de
Jacobsladder
Kwartaaluitgave van de Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’
In dit nummer: Piet van der Ing, Hoogmade Uit Otto’s plakboek Commentaar Huug Zwetsloot De Wilde Werf De kist van O.C. Neeltje Visser legateert haar kleren
2
20
07
de
Jacobsladder
Inhoud Interview met Piet van der Ing, Hoogmade Uit Otto’s plakboek Commentaar Huug Zwetsloot De Wilde Werf De kist van O.C. Neeltje Visser legateert haar kleren ••••• 27e jaargang nr. 2, april, mei, juni 2007 Bij de voorplaat Fietsen was vroeger ook al heel populair! Herkent u het pand van het Oude Raedthuys, nu Het Gerecht? Erelid • D. Brouwer de Koning, oud-burgemeester van Jacobswoude • C. Karmelk, oud-penningmeester van de vereniging Voorzitter • Ben Beukenholdt, Thuisweide 30, 2481 BK Woubrugge. telefoon 0172-519247 Secretaris • Arjen Schreuder, Sterrenkroos 23, 2481 CM Woubrugge. telefoon 0172-518586 Penningmeester • Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade Bestuursleden • Jan de Feij, Bateweg 64, 2481 AN Woubrugge • Nico van Hemessen, Witte Klaver 110, 2481 CL Woubrugge. telefoon 0172-518765 • Thea Kok-Lansbergen, Emmalaan 74, 2481 BB Woubrugge. telefoon 0172-518585
Redactie Thea Kok-Lansbergen en Arjen Schreuder e-mail
[email protected] Basisvormgeving en opmaak Blikveld, Delft Aan dit nummer werkten mee: Rie Kammeraat Huug Zwetsloot Foto’s: Thea Kok-Lansbergen Archief Piet van der Ing, Jan Stigter Op tijd opzeggen! Wilt u – om wat voor reden dan ook – uw lidmaatschap van de Historische Vereniging niet verlengen, vergeet dan niet dit tijdig (vóór 1 december) schriftelijk te melden aan onze penningmeester: Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade ••••• Contributie De contributie bedraagt € 13,- per jaar; en € 17,voor hen die dit blad per post ontvangen. Te voldoen (bij voorkeur via de acceptgiro die u aan het begin van het jaar ontvangt) op onze rekening bij de Rabobank Kaag en Braassem nr. 35.24.14.847 t.n.v. Penningmeester Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade. •••••
ISSN 0168-1079 © Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
van Hemessen Van de voorzitter
jaargang 27 2 veel meer leest u verder in ons blad. Kortom er is weer voldoende om van te genieten.
Lieve Lezers,
Nog iets heel anders: het bestuur van deze historische
Mijn vorige stukje begon met het weer.
vereniging zou het heel fijn vinden een of meer
En om daar maar even mee door te gaan: het is
‘autochtone’ bewoners in zijn midden te kunnen
heerlijk dat het vandaag – we schrijven 7 mei - na
verwelkomen. Dochters of zonen uit oud-Woubrugse
enige weken van droogte voor het eerst weer eens
en -Hoogmadese geslachten, die belangstelling
lekker door regent. Een boer uit onze omgeving
voor hun geboortegrond hebben, en daar ook wat
vertrouwde mij toe dat 20 mm per week voldoende
(en dat is echt niet véél) tijd in willen steken. Bel eens
is. Als ik dat niet goed heb begrepen dan hoor ik
met een van onze bestuursleden, zou ik zeggen, of
dat heel graag.
spreek ons aan op de braderie op 16 juni!
Alweer het tweede nummer van 2007.
Namens het bestuur wens ik u een mooie en lange
Jan Stigter is niet alleen een heel trouw, maar ook
zomer toe!
een erg actief lid van onze vereniging. Nieuwe
Ben Beukenholdt
inwoners van onze gemeente, of mensen die hij nog niet kent, brengt hij, met een exemplaar van
Braderie 16 juni 2007
de Jacobsladder bij zich, graag een bezoekje. En als u Jan een beetje kent dan weet u dat het
Op de altijd weer feestelijke Waterrecreatiedag
moeilijk ‘nee’ zeggen is tegen hem.
is ook uw historische vereniging weer present.
Ondertussen heeft hij 26 nieuwe leden geworven,
Jan Stigter staat met zijn collectie oude prent-
die we bij deze hartelijk welkom heten! En Jan
briefkaarten in onze stand, en verder hebben we
bedanken we natuurlijk even hartelijk!
alles uit de kast gehaald om oude en nieuwe leden
Verder wordt er nog steeds hard gewerkt aan het
van de benodigde informatie te kunnen voorzien.
fotoboek. Veel is reeds gebeurd, maar nog niet
Ook in het Gemeentemuseum, dat deze dag van
alles. Met u wachten we in spanning af.
10.00 tot 16.00 uur open is, bent u van harte welkom!
Over de nieuwe aanwinsten, de braderie en nog
Kom even langs!
1
Jacobsladder 2007 Otto Cornelis
van Hemessen
De Wilde Werf
Op 2 mei 1747 verkopen de erfgenamen van
De kist van O.C.
