de
Jacobsladder
Kwartaaluitgave van de Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’
In dit nummer: Dorus Borst en de Vlietmolen Woubrugge in oude ansicht kaarten Huizen, namen en stenen deel 3 In Memoriam Theo van Wieringen Hoogmade in de schilderkunst
20
3
11
de
Jacobsladder
Bij de voorplaat De Vlietmolen in Hoogmade, opname rond 1920. Het schoepenrad is duidelijk zichtbaar – de ladder staat ertegen. 31e jaargang nr. 3, juli, augustus, september 2011 Erelid • D. Brouwer de Koning, oud-burgemeester van Jacobswoude • C. Karmelk, oud-penningmeester van de vereniging Voorzitter • Ben Beukenholdt, Thuisweide 30, 2481 BK Woubrugge, telefoon 0172-519247, e-mail
[email protected] Secretaris • Arjen Schreuder, Sterrenkroos 23, 2481 CM Woubrugge, telefoon 0172-518586, e-mail
[email protected] Penningmeester • Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade, telefoon 071-5018645, e-mail
[email protected] Bestuursleden • Ewout van der Dussen, Boddens Hosangweg 24C, 2481 KZ Woubrugge, telefoon 0172-519129, e-mail
[email protected] • Nico van Hemessen, van Woudeweg 17, 2481 XM Woubrugge, telefoon 0172-795123, e-mail
[email protected] • Thea Kok-Lansbergen, Emmalaan 74, 2481 BB Woubrugge, telefoon 0172-518585, e-mail
[email protected]
Foto’s en illustraties Ben Beukenholdt Thea Kok-Lansbergen Bep Rodenburg Hugo Tander Fotoarchief fam. Borst Fotoarchief Jan Stigter Fotobewerking Hugo Tander •••••
van Hemessen Van de voorzitter
jaargang 31 3 Beide families condoleren wij met dit verlies en wensen hun alle kracht toe in de komende periode.
Al weer ons derde nummer van dit jaar. De tijd vliegt, althans zo voel ik dat af en toe.
We vragen uw aandacht voor de uitnodiging voor
Het is weer een mooie Jacobsladder geworden.
de excursie op 24 september die u eerder van ons
Leuke en interessante onderwerpen.
per post ontving.
Helaas ook wat minder aangename gebeurtenissen,
Het wordt weer boeiend, geloof me maar.
waar ik toch even de aandacht voor vraag. Voor de rest veel leesplezier en geniet van de Op 30 mei jl. is ons Theo van Wieringen ontvallen.
plaatjes en foto’s. Tot de 24ste!!
83 jaar, bijna 84. Ofschoon hij al langer ziek was, komt zo’n bericht
Mooie groet,
dan toch wel aan. We hebben Judy Wagenaar
Ben Beukenholdt
gevraagd een In Memoriam te schrijven. Verderop kunt u het lezen. In haar eigen woorden heeft zij dat
Op tijd opzeggen! Wilt u – om wat voor reden dan ook – uw lidmaatschap van de Historische Vereniging niet verlengen, vergeet dan niet dit tijdig (vóór 1 december) schriftelijk te melden aan onze penningmeester: Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade.
gedaan. Wij zijn haar daarvoor heel erkentelijk.
Najaarsexcursie
Op 26 juli, op zijn 81ste verjaardag, hebben we Wim
We gaan naar het Westland! Onlangs hebt u
Doedens naar zijn laatste rustplaats gebracht. We
daarover meer informatie ontvangen.
hebben hem leren kennen als een geïnteresseerde,
Belangstelling? Informeer bij Thea Kok (0172-518585)
Contributie Wilt u de Jacobsladder voortaan ook graag elk kwartaal thuis ontvangen? Bel, schrijf of mail dan naar onze secretaris, Arjen Schreuder.
attente en vriendelijke man. Belangstellend en altijd
of er nog plaats is!
bereid tot een praatje.
De contributie bedraagt € 13,- per jaar; en € 17,voor hen die dit blad per post ontvangen. Te voldoen (bij voorkeur via de acceptgiro die u aan het begin van het jaar ontvangt) op onze rekening bij de Rabobank Kaag en Braassem nr. 35.24.14.847 t.n.v. Penningmeester Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade.
1
Redactiecommissie Ewout van der Dussen, Arjen Schreuder, Thea Kok-Lansbergen Eindredactie Thea Kok-Lansbergen e-mail
[email protected] Basisvormgeving en opmaak Blikveld, Den Haag Aan dit nummer werkten mee Rie Kammeraat Ton Meester Judy Wagenaar
ISSN 0168-1079 © Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/ of openbaar gemaakt worden door middel van druk, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
‘Hebt u hem en ons gemist?’
