebied in de gemeente Staphorst

min of meer op de plek waar de schegvormige

kent dus meerdere landschapstypen, variërend

kavels in een punt bij elkaar komen.

van open in het slagenlandschap tot gesloten in de Boswachterij Staphorst en van vlak in de


oeverlanden tot glooiend in het beekdal. De

De Witte Bergen zuidelijk van IJhorst is een

laatste woeste gronden bevinden zich opval-

natuurlijk bos dat vanaf omstreeks 1900 is

lend genoeg in het kunstmatig aangelegde

ontstaan. Het Staphorster Bos is een ontgin-

maar intussen volwassen bosgebied. De dyna-

ningsbos dat tussen 1930 en 1940 is aange-

mische ontwikkeling van het landschap sinds

plant op de hogere en slechtere gronden. De

de middeleeuwen is dan ook min of meer vol-

huidige Boswachterij Staphorst is dus ook het

tooid. Delen van de voormalige ontginningen

resultaat van een werklozenproject. Het be-

zoals de Olde Maten hebben nu zelfs de status

staat voornamelijk uit naaldhout en daartussen

van natuurgebied gekregen.

water


23

landwegen

dorpsuitbreidingen en boswachterij

24


Infrastructurele lijnen Waterwegen De zuidoever van het oorspronkelijke Meppeler

over deze weg getrokken. De eveneens nog

lokale betekenis. De weg vormt een belangrijke

Diep tussen Zwartewater en Meppel, De Wijk,

bestaande Reggersweg tussen Staphorst en

functie in de ontsluiting van de (vele) boer-

vormde de eerste ontginningsas van Staphorst

Meppel werd in 1771 aangelegd. Zo ontstond

derijen in het lint. Ruilverkavelingen, schaal-

en Rouveen. De naam Meppeler Diep is in ge-

geleidelijk een doorgaande route naar het noor-

vergroting en veranderingen in de landbouw

bruik sinds 1770, voor die tijd werd dit water

den. Omstreeks 1828-1829 volgde een meer

hebben er toe geleid dat het aandeel agrarische

De Sethe genoemd. De huidige loop van het

rechtstreeks tracé naar Meppel maar dat is

bedrijven sterk is afgenomen. Met de verande-

Meppeler Diep is in 1860 gegraven.

door reconstructie van de Rijkswegen 32 en 37

rende functies in het lint is ook het gebruik van

Het andere belangrijke water in de gemeente is

vrijwel verdwenen.

de Diek in de loop der tijd veranderd. De Diek

de Reest, waarvan de omgeving al in 1176 be-

heeft dus een ontwikkeling doorgemaakt van

woond was. Om de gronden zuidelijk van het ri-

De Diek/Postweg/Oude Rijksweg/Rijks-

ontginningslint, via Postweg en Rijksstraatweg

viertje tegen overstroming te beschermen, was

straatweg/Gemeenteweg

tot uiteindelijk weer Oude Rijksweg in Rouveen

er omstreeks 1313 ook een waterkering aanwe-

De Rijksstraatweg is aanvankelijk een aaneen-

en Gemeenteweg in Staphorst, met nu vooral

zig en in 1398 was er zelfs sprake van een dam.

schakeling van verschillende ontginningsbases.

een ontsluitingsfunctie voor het lokale verkeer.

Lange tijd werd de Reest ook bevaren, vermoe-

Met de verdere ontginning richting Punthorst

delijk is daaraan een einde gekomen met de

en de groei van de bevolking gaat de Diek een

Dwarswegen

aanleg van de lage spoorbrug in 1869.

steeds belangrijkere rol spelen in de ontsluiting

Niet alleen de Diek maar ook de dwarswegen

Langs beide waterwegen werden na 1649

van het gebied en worden ook verbindingen

zijn bepaald door de wijze waarop de ontgin-

wegen aangelegd, de nog steeds bestaande

met de omgeving gelegd, onder meer via de

ning van het landschap heeft plaatsgevonden.

Stouwe. Vanaf 1775 liep deze route ook door

Stadsweg met Hasselt. Zo ontstaat in 1665 de

De grenzen tussen de verschillende slagen

tot Lankhorst. Rond 1780 werd de Stouwe ver-

eerste Postweg in Nederland die van Hasselt

zijn nu nog terug te vinden in de belangrijkste

hoogd tot de huidige dijkweg.

via Staphorst en De Wijk naar Groningen loopt.

dwarswegen die de Diek met het omliggende

Zo was Staphorst al vroeg een toegangspoort

landschap verbinden. Wegen als Dekkersland,

Landwegen

naar het noorden.

Conradsweg en de historische Stadsweg vin-

Doorgaande wegen waren belangrijk in een van

De Diek maakte daardoor steeds meer deel

den hun oorsprong in vroegere kades tussen de

oorsprong moerassig gebied. Al in 1282 werd

uit van een groter netwerk. Een kaart uit 1831

slagen.

tussen Hasselt en De Wijk en verder naar Rui-

met daarop de postwegen laat zien dat een be-

nen dwars door het veen een weg aangelegd.

langrijk deel van De Diek als doorgaande route

Rijksweg A28

Met de verdere ontginning van het veen en het

tussen Zwolle en Meppel (en verder richting het

In 1940 wordt er een nieuwe Rijksweg aange-

opschuiven van de dorpen schoof ook de weg

noorden) fungeert. De staat van de Postweg

legd, los van het lint. De nieuwe weg kruist de

mee.

Hasselt- Groningen laat begin 19e eeuw sterk

Oude Rijksweg/Gemeenteweg ter hoogte van

In 1443 volgde de nog steeds bestaande Stads-

te wensen over en nadat koning Willem I zich

de kern van Staphorst. Er wordt een voor die

weg tussen Hasselt en Rouveen, ook wel de

hiervan persoonlijk vergewist heeft wordt de

tijd bijzondere kruising geïntroduceerd met een

Tolweg of Venneweg genoemd. Deze weg werd

Diek als ‘Rijksstraatweg’ in 1823 uiteindelijk

uitvoegstrook voor het afslaande verkeer. Dit

evenwijdig aan de slagenverkaveling uitgezet

bestraat.

type kruising zal later bekend worden als de

en hoefde dus later niet verplaatst te worden.

‘Staphorster variant’.

Zowel de legers van Prins Maurits, de Hertog

Met het verleggen van de belangrijke door-

In de jaren 70 wordt deze Rijksweg opgewaar-

van Alva als de Bisschop van Munster zijn

gaande route krijgt de Diek weer een meer

deerd en verbreed tot tweemaal tweebaans


25

infrastructurele lijnen

26


snelweg met viaducten, de Rijksweg A28. In

realisatie mogelijk is. Twee locaties worden on-

1987 telde Rijkswaterstaat per etmaal 38.000

derzocht: een station op de plek van het voor-

motorvoertuigen via de A28 in beide richtin-

malige station en een station bij industrieterrein

gen. De verhoogde snelweg vormt een forse

‘De Baarge’.

ruimtelijke barrière in het lint. In 2011 is de snel nogmaals verbreed tot tweemaal drie rijbanen.

Infrastructurele laag De infrastructurele lijnen zijn belangrijk ge-

Spoorlijn

weest voor de gemeente. Hierlangs zijn de

Staphorst wordt doorsneden door de spoorlijn

nederzettingen ontstaan, zowel die van de

tussen Zwolle en Leeuwarden. Tussen 1 ok-

veenontginningen als die in het Reestdal. In

tober 1867 en 15 mei 1935 had Staphorst een

beide gevallen fungeerden de oeverwallen

eigen station, een gebouw van het type SS

langs het water als basis voor bewoning. Bij de

5e klasse. Het had een hoog middendeel met

veenontginningen is die basis met bijbehorende

puntgevel, met aan weerszijden een korte even

dijkwegen enkele malen in zuidoostelijke rich-

hoge vleugel die aan de straatzijde iets en aan

ting verplaatst. De wegen ter weerszijden van

de perronzijde sterk terugsprong. De architect

het beekdal vormden definitieve ontsluitingen

van het in 1970 gesloopte stationsgebouw was

omdat het dal zelf te nat was voor wegen en

K.H. van Brederode.

bewoning. Tot in deze eeuw vielen belangrijke infrastructurele lijnen samen met het nederzet-

Er zijn verschillende plannen gemaakt om in

tingenpatroon en de verklavelingsrichtingen.

de nabije toekomst weer een station Staphorst

Langs de achtereenvolgende leidijken werd

te (her)openen. De Nederlandse Spoorwegen

gewoond en de dwarswegen tussen de slagen

stellen echter dat er te weinig reizigers gebruik

verbonden de leidijken weer met elkaar. Deze

zouden maken van het station en dat er daarom

structuur van ringvormige en radiale wegen

geen station zal komen. In opdracht van de pro-

heeft de afgelopen decennia ook als kader

vincie Overijssel si een onderzoek uitgevoerd

gefungeerd voor de verschillende dorpsuitbrei-

waaruit blijkt dat een halteplaats in Staphorst

dingen.

haalbaar is. Momenteel wordt nader bezien of


27

nederzettingenpatroon

28


Nederzettingenpatroon De eerste nederzettingen Van oorsprong werd er in de huidige gemeente

13e eeuw meerdere malen opgeschoven tot hun

Staphorst gebouwd op de oeverwallen langs

huidige plek, waar ze samen ‘De Streek’ vormen,

vruchtbare rivieren of beken. De eerste sporen

een circa 8 kilometer lang boerderijlint. Het lint

van bebouwing zijn gevonden op de hogere rug-

loopt met minder dichte bebouwing door tot het

gen langs de rivier het Zwarte Water en dateren

buurtschap Halfweg, gelegen op de rand van het

uit de 12e eeuw.

Reestdal. Punthorst ligt oostelijk van ‘De Streek’,

Het ontstaan van de gemeente Staphorst is nauw

ongeveer op de plek waar de radiale slagenverka-

verbonden met twee kloosters: het klooster Ma-

velingen in een punt bijeenkomen.

riënberg, beter bekend als Zwartewatersklooster,

Evenals Hamingen ligt IJhorst op een oeverwal

dat werd gesticht in 1233 en het klooster Dick-

en is daarom eveneens nooit verplaatst. Veron-

ninge dat in 1325 werd gebouwd aan de boorden

dersteld wordt dat de watersnood van 1170 ertoe

van de Reest. Deze kloosters werden gesticht in

heeft geleid dat de mens zich hierna definitief

een tijd dat het veen al bevolkt was maar speel-

op de hoger gelegen ‘horsten’ langs de rivier de

den vervolgens een grote rol bij de meer stelsel-

Reest heeft gevestigd.

matige ontginning van het veen en het in cultuur

Twee buurtschappen liggen onder de rook van

brengen van het Reestdal. Beide kloosters wer-

Meppel. Slingenberg is een klein boerderijlint

den na de Reformatie opgeheven en gesloopt.

langs de noordrand van de Hoogeveensche Vaart en grenst aan de gelijknamige Meppelse woon-

Drie kerkdorpen, vier buurtschappen

wijk. Leenders ligt aan de overzijde van het Mep-

De gemeente kent van oudsher drie kerkdorpen:

peler Diep en bestaat uit een brede havenkom

Staphorst, Rouveen en IJhorst en vier buurt-

en compact industrieterrein. Het kent nauwelijks

schappen: Punthorst, Halfweg, Hamingen en

bebouwing en loopt vrijwel ongemerkt over in

Slingenberg. De meeste nederzettingen zijn ont-

een industriële zone in aanleg met havenactivitei-

staan als uitvloeisel van de ontginning van het

ten en recreatievaart.

landschap. De veenontginningen en het beekdal hebben daardoor zo hun eigen dorpstypen opge-