Over het interview met Dirk Wittebol, in de Jacobs-
Cornelis van de Wetering aan Cornelis Jillisz Valk
Jan Stigter is wel een van onze trouwste en actiefste
ladder nr. 1 2007 schreef Rie Kammeraat het volgende:
de turfschuur, staande achter de zogenaamde
leden. Want hij is het die met een exemplaar van
Wilde Werf. In 1758 verkopen de erfgenamen van
de Jacobsladder in zijn hand potentiële leden
“Dirk Wittebol verklaart niet te weten waarom de
Cornelis Verkade aan Klaas en Pieter Abrahamsz
benadert met de vraag of ze in onze historische
Wilde werf zo heet. Hij is niet de enige en tot dusver
Boscooper voor fl. 350.- “een turffschuur sonder
vereniging geïnteresseerd zijn. Hij is het ook die al
weet ik het ook niet. De oudste vermelding die ik
de grond off staal daar de selve op staat, staande
enige tijd bezig was met, wat in het bestuur, ‘de kist
tot nu toe vond is van mei 1738 in het Rechtsarchief
agter de soogenaamde Wildewerff, geteekend no.
van O.C.’ is gaan heten.
van Esselijkerwoude.
6 op de grond van Gerrit Jacobsz van Egmond en Abraham de Jong”. De schuur werd dus zonder de
Jan: “Jaren geleden kocht ik van de zoon van O.C.,
Jan Harmensz van Leeuwen en Marijtje Simonsdr
grond verkocht en moest binnen acht weken van
de heer C.H. van Hemessen uit Alphen, boeken met
de Wilde hebben zoveel schulden, dat zij failliet
het land af zijn. Gezien de prijs moet het een flinke
ansichtkaarten en foto’s van rond 1900 die de oude
worden verklaard. Nagenoeg alles wat ze
schuur zijn geweest, want menig huis werd voor
veldwachter gemaakt had. Daarin wordt regelmatig
hebben, wordt verkocht. Jan was turfschipper en
minder verkocht. Er hebben altijd veel De Wilde’s
verwezen naar kronieken. Zo wist ik dat er nog meer
turfhandelaar en had 100 tonnen turf liggen in de
in Woubrugge gewoond maar de ware heb ik nog
moest zijn. Ik kreeg van hem het adres van een
schuur van Heer Jansz Raaphorst op de Wilde Werf.
niet gevonden. Voor jongere lezers : het was geen
familielid in Apeldoorn, maar doordat ik het met mijn
Hij woonde aan het eind van de Vrouwgeestweg,
scheepswerf. Een werf was een erf en vaak was
zaak nogal druk had, kwam het er niet van daar
iets voor de sloot die tussen Woubrugge en Alphen
dat hier een erf met een of meer huizen dat aan
achterheen te gaan. Intussen heb ik meer tijd, en via
ligt.
het water lag.”
via kwam ik op het spoor van de familie Timmer in
jaargang 27 2
Vroomshoop (in een vorig nummer van de Jacobsladder meldden wij al dat wij van deze tak van de familie ook allerlei oud familiemateriaal kregen, red.). Zij vertelden dat familie in Amsterdam ook nog over diverse oude documenten van O.C. van Hemessen beschikte. En zo rolde het balletje verder.” Jan zocht contact met de Amsterdamse familie
2
en dat resulteerde in een bezoek, begin mei, van Rudy van Hemessen met zijn vrouw Katharina en hun dochtertje Eva aan Jan. Ze hadden een grote, zware doos bij zich, met voor onze vereniging heel veel waardevol materiaal van O.C.. Zoals het manuscript van ‘Eene Wandeling door Woubrugge en Hoogmade’, een boekje van O.C. met als titel ‘Memento mori, memorieboek met overleden vrienden en bekenden in de dorpen Woubrugge en Hoogmade’ van augustus 1884 en nog veel meer. Rudy van Hemessen, een van de zonen van O.C. van Hemessen (1922-1986, een kleinzoon dus van onze veldwachter), is een achterkleinkind van ‘onze’ O.C. en hij kreeg de kist na het overlijden van zijn moeder, een aantal jaren geleden. Omdat hij zelf niet veel tijd heeft om zich in de familiehistorie te verdiepen, was hij blij dat hij onze vereniging met het bijzondere materiaal van zijn overgrootvader een plezier kon doen.
3
Jacobsladder 2007 Otto Cornelis Register der Bevolking van de Gemeente HOOGMADE op 1 Januarij 1826
van Hemessen
jaargang 27 2
Op de vierde boerderij, Westeinde 7, woonde eerst
Krijn Zwetsloot, genoemd als nr. 42 woonde volgens
1800 met Pieternel van Staveren. Zij was weduwe
C. v.d. Berg, later Van der Meer en nu Deckers.
ons familieboek aan het einde van (nu) de
van Barend Barendse van Wietingen en kwam uit
Tussen de vierde en vijfde boerderij stond aan de
Vissersweg, waar nu nog Siem van Tol woont.
