de
Jacobsladder
Kwartaaluitgave van de Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’
In dit nummer: OCvH 30 jaar Foto-expositie Behoud Cultureel Erfgoed De Schoolstraat Het Oude Raedthuys
20
4
09
de
Jacobsladder
van Hemessen
jaargang 29 4
Van de voorzitter
Van de redactie
Lieve mensen,
Rectificatie over John James Enthoven en zijn huis aan de Boddens Hosangweg
Bij de voorplaat Het Oude Raedthuys en de kerk vóór 1953, zie het artikel op pag. 9 29e jaargang nr. 4, oktober, november, december 2009 Erelid • D. Brouwer de Koning, oud-burgemeester van Jacobswoude • C. Karmelk, oud-penningmeester van de vereniging Voorzitter • Ben Beukenholdt, Thuisweide 30, 2481 BK Woubrugge, telefoon 0172-519247 Secretaris • Arjen Schreuder, Sterrenkroos 23, 2481 CM Woubrugge, telefoon 0172-518586 Penningmeester • Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade
Op tijd opzeggen! Wilt u – om wat voor reden dan ook – uw lidmaat schap van de Historische Vereniging niet verlen gen, vergeet dan niet dit tijdig (vóór 1 december) schriftelijk te melden aan onze penningmeester: Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade ••••• Contributie De contributie bedraagt € 13,- per jaar; en € 17,- voor hen die dit blad per post ontvangen. Te voldoen (bij voorkeur via de acceptgiro die u aan het begin van het jaar ontvangt) op onze rekening bij de Rabobank Kaag en Braassem nr. 35.24.14.847 t.n.v. Penningmeester Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade. •••••
Al weer het vierde nummer van 2009. Over mijn
Eerst even een reactie van Henk van der Nagel op
laptop turend zie ik buiten veel wind en regen. De
het stukje in de vorige Jacobsladder. Het laatste
meeste bladeren zijn van de bomen en beland
gedeelte van het verhaal klopte niet helemaal. Het
op andere plaatsen. Herfst. Ook een beetje herfst
zat zo:
in Woubrugge. Grote gaten vallen in het dorp……
De woonboot waarin Piet en Pollie woonden lag
Sommigen hebben het er erg moeilijk mee. Dat
aan een perceel grond dat eigendom was van
begrijp ik wel. Veel lief en leed is daar in die kerk en
de diaconie van de Hervormde gemeente te
in die woningen meegemaakt en gedeeld. Maar
Woubrugge. Dit perceel was in erfpacht uitge
na de herfst komt de winter en dan…de lente. Het
geven aan Piet en Pollie voor gebruik door de
nieuwe breekt dan door en de zon gaat weer schij-
langstlevende. Na het overlijden van Pollie is de
nen. In de plaats van de gaten komen woningen.
grond verkocht aan de familie Hof uit Alphen aan
De najaarsexcursie was een succes; goed georga-
den Rijn die er een nieuw huis lieten bouwen.
niseerd en schitterend weer.
Bij de bouw van dit huis zijn in de grond nog resten
Vorige keer schreef ik dat we nog zoekende waren
van de haardas gevonden die in het verleden door
naar een bestuurslid. We hebben iemand gevon-
de bewoners van het Hervormd Rust en Weeshuis
den van wie ik de naam nog niet zal verklappen.
daar werd opgeslagen in de as-schuur en verwerkt
Op de aanstaande algemene ledenvergadering
en verscheept.
moeten jullie ons voorstel nog goedkeuren. Van-
In een volgend nummer komen we hierop terug.
Bestuursleden • Nico van Hemessen, van Woudeweg 17, 2481 XM Woubrugge • Thea Kok-Lansbergen, Emmalaan 74, 2481 BB Woubrugge, telefoon 0172-518585
daar een beetje geheimzinnigheid. In samenwerking met ‘Heemschut’ en de ‘Stichting
Ook met de opmaak ging er iets mis – het leek erop
Behoud Cultureel Erfgoed Jacobswoude’ hebben
dat het bewuste artikel onderdeel uitmaakte van
we getracht het gebouw waar nu het restaurant
de berichten uit het Leidsch Dagblad van 1949,
Redactie Thea Kok-Lansbergen en Arjen Schreuder e-mail
[email protected]
‘Het Gerecht’ in gevestigd is, op de Gemeentelijke
maar dat was niet de bedoeling. Onze excuses aan
Monumentenlijst te plaatsen. Dit is mislukt. Men
Rie Kammeraat!
Basisvormgeving en opmaak Blikveld, Den Haag
gebouw op zich niet. Wel is er aandacht gevraagd
Aan dit nummer werkten mee: Ewout van der Dussen Rie Kammeraat Arjen Schreuder
houden u op de hoogte.
vindt de geschiedenis van groot belang maar het voor de oude cellen binnen in het gebouw. We Ten slotte veel leesplezier en mede namens het bestuur: warme feestdagen en een op alle fronten goed 2010!
Foto’s en illustraties: Archief mevr. Teuni Zandstra/Jan Stigter Ben Beukenholdt Rik Fehrmann Jaap Haasbroek Thea Kok-Lansbergen Frits Rohling
Ben Beukenholdt
ISSN 0168-1079 © Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder vooraf gaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Bij Jan de Feij thuis kreeg zijn afscheid als bestuurslid van onze vereniging nog een officieel tintje.
1
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis Stichting tot Behoud van het Cultureel Erfgoed van Jacobswoude
de gemeente te maken over de huisvesting van de
OCvH 30 jaar!
collectie. Verder denken we aan wat activiteiten
jaargang 29 4 periodieke blad van de vereniging onder de naam “het Ottootje”. Deze naam werd echter al gauw
om de stichting en de collectie onder de aandacht
Dertig jaar Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van
als ‘oneerbiedig’ verworpen en vervangen door de
van onze gemeenschap te brengen. Het één om
Hemessen’, daar mag best wel even bij stilgestaan
huidige naam ‘de Jacobsladder’. We zijn inmiddels
‘Dat is een mondvol’ zult u zeggen als u dit leest.
het ander (ook financieel) mogelijk te maken.
worden. We haalden herinneringen aan de begin-
het 100e nummer gepasseerd, waarvan de meeste
Dat is het ook wel eigenlijk, zowel letterlijk als figuur-
Onze eerste activiteit is een fototentoonstelling.
tijd op met de oud bestuursleden Herman Bosman
nummers door Rinus Rodenburg op zijn computer
lijk. Al een keer eerder heb ik u laten weten dat we
Elders in dit blad leest u hier meer over.
en Jan Keijser (op de foto van links naar rechts),
werden ingevoerd.
aangevuld met wat informatie uit de archieven.
Vele publicaties volgden, veelal verzorgd door Hans
De allereerste bijeenkomst vond plaats op 12
v.d.Wereld. Mocht u daarin geïnteresseerd zijn, kom
juni 1979 in het inmiddels niet meer bestaande
dan op zaterdag tussen 10.00 en 12.00 uur eens
gebouw ‘de Wijk’. De initiatiefnemers Dick de Boer
naar het museum aan de dr. Lothlaan, waar alle
en Gerard Jansen hadden zo hier en daar eens
publicaties worden bewaard.
enige zorg hadden en hebben over de collectie in het gemeentemuseum. Wat ermee ging gebeuren na de herindeling met Alkemade. Weet u het nog? We hebben vervolgens getracht een stichting op
Ben Beukenholdt
Najaarsexcursie 2009
te richten in samenwerking met de gemeente, toen nog Jacobswoude. Dat kon eerst wel en later toch
Op 18 september vond onze jaarlijkse excursie
geïnventariseerd of er belangstelling voor een histo-
Het ledental groeide gestaag. In 1982 waren er al
weer niet. Het enige goede dat we eraan overhiel-
plaats, die dit keer Haarlem als doel had.
rische vereniging in Woubrugge en Hoogmade zou
ongeveer 50 leden, in 1984 150 en in 1985 bedroeg
den was de oude gemeentesecretaris, Ton Meester.
Met een volle bus begaven we ons naar Het
zijn en dit bleek inderdaad het geval.
het ledental al 195. Thans telt de vereniging rond
Dat is erg fijn omdat hij weet van de hoed en de
Dolhuys, het nationaal museum van de psychiatrie.
Echter, een dergelijke vereniging met z’n tweeën
de 400 leden.
rand en net zoals wij erg enthousiast is.