Dorpsuitbreidingen

leverd: uitgestrekt in het veen en compact op de

Vanaf het begin van de vorige eeuw werden de

oeverwallen.

dorpen en buurtschappen geleidelijk uitgebreid,

Vlakbij het Meppelerdiep bevindt zich nog steeds

kregen een soort kern en verschillende voorzie-

het uit de middeleeuwen daterende Hamingen,

ningen. In de jaren 50/60 begon een voorzichtige

één van de eerste nederzettingen in het gebied.

kleinschalige groei in de vorm van nieuwbouw

Dit buurtschap lag aan de westkant van de eer-

rijenwoningen en de aanleg van het eerste indu-

ste ontginningsas en is daarom nooit verplaatst.

strieterrein. Deze groei werd in de jaren 70/80

Wel is het in de loop der eeuwen alleen maar

explosief doorgezet in de bouw van een groot-

kleiner geworden.

schaliger nieuwbouwwijk. Ook de voorzieningen

Aan de oostkant van de eerste ontginningsas

werden aanzienlijk uitgebreid.

zijn de dorpen Rouveen en Staphorst vanaf de


29

30


Bedrijventerreinen Buiten het bebouwingslint van Staphorst ligt aan

gaat het om de Schapendijk en de radiaal daarop

de westkant van de spoorlijn ook het bedrijven-

staande Mr. J.B. Kanlaan, Dekkersweg en Domi-

terrein De Baarge. Het heeft zich ontwikkeld van-

neesakker. Deze linten komen uit op de histori-

af de achterzijde van de Gemeenteweg tot aan de

sche Leidijk. Een afzonderlijk agrarisch lint wordt

J.J Gorterlaan, op korte afstand van de Boswach-

gevormd door de Burgemeester Van Wijngaar-

terij Staphorst. Vanaf het bebouwingslint is het

denstraat.

bedrijventerrein nauwelijks zichtbaar, vanuit het landschap uiteraard wel. Aan de overzijde van

Bebouwingslaag

het spoor wordt het nieuwe bedrijventerrein Oos-

Het nederzettingenpatroon van de gemeente

terparallelweg ontwikkeld.

wordt nog steeds bepaald door ‘De Streek’.

Niet alleen langs de spoorlijn maar ook langs

Het langgerekte dorp Staphorst/Rouveen vormt

Rijksweg A28 bevindt zich een afzonderlijk be-

de ruimtelijke drager in het gebied als dichtbe-

drijventerrein. De Esch is een typische zichtloca-

bouwd lint in een open agrarisch landschap,

tie met fronten naar de A28. De schuine doorsnij-

geflankeerd door Rijksweg A28 en de spoorlijn

ding van de snelweg is gedeeltelijk overgenomen

Zwolle-Meppel. Een tweede drager in het gebied

in de verkaveling van dit nog niet voltooide be-

is het haaks op De Streek gelegen beekdal van

drijventerrein.

de Reest met naast het dorp IJhorst het buurtschap Halfweg en het gehucht Lankhorst. Hoe-

Bebouwingslinten

wel zowel Staphorst als in mindere mate Rou-

Hoewel Staphorst en Rouveen in de loop der

veen en IJhorst ook kleine en grote uitbreidingen

eeuwen in oostelijke richting zijn opgeschoven,

kennen, bestaat de bebouwingslaag nog steeds

zijn de eerdere bebouwingslinten nooit geheel

uit dichter en dunner bebouwde linten. Zo woont

verdwenen. De wegen liggen er nog steeds en

vrijwel iedereen in de gemeente Staphorst vlakbij

ook bevinden er zich de nodige boerderijen.

het landschap. Geleidelijk wordt de driehoek in

Enkele historische linten zijn in de Kadernota

Staphorst tussen Rijksweg en spoorlijn een meer

Buitengebied zelfs aangewezen als verder te ont-

verstedelijkt vlak, haaks op de Diek. Binnen deze

wikkelen agrarische linten. Het gaat daarbij om

concentratie van woonbebouwing en bedrijvig-

de Buiten Middenweg, het noordelijk en zuidelijk

heid in het oude slagenlandschap ontstaan nieu-

deel van de Rechterensweg en de Klaas Kloos-

we mogelijkheden voor een NS-station.

terweg West en Oost en de Koezenkooiweg. Terwijl voor nieuwe boerderijen in Staphorst en Rouveen geen plaats meer is, bieden deze linten nog voldoende ruimtelijke mogelijkheden. Ook de Lankhorsterweg langs het Reestdal kan zich verder ontwjkkelen als agrarisch lint. Naast de historische linten krijgen ook enkele betrekkelijk nieuwe wegen in de omgeving van Punthorst de functie van agrarisch lint. Hierbij


31

0

32


250

500

750

1000

1250

Nederzettingen nu en straks Inzoomen Voor de kleinste nederzettingen in de gemeente

De combinatie van dergelijke elementen be-

Staphorst biedt de analyse van landschap,

paalt op ruimtelijk niveau de karakteristiek van

infrastructuur en nederzettingenpatroon vol-

elke afzonderlijke kern. Met vergelijkbare mid-

doende aanknopingspunten. Voor de dorpen en

delen worden op verschillende plekken telkens

buurtschappen wordt nader ingezoomd op de

weer andere omgevingen gecreëerd. Uiteraard

historische ontwikkeling, ruimtelijke opbouw

spelen de verschillende landschappen binnen

en het structuurbeeld.

de gemeente hierbij een belangrijke rol.

Net zoals in het buitengebied vlakken, lijnen en punten zijn te onderscheiden in de vorm van landschappen, infrastructuur en nederzettingen, kan op een lager schaalniveau voor de verschillende nederzettingen een dergelijke analyse worden gemaakt. Per kern gaat het dan om de volgende elementen: vlakken: wijken, buurten, parken, pleinen, brinken lijnen: wegen, straten, groenstroken, singels, beken, dorpsranden punten: ensembles, monumenten, (civieltechnische) kunstwerken.


33

‘De Streek’ opzichte van de weg: in Staphorst staat deze Historische ontwikkeling ‘De Streek’

vrijwel haaks op de weg terwijl deze verder

Het bebouwingslint van Staphorst en Rouveen

naar het zuiden in Rouveen onder een scherpe

wordt in de volksmond ook wel ‘De Streek’

hoek staat met de weg. Een verklaring hiervoor

genoemd. Omdat beide kerkdorpen ter hoogte

kan zijn dat de Staphorster kolonisten al verder

van de Dekkersweg bijna onmerkbaar in elkaar

veeninwaarts waren dan de Rouveners. Vanuit

overgaan en hun ontwikkeling altijd letterlijk

de oorspronkelijke ontginningsbasis is te zien

parallel heeft gelopen, worden ze hier ook als

dat de vier slagen van Staphorst in vrijwel een

één geheel beschreven. Hoewel Staphorst en

rechte lijn naar het zuidoosten lopen. De slagen

Rouveen al sinds de middeleeuwen bestaan,

van Rouveen daarentegen worden, door de

liggen ze vanwege de stelselmatige ontginning

beperkte ruimte naar achter toe, gedwongen

van het veen pas sinds het einde van de 17e

hun perceelsrichting keer op keer bij te stellen.

eeuw op hun huidige plek. Toch is de meeste

Het verschil in tempo kan samenhangen met

bebouwing nog veel jonger. De vroegste boer-

het feit dat het zand bij de Staphorster slagen

derijen werden voornamelijk uit hout en riet

dichter aan de oppervlakte lag en het veenpak-

opgetrokken om ze relatief eenvoudig naar de

ket dus dunner was dan in de omgeving van

volgende ontginningsas te kunnen verplaatsen.

Rouveen.

Van deze bebouwing uit organisch materiaal is

Ruimtelijke opbouw wonen

na vele eeuwen niets meer over. De bakstenen

‘De Streek’ wordt gekenmerkt door een groot

boerderijen dateren grotendeels uit de 18e, 19e

aantal boerderijen die niet alleen naast elkaar

en het begin van de 20e eeuw.

maar ook achter elkaar zijn gesitueerd. Dit voor

Kerken werden wel al vroeg uit steen opgetrok-

Staphorst en Rouveen karakteristieke bebou-

ken. Om die reden bleven deze meestal langer

wingspatroon komt door een unieke combinatie

in gebruik dan de boerderijen. Pas als een

van landschappelijke en sociaal-culturele om-

nieuwe ontginningsas al langere tijd bewoond

standigheden. De bewoners kennen hier van-

was, volgde uiteindelijk ook de bouw van een

ouds een sterke gemeenschapszin, die zich on-

nieuwe kerk. Zo werd de kerk van Rouveen al

dermeer uit in een honkvast karakter. Wanneer

in 1641 naar de Diek verplaatst maar volgde de

de bevolking groeit worden de kavels gesplitst

Staphorster kerk pas in 1752. Op dat moment

en verdeeld. Doordat de ruimte gaandeweg de

was de verplaatsing naar de Diek min of meer

ontginning steeds beperkter wordt zijn de ka-

voltooid. In 1952 is het te klein geworden 18e

vels op ‘De Streek’ aanmerkelijk smaller dan de

eeuwse bouwwerk vervangen door de huidige

125 meter breedte bij het begin van de ontgin-

kerk.

ning. Nieuwe boerderijen kunnen aanvankelijk nog tussen de bestaande geplaatst worden

werken/voorzieningen groen water 0

250

500

750

1000

uitbreidingsplan

34


1250

Ruimtelijke opbouw ‘De Streek’

maar al snel ontbreekt hiertoe de ruimte. Elders

Kenmerkend voor ‘De Streek’ is de boogvorm

in Nederland is in zulke situaties vaak besloten

van het lint; een directe afgeleide van de ge-

tot het stichten van een nieuwe nederzetting

kromde vorm van de ontginningsbasis. Opval-

elders maar niet in Staphorst: hier worden de

lend is de hoek van de perceelsrichting ten

nieuwe boerderijen direct achter de bestaande

gebouwd. Na de splitsing in de lengterichting

Na de tweede wereldoorlog is de bebouwde

worden de kavels nu ook in de breedte ge-

kom eerst in noordelijke richting uitgebreid,

splitst. Dit langdurige proces van vererving

tussen de parallelwegen van spoorlijn en

heeft in Staphorst geleid tot het karakteristieke

Rijksweg. Hier is achter en aansluitend aan

bebouwingslint dat op veel plekken verschil-

het bebouwingslint een woongebied ontstaan

lende rijen dik is, waarbij de achterliggende wo-

met oostelijk van de Ebbinge Wubbenlaan

ningen worden ontsloten door ‘stegen’ haaks

noordzuid gerichte straten die de kavelrichting

op de Diek.

volgen. Westelijk van deze laan is het stratenpatroon een kwart slag gedraaid vanwege de

Ruimtelijke opbouw Staphorst

nabijheid van de Rijksweg.

De min of meer haakse doorsnijding van de

De volgende uitbreidingen hebben zuidelijk van

kavelstructuur heeft de Gemeenteweg, zoals

de Gemeenteweg plaatsgevonden. Langs de

de Diek in Staphorst wordt genoemd, een ka-

spoorlijn verrees het eerste bedrijventerrein De

rakteristiek profiel gegeven dat sterk afwijkt

Baarge, later langs de Rijksweg gevolgd door

van de situatie in Rouveen. Door de regelmatig

het tweede bedrijventerrein De Esch, dat nog

gevormde koppen van de kavels staat de eerste

niet voltooid is. Tussen beide werkgebieden

tranche boerderijen op korte afstand van de

kwamen verschillende woonbuurten tot stand

wegkant. De rooilijnen lopen evenwijdig aan de

met een betrekkelijk zelfstandig stratenpatroon,

weg en de voortuinen hebben een rechthoekige

conform de stedenbouwkundige opvattingen

vorm. Doordat de Gemeenteweg weinig groene

van de betreffende periode. Deze woonbuur-

bermen heeft, is het ruimtelijk profiel relatief

ten worden van elkaar gescheiden door wegen

smal en stenig. De Diek in Staphorst heeft

evenwijdig aan de Gemeenteweg zoals de Bin-

daardoor vooral dorpse kenmerken, wat nog

nenweg, Hoogeweg en J.C. van Andelweg.

wordt versterkt door de hogere bebouwingsdichtheid van het lint.