Wiethem nabij stad Zwol. Het was toen al een hele
andere kant van de weg het lage huisje met rieten
Hoewel dat land, zoals wij dat noemen, buitendijks
onderneming naar een andere streek te gaan
dak, waar J. van Egmond gewoond zal hebben.
ligt, dus op buitenwaterpeil, werd die hoek, de
(om te trouwen), maar men bleef ook graag in de
Vissersweg, ook tot de Hoogmadese polder
kennissenkring, en hooguit kennissen van kennissen,
Van onze trouwe lezer en medewerker Huug Zwetsloot ontving de redactie het volgende
De vijfde boerderij was van A. v .d. Berg, later Van
gerekend (of de Heerlijkheid Hoogmade, de
maar nu na ‘vaststelling’ van de verschrijving is het
commentaar c.q. aanvullingen op het artikel
der Voorn en daarna Van Schie.
stichting Erven Cornelis Sprongh).
duidelijk.”
De zesde boerderij werd bewoond door J. Hoks,
Schoolhouder
De heer Zwetsloot heeft ook nog een correctie
Overlevering
later Koos en Nico, en weer later Koos van
Een mooie oude benaming vind ik nr. 37: J.G.
op het artikel over mevrouw Zeilstra, in hetzelfde
“Rie Kammeraat gaat veel verder terug dan ik doe;
Wieringen. Tussen de zesde en de zevende
Vlasveld. Die was ‘schoolhouder’. Er was geen
nummer van de Jacobsladder: “In dat verhaal
zij gaat echt op zoek naar gegevens terwijl ik wel
boerderij stond ook weer een huis. Daar zal toen
leerplicht, je ging vrijwillig naar school en er moest
staat dat de heer Schaminee ‘gemeente
wat op papier heb, maar veel meer van horen
W. van der Star hebben gewoond.
dan ook schoolgeld aan de schoolhouder betaald
ontvanger’ was. Dit is onjuist. Hij is als gemeente
worden, want geen plicht zal ook wel geen
secretaris binnengekomen en verliet Woubrugge
De zevende boerderij werd bewoond door
overheidsbijdrage betekend hebben.
om burgemeester van Zevenbergen te worden.”
Hoogmade had niet alleen weinig inwoners, maar
C. Lieversen (die n is er bij verschrijvingen vanaf
Vreemd is dat je nog geen veeschipper tegenkomt
was ook klein van oppervlakte, namelijk alleen de
gevallen). Na Lieverse werd het Van der Geest.
bij de uitgeoefende beroepen, terwijl er toch met
van Rie Kammeraat in nr. 4 van 2006:
zeggen. Overlevering dus.
Hoogmadese polder. Vóór ons huis bijvoorbeeld
vee naar de markt (of slachthuis) in de stad gevaren
loopt nog steeds de Voorwetering. Het verlengstuk
De achtste boerderij was G. van ’t Wout, later
moest worden, want wegen waren er nog niet, wel
ervan was de huidige Van Fenemalaan, vroeger
W. en J.P. van Leeuwen, en weer W. van Leeuwen.
wat summiere kaden.
een stinksloot (nu een weg) die voorbij het
Dat was Westeinde 13.
De predikant was er al wel; die zal in het ‘vierkante’
timmerbedrijf van Verbij in de Does uitkwam. Tussen
4
huis gewoond hebben. De RK kerk stond in de
die Voorwetering en de Does was het vroeger al
Van deze boerderijen weet ik zeker dat ze er al in
Frederikspolder, dus buiten Hoogmade.
Woubrugge. Vóór de RK Parochie in Woubrugge
1826 stonden, of nadien herbouwd zijn. De tweede,
Ook worden een paar timmermansknechten
bestond had de RK Parochie Hoogmade twee
derde, vierde en ook nr. 13 zijn monumenten.
genoemd. Het timmerbedrijf op de plek waar later
armenbesturen; één voor Hoogmade en één voor
Dan komen we volgens het verhaal nog niet, maar
Verbij zich vestigde kan al wel bestaan hebben, dat
Woubrugge, beide met drie armenmeesters die ook
volgens mij wel in het dorp terecht en daar is meer
stond ook in Woubrugge.
werkelijk in hun werkgebied woonden.
veranderd dan waaraan ik namen durf te geven.
Ook in het Noordeinde worden drie boerderijen
Als nr. 18 staat genoemd G. van Hatern. Dat zal ook
genoemd die m.i. oud genoeg zijn. Waar nu Bart
In 1826 waren er ook veel minder boerderijen
wel een verschrijving zijn; Van Heteren kom je later
Nieuwenhuizen woont zal toen D. Groen in ’t Wout
Does 1960
dan later. Als ik de lijst van bewoners naga, was
nog wel tegen, maar nu al jaren niet meer.
gewoond hebben. De boerderij Van der Kroft
Weliswaar komt dit stukje Hoogmade in boven-
de eerste boerderij in het Westeinde die van
5
was toen van J. Ponsa, en de laatste boerderij
staand stukje niet ter sprake, maar wij wilden u
C. Zwetsloot, bijgenaamd Kees van ’t End, wat
Familie Witteman
(nu aan de andere kant van de A4) was toen van
deze foto toch niet onthouden. Piet van der Ing
soms zelfs verkort werd tot Van Tent. Volgens het
Verhalen krijgen altijd een meerwaarde als ze later
A. Kallenberg, en later van Jan, Cors en Nardus
fotografeerde deze hoek van de Does in 1960 en
verhaal woonde hij op nr. 3; er zouden in die buurt
blijken te kloppen met andere verhalen. Zo had de
Hoogeveen. Deze is inmiddels gesloopt.