Het museum bood een verhelderende blik in de
van de grond tillen was wat veel hooi op de vork,
Dertig jaar lijkt een hele tijd, maar wat is dertig jaar
wereld van de waanzin. Aansluitend lag de
dus werden medestanders gevonden in de per-
als we kijken naar ons verleden?
Vervolgens hebben toen een aantal particulieren
museumboot klaar om ons mee te nemen voor een
soon van Hans van der Wereld en Jan Keijser.
Het is ook vooral een reden om te kijken naar de
zelf maar een stichting opgericht. Dit zijn:
sfeervolle tocht door de grachten van Haarlem.
Gevieren vormden zij een voorlopig bestuur dat op
toekomst van onze vereniging.
• Jaap Haasbroek, de conservator/beheerder van
Het heerlijke weer zorgde ervoor dat de boven
genoemde datum door burgemeester D. Brouwer
In dat kader constateren we bijvoorbeeld dat op
luiken open konden en we onder het zonnetje
de Koning werd geïnstalleerd. Die verklaarde zich
bestuursgebied de vereniging voornamelijk een
konden genieten van de stad vanaf het water en
desgevraagd ook bereid om beschermheer van de
aangelegenheid is geweest van mensen ‘van
een heerlijke high tea.
vereniging in oprichting te worden.
buiten’, terwijl heel veel informatie door de groep
• Ton Meester, de oud-gemeentesecretaris,
Aan het eind van de rondvaart meerden we aan
Ongeveer vijfentwintig mensen woonden de
‘echte’ Woubrugge- en Hoogmadenaren wordt
• Thea Kok-Lansbergen, hoofdredacteur van de
bij het oudste museum van Haarlem, het Teylers
oprichtingsvergadering bij, waarvan er vijftien zich
opgeleverd. Het zou naar onze mening heel inspire-
Jacobsladder en bestuurslid van onze Historische
Museum. Het bezoek voerde ons langs fossielen en
spontaan aanmeldden als lid.
rend werken, als juist ook leden uit het autochtone
Vereniging en
mineralen, langs tekeningen en schilderijen naar
Als één van de eerste bestuursdaden werd de
ledenbestand bij verenigingsactiviteiten zouden
natuurkundige instrumenten en penningen en
vereniging vernoemd naar de veldwachter van
kunnen meehelpen.
munten uit ruim twee eeuwen cultuurgeschiedenis.
Woubrugge die van 1884 tot aan zijn dood in 1937
Bij dit dertigjarig bestaan hopen we dat onze ver-
De laatste twee met goedkeuring en medewerking
Het was letterlijk een mooie dag, er werd nog net
actief was als amateurhistoricus van de geschiede-
eniging er ook in de komende tijd in zal slagen om
van het bestuur van de historische vereniging.
niet gezongen tijdens de busrit terug naar
nis van de toenmalige gemeente Woubrugge. Door
de belangstelling voor ons historisch erfgoed leven-
Woubrugge.
het museum, • Jan Stigter, eigenaar van een schitterende en zeer uitgebreide fotocollectie,
2
van Hemessen
• Ben Beukenholdt, voorzitter van dezelfde vereniging.
zijn toedoen is overigens ook het eveneens naar
dig te houden en zal bijdragen aan het behoud
In de statuten staat de doelstelling van de nieuwe
hem genoemde museum tot stand gekomen, dat
van alles wat uniek, beeldbepalend en karakteris-
stichting: ‘De stichting heeft ten doel het bevor-
in 1953 boven de toenmalige brandweergarage
tiek is in onze dorpen Woubrugge en Hoogmade.
deren van de documentatie van de geschiedenis
werd ingericht.
van de gemeente Jacobswoude en omliggende
Eén van de eerste activiteiten was de publicatie
kernen en het openstellen daarvan ter bezichtiging
van een boekje over de Hoogmadese molen met
door het publiek’.
tekst van Hans van der Wereld en gedrukt door Jan
Enfin weer een mondvol, maar wel goed te begrij-
Keijser in zijn eigen huisdrukkerij.
pen.
Het boekje werd aan de leden aangeboden op 10 oktober 1980 tijdens de eerste algemene ledenver-
We hebben nu de volledige collectie in onbe-
gadering in de Esselyckerwoude-school. Ook in de
perkte bruikleen gekregen van de gemeente en
herinneringen van de eerste uren bleef een cursus
zijn daar erg blij mee, dat kunt u zich voorstellen.
Zo te zien konden de deelnemers nog net het hoofd boven water
‘oud schrift lezen’ onder leiding van Dick de Boer.
We zijn nu doende een ‘duurzame afspraak’ met
houden.
Kort daarop verscheen voor de eerste keer het
Bestuursleden van het eerste uur: Herman Bosman en Jan Keijser
3
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis Een diner in 1897
De Schoolstraat en de weder opbouw van Woubrugge
De maand van de culinaire festijnen en het finan
door Ewout van der Dussen
ciële fronsen is er weer. Het kost nu wat meer dan in
jaargang 29 4
Na de oorlog was het ook het Ministerie van
De toestemming voor de aanbesteding verliep
Wederopbouw dat alle bouwwerkzaamheden met
moeizaam. Er volgt een intensief contact tussen
contigenten en verdeling van de schaarse bouw-
gemeente, architect, de hoofdingenieur - Directie
materialen regelde. In Woubrugge was er feitelijk
Wederopbouw en Volkshuisvesting in Zuid-Holland
1897 toen Jan Guldemond, de eigenaar van Hotel
In de vorige Jacobsladder hebben we het gehad
alleen wederopbouw nodig op de twee plaatsen
en het ministerie van Wederopbouw en Volkshuis-
Restaurant Het Oude Raedthuys, op 16 november
over de perikelen van woningbouwvereniging
ten oosten van de wetering, waar op last van de
vesting, en dat voor één blokje woningen. Halver-
de rekening opmaakte :
‘Nieuw Leven’ in Woubrugge en de door die vereni-
Duitsers woningen waren gesloopt om een vrij
wege veranderen de normen van het Rijk, zo moet
ging in 1931 gebouwde woningen langs de Bate-
schootsveld te creëren richting de Kerkweg naar
de inhoud van 283 m3 terug naar maximum 260 m2
De Gemeente Woubrugge debet aan J. Gulde
weg en in de Schoolstraat. Het waren de eerste
het westen. (Details daarover in ‘Woubrugge aan
en blijkt uiteindelijk dat de laagste aanbesteding
mond, aldaar.
woningen in de Schoolstraat; de bewoners hadden
de Wetering’).
boven de norm van de door de Directeur-Generaal
Een diner met wijn enz. van het Dagelijks bestuur der
nog een vrij uitzicht naar het zuiden, zoals op foto
Ook nu wordt er nog over typische wederop-
van Volkshuisvesting vastgestelde bouwkosten
Gemeente en het Bestuur van den Oudendijksche
te zien is. De naam Schoolstraat, (genoemd naar
bouwwoningen en wederopbouwarchitectuur
komt. Na tal van bezuinigingen (zo komt er een
polder.
de openbare school die in 1936 is gebouwd - later
gesproken. In de grote steden zijn hele wederop-
boardplafond in plaats van stucwerk; tegelpaden
‘De Wijk’, welk gebouw ten behoeve van de bouw
bouwwijken. Veel wordt en is er al er wegens de
en terrassen worden geschrapt, en hardsteen
Diner 8 couverts
fl. 20,00
4 flessen Margaux, 1 fles muscaat -
9,40
van de Batehof is gesloopt) kwam pas in 1946 toen
slechte kwaliteit afgebroken. Maar ook worden er
vervangen door edelbeton), kwam er toestem-
Sigaren en 8 personen thee of koffie -
3,40
de straatnamen in Woubrugge werden ingevoerd.
wijken opgeknapt en behouden als erfgoed uit
ming voor gunning voor fl. 77.935, -. Op 14 maart
----------
Daarvoor hadden de huizen B-nummers.
de naoorlogse periode. Minister Plasterk heeft al
1949 krijgt de firma Gebr. Akerboom uit Rijpwetering
fl. 32,80
Nadat de gemeente de slecht functionerende
een lijst van honderd specifieke wijken en gebou-
bericht dat zij nog onder voorbehoud van defini-
waarvan de helft voor de Gemeente
fl. 16,40
woningbouwvereniging Nieuw Leven in 1937 had
wen gepresenteerd die hij als rijksmonument wil
tieve Rijksgoedkeuring de opdracht krijgt.
overgenomen wilde zij nog zo’n blokje aan de
beschermen. Hoewel er in Woubrugge dus niet
De huur wordt vastgesteld door directie Weder-
andere kant van de straat. Zo leverde architect A.
veel wederopbouw nodig was ter compensatie
opbouw op fl 5,30 maar door het meerwerk door
van der Heijden te Leiden op 24 december 1939 zijn
van hetgeen was gesloopt, was er nog wel het
de zeer gedrukte prijs zijn meerkosten ontstaan en
Dat was dus bijna fl. 4.- per persoon.
ontwerp in voor bebouwing van de zuidzijde.
plan van voor de oorlog en waren er ook huizen
wordt de huur verhoogd met fl 0,20 per week.