Structuurbeeld Staphorst Het dorpse bebouwingslint van Staphorst is de

Van betrekkelijk recente datum is de centru-

afgelopen decennia geleidelijk losgelaten als

montwikkeling in Staphorst haaks op de Ge-

basis voor de verdere groei van Staphorst. In

meenteweg. Halverwege de Rijksweg en de

plaats daarvan is tussen twee relatief nieuwe

spoorlijn is rond de kruising met de Ebbinge

structuurlijnen, de 19e eeuwse spoorlijn en de

Wubbenlaan/Bergerslag hogere bebouwing

20e eeuwse snelweg, een suburbaan woon-

gerealiseerd in de vorm van appartementen

en werkgebied ontstaan. Dit driehoekige vlak

route route

boven winkels. Dit gebied sluit aan op de zui-

haaks op de Gemeenteweg loopt van het eve-

route enenrand route rand

delijk van het lint gelegen Markt en het aan de

nemententerrein in het noorden tot het zwem-

rand rand

Binnenweg gelegen gemeentehuis en bevindt

bad in het zuiden, een afstand die ongeveer

ruimte ruimte

zich ook letterlijk centraal in de driehoek waarin

even groot is als de lengte van het Staphorster

herkenningspunt herkenningspunt

de Staphorster uitbreidingen zijn ontstaan.

bebouwingslint. Door deze ontwikkeling begint

bijzonder bijzonderelement element

Staphorst geleidelijk haar karakter als lintdorp

bouwblok bouwvlak

Structuurbeeld legenda

te verliezen.


35

Ruimtelijke opbouw Rouveen De forse hoekverdraaiing ten opzichte van de kavelstructuur heeft de Oude Rijksweg, zoals de Diek in Rouveen wordt genoemd, eveneens een eigen, karakteristiek profiel gegeven. Door de onregelmatig gevormde koppen van de kavels staat de eerste tranche boerderijen op grotere afstand van de wegkant dan in Staphorst. De roolijnen staan haaks op de zijerfgrenzen en dus onder een scheve hoek ten opzichte van de weg en de voortuinen hebben de vorm van een trapezium. Doordat de Oude Rijksweg veel groene bermen heeft, is het ruimtelijk profiel relatief breed en groen. De Diek in Rouveen heeft daardoor naast dorpse ook vooral landelijke kenmerken, wat nog wordt versterkt door het voornamelijk eenzijdige bebouwingslint zuidelijk van Rouveen.

Ook Rouveen kent rond de kerk enige centrumvorming maar veel beperkter dan in Staphorst. Westelijk van het centrum heeft Rouveen haar eigen dorpsuitbreiding gekregen, gelegen tussen het Scholenland, de Korte Kerkweg en de Stadsweg. In tegenstelling tot Staphorst wordt de nieuwbouw hier begrensd door het historische wegenpatroon maar daarbinnen is verder weinig terug te vinden van de oorsponkelijke landschappelijke verkaveling. Ruimtelijke opbouw Rouveen

Structuurbeeld Rouveen legenda

Structuurbeeld Rouveen

wonen

route route

Het landelijke bebouwingslint van Rouveen is

werken/voorzieningen

route rand route enenrand

nog steeds de basis voor de ruimtelijke ontwik-

groen

rand rand

keling van het dorp. Anders dan in Staphorst

water

ruimte ruimte

zijn hier historische structuurlijnen als route

uitbreidingsplan


en randen van de uitbreiding gekozen. Omdat

bijzonder bijzonderelement element

Rouveen maar aan één zijde van het bebou-

bouwblok bouwvlak

wingslint wordt uitgebreid, blijft het karakter van lintdorp hier ook in de toekomst behouden.

36


IJhorst

Ruimtelijke opbouw wonen

Historische ontwikkeling

werken/voorzieningen

In de 15e eeuw zijn Staphorst en IJhorst één

groen

kerspel geworden, drie eeuwen later werd Rou-

water

veen daar ook aan toegevoegd. Aan het begin

uitbreidingsplan

van de 17e eeuw woonde de Hoogschout van Hasselt te IJhorst op de Esphorst. Hij was lid van de familie Keppelfox, in die tijd eigenaar van het landgoed de Esphorst. De gronden ten oosten van de Reggersweg behoorden vroeger bij IJhorst. De Reggersweg was tot omstreeks 1800 de scheiding tussen Staphorst en IJhorst, zoals blijkt uit kerkelijke archieven en een kadasterkaart van 1835. In het kerspel IJhorst hebben tussen 1600 en 1700 meerdere aanzienlijke huizen gestaan. Tegen de grens met de gemeente Avereest lag de Havezathe ‘De Pol’, bij de kerk het herenhuis ‘Tengnagel’ van de Erven Engelenberg, omstreeks 1800 behorende tot de heren Gebr. Slot, wijnhandelaren in Meppel. In de Leijen

Structuurbeeld legenda

zijn uit die tijd nog overblijfselen gevonden van

route route

grachten en lanen, behoord hebbende bij een

route rand route enenrand

kasteel van het geslacht van Munster.

rand rand ruimte ruimte

Ruimtelijke opbouw


IJhorst bestaat uit twee delen: het oude deel

bijzonderelement element bijzonder

aan de Poortsteeg/Kerkweg tegen een meander

bouwvlak bouwblok

van de Reest en een nieuwer deel zuidelijk van de Heerenweg. In het oude deel staat een in 1823 gebouwde kerk met een losstaande klokkenstoel. Het is een soort kerkerf met verschillende bouwwerken rond een open ruimte met zicht over het beekdal. Geheel anders is het nieuwe deel van IJhorst. Dat bestaat uit meerdere woonstraten ter weerszijden van de Burgemeester Van Wijngaardenstraat naar het zuiden. In deze richting sluit het dorp nauw aan op het aangrenzende


37

bosgebied. Hier bevinden zich enkele cam-

familie Bouwman. De weinige overgebleven

pings, onder andere De Witte Bergen, de Vos-

bebouwing van Halfweg is betrekkelijk losjes

senburcht en De Braamsluiper. Andere voorzie-

gegroepeerd rond de oorsponkelijke kruising

ningen komen er nauwelijks voor.

van wegen.

Structuurbeeld

Structuurbeeld

Het oude en nieuwe IJhorst hebben weinig re-

De viersprong is nu een T-kruising geworden

latie met elkaar. Het historische kerkerf is sterk

tussen de Gemeenteweg en de Lankhorster-

op de Reest georiënteerd en is alleen via de

weg/Heerenweg. Op de plaats waar deze weg

Kerkweg met het nieuwe dorp verbonden. Dit

langs het beekdal een knik maakt, liep de Ge-

heeft zich vooral zuidelijk van de Heerenweg

meenteweg vroeger door naar De Wijk, aan de

ontwikkeld en is dus juist op het aangrenzende

overzijde van de Reest. Nu loopt deze verbin-

bosgebied gericht. Beide delen worden door

ding via IJhorst.

de zuidelijke flank van het beekdal van elkaar gescheiden.

Halfweg

Historische ontwikkeling Het buurtschap Halfweg is ontstaan op een kruispunt van wegen waar een halteplaats is geweest van de postkoets die vroeger tussen Hasselt en Groningen heeft gereden. Op de Dickninger Es moest men het tolhek passeren, voor een paard en wagen deed de laatste tolgaarder voor een dubbeltje het Tolhek open. Tot 1 mei 1965 werd er tol geheven, Jan Stapel werd toen 81 jaar en is er mee gestopt.

Ruimtelijke opbouw Van de vroegere bedrijvigheid in Halfweg is niet veel meer over. De melkfabriek, bakkerij Groteboer, kruidenier De Leeuw, de smederij, beide timmerwerkplaatsen, de kuiperij, de melkventer en de korenmolen zijn verdwenen. Van de twee café’s bestaat alleen nog ‘Het Vergulde Ros’, omstreeks 1900 gebouwd door Jan Bouwman. Het wordt na ruim een eeuw nog steeds geëxploiteerd door een lid van de

38


Ruimtelijke opbouw

Punthorst

wonen werken/voorzieningen


groen

Op de hogere gronden van de Staphorster Esch

water

lagen vroeger de akkerlanden met daarachter

uitbreidingsplan

de woeste gronden van Punthorst. Dit waren de heidegebieden voor de schapen. Nadat dit gebied in de jaren 30 van de vorige eeuw werd ontgonnen is ook het buurtschap Punthorst ontstaan. Het is dus een betrekkelijk jonge woonkern waarvan alleen de naam historische betekenis heeft.

Ruimtelijke opbouw Het buurtschap ligt aan de doorgaande Mr. J.B. Kanlaan, waar deze gekruist wordt door de Schapendijk die voorbij de kruising Vijverweg wordt genoemd. De meeste bebouwing ligt als een lint aan beide kruisende wegen. Hier bevindt zich ook de school. In het noordelijke kwadrant zijn aan de Ir. Nijsinghstraat een aanStructuurbeeld legenda

tal nieuwbouwwoningen gerealiseerd.

route route route rand route enenrand

Structuurbeeld

rand rand

Punthorst is niet veel meer dan een plaatselijke

ruimte ruimte

verdichting van het losse bebouwingslint langs


de Mr. J.B. Kanlaan. De kruisende Schapendijk

bijzonderelement element bijzonder

annex Vijverweg verbindt Punthorst via de Bos-

bouwvlak bouwblok

wachterij Staphorst met IJhorst.


39

0

500

1000

1500

Slingenberg

Lankhorst

Hamingen

Halfweg

Yhorst

Staphorst

Rouveen Punthorst

Ruimtelijke opbouw wonen werken/voorzieningen groen water uitbreidingsplan

40


2000 m

Hamingen

Slingenberg



Het buurtschap Hamingen wordt voor het eerst

Het buurtschap Slingenberg ligt nog slechts

genoemd in geschriften uit 1486. Op grond

gedeeltelijk in de gemeente Staphorst. Na een

hiervan is in 1986 het 500-jarig bestaan ge-

grenscorrectie in 1996 valt het overgrote deel,

vierd. Mogelijk is Hamingen nog veel ouder en

bestaande uit enkele woonbuurten, nu onder

al in de 11e eeuw gesticht. Bij een volkstelling

Meppel. Het Staphorster gedeelte van de buurt-

uit 1748 zijn ongeveer 60 inwoners geteld. In

schap heeft nog een landelijk karakter. Het ligt

het dorp zijn onder meer een cursuscentrum en

uiteraard in de provincie Overijssel, precies op

zorgboerderijen gevestigd, waaronder een ont-

de grens met de provincie Drenthe, nabij de

wenningskliniek.

Rijksweg A32 bij het Knooppunt Lankhorst.

Ruimtelijke opbouw

Ruimtelijke opbouw

Na de sloop van een groot aantal boerderijen,

Het buurtschap wordt van de rest van de ge-

de school en een vakantiepark tijdens de ruil-

meente gescheiden door de Hoogeveensche

verkaveling van de jaren 60 van de vorige eeuw

Vaart. Door deze waterweg en de nabijgelegen

is het wegenpatroon van het gehucht gewij-

Rijksweg en spoorlijn lopen de oorsponkelijke

zigd. Sindsdien heeft Hamingen ongeveer 40

landwegen niet meer door en ligt Slingenberg

inwoners. Het heeft nu het karakter van enkele

nu wat geïsoleerd in haar omgeving.

losjes gegroepeerde boerderijen op een hoger Structuurbeeld

gelegen gebied.