gaf er het volgende commentaar bij:
dus nog twee woningen geweest zijn, die ik echt
familie Witteman onlangs een reünie. Hun Hoog-
geen plek durf te geven.
madese stamvader was Andries Witteman, die in
Van Wietingen/Van Wieringen
kun je goed zien aan het wasgoed, want maandag
1778 in Hoogmade kwam wonen en huwde met
Ik kan achteraf niet begrijpen dat de auteurs van
was wasdag. De eerste woning is van Leo van
De tweede boerderij was van L.P. Zwetsloot, later
de bakkersweduwe Teunisje Enthoven-Bleeshorst, in
ons familieboek er niet opgekomen zijn dat Van
Goozen. In het tweede woonden twee gezinnen:
van Hillenaar.
de bewonerslijst van 1826 genoemd op nr. 33. Het
Wietingen gewoon een verschrijving is geweest van
zijn broer Cor en Jankie v.d. Star. Ook het grote
ligt voor de hand dat de winkelier C. Witteman zijn
Van Wieringen (het kan ook andersom zijn), maar
huis met rieten dak was een ‘twee onder een kap’:
De derde boerderij, Westeinde 5, nu bewoond door
zoon was en Jannetje (nr. 32) en Teuntje (nr. 39) zijn
je kwam het in deze lijst op nr. 20 zo overduidelijk
daar woonden Gijs van der Lee en Jaap van der
de familie Bull was vroeger van K. Zandvliet en later
dochters.
tegen. In het verhaal van de familie Zwetsloot van
Star (de veevervoerder). Het laatste huis was van
Ofwegen kwamen wij Van Wietingen het eerst
Simon van den Engt (daarvoor bewoond door de
tegen. Leendert Dirkszoon trouwde op 17 februari
vader van Cor van Rijn).
driemaal Van der Geest.
“Overzicht van de Does op maandagmorgen. Dat
Jacobsladder 2007 Otto Cornelis Neeltje Visser legateert haar kleren - Testament 1817 door Rie Kammeraat Geen kringloop containers, geen goede-doelenzakken langs het trottoir, geen winkels met 2e-handskleding, geen Marktplaats. En al helemaal verdwenen is de roepende man met z’n handkar:
van Hemessen Verrassing
Cornelis Boorsma was al tweemaal getrouwd
Ik legateer aan Haasje Visser, dogter van mijne broeder
geweest en zijn derde vrouw werd Neeltje. Van zijn
Pieter Visser, een Bloedcoraalde ketting en goude
negen kinderen waren er nog een paar in leven
dop en een agaten mesje met een zilveren lemmet.
Soms vindt de redactie van de Jacobsladder
en toen Cornelis en Neeltje in 1811 trouwden werd
Ik legateer aan Mietje Hendrikse Groeneveld een
ineens iets leuks op de mat. In dit geval een dikke
eerst een huwelijkscontract opgesteld. Daarin stond
kerkboek met zilvere slooten. Ik legateer aan Pieter
enveloppe met foto’s, boekjes, oude kranten
waarop de kinderen of kleinkinderen recht zouden
Boorsma mijn zilvere zak horlogie en een goude
berichten enzovoorts. Al die – voor een historische
hebben als Cornelis eerder zou sterven dan Neeltje
dubbelde ducaat.”
vereniging zeer interessante zaken – waren
en wat Neeltje dan zou krijgen. Meestal werd na of
afkomstig uit het archief van de historische
tijdens het huwelijk door beide partijen een testament
Dat was dus geregeld, maar Neeltje knapte weer
vereniging van Alphen aan den Rijn. De archivaris
gemaakt, waarin voor de langstlevende, kinderen uit
op en haar kleren konden nog zestien jaren slijten. Ze
aldaar, de heer Henry, vond dat ze meer in ons
vorige huwelijken of kinderen die nog zouden kunnen
overleed op 29 augustus 1833, 74 jaar oud, in huis 28.
archief thuishoorden dan in het zijne.
Waar is de tijd gebleven dat kleding van de ouders
komen, voorzieningen werden getroffen. Maar
Tweelingzuster Trijntje stierf 8 maanden later en op 14
naar de kinderen, familie of diaconie ging?
Cornelis, van beroep meester-timmerman en even-
september 1834 volgde Cornelis, 77 jaar oud, ook in
Er zaten ook oude Woubrugse politieverordeningen
Weggooien was er vroeger niet bij. Er waren veel
eens in goede doen, liet een contract opstellen.
huis 28. Dat huis stond rechts van Willem Wiethoff, de
bij. Hoe kwam de heer Henry daar nou toch aan?
openbare verkopingen en rijk en arm kocht op een
En daarin zei Cornelis ook wat er met zijn kleren
ijzersmid, waar nu de oprit van de brug is.