Ter vergelijking: een jonge wagenmakersknecht ver-
Door de oorlog en moeizame procedure tijdens de
nodig voor uitbreiding van het aantal inwoners.
diende omstreeks 1904 per week fl. 4,50. Daar had
wederopbouwperiode duurde het nog tien jaar
Zo werd het plan voor een blokje woningen in de
Teuni Zandstra: ‘Groter veranderingen door de
hij dan 60 uur voor gewerkt.
voordat de woningen er uiteindelijk stonden. Ze zijn
Schoolstraat weer opgepakt. Op 2 april 1948 besluit
jaren heen’
totaal anders dan de woningen van Nieuw Leven;
de gemeenteraad dat architect B. van Heijningen
Teuni Zandstra (83) woont al ruim zestig jaar in de
ook uiterlijk straalt de soberheid er vanaf.
uit Den Haag een ontwerp mag maken voor de
Schoolstraat, in een huis van Nieuw Leven dat in
zeven woningen.
1931 is gebouwd. De familie Zandstra woonde met
Dat er al een tijdje een discussie gaande was over
zeven kinderen aan de Comriekade, het winkelhuis
de nieuwbouw blijkt uit een brief aan de gemeente
naast de kerk. Vader Zandstra had daar een kruide-
van 10 december 1947 van elektrotechnicus
nierszaak. Na zijn overlijden in 1948 moest het gezin
Abraham Vermaas (naar wie in de Batehof een
verhuizen naar de Schoolstraat. De overkant was er
straat is genoemd). Vermaas vraagt om bij bouw
nog niet, maar dat duurde niet lang. “Daar waren
in het dorp in percelen aan te besteden, ‘zoodat
we heel boos om, dat hadden we niet geweten”,
de kleinere ondernemers direct met de gemeente
vertelt Teuni Zandstra. Ondanks dat ze er met z’n
kunnen afrekenen’ en ook hij een kans krijgt. Hij
achten woonden, kijkt ze terug op een gezellige
schrijft daarbij verder dat dat in meerdere plaatsen
en fijne periode. Van lieverlee verlieten de kinderen
wordt gedaan en voorts dat hij dat al twee keer
het huis; zij verzorgde haar moeder tot die in 1995
eerder heeft verzocht en nooit wat heeft gehoord.
overleed.
Voldaan J. Guldemond
4
van Hemessen
Op 22 december krijgt hij nu wel antwoord van de
“Vroeger was het een straatje van oude mensen”,
Overzicht vanaf de kerk. Met rechts een stukje van de wederop-
gemeente, Vermaas woont dan (volgens het adres
vertelt Teuni. “We gingen met elkaar naar de kerk,
bouwwoningen aan de Schoolstraat, het blokje duplexwoningen
op de brief) Van Hemessenkade 12. Zijn verzoek
nu ga ik alleen. Je had een band met elkaar, je
aan de Dr. Lothlaan met daarachter de openbare school, beide
wordt afgewezen, wel zal hij op de hoogte worden
keek of bij iemand de gordijnen wel open gin-
inmiddels weer gesloopt.
gesteld welke aannemers door de gemeente wor-
gen. En als er iemand vanuit het huis trouwde dan
Foto uit het archief van Teuni Zandstra.
den uitgenodigd in te schrijven.
vlagde de hele straat. Nu is het een doorgangs-
5
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis straatje en ken ik op enkelen na de mensen niet
Uit Otto’s plakboek
Jan van der Nagel was de laatste die daar begra
meer. Hiernaast woonden ook jonge mensen en
door Rie Kammeraat
ven werd. Hij was schippersknecht bij Windhorst en
toen kwam er een baby’tje en zijn ze verhuisd.”
6
van Hemessen
jaargang 29 4
staat aan het roer op foto 380 van het boek
Zandstra is tevreden met haar huisje met boven
5 november 1919
‘Woubrugge aan de wetering’. Het eerste graf op
twee slaapkamers, zodat er ook nog iemand kan
Gisteravond gaf de mandolineclub alhier haar eerste uitvoe-
de nieuwe begraafplaats was voor de 16-jarige
logeren.
ring. De nummers werden goed ten gehore gebracht; piano,
Maria Geertruida Overvliet, de dochter van bakker
viool en fluit vormden een harmonisch geheel. Een woord van
Pieter Overvliet en Geertje Uittenbogaard.
Dokter Lothlaan
lof voor den directeur, den heer B. van Zwieten, van Alphen,
Het blokje van vier woningen aan de Dokter Loth-
die deze club in één jaar zoo ver bracht. De voorzitter, de heer
3 december 1919
laan, gebouwd in 1951 en gesloopt in november
J. Westmaas, deelde bij zijn openingswoord mede, dat de club
Wegens 45-jarigen trouwen dienst, schonk de heer P. Boot,
19 december 1919
2005 om plaats te maken voor nieuwe woningen
begon met 12 leden en thans telt 23 leden. Lieflijk klonk de
aannemer alhier, zijn oudsten knecht S. Oudshoorn een gou-
Heel in ‘t kort over de vangst van een visser: De aarden pot
rond de vernieuwing van de Batehof, waren ook
meisjesstem van Joh. den Hertog bij ‘Haar Kleinkind’, een
den horloge.
die in juli uit de Wijde Aa werd opgehaald, blijkt een grote
typische wederopbouwwoningen. Het waren
solo, en ‘Mooi Holland’ door een vijftal meisjes. Voor het
Simon Oudshoorn was timmerman. Hij werd op 15.06.1853
urn te zijn van het Fries-Bataafse type uit het begin van onze
zogenoemde duplexwoningen. Ze hadden vier
kunstlievend publiek een genotvolle avond.
geboren als zoon van Hendrik Oudshoorn en Antje van den
jaartelling. Nabij de vindplaats bevindt zich ten noorden van
slaapkamers en boven een extra toilet - thans
Berg, trouwde met Sara Maria van Houten en samen kregen
het ‘Kleine ven’ een strook zeer vaste grondstof of muur in de
gangbaar maar toen nog heel bijzonder - zodat
ze vijf kinderen: Hendrik 1879, Marijtje 1880, Bart 1882,
overigens veenachtige bodem van de Wijde Aa, waarnaar een
er per woning twee gezinnen in konden wonen,
In die tijd waren er in Woubrugge twee meisjes met
Arie 1887 en Koenraad 1891. Alle vier de jongens werden
nauwkeurig onderzoek zal worden gedaan. Dat gedeelte was
als bijdrage ter oplossing van de woningnood.
die naam. De oudste was Johanna den Hertog,
timmerman, maar niet in Woubrugge; de een na de ander
driehonderd jaar geleden nog land.
In heel Nederland zijn er 16.000 van die duplex-
geboren op 4 september 1900 op A 149, de Ach
vertrok naar Velsen. Voor Arie was het Velsen-Woubrugge-
woningen gebouwd. Na de oplevering is er in
terweg, nu Vierambachtsweg, dochter van Cor
Spaarndam-Woubrugge maar uiteindelijk werd het toch weer
Woubrugge maar één woning door twee gezin-
nelis den Hertog, scheepmaker, en Hillegonda van
Velsen. Marijtje trouwde met Hermanus Joh. Dam en bleef in
Het Rijksmuseum voor Oudheden wilde de pot
nen betrokken.