Door de aanleg van de Europalaan zijn de BergStructuurbeeld

giersweg en Kastanjelaan in Slingenberg een

Doordat Hamingen enigszins terzijde van door-

soort landelijke enclave geworden met deels

gaande verbindingen is komen te liggen, lijkt

nog agrarische bebouwing.

het nu op een soort groot boerenerf. Door de ruilverkaveling is de samenhang met het landschappelijk patroon verloren gegaan.


41

0

500

1000

1500

2000 m

Concept Ruimtelijk raamwerk

42


Kernen Kernen dorpscentra dorpscentra Kernen woongebieden woongebieden dorpscentra bedrijventerreinen bedrijventerreinen woongebieden Bosch Schaffelaarsche Schaffelaarsche Bosch bedrijventerreinen Schaffelaarsche Bosch Buitengebied Buitengebied agrarisch slagenlandschap slagenlandschap Vlakken agrarisch Buitengebied bekenlandschap Kernen bekenlandschap slagenlandschap agrarisch bedrijvenlandschap Kernen KERNEN dorpscentra agrarisch bedrijvenlandschap bekenlandschap overgangszone landschap, landbouw en recreatie dorpscentra beschermd dorpsgezicht woongebieden overgangszone landschap, landbouw en recreatie agrarisch bedrijvenlandschap Veluws natuurgebied woongebieden woongebieden bedrijventerreinen Veluws natuurgebied overgangszone landschap, landbouw en recreatie stedelijke ontwikkelingszone bedrijventerreinen bedrijventerreinen Schaffelaarsche Bosch stedelijke ontwikkelingszone Veluws natuurgebied Schaffelaarsche Bosch stedelijke ontwikkelingszone Landschappelijke relicten Buitengebied BUITENGEBIED Landschappelijke relicten 1 agrarisch slagenlandschap Buitengebied agrarisch slagenlandschap Ecologische hoofdstructuur/natuur 1 agrarisch slagenlandschap Landschappelijke relicten 2 kampenlandschap agrarisch slagenlandschap agrarisch bekenlandschap Open slagenlandschap 2 kampenlandschap 1 agrarisch slagenlandschap 3 esen brinkdorpenlandschap agrarisch bekenlandschap agrarisch bedrijvenlandschap Jong ontginningslandschap 3 esen brinkdorpenlandschap 2 kampenlandschap agrarisch bedrijvenlandschap overgangszone landschap, landbouw en recreatie Houtsingellandschap De Streek 3 esen brinkdorpenlandschap Lijnen overgangszone landschap, landbouw en recreatie Veluws natuurgebied Lijnen (snel)weg primair natuurgebied Lijnen Veluws stedelijke ontwikkelingszone (snel)weg primair Lijnen weg secundair stedelijke ontwikkelingszone snelweg weg secundair (snel)weg primair tertiair Landschappelijke relicten weg primair weg tertiair secundair spoorlijn nationaal Landschappelijke relicten 1 agrarisch slagenlandschap weg secundair nationaal weg tertiair spoorlijn regionaal 1 agrarisch slagenlandschap 2 kampenlandschap spoorlijn spoorlijn regionaal nationaal 2 kampenlandschap 3 esen brinkdorpenlandschap spoorlijn regionaal Punten 3 esen brinkdorpenlandschap Punten herkenningspunt Punten Lijnen herkenningspunt herkenningspunt Punten element bijzonder Lijnen (snel)weg primair bijzonder bijzonder element element herkenningspunt station (snel)weg primair weg secundair station entree bijzonder element entree weg secundair tertiair entree station weg tertiair spoorlijn nationaal entree spoorlijn nationaal regionaal spoorlijn regionaal Punten Punten herkenningspunt herkenningspunt bijzonder element bijzonder station element 0 500 750 1000 entree250 station 0 500 750 1000 entree250

0

250

500

750

1000

Ruimtelijk raamwerk Drie lagen Vlakken, lijnen en punten vormen het raamwerk

half open landschap dankzij de hoogteverschil-

van de gemeente Staphorst. De landschap-

len en verspreide boomgroepen.

pelijke vlakken, infrastructurele lijnen en het

De grootschaliger ontwikkelingen spelen zich

patroon van nederzettingen vormen de drie

af aan de zuidzijde van het Staphorster bebou-

lagen, waaruit het gemeentelijk grondgebied is

wingslint. De zone tussen spoorlijn en Rijksweg

opgebouwd. Op elk van deze lagen vinden ver-

is een soort verstedelijkingsgebied geworden

anderingen plaats. Het landschap heeft tot hal-

met langs de randen bedrijvigheid. De nieuwe

verwege de vorige eeuw veel dynamiek gekend

woon- en werkgebieden verminderen de druk

maar kent nu een stabiele verdeling tussen een

op het historische bebouwingslint. Hier vinden

cultuur- en een aangelegd natuurlandschap,

minder zichtbare kleinschalige veranderingen

de Boswachterij Staphorst. De infrastructuur

plaats. Functiewijziging van bestaande bebou-

is met de aanleg van de A28 min of meer vol-

wing en incidentele nieuwbouw in De Streek

tooid. Ook het nederzettingenpatroon is be-

kunnen worden gezien als een breuk met het

trekkelijk stabiel. Nieuwe woongebieden zijn

verleden maar ook als een volgende stap in de

ontwikkeld buiten het bebouwingslint maar wel

levenscyclus van Staphorst en Rouveen.

rond de dopscentra van Staphorst en Rouveen. De werkgebieden zijn gekoppeld aan spoorlijn

Lijnen

en Rijksweg .

De infrastructuur binnen de gemeente Staphorst kent een lange geschiedenis. Via een fijn

Vlakken

vertakt stelsel van wegen is het gehele buiten-

Hoewel het landschap uit zeven typen bestaat,

gebied van oudsher goed ontsloten. Nieuwe

valt het ruimtelijk gezien uiteen in vier delen:

ontwikkelingen kunnen daardoor eenvoudig

het oude slagenlandschap westelijk van De

worden aangetakt op bestaande wegen. Dank-

Streek, de jonge ontginningen oostelijk ervan,

zij de aanleg en verbreding van de A28 is de

de Boswachterij Staphorst/Witte Bergen en

verkeersintensiteit binnen De Streek geen pro-

het Reestdal. De ontginningen hebben een

bleem meer en kan de oude Rijksweg worden

vlak en open landschap opgeleverd. Alleen ter

afgewaardeerd tot lokale verbinding en weer

weerszijden van De Streek krijgt het landschap

een echte Gemeenteweg worden. Bij project-

dankzij de houtsingels een half open karakter.

gewijze uitbreidingen wordt de wegenstructuur

Hierdoor zijn de bebouwingslinten op een van-

eenvoudig verder verdicht, afhankelijk van de

zelfsprekende wijze in de omgeving opgeno-

geplande functies.

men, vrijwel zonder harde randen. Een groot

1250 1250 1250

contrast met de jonge ontginningen wordt ge-

Punten

vormd door de aangelegde bosgebieden. Deze

De afzonderlijke kernen zijn in de gemeente

vormen een soort besloten eilanden met daar-

Staphorst relatief klein. De meeste bebouwing

binnen enkele open plekken met heidevelden

bevindt zich in De Streek. Dit lint kan ook wor-

en vennen. Het Reestdal ten slotte is weer een

den gezien als een verzameling punten, zoals


0

250

500

750

1000

1250

43

de kerkdorpen Staphorst en Rouveen. Deze

suburbaan woon- en werklandschap ontstaan,

hebben beide een soort centrum rond de kerk,

waarvan het uiteinde al raakt aan de J.J. Gor-

waar de bebouwing wat meer geconcentreerd

terlaan, waaraan ook het zwembad ‘De Broene

is. In Staphorst is zelfs sprake van een klein

Eugte’ ligt. Bij een verdere invulling van deze

assenkruis met winkelvoorzieningen. Verder

driehoek zal de ruimtelijke opbouw van Stap-

van deze centra af wordt de bebouwing min-

horst ingrijpend veranderen en het zwaartepunt

der dicht. In Rouveen is het lint zuidelijk van

in zuidelijke richting bebouwingslint verschui-

het centrum grotendeels slechts eenzijdig be-

ven. Een vergelijkbare ontwikkeling bij Rouveen

bouwd en richting Halfweg komen ook delen

tussen het Scholenland en de Stadsweg is veel

zonder aaneengesloten bebouwing voor. Met

kleiner van omvang en sluit meer aan bij de

de uitbreidingen bij Staphorst en Rouveen gaan

schaal van het lint.

beide dorpen qua structuur steeds meer lijken op gebruikelijke nederzettingen.

Staphorst heeft een relatief jonge bevolking en het ziet er dan ook naar uit dat de gemeente de

Ontwikkelingstendens

komende jaren nog flink zal groeien. Het is niet

In Staphorst en Rouveen vielen de infrastruc-

daarom ondenkbaar dat ‘De Streek’ een nieuwe

tuur en het nederzettingenpatroon tot voor

toekomst krijgt als langgerekt dorps woonge-

enkele decennia geheel samen in het bebou-

bied, terwijl nieuwe boerenbedrijven worden

wingslint. Relatief nieuwe infrastructuur zoals

gesticht langs de eerdere ontginningsassen. Zo

de spoorlijn en de Rijksweg waren lange tijd

leiden veranderingen in het gebruik tot behoud

zelfstandige lijnen die het lint doorkruisten

en misschien zelfs verhoging van de leefbaar-

maar verder geen eigen bebouwing met zich

heid van het historische bebouwingslint.

meebrachten. Daar is in Staphorst na de tweede wereldoorlog verandering in gekomen met de noordelijke uitbreiding tussen beide infrastructuurlijnen. Daarna vond een vergelijkbare ontwikkeling plaats zuidelijk van het lint. Zo is tussen spoorlijn en Rijksweg geleidelijk een

44


Welstandsnota


45

46


Inhoud Welstandsnota Inleiding 49

Staphorster Aanpak

57

Welstand opnieuw bezien

49

Van beschrijving naar kaartbeeld

57

Relatie met Ruimtelijke Atlas

49

Waar wel en waar geen welstandstoezicht

57

Sturen in plaats van toetsen

49

Welke welstandsregimes worden

Evaluatie 49

onderscheiden 57 Waar geldt welk welstandsregime?

57

Welstandsnota in het kort

50

Kernen 58

Afweging van belangen

50

Buitengebied 59

Objectief of subjectief?

50

Routes 59

Beeldkwaliteitplan 50 Overzicht 51

Toetsingscriteria 60 Welstandsregimes 60

Waarom Welstand

52

Beperkt welstandsregime

60

Ruimtelijke kwaliteit en beleid

52

Regulier welstandsregime

61

Belevingswaarde als invalshoek

52

Bijzonder welstandsregime

61

Beoordeling ontwerpen

52 Reclamebeleid 63

Draagwijdte Welstandstoezicht

53

Reclame en welstand

Welstand en acceptatie

53

Beeldkwaliteitplannen 63

Architectuurbeleid 53 Waardering en goedkeuring

Algemene Politieverordening

63

63

53 Colofon 64

Welstandskaart 54 Kaartbeeld 54 Welstand en bestemmingsplan!

54

Welstand of beeldkwaliteitplan?