Het verhaal: zijn oom werkte vroeger bij drukkerij
boedeldag voor zichzelf of om verder te verkopen.
moest gebeuren en Neeltje deed hetzelfde.
V o d d e ..e..e..…V o d d e.. e.. e… en met een akertje woog wat er bij hem gebracht werd.
Van Wieringen in Alphen. Hij bewaarde van allerlei
Maar in dit stukje gaat het alleen over de bestemming van de kleren die Neeltje na zou laten.
door hem vervaardigd drukwerk een exemplaar. Maar in 1817 werd Neeltje ziek en ze zei tegen
Na zijn overlijden kwamen die spullen in handen
Notaris Kempenaar: ik heb nog eens nagedacht,
van zijn neef, die er ons nu blij mee maakte.
Trijntje en Neeltje Visser werden geboren op de
maar dat stukje over mijn kleren moet anders.
Woudsedijk en op 22 december 1758 in Rijnsater-
De rest blijft hetzelfde.” “Dat kan”, zei de notaris,
woude gedoopt. Hun vader was Huijbert Visser, hun
“maar ‘t wordt een apart testament.” Hij schreef en
moeder was Haasje Reijlaarsdam en de tweeling
las Neeltjes wilsbeschikking voor:
werd vernoemd naar tante Trijntje en naar tante
“Ik legateere aan mijne zuster Trijntje Visser alle
Neeltje, zusters van Huijbert. Trijntje trouwde met
mijne rouwgoedere van kleeren als anderzints
Hendrik Groenenveld uit Langeraar en Neeltje met
zonder onderscheid, en voords alle mijne daagsche
Gerrit van der Nagel, een weduwnaar uit Aalsmeer
kleeren als jakken, rokken, schorten, borstrokken,
2
met familie in Woubrugge. Ze was toen al 30 jaar en
doeken, vier serrevet doeken en al mijn daagsche
een boerendochter in goede doen. Gerrit en Neeltje
neusdoeken gelijk ook al mede alle mijne koussen
kregen, voor zover ik weet, geen kinderen.
en muilen en twee stroije hoeden en alle mijne
1
6
jaargang 27 2
7
schoudermantels. Ik legateer verder alle mijne overige kleeren aan mijne broeder Pieter Visser3 voor een derde part en aan de kinderen van mijne overleden zuster Marijtje4 Visser tezamen de overige een derde part. 1 Trijntje en Hendrik woonden in Rijnsaterwoude en kregen dertien kinderen, waarvan Marijtje het laatste was. Toen ze in 1801 werd geboren , waren er negen of meer al overleden. Marijtje, ofwel Mietje, trouwde als zeventienjarige met een schipper uit Zwammerdam. 2 Een iets uitvoeriger bijdrage over Neeltje, Trijntje, hun geboortehuis en de familie Visser moet wachten tot er voldoende gegevens
3 Pieter Visser was bouwman en lid van de Raad in Noord Wad-
zijn om te schrijven over de boerderijen op de Woudsedijk. De
dinxveen. Haasje wat vierde van acht kinderen uit het tweede
boerderij, eigendom van Cornelis Kempenaar, door een vorige
huwelijk van Pieter. Ze heeft de bloedkoralen ketting niet gekre-
eigenaar de Stevenshoeve genoemd, werd omstreeks 1974
gen, want ze stierf op 18.10.1818, 15 jaar oud.
gesloopt. De laatste bewoner was Cornelis’ zoon Arie Kempe-
uit: 100 Verbeeldingen van Ambachten door
naar, die in 1987 naar de Flevopolder vertrok. Na de sloop werd
4 Marijtje trouwde met Martinus Veldhuijzen. Ze overleed op
Johannes en Caspaares oftewel Jan en Kasper
daar een huis gebouwd. Het staat aan de Woudsedijk-Zuid, nr. 33.
29.11.1796, 3 1/2 week na haar jongste, de 5-jarige Hester.
Luiken
Jacobsladder 2007 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 27 2
Rie Kammeraat verzamelde weer voor u:
zoals Woudsoord in die tijd heette. Geen van
Op bezoek bij Piet van der Ing in Hoogmade:
foto’s, en nog de nodige dia’s. Van Hoogmadenaren
Uit Otto’s plakboek van 1917
de andere kinderen bleef in Woubrugge. Krijntje
welkom in het walhalla van de
heb ik altijd veel medewerking gekregen als ik
trouwde met Kornelis Johannes Schijf en ging
wilde fotograferen. Toen ik de R.K. lagere school
met haar gezin in 1894 naar Warmond, Marijtje
verzamelaar
20 April 1917
trouwde met Adam Wesseling, een jachtopziener
door Thea Kok-Lansbergen
Onze dorpsgenoot Laros zal eerstdaags 60 jaren
in Noordwijkerhout, Pieter, zijn vrouw Johanna
waardoor ik vanuit het dakraam de hele school op
zijn gehuwd. Ondanks het gure weer dezen winter
Knap en zoontje Gijsbert gingen in 1888 eveneens
de foto kon krijgen – van beneden lukte dat niet.”