Veen. Zij trouwde met Willem de Graaf en kreeg
Woubrugge.
graag hebben, maar dat is niet gebeurd. Hij staat
vier kinderen. Willem was eerst groentekoopman
Simon werd geboren op de Achterweg en overleed daar op
nu in het Museum aan de Dr. Lothlaan, naast een
Met dit tweede deel wordt de Schoolstraat, het
en werd later scheepmaker. Het gezin woonde
15.06.1853. Niet in hetzelfde huis, maar in een van de huizen
stel andere oude potten.
deel nabij de wetering, afgesloten. Het is een
steeds op de Achterweg/Vierambachtsweg, maar
die in de oorlog op last van de Duitsers afgebroken moesten
uitzonderlijk straatje, met een eigen geschiede-
wel in verschillende huizen, die merendeels in 1944
worden (A155-A161), tussen (toen) Van Klaveren en ‘Gezigt
De heer Van B., alhier, zou gisteren eenige werkzaamheden
nis. Aan de ene kant het hier besproken rijtje
en later afgebroken werden. Vlakbij deze eerste
in de Dageraad’. Sara leefde van 13.10.1853 tot 27.01.1941.
boven zijn veestalling in een schuur gaan verrichten, toen hij
wederopbouwwoningen, en aan de andere kant
Johanna woonde de tweede Johanna en dat was
Behalve timmerman was Simon ook koster van de N.H. kerk.
plotseling viel door den zolder, en juist op een daar staanden
het overgebleven blokje woningen van Nieuw
Johanna Gerritdina den Hertog, geboren op 15
Otto van Hemessen schreef onder de advertentie: Een man met
boonenstok, welke hem gedeeltelijk in het lichaam drong.
Leven, die met de gesloopte woningen aan de
oktober 1904 als dochter van Pieter den Hertog en
wien ik oud ben geworden en veel vriendschap ontving.
Opneming in het Ziekenhuis werd door den plaatselijken
Bateweg in het dorp de eerste twee rijtjeswonin-
Janna Kwakernaat op Bouwlust, waar nu de familie
gen waren.
Lekkerkerker woont. Zij trouwde met landbouwer
geneesheer noodig geacht.
Jacobus van Ommering en ging naar Koudekerk. Ik
13 december 1919
9 december 1919
denk dat zij, als 15-jarige, het meisje met de lieflijke
Maandagmiddag is het zoontje van den heer B., als naar
Door het bestuur van de afd. ‘Groene Kruis’ is de zaak voor de
stem was.
gewoonte, weder aan den oever van de Woudwatering spe-
noodlijdenden in Oostenrijk en Hongarije ter hand genomen.
lende, te water geraakt. Mejuffrouw L. buiten komende, zag
De echtgenooten der bestuursleden zullen deze week alhier
14 november 1919
zijn handjes nog boven water, riep om hulp, en mocht het den
zorgen voor huisvesting van kinderen uit deze landen.
Uit de raadsvergadering: De heer Wisman brengt de slecht in
zoon van onzen veerschipper W. nog juist gelukken het kind
orde zijnde begraafplaats ter sprake. (Dit voorjaar kropen de
van een anders wissen dood te redden.
varkens door de schutting op het kerkhof. Verslaggever).
20 december 1919 De uitslag van de ijverige pogingen van het bestuur van ‘Het Groene Kruis’, om een aantal kinderen uit Hongarije en
Dat was het oude kerkhof, zoals het aangelegd
Oostenrijk hier te plaatsen, is niet met het resultaat bekroond,
werd in 1829. In de kerk mocht niet meer begraven
dat men verwachtte. Een dertigtal kinderen zal maar een plaats
worden en het uit 1812 daterende kerkhof was te
kunnen krijgen, terwijl in 1914 omtrent opneming van
vol geworden en werd opgehoogd. De 80-jarige
Belgische kinderen dat getal tot 150 klom.
7
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis
jaargang 29 4
is geschreven in de vierde Jacobsladder van 2005:
Op vrijdag 11 december opende wethouder Floris
‘Het Oude Raedthuys’ Woubrugge - een gemeentelijk monument?
hoe dat gegaan is, hun namen en bij wie ze in huis
Schoonderwoerd van de gemeente Kaag en
door Ewout van der Dussen
kwamen. De foto van Ilona Toth, geplakt in de Hon
Braassem in Café Die Twee de fototentoonstelling
gaarse bijbel die de dankbare ouders zonden, kunt
waarover onze voorzitter Ben Beukenholdt op
Drie organisaties pleiten bij de gemeente Kaag en
Samenvattend is gesteld dat het een gebouw is
u in ons museum bekijken.
pag. 2 schrijft. Ook werd het 30-jarig bestaan van
Braassem om het Oude Raedthuys aan te wijzen
van provinciaal en gemeentelijk belang:
Wat de Belgische kinderen betreft: ze zijn niet geko
onze historische vereniging gevierd.
als een gemeentelijk monument, om daarmee
•C ultuurhistorisch: ‘Het Oude Raedthuys’ is verbon-
men. Dat stond in de Rijnbode van 17 oktober 1914:
Er waren prachtige oude foto’s van Woubrugge
bescherming te krijgen tegen al te grote ingrepen.
den aan de geschiedenis van Woubrugge en de
en Hoogmade te bewonderen, onder meer uit
Onze historische vereniging is een van die organi-
Heerlijkheid.
Woubrugge. De Donderdag verwachte Belgische vluchtelin-
de collectie van Jan Stigter, Bep v.d. Laan en het
saties. Verder is het de landelijke Erfgoedvereniging
gen zijn niet gearriveerd, misschien voor velen een teleurstel-
gemeentemuseum.
Heemschut en de Stichting tot Behoud van het
structuur van het Rechthuis uit 1652 is nog intact
Cultureel Erfgoed van Jacobswoude.
met de oude raamindelingen en kamers links en
De directe reden is dat het pand enige tijd gele-
rechts; de verbouwing na de brand in 1935 heeft
L.l. Zaterdag hadden reeds 80 gezinnen hun wil te kennen
den van eigenaar is gewisseld. Tijdens een onlangs
deze structuur niet aangetast. Ook deze verbou-
gegeven, dat zij een of meer kinderen der vluchtelingen
gehouden gesprek met de eigenaars (woonachtig
wing is kenmerkend voor zijn tijd met het mansar-
wenschten te herbergen, doch spoedig bleek, dat niet enkel
in Woubrugge en Hoogmade) hebben zij verteld
kinderen gezonden konden worden.
de intentie te hebben het pand met restaurant te
Van een tweede verwachting, dat hier krijgslieden ingekwar-
behouden. Los van die intenties en of die gere-
het terras aan het water, in samenhang met de
tierd zouden worden, hoorde men tot op heden ook niets, een
aliseerd kunnen worden, had dit pand vanwege
Woudwetering, Kerk en verder dorpssilhouet. De
zekere m e n, wist al de oorzaak daarvan! geen drinkwaterlei-
de bijzondere cultuurhistorische betekenis feitelijk
oorspronkelijke 19e eeuwse dubbele ophaal-
ding in het dorp enz.
al lang op de gemeentelijke lijst moeten staan.
brug over Wetering lag tot 1953 tussen kerk en
Nu wij zullen in ons rustig dorp, maar rustig de zaken afwach-
Behalve de geschiedenis van het Oude Raedthuys,
gemeentehuis (waar eerst het veer was), dus
ten, er is alle reden tot dank, en ongetwijfeld zal nu een ruime
speelt ook de omgeving een belangrijke rol in het
direct naast ‘Het Oude Raedthuys’. Het behoorde
finantieele hulp geboden worden voor de vluchtelingen.
belang van bescherming.
Over de 22 Hongaarse kinderen die dankzij dr. Loth
Foto-expositie
van Hemessen
vijf maanden in Woubrugge aan konden sterken,
ling, niet voor wat de oudere uitgewekenen betreft, doch wel met het oog op de kinderen dezer ongelukkigen.
In het volgende nummer meer hierover.
is een waardevolle aanvulling op dit totaal. Ter bescherming van mogelijk een ingrijpende wijziging, met het gevaar op een aantasting van het ensemble is bescherming van de huidige situatie gewenst.