54

Supervisie en beeldkwaliteit

55

Supervisie 55 Beeldregie 55 Van ontwerp naar beheer

55

landschap

48


infrastructuur

nederzettingen

Inleiding Welstand opnieuw bezien De gemeente Staphorst heeft behoefte aan een

keerstechnische doorsnijdingen hierin tot de

Ook voor de gemeente Staphorst is het zoeken

nieuw welstandsbeleid. Uitgangspunt daarbij is

onstuimige groei van enkele kernen. Zo krijgen

naar een nieuw evenwicht. Daarom is voor de

dat welstandstoezicht alleen moet plaatsvinden

we letterlijk een goed (kaart)beeld van de ge-

welstandsnota een opzet gekozen die relatief

waar dat door het gemeentebestuur belangrijk

meente, op basis waarvan besloten kan worden

eenvoudig kan worden aangepast. In het hoofd-

wordt gevonden. Er zijn plekken in de gemeen-

waar welke vorm van welstandsbeleid van toe-

stuk ‘Meer of minder welstand’ wordt al voor-

te waar een esthetische beoordeling niet zo

passing is.

uitgelopen op de vraag, hoe met veranderende inzichten kan worden omgegaan.

belangrijk is en de ruimtelijke dynamiek meer haar gang kan en mag gaan. Andere plekken

Sturen in plaats van toetsen

verdienen juist weer sturing of bescherming,

De gemeente Staphorst voert al jaren een ac-

bijvoorbeeld rond monumenten of bijzondere

tief ruimtelijk beleid. De ervaring hier en elders

ensembles. De keuze hiertussen vindt de ge-

leert dat vooraf sturen betere resultaten geeft

meente een politieke aangelegenheid: de vraag

dan achteraf toetsen. Het welstandsbeleid is

of en zo ja waar welstandstoezicht moet plaats-

bedoeld om de gerealiseerde ruimtelijke kwa-

vinden moet in de gemeenteraad aan de orde

liteit voor langere tijd te behouden. Dat is iets

worden gesteld. Het beleid is daarbij gericht

anders dan bevriezen, want bouwwerken zijn

op effectiviteit en deregulering: voor minder

in de eerste plaats bedoeld om te gebruiken.

bouwaanvragen een welstandstoets gebaseerd

Uiteraard staan ontwerp en beheer niet los van

op minder en duidelijker regels.

elkaar: wat met soms grote inspanning gerealiseerd is, verdient niet alleen goed onderhoud

Op de vraag hoe eventueel welstandstoezicht

maar soms ook bescherming via ruimtelijk

zou moeten plaatsvinden wordt hier al een

beleid, waartoe ook het welstandsbeleid wordt

voorlopig antwoord geformuleerd: niet door

gerekend.

te omschrijven hoe het gebouw moet worden maar door aan te geven waarop de welstands-

Evaluatie

commissie (of dorpsbouwmeester) haar beoor-

Nieuw beleid moet altijd op haar uitkomsten

deling van het ontwerp moet baseren.

worden getoetst. Geldt voor welstand dat minder ook beter is? Qua bemoeienis wel, qua

Relatie met Ruimtelijke Atlas

resultaten weten we dat nog niet. Vele middel-

Voor u ligt geen klassieke welstandsnota met

eeuwse steden zijn zonder welstandstoezicht

objectgerichte en gebiedsgerichte criteria maar

tot stand gekomen en in de renaissance had

een uitwerking van de Ruimtelijke Atlas voor de

men aan eenvoudige ‘keuren’ voldoende om

gemeente Staphorst. In deze atlas met beknop-

prachtige stadsgezichten te bouwen. Daarte-

te toelichtingen wordt vooral met kaartbeelden

genover staat dat Nieuw Zuid in Amsterdam

gewerkt. Deze laten ontstaan en ontwikkeling

zonder de toenmalige, vasthoudende schoon-

van de gemeente zien. Van de oorspronkelijke

heidscommissie nooit dat mooie, samenhan-

landschappelijke patronen en de latere ver-

gende stadsdeel was geworden.


49

Welstandsnota in het kort Afweging van belangen Het ruimtelijke toetsingsbeleid van de gemeen-

jectiveren. Dat leidde tot veel criteria maar lang

te Staphorst maakt een afweging tussen het

niet altijd tot objectiviteit. De ‘waarom’ vraag

privé en het algemeen belang. In algemene ter-

kan altijd weer gesteld worden en in deze wel-

men: wanneer het algemeen belang niet wordt

standsnota accepteren we dat: over smaak valt

geschaad, wordt het privé belang gehonoreerd.

kennelijk te twisten. Wel wordt precies aange-

Dat geldt bijvoorbeeld voor de vergunningvrije

geven waarop binnen een bepaald welstands-

bouwwerken, ruimtelijke ingrepen die zonder

regime beoordeeld wordt. Een deskundige wel-

tussenkomst van de (gemeentelijke) overheid

standscommissie en een vakbekwame architect

mogen worden opgericht.

moeten er vervolgens samen zien uit te komen. Daarbij gaat het niet om mooi of lelijk, maar om

Voor een bepaalde categorie bouwwerken

zaken zoals compositie, schaal, maat, ritme,

gelden gemeentelijke sneltoetscriteria. Indien

verhoudingen, materialen, kleuren, kortom:

voldaan wordt aan deze criteria vindt er geen

over ontwerpen.

welstandtoets plaats. Zie hiervoor ook het laatste hoofdstuk van deze nota. Pas bij grotere

Beeldkwaliteitplan

bouwwerken geldt niet alleen de technische

Voor ontwikkelingen waarbij de ruimtelijke

maar ook de esthetische beoordeling, de wel-

en/of functionele structuur verandert, biedt

standstoets.

de welstandsnota geen soulaas, omdat het

In de gemeente Staphorst worden vier wel-

raamwerk hier niet meer of nog niet aanwezig

standsregimes onderscheiden: welstandsvrij,

is. Voor deze ruimtelijke ingrepen wordt in de

beperkt, regulier en bijzonder, met een oplo-

regel een stedenbouwkundig plan gemaakt,

pende reeks toetsingscriteria. De welstands-

waarin de nieuwe structuur wordt vastgelegd.

commissie of dorpsbouwmeester beoordeelt

Daarnaast is een beeldkwaliteitplan nodig,

- behalve in de welstandsvrije gebieden - de

liefst in combinatie met supervisie. In zo’n

gevolgen van de ruimtelijke ingreep voor de

beeldkwaliteitplan wordt vooruitgelopen op de

kwaliteit van de openbare ruimte, het algemene

nieuwe structuur en aangegeven hoe de be-

belang. Het nieuwe of aangepaste bouwwerk

bouwing een plaats moet krijgen in het nieuwe,

moet niet alleen aan de toegestane afmetingen

stedenbouwkundig plan. Het gaat dan om voor-

conform het bestemmingsplan voldoen, maar

af sturen op ruimtelijke kwaliteit, de welstands-

ook aan ‘redelijke eisen van welstand’, zoals dat

nota staat tijdens de realisatie even ‘buiten

vroeger omschreven werd.

spel’. Daarna moet het welstandsregime voor deze gebieden worden bepaald. De gemeente

Objectief of subjectief?

Staphorst huldigt het standpunt dat via een

Welstandseisen klinken subjectief en zijn dat

beeldkwaliteitplan ontwikkelde uitbreidingen

ten dele ook. In de vorige welstandsnota is

bijvoorbeeld de eerste tien jaren na voltooiing

geprobeerd om dit subjectieve oordeel te ob-

welstandsvrij zullen zijn. wonen

50


werken

Overzicht Hieronder zijn de verschillende vormen van

Welstandsvrije gebieden

ruimtelijke toetsing kort samengevat. Voor de

voor deze gebieden gelden zelfs geen snel-

vergunningvrije bouwwerken, bouwwerken die binnen de sneltoetscriteria vallen en bouwwerken in de welstandsvrije gebieden, is in ieder

toetscriteria alleen van toepassing op zorgvuldig geselecteerde plekken.

geval geen welstandstoetsing vereist. Bij wet is vastgelegd voor welke categorieën bouw-


werken geen omgevingsvergunning nodig is.

voor deze gebieden gelden wel de sneltoets-

Op deze bouwwerken kan de gemeente geen invloed uitoefenen in het kader van welstandstoetsing. Ruimtelijke ingrepen die een nieuwe

criteria alleen van toepassing buiten het ruimtelijk raamwerk.

structuur met zich meebrengen in gebieden met een beeldkwaliteitplan vallen ook buiten


de welstandstoetsing, omdat de welstandsnota

ook voor deze gebieden gelden de sneltoets-

hierin nog niet heeft kunnen voorzien.

criteria van toepassing binnen het ruimtelijk raam-

Vergunningvrije bouwwerken

werk.

een categorie van kleinere bouwwerken bij met name woningen, behalve in het


beschermd dorpsgezicht

vanaf dit regime zijn sneltoetscriteria niet meer

onder bepaalde voorwaarden ook toegestaan bij bedrijven en andere bouwwerken waar het geldende bestemmingsplan dit toe-

mogelijk van toepassing in (zeer) waardevolle gebieden binnen het ruimtelijk raamwerk.

laat zijn er ruime mogelijkheden om zonder omgevingsvergunning te bouwen wel is een excessenregeling van toepassing geldt vooral aan de achterkanten van wonin-

Beeldkwaliteitplannen en supervisie vallen buiten het bestek van het ruimtelijk raamwerk en dus ook buiten de welstandsnota ruimtelijke transformaties in de vorm van her-

gen vooral van belang voor particulieren.

structureringsprojecten en uitbreidingen.

Sneltoetscriteria hebben betrekking op kleinere bouwprojecten zoals dakkapellen en aan- en uitbouwen bij woningen, agrarische bebouwing en kleine woningen in het buitengebeid alleen geldend binnen het beperkte en reguliere welstandsregime.

voorzieningen

verkeer


51

Waarom Welstand Ruimtelijke kwaliteit en beleid De overheid heeft ruimtelijke kwaliteit ruim 20 jaar geleden als beleidsconcept omarmd, zo staat in de publicatie Landschap NH, uitgegeven in 2007 door WZNH adviescommissie voor

belevingswaarde: identiteit, diversiteit, herkenbaarheid toekomstwaarde: uitbreidbaar, aanpasbaar,

wachten. Ze leiden ook lang niet altijd tot ruimtelijke kwaliteit.

flexibel. Beoordeling ontwerpen

ruimtelijke kwaliteit te Alkmaar. In de 4e Nota Ruimtelijke Ordening uit 1988 wordt de beteke-

Belevingswaarde als invalshoek

Het is belangrijk dat architecten en plantoet-

nis van ruimtelijke kwaliteit als volgt beschre-

Het begrip ruimtelijke kwaliteit heeft dus een

sers in hun eigen rol blijven. Daarom moeten

ven: ‘Méér kwaliteit is van groot belang voor

lange geschiedenis en dankt haar bestaan mis-

criteria niet formuleren hoe iets moet worden

vele beleidsterreinen. Ook het ruimtelijk beleid

schien wel aan haar subjectieve karakter. Door

ontworpen maar waarop bij de beoordeling ge-

zelf levert een eigen bijdrage aan de kwaliteit

het concreet te maken zou het begrip haar la-

let wordt. Zo kan een gesprek ontstaan tussen

van ons stedelijk en landelijk gebied. Het ruim-

ding verliezen en wordt het onbruikbaar. Daar-

architect(en) en degene(n) die de welstands-

telijk beleid is erop gericht de gebruikswaarde

om kunnen we kennelijk goed leven met het

toets uitvoeren over wat de essentie is van een

van een gebied te vermeerderen, de belevings-

ontbreken van een harde definitie. We herken-

opgave op een bepaalde plek, wat de betekenis

waarde te verhogen en de toekomstwaarde te

nen ruimtelijke kwaliteit heus wel, vaak zonder

is voor de gemeente Staphorst in het algemeen

vergroten. De concrete invulling van die ruimte-

het duidelijk onder woorden te kunnen bren-

en de specifieke locatie in het bijzonder. Door

lijke kwaliteit zal daarbij van geval tot geval ver-

gen. Daarom is het ook zo lastig om bij nieuwe

ruimte te bieden aan ontwerpers, wint het ad-

schillen’. In de Nota Ruimte uit 2004 wordt deze

plannen de gewenste ruimtelijke kwaliteit te

vies van welstand aan kracht.

stellingname weer herhaald.

benoemen, er is immers nog niets te ervaren.