en dit voorjaar, zag men hem bijna dagelijks nog
naar Noordwijkerhout en Trijntje en haar man Jan
hengelen in de Woudwatering en zijn echtgenoote
Roos vertrokken in 1906 naar Amsterdam. Zo zal het
M.Overvliet ziet men dagelijks op haar 88-jarigen
gekomen zijn, dat de ontdekking van het overlijden
leeftijd nog vrij vlug in ons dorp boodschappen
van Gijsbert op 19.05.1921 door buren werd
doen. Ongetwijfeld zal dit zeldzame feest door de
gedaan. Gijsbert en Marretje woonden in die tijd
ingezetenen niet ongemerkt voorbijgaan.
op B 106, het laatste huis van het blok woningen
wilde fotograferen bijvoorbeeld, heeft Piet Baak met stoelen en tafels een installatie gemaakt
aan de Bateweg van Nieuw Leven. Later woonde 12 Mei 1917
daar R. van Egmond. Marretje overleed op
Een zeldzaam feest mocht een geacht echtpaar
28 februari 1922, 92 jaar oud, en de aangifte werd
gisteren alhier vieren, toen het herdacht zijn
gedaan door Jacob van Gorkum, de weesvader.
zestigjarig huwelijksfeest. Des namiddags werd
Van de huisnummers van Woubrugge is in de loop
het vereerd met een bezoek van het hoofd dezer
der jaren een grote pan hutspot gemaakt : ik hoop
gemeente en des avonds door een commissie
dat ik Gijsbert niet in het verkeerde huis heb gezet.
uit de ingezetenen, die het echtpaar namens de
Vurig verteller
dorpsgenooten complimenteerden, terwijl het
Piet van der Ing kan uren vertellen – je zou er een
fanfarecorps een serenade bracht. Aan beide
boek over kunnen schrijven. Over zijn leven, zijn
bezoeken was voor de oudjes een aangename
ouders en familie, zijn hobby’s (naast verzamelen
verrassing verbonden.
en alles wat daaraan vastzit, houdt Piet zich graag bezig met biljarten en muziek), vissen (niet meer zo
De ‘oudjes’ waren Gijsbert Laros en Marretje
8
fanatiek), zijn ‘arbeidsverleden’ en zijn visioenen. De
Overvliet. Gijsbert werd op 1 augustus 1834 in
Suikerzakjes, ansichtkaarten en lucifersmerken
redactie van de Jacobsladder blijkt dan ook niet
Oudshoorn geboren als zoon van Huibert Laros en
heeft hij ook, de 69-jarige Piet van der Ing, maar zijn
de eerste die zijn verhalen komt noteren. Glunderend
Trijntje Hogewoning. Ook Marretje kwam daar
grootste verzameling betreft toch wel zijn sigaren-
zegt Piet: “Je bent de zevende. Het Leidsch Dag-
vandaan. Zij werd geboren op 12 april 1829 als
bandjes. Daarvan heeft hij er, in dik zeventig
blad, het Alphens Dagblad, het Witte Weekblad en
dochter van Pieter Overvliet en Krijntje van der Wiel.
mappen, bijna 200.000, naast de ingebonden
gingen je bijvoorbeeld voor.”
Ze trouwden in mei 1857 en kregen 6 kinderen,
boeken met de mooiste bandjes van het merk
Zullen we het eerst maar eens over de sigaren-
Huibertus 1858, Krijntje 1861, Pieter 1864, Trijntje
Washington.
bandjes hebben?
1868, Marijtje 1871 en Bertha 1874. Eind 1863 kwam
“Gouden tientjes spaar ik ook, maar daar heb ik er
het gezin naar Woubrugge. Voor zijn huwelijk was
nog geen een van.”
Gijsbert een poosje jagersknecht geweest, maar daarna was hij boerenarbeider.
Maar er is nog veel méér te bewonderen in het huis van Piet. Naast veel religieuze afbeeldingen
Hun oudste, Huibertus, werd maar 15 jaar, en de
prijken op de bovenste verdieping tientallen
jongste, Bertha, kan zorgen gegeven hebben : in
zwart-wit foto’s die hij de afgelopen ruim vijftig
mei 1894 ging zij naar Ede, kwam in oktober 1895
jaar in zijn dorp maakte. Met een boxje maakte
terug, maar stond vanaf begin 1925 op de lijst van
hij zijn eerste foto in ’54 van de ‘boerderij van de
bewoners van de Johannes Stichting in Nieuw-
paters’ in Ofwegen. Het bekende witte bruggetje
veen. Nadat ze in 1937 weer in Woubrugge kwam,
bestond toen net twee jaar. Inmiddels is ook deze
woonde ze in het Nederlands Hervormd Rusthuis,
verzameling behoorlijk uitgebreid: “Ik heb wel 2800
9
Jacobsladder 2007 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 27 2
Weinig sigaren gerookt
Onzevaders, drie Weesgegroetjes en de rozenkrans
Hoogmade
“Toen ik vier was ben ik met verzamelen begonnen,”
en op de negende dag waren alle wratten
Over zijn leven in Hoogmade en zijn ouders vertelt
vertelt Piet. “Dat kwam zo. Wij woonden aan de
verdwenen!”