1
•A rchitectuurhistorisch: de architectonische
dedak. • S tedenbouwkundig: de prominente ligging met
daarmee tot de kern van het dorp. •V anaf de huidige brug (1953) is ‘Het Oude Raedt
8
Het uiterlijk van het pand heeft in de loop van ruim
huys’, naast de kerk en de Woudwetering, een
Begin oktober 1914 beschoten Duitse troepen met
vierhonderd jaar vele kleine en grotere veranderin-
beeldbepalend element voor Woubrugge.
zwaar geschut eerst de forten van de verdedi
gen ondergaan, zoals door wijziging van de functie
•H et gebouw draagt bij aan hoge ensemble-
gingsgordel van Antwerpen en daarna de stad
en een brand in 1935. De geschiedenis stamt
waarde. Verdwijnen en/of nieuwbouw zou dit
zelf. Honderdduizenden vluchtelingen kwamen
uit 1652; in dat jaar is het vermoedelijk door de
onevenwichtig maken.
Nederland binnen. In ons museum ligt een lijstje d.d.
ambachtsheer Jacob van Wassenaar gebouwd als
• Ook gelden hier de ‘herkenbaarheid en gaafheid’.
08.10.1914 met de leeftijden van kinderen die men
rechthuis. Door de jaren heen is de hoofdstructuur
Concluderend kan men stellen dat behoud van het
op wilde nemen. Opvallend was de voorkeur: van
behouden. Ook is het gebouw met beschermde
‘Het Oude Raedthuys’ door aanwijzing als gemeen-
2 t/m 5 jaar 28 meisjes en 4 jongens; van 5 t/10 jaar
leilinden ervoor een markant onderdeel van de
telijk monument gerechtvaardigd is. De achterkant
14 meisjes en 7 jongens; 10 t/m 14 jaar 11 meisjes
bebouwing aan de wetering ten noorden van de
met de bovenliggende zaal heeft weinig historische
en 14 jongens. Totaal 53 meisjes en 25 jongens. En
brug. Met de Hervormde Kerk (Peter Post 1657,
of monumentale waarde.
daarnaast een aantekening: in een broeikas kon
Rijksmonument) aan de overzijde vormt het een
men de schoten uit België duidelijk hooren, het glas
fraai ensemble, en de oude kern van het dorp. Het
Plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst
scheen luchtdruk op te vangen.
cultuurhistorisch verhaal van ‘Het Oude Raedthuys’
betekent niet dat er niets aan het pand mag
In Bodegraven kwamen 150 vluchtelingen.
worden veranderd. Het betekent wel dat plannen 1 De Bond Heemschut is de oudste landelijke vereniging in
Tot zover 1919. Volgend jaar zal het eerste bericht in deze rubriek een heilwens bevatten: Wi met Toobyas hyer begift vaerdigh soekt te leewen D’wort door Goodts bestyer een engel mee geghewen.
Nederland, met rond de 7.000 leden, die zich inzet voor de
voor verandering getoetst moeten worden aan de
bescherming van het cultureel erfgoed, monumenten en
belangrijke conclusies. De gemeentelijke monu-
landschappen. De vereniging, met een landelijk bureau en
mentencommissie, die over de aanvraag advies
provinciale commissies voert regelmatig acties tegen bedreigingen en/of steunt bestaande lokale initiatieven. (zie ook:
moeten uitbrengen, moet ook in de toekomst over
www.heemschut.nl)
gewenste aanpassingen adviseren.
9
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis
jaargang 29 4
Monumentencommissie van de gemeente onder-
Hoewel Bert Stulp de artikelen van Beunder heeft
Uit het LEIDSCH DAGBLAD
nog het woord tot de raad, waarbij hij zijn dank
steunt de aanvraag niet en zal een afwijzend
gelezen, rept hij niet over de theorie van prof.
door Rie Kammeraat
uitdrukte voor de wijze waarop steeds is verga
advies uitbrengen aan het gemeentebestuur. In de
dr. H. van der Linden, (waarop Beunder in een
commissie is nog wel opgemerkt dat de oude cel-
artikel reageert) dat Esselijkerwoude aan de Wijde
15 oktober 1949
len van bijzondere betekenis zijn en wel beschermd
Aa geeft gelegen, aan het riviertje de Esselijker
Een flinke dikke kop in de krant :
moeten worden. De monumentencommissie wil
wetering.
daar een volgende vergadering over spreken.
Naast Jacobswoude schrijft Stulp nog een zestigtal
Breuk tussen Prot. en Katholieke fracties in de raad van
Dit keer iets voor en van de Voetbalvereniging
Het zou natuurlijk een vreemde situatie opleveren,
geschiedenissen van verdwenen dorpen.
Woubrugge.
Woubrugge.
derd. De onderlinge verstandhouding is altijd goed geweest.” 17 oktober 1949
De Raad van Woubrugge kwam gisteravond in openbare
dat de cellen een beschermde status krijgen in een verder onbeschermd gebouw.
Hoewel het boek in de titel ‘deel 2’ wordt
vergadering bijeen.
Woubrugge - Koudekerk
We houden u op de hoogte van de toekomstige
genoemd, wordt deel 1 overbodig. Deel 1 gaat
De Prot.Chr. fractie wenste bij monde van de heer De Hertog
Zowel gasten als gastheren speelden aanvankelijk een tikje
ontwikkelingen.
over heel Nederland en dit deel 2 gaat over
een verklaring af te leggen. De politieke gewoonte brengt
nerveus, hoogst waarschijnlijk het gevolg van de tweede
west- en zuid-Nederland, (Utrecht, Noord- en Zuid-
mede, aldus deze verklaring, dat in het college van B. en W. de
plaats, die Koudekerk met Valken Boys deelde, terwijl ook
Holland, Noord-Brabant en Limburg). Over de rest
sterkste fracties van de gemeenteraad vertegenwoordigd zullen
Woubrugge op de derde plaats nog volop mee mag dingen
van Nederland wil Stulp afzonderlijke delen laten
zijn. Dit heeft tot gevolg, dat in elk geval degenen, die van
naar de ereplaats.
verschijnen. De belangstelling voor verdwenen
deze algemene politieke gewoonte willen afwijken, vóórdat de
Deze zenuwachtigheid echter mocht dan op het spelpeil
dorpen blijkt groot te zijn; zo is onlangs in Zeeland
verkiezing van wethouders plaats heeft, met de leden van de
een zekere invloed hebben, de sportieve sfeer had er niet in
een monument opgericht ter herinnering aan 117
andere raadsfracties nader overleg behoren te plegen.
het minst door te lijden en onder uitstekende leiding is er
verdronken dorpen.
De Prot. Chr. fractie mocht verwachten, dat ook de R.K.
tweemaal drie kwartier op felle wijze om de punten gestreden.
fractie met betrekking tot de wethoudersverkiezing een loyale
Voor de rust behaalde Koudekerk een kleine 1-0 voorsprong,
Jacobswoude een van de vele verdwenen dorpen door Ewout van der Dussen Er zijn zoveel verdwenen dorpen in Nederland dat Bert Stulp besmet is met het virus van de verdwenen
10
van Hemessen
dorpen, zo schrijft hij achter op zijn boek ‘Verdwe-
Het boek is uitgegeven door Falstaff Media, ISBN:
houding zou innemen. De R.K. fractie evenwel heeft zon-
die echter in de tweede helft op onnodige wijze verloren
nen Dorpen in Nederland’.
987-90-79538-65-2, kost € 15,50
der enig overleg met of mededeling aan de Prot. Chr. fractie
ging. Een overtreding namelijk binnen de strafschoplijnen gaf
(www.verdwenendorpen.adaptsite.nl/)
de verkiezing van het enige lid van de raad van de groep
aanvoerder P. van Luling een unieke kans middels een penalty
Natuurlijk staat ook het verdwenen Jacobswoude in
‘Gemeentebelang’ bewerkstelligd.
de gelijkmaker te scoren, tevens het tweede en laatste doelpunt
dit boek, pagina 121 - 127.
De Prot. Chr. fractie heeft tot haar leedwezen moeten constate-
dezer middag.
In zijn zoektocht graaft Stulp niet zelf in de bodem,
ren, dat de R.K. fractie, de weg van het politiek overleg verla-
maar wel in historische en hedendaagse bronnen.
tend, aan de genoemde gewoonte een einde heeft gemaakt en
In de uitgebreide lijst van zijn bronnen verwijst hij
daarin tot uitdrukking heeft gebracht in de leden van de Prot.