De door de gemeente gewenste transparantie

Daarmee is wel gezegd wat de rijksoverheid

bepaalt alleen waarop wordt getoetst, niet wat

met ruimtelijke kwaliteit beoogt maar niet wat

Bij het bereiken van ruimtelijke kwaliteit heeft

een architect zou moeten ontwerpen. Dat vergt

het begrip nu precies inhoudt. Toch is dat vol-

het welstandstoezicht een belangrijke functie.

van de welstandscommissie wel wat meer

gens genoemde publicatie geen echt probleem.

Haar betekenis heeft vooral betrekking op het

dan het checken van de welstandsnota. Het

De schrijvers verwijzen naar Vitruvius, die in

onderdeel belevingswaarde van ruimtelijke

debat met de ontwerper wordt weer belangrijk

de eerste eeuw voor Christus met een verge-

kwaliteit. Vergeleken met gebruiks- en toe-

en daarmee het vakmanschap en de overtui-

lijkbare driedeling van ruimtelijke kwaliteit is

komstwaarde is de term belevingswaarde weer

gingskracht van de beoordelaar. Dit alles ten

gekomen:

de minst meetbare en daardoor meest subjec-

behoeve van belevingswaarde en meer in het

utilitas: bruikbaarheid, doelmatigheid

tieve. Daarmee heeft men het in het verleden

algemeen: ruimtelijke kwaliteit.

venustas: schoonheid

soms moeilijk gehad, omdat welstandstoetsen

Binnen het overheidsstreven naar ruimtelijke

firmitas: stevigheid, duurzaamheid.

als willekeurig en daarmee het welstandstoe-

kwaliteit houdt welstandstoezicht zich dus

zicht als willekeur werden gezien, wat soms

vooral bezig met belevingswaarde. Goede op-

Deze verdeling komt goed overeen met de ma-

trouwens ook het geval was. Als reactie heeft

drachtgevers en kritische gebruikers maken

nier waarop, nog steeds volgens de publicatie

men geprobeerd om de toetsing door welstand

zich van nature eerder druk over beide andere

van WZNH, ruimtelijke kwaliteit in Nederland

te concretiseren door aspecten te benoemen

aspecten, de gebruiks- en toekomstwaarde. De

operationeel wordt gemaakt:

waarop beoordeeld wordt. Vaak heeft men de

architect die het geheel met elkaar in verband

gebruikswaarde: functioneel, doelmatig bereik-

verleiding echter niet kunnen weerstaan om bij

moet brengen kan zich door een welstands-

de criteria tevens de oplossingen aan te dra-

commissie dus zeer gesteund voelen.

baar

gen. Op dergelijke subjectieve invullingen zitten

52

opdrachtgevers en ontwerpers terecht niet te


Draagwijdte Welstandstoezicht Welstand en acceptatie Met het welstandsregime geeft het gemeente-

wat nog net voldoende wordt geacht. Verkeerd

bestuur aan, waar zij met Staphorst, de overige

welstandstoezicht kan zelfs fnuikend zijn voor

kernen en het buitengebied naar toe wil, wat

kwaliteit, omdat bijvoorbeeld via conservering

zij de moeite van het behouden of beschermen

op veilig wordt gespeeld of normatief wordt

waard vindt en op welke plekken haar burgers

geopereerd, zonder oog voor nieuwe ontwik-

meer vrijheid van handelen wordt toegestaan.

kelingen.

Deze keuze vormt de politieke component van het welstandsbeleid.

Waardering en goedkeuring

De maatschappelijke kant van het welstandsbe-

Welstandstoezicht en een goedkeuring op ba-

leid is de zekerheid die burgers eraan kunnen

sis van ‘redelijke eisen van welstand’ zijn dus

ontlenen. Ondanks de algemene ergernis bij

niet synoniem met een goed resultaat. Veel

burgers over de welstandstoets realiseert men

nu matig beoordeelde plannen uit het verle-

zich terdege dat men er ook persoonlijk belang

den hebben immers ooit wel een goedkeuring

bij kan hebben. Terwijl men zich stoort aan het

van een welstandscommissie gekregen. Dat is

commentaar op een eigen initiatief is men maar

geen verwijt aan het welstandstoezicht maar

wat blij, dat de buren niet zomaar alles mogen

een gevolg van zowel de beperkte invloed van

bouwen. Het uitzicht op de omgeving en de

de welstandstoets als van veranderingen in

waarde van het eigen onroerend goed worden

waardering voor stromingen in architectuur en

zeer belangrijk gevonden. Veel burenruzies

stedenbouw.

gaan immers over schuttingen en aan- en uit-

Met hoeveel dedain wordt er tegenwoordig niet

bouwen.

gesproken over de ‘bloemkoolwijken’ uit de jaren 70, die weer een kritische reactie waren

Architectuurbeleid

op de massawoningbouw uit het decennium

Wat kan men van welstand verwachten? Het

daarvoor? Dat relativeert in ieder geval het ab-

welstandstoezicht maakt van slechte ontwer-

solute belang van een esthetische beoordeling

pen geen goede. Wel kan de welstandscom-

op de langere termijn. Ook omgekeerd kan na

missie of dorpsbouwmeester de grootste mis-

een periode van kritiek weer een moment van

sers terugwijzen tot ze min of meer acceptabel

waardering aanbreken.

zijn geworden. Hij kan architecten soms met

Als we architectuurhistorici mogen geloven

raad en daad terzijde staan en ze de helpende

heeft het zo’n 50 jaar nodig om ruimtelijke kwa-

hand bieden. De keuze voor een vakbekwame

liteit te herkennen. De goede plannen uit de

architect is natuurlijk een betere oplossing voor

jaren 70 gaan we dus weer tegemoet zien en

een goed resultaat. Een hierop gericht architec-

daarna ook die uit de 80. En inmiddels weten

tuurbeleid is dan ook zeer belangrijk. Welstand

we wat de kwaliteiten van de jaren 50 en 60

is in ieder geval geen garantie voor hoge kwa-

zijn.

liteit, het bepaalt slechts de ondergrens voor


53

Welstandskaart Kaartbeeld Een welstandskaart is een goed middel om

Een goed ruimtelijk beleid en hierop afge-

het welstandsbeleid vorm te geven: een over-

stemde bestemmingsplannen vormen de beste

zicht waar wel en waar geen welstandsbeleid

basis voor het welstandsbeleid op hoofdlijnen,

van toepassing is. De keuze hiervoor wordt

omdat in het bestemmingsplan de bebouwings-

gemotiveerd vanuit de kwaliteiten die in de

vlakken, bouwenveloppen en/of bouwvolumes

Ruimtelijke Atlas zijn genoemd. Tijdrovende

worden vastgelegd. Op plekken waar niet ge-

gebiedsbeschrijvingen zijn niet meer nodig, het

bouwd mag worden, geldt natuurlijk ook geen

welstandsbeleid krijgt een algemene onderbou-

welstandstoezicht.

wing op structuurniveau, het raamwerk van de gemeente Staphorst, dat ook voor andere doel-

Welstand of beeldkwaliteitplan?

einden geschikt is.

Er zijn altijd situaties denkbaar waarbij de

Welstand wordt op deze manier een kwestie

vraag kan worden gesteld of de welstandsnota

van keuzes op hoofdlijnen als onderdeel van

voldoende basis biedt voor toetsing of dat er

het ruimtelijk beleid. Met dit beleid geeft de

toch minimaal een beeldkwaliteitplan gewenst

gemeente aan op welke plekken de ruimtelijke

is. Wanneer het bestemmingsplan de veran-

kwaliteit een algemeen belang vertegenwoor-

deringen mogelijk maakt, is in principe de

digt. Op andere plekken wordt daarentegen

welstandsnota van toepassing, ook al is in het

meer ruimte gegeven aan het particuliere be-

verleden geen beeldkwaliteitplan opgesteld.

lang van bewoner en eigenaar. Bij de afweging

Wanneer wordt vooruitgelopen op een nieuw

tussen openbaar en privé belang wil het be-

bestemmingsplan moet bij grotere opgaven

stuur meer ruimte geven aan initiatieven van de

wel een beeldkwaliteitplan worden gemaakt.

inwoners van de gemeente.

De vraag is dus: wat is groot? Voor deze welstandsnota is dat allereerst: een duidelijke af-

Welstand en bestemmingsplan!

wijking van de context, zoals een wijziging van

De welstandskaart blijft in principe beperkt tot

ruimtelijke structuur van een locatie. Kortom,

de bestaande situatie. Grote afwijkingen van de

zodra het stratenpatroon verandert zou de wel-

stedenbouwkundige structuur kunnen niet door

standsnota voor de betreffende locatie buiten

het welstandsbeleid worden gelegitimeerd, ook

werking moeten worden gezet.

al zou de ruimtelijke kwaliteit hierdoor verbeteren. Hiervoor is een structuurvisie, ontwikkelingsplan, stedenbouwkundig plan of bestemmingsplan met haar juridische bescherming vereist, vaak gecombineerd met een beeldkwaliteitplan.

54


Supervisie en beeldkwaliteit Supervisie Grotere herstructureringsplannen en nieuw-

activiteiten te benoemen. Bij supervisie kan

ring krijgen zodat hiervoor geen beleid meer

bouwprojecten moeten plaatsvinden binnen

bijvoorbeeld een onderscheid worden gemaakt

nodig is. Na enkele jaren maakt de ontwikke-

het kader van een stedenbouwkundig plan

in drie opeenvolgende niveaus van regie:

lingsfase plaats voor de beheerfase. Dan kan

en beeldkwaliteitplan. Wanneer tot zulke ste-

hoge beeldregie: langs belangrijke ontslui-

welstandstoezicht een belangrijke rol spelen

vige ingrepen in dorp of buitengebied wordt

tingen en parkzones, in het oog springende

bij de handhaving en het behoud van eerder

besloten, moet voor een dergelijk gebied een

hoeken, aan representatieve pleinen en op

bereikte ruimtelijke kwaliteiten. Tenminste als

supervisor worden aangesteld die de kwaliteit

zichtlocaties langs de snelweg

de gemeente dat behoud belangrijk vindt, een

bewaakt. In plaats van één persoon kan ook

middelhoge beeldregie: langs secundaire ont-

vraag die zij zich regelmatig zal moeten stellen.

een kwaliteitsteam worden ingesteld onder lei-

sluitingen, aan buurtpleinen en plantsoenen en

Vanuit een andere invalshoek kan ook worden

ding van bijvoorbeeld de dorpsbouwmeester. In

op bedrijventerreinen

gekozen voor minder gemeentelijke bemoeienis

deze persoon kunnen supervisie en welstands-

lage beeldregie: langs tertiaire ontsluitingen,

en ruimte worden gegeven aan initiatieven van

toets prima gecombineerd worden.

binnen woongebieden en op industrieterrei-

bewoners middels het welstandsvrij verklaren

In ieder geval moet bij grote transformaties

nen.

van nieuwe woongebieden.

het reguliere welstandsbeleid tijdelijk buiten werking worden gesteld, omdat een duidelijk