Piet met veel warmte: “Mijn vader Petrus (geboren in1878, Hoogmade) trouwde in 1915 met mijn
Kerkstraat en een gepensioneerde politieagent uit Leiden kwam regelmatig bij ons achter in de Does
Vissen
moeder, Anna, (geboren in 1895, Roelofarendsveen).
vissen. Dan kreeg hij wel eens een kopje koffie van
Piet heeft vroeger veel gevist, van ’s morgens 4 tot
Ze kregen dertien kinderen, waarvan er één, Leo,
mijn moeder. Op een gegeven ogenblik zei hij:
’s avonds 10 uur. “Lekker peuren in de Does.” Ook
op heel jonge leeftijd is overleden.” Piet was de
‘Ik heb wat leuks voor je’ en hij gaf me een doosje
daarover heeft hij wel eens een voorspellende
jongste van het stel. ”Ik heb een heel lieve moeder
met een kokertje vol met oude bandjes. Natuurlijk
droom gehad: “We hadden een keer een vis
gehad. Een vetpot was het niet: we hadden geen
zat ik daarna elke keer aan die man zijn voeten.
wedstrijd in het Oegstgeester kanaal. In mijn visioen
krant en geen radio, maar wel altijd genoeg te
Want dat was wat! Elk bandje is anders, je wordt er
zag ik nr. 4 en ik zag mijzelf water scheppen voor
eten en veel liefde. Voor het avondeten moesten
knettergek van! En er zijn series. Van 24, 32, 64 en 78
het visvoer. Ik donderde in de vaart en klom er weer
we wel om half zes thuis zijn, want anders moesten
stuks, maar de grootste serie bestaat uit 883 sigaren
uit. Toen de dag van de wedstrijd daar was, trok ik
we zonder eten naar bed.” Piet werd geboren in
bandjes.” Je hebt ze over de meest uiteenlopende
inderdaad nr. 4. Ik durfde niet naar de waterkant
een huisje naast de slager aan de Kerkstraat 44 dat
onderwerpen. Vol trots laat Piet zijn boeken zien
en vroeg met een smoes over rugpijn aan Arie v.d.
onbewoonbaar verklaard was. Daarvoor woonden
die door de firma Washington zijn uitgegeven: “Die
Pouw Kraan, die op nr. 3 zat of hij water voor me
zijn ouders o.a. achter de bakkerij van Jaspers,
gaan bijvoorbeeld over de schilderkunst, de burger-
wilde halen. Op dat moment viel Piet Kraan in het
maar dat huis brandde in ’21 af. Piet:
luchtvaart en de ontwikkeling van de geschiedenis
water, hij klom eruit, ging naar huis om een droog
“Met drie kinderen werden ze toen opgevangen
van Amerika. Prachtig zijn ze! ”En hij voegt eraan
pak aan te trekken en kwam weer terug. Ik heb
op de boerderij van Borst. Na een paar maanden
toe: “De meeste series die zijn uitgegeven heb ik
hem toen verteld over mijn visioen waarop hij zei:
kregen ze bij Ofwegen onderaan de dijk bij
compleet!”
‘Waarom heb je het dan niet aan iemand anders
Maarten van Egmond een huisje van Arie van
gevraagd?’. Of hij al die sigaren ook zelf gerookt heeft? “Nee hoor, wel sigaretten. Als een ketter, maar nu rook ik helemaal niet meer. Sigaren heb ik ook wel gerookt hoor, maar nooit veel.”
10
Novene Piet van der Ing is heel gelovig, en dat zou, volgens hem, misschien wel te maken kunnen hebben met de visioenen die hij regelmatig heeft. “Ik heb veel vooruitziende blikken gehad”, zegt hij daarover. “Er is meer tussen hemel en aarde, dat geloof ik zeker.” Na enig aandringen vertelt hij het volgende: “Als jongen van een jaar of zeven, acht had ik handen vol wratten. Dat was een vies gezicht en betekende veel jeuk. Dr. Loth gaf er een zalfje voor. ’s Morgens moest ik mijn handen daarmee insmeren en dan moest het overgaan. Maar na twee maanden had ik er alleen maar méér. Mijn moeder stelde voor om een novene te houden. Ze bouwde een altaartje op de slaapkamer: op een tafel een zelfgeborduurd kleed met daarop een kruis en een hostie, daarbij een Mariabeeldje, met twee kaarsen, een palmpaastakje en wijwater. Negen dagen lang baden we iedere dag drie
11
Jacobsladder 2007 Otto Cornelis
van Hemessen
Santen. Daar mochten ze tijdelijk wonen, op
Appeltaart door de eeuwen heen
Neemt appel al reyn gepelt, ende snytse in vier oft
Inderdaad al een stuk beter uit te voeren. Geen
voorwaarde dat vader wel hielp bij het melken.
door Thea Kok-Lansbergen
ach stucken ontwee ende legtse int broot ende
ellenlange zinnen meer, maar een instructie die
sluijtse ende schietse in den oven ende alst gebac-
al veel lijkt op de recepten van tegenwoordig.