In 2006 bestond de V.V.Woubrugge zestig jaar. En
onder andere naar twee artikelen van P.C. Beunder
Chr. fractie geen vertrouwen te stellen, met welke omstandig-
Piet, nu 90, staat op bladz. 10 van het Jubileum
in de Jacobsladder (!) 1987 en 1992. Er wordt van
heid deze leden steeds rekening zullen moeten houden.
boek, met een foto en een samenvatting van zijn
Beunder overgenomen dat Esselijkerwoude, volgens
Het valt deze leden moeilijk aan de onlangs gekozen wethouders
voetballeven.
oude spelling Aselekerewalt, en Jacobswoude één
hun vertrouwen te schenken, doch vanzelfsprekend zullen zij bij
en hetzelfde dorp zijn. Het monument opgericht
de behandeling van de aan de orde komende zaken de nodige
P.G. van Luling (20.06.1919)
door O.C. van Hemessen nabij het kruispunt bij de
objectiviteit in acht nemen, aldus besloot deze verklaring.
Piet begon met voetballen toen hij een jaar of
N207, moet ons herinneren aan de plaats van het
De heer Van den Eng antwoordde namens de R.K. fractie,
dertien was bij voetbalvereniging DINDOA. Op zijn
verdwenen dorp. Vanaf 1330 ging het dorp achteruit
dat inderdaad in de afgelopen zittingsperiode verschillende
vijftiende speelde hij al in het eerste elftal, maar
door regelmatige overstromingen van de landerijen.
ervaringen tot opzegging van het vertrouwen hebben geleid.
vanwege een blessure moest hij op ongeveer zijn
Het uiteindelijke einde kwam door veenbaas Huyg
Dit werd niet nader gemotiveerd.
dertigste jaar op het hoogste niveau afhaken. Wel
Claes Willemsz die in 1639 toestemming kreeg van
De voorzitter drukte zijn spijt uit dat deze zaak zo gelopen is.
heeft hij daarna nog een aantal jaren in het vierde
het waterschap Rijnland: ‘om te maeken slooten
elftal gekeept: “Een keer was het zo koud, dat ik
ende daaruit te slagturven onder Jacobswoude’.
mijn winterjas maar aangehouden heb.” Na de oor-
Uiteindelijk bleef van het dorp niet meer dan een
De raadsverslagen uit die periode geven niet aan
log speelde hij nog met twee broers in het eerste
paar huizen en schuren op een eiland in een plas
wat de problemen waren. Eind augustus, tijdens de
elftal. Marien was de midvoor, Trijnes linksbuiten en
water over. Tijdens het droogmalen werd in 1743 de
laatste vergadering in het gemeentejaar, leek er
hijzelf stond linksback. Hij was in 1961 de oprichter
bekende roodstenen sarcofaag gevonden, die een
nog niets aan de hand te zijn: “Voor de rondvraag
van het actiecomité voor de eerste accommoda-
plaatsje heeft gekregen naast de hervormde kerk.
richtte de voorz. (Burg. J.C. van Wageningen)
tie op de huidige plek.De firma Van Luling en dus
11
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis
12
van Hemessen Geen kas maar gras
jaargang 29 4
ook Piet was de voetbal welgezind en hielp waar
28 november 1949
mogelijk ook bij de bouw in 1964-1965.
Het Groene Kruis hield haar jaarlijkse ledenvergadering. Een
In 1966 werd Piet gediplomeerd jeugdleider en hij
van de onderwerpen was het nieuw te bouwen Groene Kruis
Het kan u bijna niet ontgaan zijn: de zoektocht
dekken.
trainde tevens de jongeren. Maar ook bij de seni-
gebouw waarvoor de grond door de gemeente geschonken
van de provincie naar een locatie die kan worden
Als dát de ontwikkeltrend is, lijkt het niet slim van
oren was hij actief in de elftalcommissie en vanaf
werd.
geknoopt als stadsspoor. En het Groene Hart zal als gigantisch stadspark de recreatieve behoefte
getransformeerd tot een kassengebied van 800
een provinciaal bestuur om een glazen stad in het
het seizoen 1964-1965 was hij een jaar of zes de
hectare (dat zijn 1.200 voetbalvelden, of: bijna
Groene Hart te plannen. Dan ligt de Flevopolder of
vaste grensrechter van het eerste team. Piet was
twee keer de oppervlakte van het Braassemer-
de Wieringermeer veel méér voor de hand. Tja, 800
bestuurslid van 1968-1971 en van 1980-1983.
1 december 1949
meer!) – en de dreiging die onze regio boven het
hectare kassen in het Groene Hart? Bijna twee keer
DINDOA : Door Inspanning Nuttig, Door Ontspan
Bijeenkomst Jeugdverenigingen
hoofd hangt. Niet de eerste keer overigens…
de oppervlakte van het Braassemermeer? Lees
ning Aangenaam. Piet werd lid omstreeks zijn elfde
De J.V. ‘Timotheus’ en de M.V. ‘Mirjam’ hielden een gecom-
Trix van Puffelen van onze zustervereniging, de
verder!
jaar.
bineerde jaarvergadering in de Gereformeerde Kerk. Een rijk
stichting Oud Leimuiden-Rijnsaterwoude, wijdde er
programma werd geboden. Er waren twee mooie tableaux,
in een recent nummer van Tijdinghen, het kwartaal-
voorstellende ‘De Alpen’ en ‘Van Jeugd en Moed en Kracht’,
blad van de stichting, een artikel aan. Dat nemen
17 november 1949
voordrachten en een tekenwedstrijd, gewonnen door F. Eskes.
we graag, met toestemming, over.
De mandolinevereniging ‘De Tokkelaars’ vierde haar eerste
Zang, gebeden, toespraken en een collecte: fl. 36,08 voor de
jaarfeest in de bovenzaal van Hotel Swama. De uitvoering
verenigingen en fl. 29,29 voor de jongens overzee.
800 hectare kassengebied in Jacobswoude?
werd geprezen, evenals het toneelstuk ‘Boerenstrijd’ dat na de
F. Eskes: Philip Hendrik Eskes Jr, Alphen 07.11.1937.
De polders bij Leimuiden in de vuurlinie
pauze met eigen krachten werd gespeeld. Burgemeester J.C.
Philip Hendrik Eskes Sr. en gezin woonde eerst op de Boddens
Het provinciaal bestuur van Zuid-Holland heeft
van Wageningen “sprak zijn waardering uit over het vereni-
Hosangweg en later op de Kerkweg (B 101, in 1946 Kerkweg
geconstateerd dat de oppervlakte glastuinbouw in
Zoeklocaties
gingsleven, dat een band legde onder de bevolking.”
36, maar de 1946 nummers zijn sindsdien her en der
de provincie is teruggelopen van 5.800 naar 5.000
De provincie heeft twee gemeenten op het oog,
gewijzigd).
hectare. En dat is ontoelaatbaar, vindt dit bestuur.
waar 800 hectare industriële kassen geplaatst kun-
Want glastuinbouw is een economische kernactivi
nen worden: Oostflakkee en Kaag & Braassem. Het
19 november 1949
19 december 1949
teit, dus moet er 800 hectare kassengebied (dat zijn
gemeentebestuur van Oostflakkee houdt de boot
Uit de Raadsvergadering: Met de bouw van een kluis in het
Uit de Raadsvergadering: B&W stellen voor ter vergemak-
1.200 voetbalvelden!) bijkomen. En dan kan men
af. Maar ons gemeentebestuur concludeert bij
gemeentehuis voor belangrijke archiefstukken ging de raad
kelijking der administratie de nieuwgebouwde woningen, met
meteen wat ‘versplinterde’ gebiedjes gaan saneren.
voorbaat dat er in voormalig Jacobswoude ruimte
accoord. Breedvoerig werd het voorstel een alarmeringsinstal-
enkele bestaande eigendommen en Woningstichting ‘Nieuw
latie voor de brandweer aan te schaffen besproken. Kosten
Leven’ en eventueel nieuw te bouwen woningen op te nemen
Dat klinkt op het eerste gezicht niet onlogisch.
Grietpolder/Groote Heilige Geestpolder aan weers-
fl. 480.- ineens en fl. 307.- per jaar. De heer Angenent zette
in een bedrijf, en daardoor te komen tot een ‘Woningbedrijf’.
Nieuwe kassen met energieterugwin-installaties,
zijden van de Drecht in het achterhoofd: dat sluit
extra hoog om de beluchting goed te kunnen
mooi aan op Aalsmeer.
een pluim op de hoed van de vrijwillige brandweer, die zonder
genoeg is. Men heeft dan de Wassenaarse Polder/
dit kostbare systeem, steeds zeer vlug bij een brand is.