Getrapte beeldregie biedt de mogelijkheid om

kader in de vorm van een welstandsnota hier-

accenten te leggen waar deze nodig zijn en

voor ontbreekt. Zodra de plannen gerealiseerd

ruimte te bieden waar dat mogelijk is. Het is

zijn wordt de dorpsplattegrond aangepast en

dus ook een middel om het ruimtelijk beleid

kan door het gemeentebestuur vervolgens het

vorm te geven: de vraag waar overheidsbe-

welstandsregime worden bepaald. Vanaf dat

moeienis wel en waar juist minder of misschien

moment heeft het beeldkwaliteitplan haar bete-

wel helemaal niet gewenst is. Datzelfde zou

kenis verloren, behalve wanneer hierin bijvoor-

kunnen gelden voor het welstandstoezicht in

beeld ook voorstellen voor het beheer worden

het algemeen en past ook in het Staphorstse

gedaan.

streven om welstand te beperken tot waar het beslist nodig is. Beter geformuleerd: waar je

Beeldregie

welstand als onderdeel van het ruimtelijk beleid

De belevingswaarde waar welstandstoezicht

goed kunt gebruiken.

zich mee bezighoudt, komt vooral tot uitdrukking in het ruimtelijk beeld, datgene wat van de

Van ontwerp naar beheer

bebouwing en de tussengelegen ruimte waar-

De grote ontwikkelingsprojecten kunnen het

neembaar is. Wanneer de architect de produ-

bij een gedegen supervisie goed zonder wel-

cent is van het ruimtelijk beeld, ziet een even-

standtoezicht stellen. In het ontwerptraject

tuele dorpsbouwmeester zichzelf graag als de

bestaat ook de mogelijkheid om opties te ont-

regisseur ervan. Daarin vertoont zijn taak grote

wikkelen voor bijvoorbeeld uit- en aanbouwen,

overeenkomsten met die van stedenbouwkun-

serres, dakkapellen, dakopbouwen, carports,

dige supervisoren bij grotere transformaties.

bergingen, tuinafscheidingen en garages. Deze

Beeldregie is dan ook een goede term om de

kunnen op voorhand een welstandsgoedkeu-


55

0

500

1000

1500

2000 m

welstandskaart

56


Staphorster Aanpak Van beschrijving naar kaartbeeld

Welke welstandsregimes worden onder-

en de afzonderlijke kernen. Zo kunnen verschil-

Het ruimtelijk raamwerk van de gemeente en

scheiden

len in beleid voor het buitengebied en de ker-

de stedenbouwkundige typologieën van de

Bij het welstandsbeleid wordt een onderscheid

nen doorklinken in het welstandsbeleid.

belangrijkste nederzettingen bieden een kader

gemaakt tussen verschillende welstandsregi-

voor de bepaling van welstandsgebieden en

mes. Hoeveel regimes gewenst zijn, kan zowel

De vlakken, lijnen en punten keren ook weer

welstandsregimes. Op basis van de kaartenat-

bestuurlijk als inhoudelijk worden beargumen-

terug in het welstandsbeleid. Zo kunnen vlak-

las en de hieruit afgeleide welstandskaart kan

teerd. In de gemeente Staphorst worden een

ken hetzelfde regime krijgen als de ernaast

het college van B&W met de gemeenteraad

vrij, beperkt, regulier en bijzonder welstandsre-

gelegen lijnen, bijvoorbeeld de randen van het

vaststellen, welke welstandsregimes worden

gime onderscheiden (voorstel!). Daarbij wordt

vlak of de routes erlangs, maar dat hoeft niet

onderscheiden en voor welk gebied welk wel-

als volgt getoetst:

per se. Terwijl bijvoorbeeld bedrijventerreinen

standsregime geldt.

welstandsvrij: voor deze gebieden geldt geen

welstandsvrij zijn, krijgen belangrijke randen

Waar wel en waar geen welstandstoezicht De keuze is gemaakt om vooral op welstand te

beoordeling (meer) door de welstandscommis-

langs de Rijksweg of belangrijke routes erdoor-

sie

heen wel degelijk een welstandsregime. Ook

beperkt welstandsregime: het gebouw of

een belangrijk punt zoals een kerktoren in een

toetsen in gebieden die deel uitmaken van het

object in relatie tot haar omgeving, de steden-

woonwijk kan als herkenningspunt heel goed

ruimtelijk raamwerk, deze zijn immers karakte-

bouwkundige benadering

onder een hoger welstandsregime vallen dan

ristiek voor de gemeente Staphorst en spelen

regulier welstandsregime: het gebouw in haar

een belangrijke rol in het ruimtelijk beleid. Sa-

omgeving maar ook als zelfstandig object, de

mengevat zou het welstandsbeleid dan betrek-

architectonische benadering

king hebben op: het ruimtelijk raamwerk: de verschillende land-

de omgeving.

Gebieden in ontwikkeling binnen en buiten de

bijzonder welstandsregime: ook nog de details

bebouwde kom waarvoor een beeldkwaliteit-

van het gebouw, de esthetische benadering.

plan geldt, vallen niet onder het welstandsbeleid, met uitzondering van bestaand stedelijk

schappen in het buitengebied en de lange lijnen door het landschap, zoals de historische

Het verschil tussen de welstandsregimes waar

gebied. Zolang als een uitbreidings- of her-

verbindingen en Rijksweg A28

de dorpsbouwmeester zich mee bezighoudt

structureringsgebied nog niet voltooid is, gel-

is dus niet een kwestie van streng, strenger,

den hiervoor de kwaliteitseisen of richtlijnen uit

wingsvlakken van dorpscentra, woonwijken

strengst maar van een beoordeling op één,

het beeldkwaliteitplan of stedenbouwkundig

en bedrijventerreinen, zoals de dorpsranden

twee of maximaal drie schaalniveaus: omge-

plan. Na afronding moet door de gemeente-

aan het open landschap, de belangrijke routes

ving, gebouw en detail. Afhankelijk van de situ-

raad besloten worden welk welstandsregime

door de bebouwde kommen en het beschermd

atie wordt een welstandsregime gekozen dat

voor dit gebied wenselijk is. Hiervoor hoeft in

dorpsgezicht in het bijzonder

overeenstemt met de aanwezige kwaliteiten.

principe alleen de welstandskaart te worden

de nederzettingen: de randen van de bebou-

Welstandregimes bijzondere bebouwing: de punten van of plekbijzonder ken rond monumenten, kunstwerken of bijbijzonder regulier zondere architectuur, zoals de kerktorens en regulier beperkt beperkt molens. vrij welstandsvrij Voor de dorpen binnen de gemeente geldt dat beeldkwaliteitplan van kracht (geen welstandsregime) beeldkwaliteitplan van kracht binnen de bebouwde kommen weer dezelfde

gewijzigd. Daarnaast moeten de nieuwe ont-

Welstandsregime

Waar geldt welk welstandsregime?

wikkelingen ook regelmatig in de ruimtelijke

In het volgende overzicht wordt aangegeven

atlas worden vastgelegd, zodat deze up-to-date

voor welke plekken een beperkt, bijzonder of

blijft. Dat betekent dat gerealiseerde plannen

regulier welstandsregime wordt voorgesteld.

door de gemeente of de topografische dienst in

De rest is in principe welstandsvrij. Er wordt

de digitale ondergrond moeten worden opge-

verdeling in lijnen, vlakken en punten kan wor-

een onderscheid gemaakt tussen het landelijk

nomen en dat de ruimtelijk raamwerkkaart en

den gemaakt.

gebied van de gemeente Staphorst als geheel


0

1000

2000

3000

4000

57

de welstandskaart op deze onderdelen moeten

Bijzonder regime (voorstel!)

worden aangepast.

Dit regime blijft voornamelijk beperkt tot de meest karakteristieke delen van de bebouwde

Kernen

kommen. Onder het bijzonder regime vallen de

In de kernen vinden de meeste bouwactivi-

bebouwingslinten van Staphorst en Rouveen.

teiten plaats. Naast nieuwbouw bestaan deze

Deze omvatten de oudste delen van beide dor-

steeds vaker uit grotere en kleinere herstruc-

pen waar zich ook de vele rijks- en gemeente-

tureringsprojecten. Ook de beide bedrijven-

lijke monumenten bevinden. Cultuurhistorie is

terreinen in Staphorst worden tot de kernen

een belangrijke reden om voor een bijzonder

gerekend. De relatie tussen monumenten en

regime te kiezen. Vanwege het bijzondere ka-

welstandsbeleid maakt in de gemeente Stap-

rakter hebben daarom ook het oorspronkelijke

horst ook deel uit van het erfgoedbeleid, dat

kerkdorp IJhorst en het historische buurtschap

overigens nog in beweging is.

Hamingen een bijzonder regime gekregen.

Monumenten (voorstel!)

Regulier regime (voorstel!)

Rijksmonumenten zijn beschermd in het kader

Onder het reguliere regime vallen enkele min-

van het rijksbeleid en dankzij de aanwijzing

der opvallende uitbreidingen van Staphorst,

tot beschermd dorpsgezicht. Deze aanwijzing

Rouveen en IJhorst maar ook het buurtschap

beschermt ook de omgeving van de rijksmonu-

Slingenberg. De naoorlogse uitbreidingen van

menten, waarin zowel gemeentelijke monumen-

Staphorst en Rouveen hebben weinig relatie

ten, karakteristieke panden als statusloze pan-

met het bebouwingslint. De uitbreiding van

den kunnen liggen. Gemeentelijke monumenten

IJhorst ligt zelfs op enige afstand van het oor-

met hun directe omgeving zouden allemaal

spronkelijke kerkdorp.

onder het bijzondere regime kunnen worden gebracht. In dat geval zou de aanwijzing tot ge-

Beperkt regime (voorstel!)

meentelijk monument kunnen vervallen, wat tot

Binnen de kernen zijn er nog geen gebieden

een vereenvoudiging van het erfgoedbeleid zou

opgenomen met een beperkt regime.

kunnen leiden. Het interieur van gemeentelijke monumenten valt daarmee overigens buiten de

Welstandsvrij (voorstel!)

bescherming. Ook vervalt het ruimtelijke on-

Voor bedrijventerrein De Baarge is een beeld-

derscheid tussen gemeentelijke monumenten,

kwaliteitplan in voorbereiding ten behoeve van

karakteristieke panden en statusloze panden

de herstructurering van het gebied. Voor De

binnen het bijzonder regime.

Esch en haar toekomstige uitbreidingen en het

In een gebied met een regulier regime kunnen

nieuwe bedrijventerrein Oosterparallelweg zijn

gemeentelijke monumenten als object een bij-

eerder al beeldkwaliteitplannen vervaardigd.

zonder regime krijgen en ontstaat er weer een

De bedrijventerreinen worden na voltooiing in

verschil met de karakteristieke en statusloze

principe welstandsvrij, nadat ze op basis van

bouwwerken. Rijksmonumenten houden in dit

een beeldkwaliteitplan zijn ontwikkeld en ge-

geval echter wel hun beschermde status.

realiseerd. Alleen de randen langs belangrijke landschappen en routes vallen onder een welstandsregime.