Later kregen mijn ouders een huis aan het Zuideinde in Woubrugge (nu Vrouwgeestweg),
Van taarten en allerlei andere vormen van gebak
ken is, neemptse weeder uuyt, dan brysse ontwee,
Wat opvalt, is dat de ingrediënten duidelijk
omdat mijn vader op de scheepswerf van Boot
wordt al eeuwenlang gesmuld. De recepten
ende neempt wat eysdoeyer, ende wat peeper-
gespecificeerd worden, en dat de volgorde van
werkte, als nagelpieper. Zo woonde hij dichter
werden meestal mondeling doorgegeven.
coeck, ende slaetet duer een zye, ende cruijt met
de handelingen ook geen vragen oproept. Maar
bij zijn werk en hoefde hij niet meer dat hele stuk
Een van de oudst bekende recepten voor appel-
naegel, caneel, lutken gember, ende greyn, ende
zo makkelijk als wij het nu hebben, hadden onze
te lopen.” In 1928 verhuisde het gezin terug naar
taart (in gedrukte vorm!) ziet er als volgt uit:
een lutken galigaen, ende dan in een teyl op claer
(over)grootouders het nog niet. Want hoe groot
Hoogmade, waar het eerst aan de Achterdijk
colen of in den oven, ende .ij. oft .iij (niet leesbaar)
bijvoorbeeld moet de vorm zijn waarin deze taart
woonde en later in de Kerkstraat.
werven geroert, ende sofferaen daerin, ende dan
gebakken wordt? Over oventemperatuur wordt
weeder int broot, alst ghyt uuijten broode doet,
niet gesproken. Maar die viel dan ook helemaal
Van de dertien kinderen leven er nog vijf: drie in
maect een cleyn gaetken, gietet daerin, ende als
niet te regelen (dat gemak kwam pas decennia
Hoogmade, één in Voorschoten en één in Leiden.
die spys alsoe gemaect is, dan doetse daer weder
later). Bovendien gingen kookboekenschrijvers
in, ende legter stucken op.
(trouwens vaak directrices van huishoudscholen in
Bezig baasje
deze periode) ervan uit dat hun lezeressen kennelijk Arme huisvrouwen van toen!
“Als het slecht weer is, ben ik altijd thuis,” vervolgt
over voldoende tijd beschikten om de taart in de oven constant in de gaten te houden. Een oventijd
Piet zijn verhaal. “Ik kan boven, met mijn muziek erbij, rustig twee uur in mijn eentje biljarten. Maar er
Appeltaart anno 1903
komen regelmatig ook goeie biljarters langs. Mag ik
Nee, dan hadden de meisjes van de Haagsche Kook-
een paar namen noemen? John van Leeuwen, Jan
school in 1903 het al een stuk makkelijker. Zij hadden
Een kind kan de was doen!
Jansen, Jan Doesburg, Dick van Benten. Ik geef ook
de volgende aanwijzingen tot hun beschikking:
Tegenwoordig zijn er van die praktische pakken
ontbreekt in deze recepten namelijk ook altijd.
te koop, met een duidelijke gebruiksaanwijzing.
wel biljartles als me dat gevraagd wordt. ’s Zomers
12
jaargang 27 2
als het 25°C is, zit ik nog graag in mijn roeibootje.
Appeltaart
Een kind kan de was doen! Recepten voor allerlei
Ik heb ook nog een nieuwe hobby: sinds kort zit ik
375 gr. bloem
soorten appeltaart zijn in kookboeken, tijdschriften
ook regelmatig achter de computer. Ik heb het
250 gr. boter
en op internet makkelijk te vinden. Verder - voor
mezelf geleerd en het gaat me uitstekend af. Ik zit
125 gr. suiker
wie wel trek maar geen tijd heeft - hebben
nog niet op de kabel en ik wil er zeker niet verslaafd
1 geraspte citroenschil
(banket)bakkers en supermarkten vaak een ruime
aan raken. Dat zou ten koste gaan van mijn andere
3 eieren
keuze aan appeltaarten in koelvitrine en diepvries.
hobby’s!
7 zure appelen 80 gr. krenten 40 gr. amandelen 60 gr. suiker Bereiding Kneed de bloem, de boter, de suiker, de geraspte Moeilijk te lezen voor Nederlanders anno 2007,
citroenschil en 2 eieren door elkaar; zet het daarna
laat staan dat we ons aan de bereiding wagen.
1/4 uur op een koele plaats om te bekoelen. Rol
Want hebt u zich wel eens gerealiseerd hoe dat
het deeg uit en bedek er den bodem en den wand
vroeger ging, het bakken van een appeltaart
van een springvorm mede. Maak puree van de
bijvoorbeeld? Toen er nog geen weegschalen
appelen en vermeng ze met de suiker, de even
waren, geen kookwekkers en ook geen handige
opgekookte krenten en de gemalen amande-
springvormen, laat staan gas- en elektrische ovens?
len. Vul hiermede den vorm en plaats over deze massa dunne reepen deeg, zoodanig dat er ruiten
Onderstaand recept, uit Eenen nyeuwen coock
gevormd worden. Bestrijk het geheel met geklopt ei
boeck uit 1560, is nog wel te volgen, maar de taart
en laat de taart in den oven gaar worden.
is niet echt makkelijk na te maken:
13