En met dit goede voornemen eindigt dit kwar
beheersen, nóg hoger om in twee etages te kun-
Officieel is er nog geen specifieke locatie in de
Het voorstel werd verworpen.
taaloverzicht van een deel van de berichten over
nen kweken... prima toch?
schijnwerper gezet; officieel wordt er alleen nog
Het prijzenbureau zag geen bezwaar tegen verhogen van de
Woubrugge en Hoogmade die Jan den Ouden
Tja, dat in Nootdorp/Pijnacker/Westland ongeveer
maar ‘gestudeerd’. Maar dat hebben we eerder
huur van de huizen van ‘Nieuw Leven’ als deze gebracht
naar de Leidsche Courant stuurde. Voor een
een derde van de tuinders wil stoppen, maar geen
bij de hand gehad: dertig jaar geleden voerde
wordt op fl. 3,45 incl. waterleiding per week. Deze toestem-
Raadsverslag kreeg hij fl. 10.- , voor de meeste stuk
koper voor het kassenbedrijf vindt, dát is maar een
Leimuiden met succes actie tegen een soortgelijk
ming was reeds 11 mei 1940 verkregen, doch daar een
ken tussen een kwartje en fl. 1,50; een postzegel
tijdelijke dip volgens ons provinciaal bestuur. Want
plan om de Groote Heilige Geestpolder met kassen
der huurders zich tot een Duitse instantie had gewend die
kostte 15 cent, een pot gluton fl. 1,35. Hij schreef
regeren is vooruitzien.
vol te zetten.
deze toestemming introk, hebben de huurders geboft en de
alle berichten met de hand en declareerde dan
gemeente gewanboft, aldus de voorzitter.
ook 60 cent voor een blok schrijfpapier. Hij ver
Is regeren vooruitzien?
En zelfs in versterkte mate, want inmiddels zijn er
Na negen jaar werd de huur verhoogd met een kwartje per
diende dit kwartaal fl. 65.-
Bij onze landsregering duikt steeds het model van
bestuurlijk beschermende maatregelen voor beide
week. Door, aldus het raadsverslag, de onjuiste houding van
Bij het kiezen is ook gelet op ‘de geest van de tijd’.
de ‘delta-metropool’ op. Dat is de planologische
polders vastgesteld.
een der bewoonsters ging de verhoging in 1940 niet door, een
In zestig jaar is wel wat veranderd.
filosofie dat er op de lange duur één stedelijk
De bezwaren die in 1980 golden, gelden nu nog.
houding die aan de gemeente een schade heeft berokkend van
gewest gaat ontstaan tussen Velsen/IJmuiden,
Historische waarden
circa fl. 2.000.-
Amsterdam, Rotterdam/Dordrecht en Den Haag.
De polders aan weerszijden van de Drecht stam-
De aanwezige en geplande lightrailverbindingen
men uit de tijd rond 1750. De oorspronkelijke
(Zoetermeerlijntje, vertramde ZuidTangent, Rijn-
structuren zijn vrijwel geheel behouden en er staan
Gouwelijntje) worden uitgebreid en aan elkaar
diverse monumentale gebouwen in het gebied. Nu
13
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis
van Hemessen
moet je natuurlijk van Nederland geen openlucht-
Samenvatting
Uit ons museum
Wie waren Hendrik en Jannetje?
museum willen maken, maar dit soort landschap
De Stichting Oud Leimuiden-Rijnsaterwoude vindt
door Rie Kammeraat
Hendrik Schipper kwam uit Mijdrecht. Hij werd daar
is wel een uniek element voor de groene long van
het ontoelaatbaar dat oude polders met een
de Deltametropool. Het is waardevoller dan bij
erkende historische waarde worden opgeofferd.
voorbeeld het Amsterdamse Bos, aangelegd in
Temeer daar het gaat om het bieden van ruimte
Mijdrecht waren vertrokken. Hendrik gaat naar Ter
de dertiger jaren. Of het nieuwe recreatiegebied
aan een bedrijfstak die onevenredig ruimtelijk
Aar, van daar in 1860 naar Woubrugge, trouwt er
Spaarnwoude.
beslag legt ten opzichte van het aantal gecre-
met Jaantje Wilschut en trekt in bij zijn schoonmoeder
Recent vond de provincie Zuid-Holland dat ook.
ëerde arbeidsplaatsen en die grote lichtvervuiling
Kaatje van Vliet, de weduwe van Hendrik Wilschut.
Want in hun streekplan Zuid-Holland Oost (novem-
zal veroorzaken; die de verkeersoverlast op de
Hij is schoenmaker, eerst op de Van Hemessenkade,
ber 2003) kenden de Staten het gebied een A-plus
smalle dijkwegen verder zal doen toenemen waar-
toen D131, en later op de Vierambachtsweg.
status toe. Dat wil zeggen: een landelijk gebied met
door nieuwe ontsluitingswegen nodig zullen zijn.
Hendrik en Jaantje krijgen vier kinderen. In 1862,
bijzondere natuur-, landschappelijke en/of cultuur-
Daardoor ligt wéér verdere aantasting van histori-
1864, 1866 en 1867, maar in 1868 zijn Jaantje en de
historische waarden.
sche waarden op de loer.
kinderen dood.2
op 12.08.1830 geboren als kind van Cornelis Schipper
Een aandenken uit 1896
en Neeltje Verhorst, die vanuit Zevenhuizen naar
In 1871 trouwt hij met Jannetje Gaalswijk, in Wou-
Daar is de Stichting Oud Leimuiden-Rijnsaterwoude het volmondig mee eens. Dus: handen áf van onze
Aanvulling:
brugge geboren op 20.01.1832. Haar ouders zijn
historische polders!
Uit een tussenrapportage van 7 juli 2009 blijken drie
Teunis Gaalswijk en Aaltje Mulder, allebei geboren
polders al gespaard voor de glastuinbouwplannen
in Oudshoorn, maar Jannetje is pas 2½ maand als
Ecologische Hoofdstructuur
want:
haar moeder sterft. Het jaar daarop trouwt haar
Nederland wordt voller en voller. Daarom is het
“Uit deze analyse blijkt dat de Wassenaarsche
vader met Henderijntje Grauwelman, dochter van
belangrijk dat wij de wortels uit ons verleden niet
Polder, Groote Heilige Geestpolder en de Vriese-
Johan Albert Heinrich Grauwelman en Catharina
door stelconplaten en isolatieglas laten uitpoet-
koopsche Polder deel uitmaken van het provinciale
Roesel. Jannetje krijgt vijftien halfbroertjes en -zusjes,
sen. En het is evenzo belangrijk dat de historische
Topgebied Cultureel erfgoed.
maar als 7-jarige blijkt ze te wonen bij stiefgroot-
ecologie, de echt Hollandse plantjes en beestjes,
Het beleid voor deze gebieden is:
moeder Catharina/Kaatje Roesel, samen met
niet onnodig in de verdrukking komen. Daarom
• bevorderen dat de cultuurhistorisch waardevolle
Catharina’s dochter Aaltje en zoons Johannes en
heeft onze landsregering bepaald dat er een zoge-
structuren, complexen, ensembles en elementen
Teunis Grauwelman. Catharina is werkster, de ande-
naamde ecologische hoofdstructuur in Nederland
behouden blijven;
ren zijn arbeider en ze wonen op de Vrouwgeest-
moet zijn: alle natuurgebieden moeten onderling
14
jaargang 29 4
weg, vlakbij waar vroeger Boon zat. Vader Teunis
• bevorderen dat de cultuurhistorie kan worden
verbonden zijn of worden. De provincies hebben
beleefd en bijdraagt aan de recreatieftoeristische
overlijdt in 1847 en Catharina in 1848. Jannetje
de opdracht dit uit te voeren.
kwaliteit van het landelijk gebied.
wordt inwonend dienstbode, eerst bij Van der Boon,
Zuid-Holland is daarmee aan de slag gegaan. En laten nu enkele belangrijke ecologische ver-
later ook buiten Woubrugge. Tussendoor is ze in huis
• Om deze reden zijn bovengenoemde polders
bij broer Cornelis en zijn vrouw Klaasje Roos.
uitgesloten van het zoekgebied”.
Ze is al 39 als ze met Hendrik Schipper trouwt en
bindingen precies door de betreffende polders gaan!