58


kernen

Buitengebied Het buitengebied kent haar eigen, agrarische,

kunnen deze wegen een hoger welstandsregi-

recreatieve en natuurlijke ontwikkelingen. De

me krijgen. In open en half open landschappen

meeste ruimtelijke mogelijkheden worden ge-

is dat eerder nodig dan in besloten landschap-

boden in het open slagenlandschap en jonge

pen, waar het zicht door de dichtere beplanting

ontginningenlandschap, waar sprake is van

in de regel beperkt is. Door wegen een eigen

herstructurering en schaalvergroting gericht op

welstandsregime te geven wordt bewust reke-

versterking van de intensieve landbouw.

ning gehouden met de waarneming van bouwwerken vanaf de verschillende wegtypen in

Bijzonder regime (voorstel!)

hun omgeving. Daarbij wordt een onderscheid

Dit regime blijft beperkt tot de meest karakte-

gemaakt tussen wegen door de bebouwde

ristieke delen van het buitengebied, het Reest-

kom en in het buitengebied. Omdat er geen

dal aan de noordzijde en De Olde Maten aan

bijzonder welstandsregime langs wegen in de

de westzijde van de gemeente. In het Reestdal

gemeente voorkomen, blijft dit regime hier bui-

vormt ook de erfbebouwing een kenmerkend

ten beschouwing. De beide andere welstands-

onderdeel van het landschap.

regimes worden gebruikt om een onderscheid te kunnen maken in de breedte van de betref-

Regulier regime (voorstel!)

fende zones (voorstel!):

Onder het regulier regime valt een voor de ge-

regulier welstandsregime buiten bebouwde

meente Staphorst relatief bijzonder landschap, het houtsingellandschap De Streek. Dit landschapstype komt voor aan zowel de noordwestals de zuidoostzijde van het bebouwingslint.

kom: 200 meter regulier welstandsregime binnen bebouwde kom: 100 meter beperkt welstandsregime buiten bebouwde kom: 100 meter

Beperkt regime (voorstel)

beperkt welstandsregime binnen bebouwde

Hieronder valt het open slagenlandschap en

kom: 50 meter.

het jonge ontginningen landschap. Het gaat om open agrarische gebieden met overigens be-

Het gaat bij de gehanteerde maten in principe

perkte bouwmogelijkheden. Langs de voorma-

om de eerste tranche bebouwing vanaf de weg-

lige ontginningsassen en historische wegen ligt

zijde. Afhankelijk van de mate van geslotenheid

een regulier regime.

van deze bebouwing kunnen ook volgende tranches worden meegenomen, mits deze bin-

Welstandsvrij (voorstel!)

nen de afgesproken zones liggen. Bij de beoor-

Boswachterij Staphorst wordt welstandsvrij.

deling hiervan gaat het om de zichtbaarheid

Voor alle welstandsvrije gebieden geldt overi-

vanaf de weg. Vanuit deze benadering worden

gens dat belangrijke routes en randen wel een

op de digitale welstandskaart de zones vertaald

welstandsregime krijgen.

naar concrete kavel- en/of eigendomsgrenzen. De digitale kaart is dan ook maatgevend, de

voorzieningen

buitengebied

Routes

analoge kaarten geven slechts een globale in-

Wanneer routes in ruimtelijk opzicht belangrij-

druk van de zones.

ker zijn dan het gebied waar ze doorheen lopen,


59

Toetsingscriteria Welstandsregimes In deze welstandsnota worden naast wel-

Bij de beschreven welstandsregimes wordt in

standsvrije gebieden drie soorten welstands-

principe aangesloten bij al aanwezige kwalitei-

regimes onderscheiden: beperkt, regulier en

ten, andere zijn immers (nog) niet voorhanden.

bijzonder. Ze vormen een oplopende reeks,

Dat betekent niet dat nieuwe ontwerpen uit

waarbij de aanvraag voor de omgevingsver-

principe moeten terugvallen op het idioom van

gunning op steeds meer schaalniveaus wordt

de bestaande bebouwing, integendeel. Een

beoordeeld. Bij elk schaalniveau horen toet-

nieuw gebouw mag en zal zich onderscheiden

singscriteria, waar in de praktijk overigens ver-

van aanwezige bebouwing, al was het maar

schillend mee kan worden omgegaan:

omdat de gevel nog niet vervuild is. De vraag of

criteria die enige vrijheid bieden voor ontwer-

een ontwerp is gebaseerd op overeenkomsten

pers en beoordelaars criteria die precies omschrijven wat op welke plaats mogelijk is criteria die aangeven op welke ontwerpaspecten wordt beoordeeld.

of juist verschillen met aanwezige architectuur is een zaak van architect en opdrachtgever, tenzij daar in het architectuurbeleid van de gemeente of in een beeldkwaliteitplan dwingende uitspraken over worden gedaan. De dorpsbouwmeester mag in ieder geval niet fungeren

In deze welstandsnota wordt uitgegaan van cri-

als vertegenwoordiger van een bepaalde archi-

teria die aangeven waarop een ontwerp wordt

tectuurstroming.

beoordeeld, zonder dat wordt aangegeven hoe het er precies uit moet zien. Aan de ene kant


wil de gemeente ruimte bieden aan de archi-

Bij een beperkt welstandsregime wordt het

tect om een eigen interpretatie van de opgave

gebouw of object alleen in relatie tot haar om-

te ontwikkelen. Aan de andere kan moet ook

geving getoetst, de stedenbouwkundige bena-

een welstandscommissie worden aangespro-

dering.

ken op haar deskundigheid en niet alleen als

Op dit niveau doet het bestemmingsplan in de

controleur van de welstandsnota fungeren. Een

regel uitspraken over oppervlakte en hoogte

welstandscommissie kan pas floreren wanneer

van de bebouwing, zonder in te gaan op de

zij het particuliere belang van het ingediende

ruimtelijke vormgeving. Zo wordt de keuze tus-

ontwerp kan koppelen aan haar bijdrage aan

sen kappen of platte daken meestal vrijgehou-

het algemene belang van de openbare ruimte,

den en is de rooilijn vaak een bebouwingslijn

of dat nu een dorp of landschap is. Voor zowel

waar niet overheen mag worden gebouwd

ontwerper als beoordelaar vormt vakmanschap

maar wel erachter. Dat betekent dat de precieze

de gemeenschappelijke factor, noodzakelijk

plaatsing van een gebouw op het erf en de

voor de uitwisseling van ideeën over en weer.

eventuele nokrichting nog niet vastliggen.

welstandsvrij

60


beperkt regime

Een beperkt welstandsregime beperkt zich tot


de volgende aspecten:

Bij een bijzonder welstandsregime wordt het

het aansluiten bij de ruimtelijke structuur van

gebouw niet alleen als zelfstandig object maar

de omgeving: open, half open of gesloten ver-

ook in haar details getoetst, de esthetische

kaveling

benadering. Op dit niveau doet soms ook een

het reageren op de bebouwing aan laan, straat

beeldkwaliteitplan uitspraken en kan ook een

of plein of in bouwblok: vrijstaand, twee aan-

supervisor werkzaam zijn.

een gebouwd, in rijen, grondgebonden of

Een bijzonder welstandsregime sluit af met de

gestapeld

volgende aspecten:

het handhaven of versterken van de specifie-

de keuze tussen continuerend of contraste-

ke kenmerken van het gebied: stedelijk, subur-

rend materiaalgebruik: baksteen, beton, hout,

baan, dorpsachtig of landelijk

metaal of kunststof in delen of platen

de vormgeving van de overgang tussen openbaar en privé gebied: haag, hek of muur.

de toepassing van kleuren: natuurlijke materiaaltinten of kleur als toegevoegd compositiemiddel


de raamindeling: niet onderverdeelde vlakken,

Bij een regulier welstandsregime wordt het ge-

opbouw door stijlen en regels, verdeling in

bouw niet alleen in haar omgeving maar ook als

richels en roeden

zelfstandig object getoetst, de architectonische

de detaillering: dakrand en dakgoot, hemelwa-

benadering. Op dit niveau doet ook een beeld-

terafvoeren en opvangbakken, ramen en kozij-

kwaliteitplan uitspraken over de uitstraling en

nen, hekwerken en bijzondere elementen

verschijningsvorm van de bebouwing, zonder

de toepassing van ornamenten: sluitstenen,

de architectuur geheel vast te leggen.

hoekstenen, tegeltableaus, kunstwerken aan

Een regulier welstandsregime neemt ook de

de gevel etc.

volgende aspecten mee: de geleding van het bouwvolume: verschillende bouwhoogten, accenten zoals torens of grote openingen de vormgeving van de gevel: verticale, horizontale, neutrale of onregelmatige geleding de keuze van de dakvorm: plat, hellend vlak of kap, zoals lessenaars-, zadel-, schilddak of mansardekap het gebruik van compositorische middelen: erkers, luifels, balkons, loggia’s het gebruik van decoratieve middelen: (uitkragende) daklijsten, raamlijsten, gevelbanden.

regulier regime

bijzonder regime


61

62


Reclamebeleid Reclame en welstand Het reclamebeleid volgt de welstandsnota op

de reclame-uitingen in het openbaar domein

het gebied van eisen die aan reclame op ge-

die in andere gevallen worden geregeld via de

bouwen worden gesteld. Deze moeten corres-

Algemene Politieverordening zoals:

ponde-ren met het geldende welstandsregime

reclames op en aan straatmeubilair zoals ban-

omdat de reclame toets niet zwaarder of lichter

ken, prullenbakken, fietsenrekken, lichtmas-

zou moeten zijn dan de bouwkundige beoorde-

ten, abri’s

ling. Volgens deze benadering zijn de vier welstandsregimes dus niet alleen van toepassing op gebouwen maar ook op reclame-uitingen op of aan het gebouw en op het eigen terrein volgens de volgende oplopende reeks:

reclames in uitstalstroken op borden, displays, kledingrekken, kramen, (haring)karren vrijstaande reclame-uitingen zoals vlaggen, banieren, billboards, reclamemasten horeca reclame zoals terrasstoelen, terrasschermen, parasols.

welstandsvrij: geen enkele ruimtelijke toets, ook de reclame welstandsvrij beperkt regime, stedenbouwkundige toets: plaatsing op eigen terrein of aan/op gebouw regulier regime, architectonische toets: vormgeving en uitvoering reclame-uiting(en) bijzonder regime, esthetische toets: detaillering en materiaalkeuze en kleurgebruik.

Algemene Politieverordening De APV ten slotte regelt de reclame-uitingen in het openbaar gebied in de gehele gemeente Staphorst. In gebieden waarvoor een beeldkwali-teitplan geldt, kan de APV buiten werking worden gesteld. In de APV kunnen bijvoorbeeld de volgende eisen worden gesteld: geen reclame in openbaar gebied zonder toe-

Beeldkwaliteitplannen Bij ruimtelijke regie via beeldkwaliteitplan-

stemming van de gemeente als grondeigenaar uitzonderingen zoals abri’s, reclames aan licht-

nen is de welstandsnota niet van toepassing.

masten, reclamemasten langs snelwegen, tij-

Dat betekent dat ook reclame-uitingen via het

delijke reclame-uitingen voor bijvoorbeeld

beeldkwa-liteitplan moeten worden geregeld.

evenementen worden afzonderlijk beoordeeld

Bij gebouwen zou dat kunnen gebeuren op een

reclames op eigen terrein worden alleen toe-

vergelijkbare wijze als in de welstandsnota.

gestaan ten behoeve van betreffende winkel of

Reclame wordt in dat geval gezien als integraal

bedrijf

onderdeel van de ontwerpopgave. Daarnaast

voor het gehele gemeentelijk grondgebied,

gaan beeldkwaliteitplannen over de inrichting

ook de welstandsvrije gebieden, geldt een

van de openbare ruimte, de materiaaltoepas-

excessenregeling.

sing en het straatmeubilair. Daarbij horen ook


63

Colofon december 2012 Kenmerk versie 4 Projectnummer 2764

Ontwerp Johan Galjaard Karlijn Verwers

met medewerking van

Projectgroep Welstand gemeente Staphorst

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder vooraf schriftelijke toestemming van SVP Architectuur en Stedenbouw

SVP Architectuur en Stedenbouw ‘t Zand 17 Postbus 465 3800 AL Amersfoort telefoon: 033 470 11 88 internet: www.svp-svp.nl

De karakteristiek van Staphorst

Recommend Documents