Wordt vervolgd
Ik heb het nooit aan de muur zien hangen. Het
nu krijgt Hendrik zijn vijfde kind. Dit keer is het een
kwam kapot, incompleet en vuil uit een kast in
blijvertje. Kaatje wordt 92 en heeft haar hele lange
Woubrugge, ik wilde het graag hebben en zo lag
leven in Woubrugge gewoond. Uit háár kast komt
het daar dan, jaar in jaar uit, een hoopje houtjes. En
het aandenken dat nu in het museum hangt.
nu hangt het in ons museum. U moet het eens gaan bekijken: een prachtig stukje figuurzaagwerk, dat in
Maar er is nog wat uit die kast gekomen. Kaatjes
1896 gemaakt werd ter ere van het 25-jarig huwelijk
gestorven halfbroertjes en -zusje waren Cornelis,
van Hendrik Schipper en Jannetje Gaalswijk. De ontbrekende stukjes zijn erbij gemaakt, het hout is schoongemaakt en alles is solide in elkaar gezet. Dat deed Wim Zandstra, een Woubruggenaar met gouden handen. Jammer genoeg maakte ik van tevoren geen foto, waardoor u niet kunt zien hoe het was.
1 Op D13 woonde slager Daniel van Wilgen, in een pand dat door drie gezinnen werd gebruikt. Het kan zijn dat het drie zelfstandige, achter elkaar liggende wooneenheden waren. Dat kwam veel voor. De laatste slager daar was Abraham Hoogendoorn. Op bladz.117 van ‘Woubrugge aan de wetering’ ziet u dat stukje dorp. 2 Over Hendrik en Jaantje werd geschreven in JL 2004/3: “Daar werd niet over gepraat”.
15
Jacobsladder 2009 Otto Cornelis Uit ons museum: Het leesboekje van Johannis Boon
van Hemessen Hoe, mijn Zoon, ik staa versteld
van hun ouders en doen niets liever dan hen tevre-
Gisteren hebt gij verteld,
den stellen. Een vader tot zijn kinderen:
Dat hij ‘t mooist’ kon schrijven, teeknen;
“Lieve Telgen, waardste Schatten, Speelt vrij om en
‘t Best’ kon reeknen?
op mijn’ schoot! Als mijne armen u omvatten, Ben
Wie dat jongetje was: ik weet het niet. De oudste
ik als een Vorst zo groot (...) Als uw handjens zacht
Boon die ik in Woubrugge/Hoogmade vond was
Ja, maar, Vader, ‘k ben nu kwaad,
mij streelen, En uw oogjen vriendlijk lacht, O! dan
Johannes van der Boon, in 1812 geboren in Zeg-
Gisteren was hij mijn maat.
dunkt mij wil ‘k niet deelen, In der weereld schoon
waart. Hij was niet de enige die van daar naar
ste pracht!”
Woubrugge trok, want Woubrugge is altijd een
Foei, gij moet geen’ domöor prijzen; Eer bewijzen,
Zo gaat hij nog twee verzen verder en hij blijft de
plaats van veel komen en gaan geweest. Blijvers uit
Om dat gij zijn makker zijt;
vader die, vermanend, raad gevend, zijn kinderen
Zegwaart waren onder andere de geziene timmer-
Maar verächt ook nooit, uit spijt,
op het rechte pad probeert te houden. Ik zou u
man Cornelis Boorsma (zijn bed zou nu onder de
De verdiensten van een’ander; Mint elkander;
graag meer gedichten laten lezen, maar volsta met
brug gelegen hebben) bouman Maarten Overvliet,
En schoon men u haat, mijn kind,
het A.B.C. der Pligten.
Kaatje, Cornelis en weer een Cornelis Schipper. En
waarvan nakomelingen nog altijd in Woubrugge
Toon dat gij de waarheid mint.
Al wat kwaad is moet gij mijden.
nu is er een met heel dunne katoen gebreid baby-
wonen, en Gerrit van Straalen, die destijds op de
mutsje bewaard gebleven met ingebreide letter-
Berchhoeve woonde.
Bidden moet ge te aller tijden. Nieuwjaarsgroet van den kleinen Willem aan
Cier u met geen ijdel kleed.
zijne Ouders
Doe uw’naasten nooit geen leed.
Het jongetje Boon leerde lezen, maar vraag niet
Heeft het goeddoende Opperwezen
Eer ze, die iets goeds u leeren.
hoe, en wat hij op school ook lezen of leren moest,
U tot heden toe gespaard;
Feestgang moet geen schoolgaan weeren.
Wat Kaatje zelf wel gedragen heeft is een rouwbro-
het was altijd een Verhaal met een Moraal. Leest u
Och! die zegen, dierbre Panden!
God zij boven al gediend.
che: twee zwartgestreepte zilveren ovaaltjes, aan
zelf maar:
tjes: C.S. Voor Kaatjes kinderen is het niet gebruikt; het zal uit haar ouderlijk huis gekomen zijn.
16
jaargang 29 4
is mij meer dan alles waard.
Heb geen’booswicht tot uw’vriend.
de achterzijde met een scharniertje en een knopje
Mogt ik haar nog lang genieten!
In den Bijbel moet gij leezen.
om de ovaaltjes te openen, voor en achter glas, en
Groote God! verhoor een kind,
Kwaad doen moet uw lust niet weezen.
haakjes met een speld. Achter dat glas zitten geen
Dat in ‘t leeven van zijne Ouders
Leer wat goeds, eer ‘t zij te laat.
portretjes, want van deze oude, eenvoudige men-
zijn geluk en blijdschap vindt.
Mijd bedrog en voed geen haat.
sen is nooit een foto gemaakt, maar als gedach-
Braave Vader! lieve Moeder!
Needrig moet ge zijn in ‘t spreeken.
tenis is in elk medaillon een fraai grafmonument
voer ik nog geen vlugge pen,
Onrust moet gij nimmer kweeken.
getekend. Op de ene steen staat J.G. 20.11.01, 69
‘k Hoop Gij nochtans zult bemerken,
Prijs of laak u zelve niet.
jaar, op de andere H.S. 12.02.03, 72 jaar.
dat ik niet onwillig ben.
Recht doen geeve u nooit verdriet.
De struiken en de twijgen van de treurwilg, meer
Spreek daar ‘t past; leer tijdig zwijgen.
lijkend op een treurpalm, zijn van haren gemaakt.
Het zieke kind
Tracht een’goeden naam te krijgen.
In werkelijkheid zal op hun graf een paaltje hebben
Hoe zwak zijn al mijn leedjens!
Uit geen taal die God ontëert.
gestaan. De begraafrechten bedroegen voor elk fl.
Wat doet mijn hoofdjen zeer!
Vlied hem die ligtvaardig zweert.
3,50, het luiden van de klok fl. 1.- en voor het begra-
Och! laat mij nog niet sterven,
Wreek u niet; maar wil vergeeven.
ven op een ander uur dan ervoor stond, ook fl. 1.-
O kinderlievend Heer!
Zoo zult gij gelukkig leeven.
Zo zullen er in veel kasten aandenkens bewaard zijn
Schenk me aan mijne Ouders weder;
gebleven, lang nadat de herinneringen vervlogen zijn.
Ik ben hun eenig kind.
Meer van deze nuttige lectuur kunt u lezen in ons
Doch eindig vrij mijn leven,
museum. Op zaterdag van 10-12 uur is er altijd
Zoo Gij ‘t mij nutter vindt.
iemand aanwezig. U kunt erbij zitten, want we hebben nu twee fauteuils en een leestafeltje.
Het is een prachtig boekje. Het leesboekje is een De Bestraffing
lesboekje. In elk gedichtje leert het kind wat goed
Vader! Jan moet om zijn schrijven, Overblijven;
en wat kwaad is, hoe het zich behoort te gedra-
Boekje Johannis Boon
Maar hij is ook altijd traag;
gen, wat plicht en wat plezier is. De moeder is
Verzameling van Gedichtjens ten dienst der Schoolen.
Hij kent nooit de minste vraag.
steeds een goede vrouw, de vader zoals kinderen
Te Leiden bij D. du Mortiers en Zoon.
Daarbij doet hij niet dan liegen En bedriegen.
een vader willen hebben en de kinderen houden
MDCCXCVI (1796), 4e druk zonder datum
17