Maar we maken het goed. Op zaterdag 10 september van
Onze kraam tijdens de Open dag Waterrecreatie bleef leeg. Door
10.00 uur - 16.00 uur bent u welkom in het museum. De verzameling
de start met te veel aan vocht is de verzameling oude ansicht
die Stigter aan het museum heeft geschonken is dan daar te
kaarten van Jan Stigter ingepakt gebleven en ook onze oude
bezichtigen.
boekjes houden niet van vocht.
(foto: Ben Beukenholdt)
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Naam baby bekend!
van Hemessen
Alle leerlingen van de hoogste klassen moesten
En dan de senioren in onze gemeente, mede dank
meedoen met het zingen van een feestlied voor
zij Theo op de kaart gezet. Stichting Welzijn Oude
dokter Loth en daarna werd het naambord onthuld
ren Woubrugge en Hoogmade zat hij tot ver in zijn
waarbij hij tranen in zijn ogen kreeg.
ziekte voor. Overal liet hij, alleen of met anderen,
Het lied was gemaakt door de dorpsdichteres
zijn stem horen om zich voor hen in te zetten.
mevrouw Muller van de Comriekade. In het herin-
Wie van lezen houdt (Theo las alleen dagelijks de krant
neringsboek aan haar, dat uitgebracht is door
en de verslagen van vergaderingen), kan vast in de
haar kinderen en samengesteld door Hans van der
gemeentelijke archieven terecht om te ontdekken
Wereld, komt het lied niet voor. Het lied had 3 of 4
wat Theo in zijn lange politieke loopbaan allemaal tot
coupletten en ging op de wijs van Wien Neerlands
stand bracht. Bel even met Hoogheemraadschap
bloed enz.
Rijnland en ontdek zijn inzet voor deze organisatie.
Van het eerste couplet weet ik alleen nog de eerste
Theo vond de verenigingen in de dorpen van groot
regels.
belang, was van vele lid of donateur en gaf vaak
acte de présence op ledenvergaderingen of bij spe
Eens leefde er in Paramaribo
ciale gelegenheden. Hij wist als geen ander dat een
Een flinke jongeman
samenleving vrijwilligers en belangeloze inzet van
Hij zag de toekomst helder in
velen nodig heeft om goed te blijven functioneren.
En had een heilrijk plan
Dat hij zoveel tijd in de gemeenschap kon steken,
Hij ging van Suriname heen
In Memoriam Theo van Wieringen
Het schoon West-Indisch land
door Judy Wagenaar
……………………………
had ook te maken met het feit dat hij niet getrouwd was. Iets waar menigeen zich altijd over verbaasd heeft want hij werd de laatste jaren, tot op de dag
Theo schreef geschiedenis
van zijn dood, grotendeels omringd door vrouwen.
(Tot hij in d’ Academiestad, zijn dokters titel had)
Wanneer schrijft iemand eigenlijk geschiedenis? Als
En dan noem ik de zorg, letterlijk en figuurlijk, voor zijn
het nog lang memorabel is wat hij deed? Moeten er
familie. Theo was de laatste van het gezin die over
Ik weet niet meer of de zin tussen haakjes bij het
levens door veranderd zijn, het liefst ten goede? En
bleef. Dat was zeker in het begin een hard gelag.
eerste couplet hoort. Met de stad werd Leiden
(h)erkennen we die bijzondere mensen altijd wel?
Als ik voor mezelf spreek herinner ik me Theo niet
bedoeld.
Wat het antwoord op deze vragen ook is, Theo van
om al de voornoemde en belangrijke zaken. Ik mis
diens foto op pag. 24 van de vorige Jacobsladder
Wieringen zou er niet lang over gefilosofeerd heb
hem vooral om wie hij was: een warm, betrokken en
belde mevrouw Betty Nooter, die ons de volgende
ben. Hij was niet voor niets een fan van Feijenoord
enthousiast mens, een trouwe vaderlijke vriend. En ik
aanvulling gaf.
met hun motto: geen woorden maar daden.
ben zeker niet de enige. Hij heeft wat mij betreft ook
Naar aanleiding van het stukje over dr. Loth en
2
jaargang 31 3
De baby op dr. Loths schoot is Evert Jan, de jongste
Als reactie op het raadsbesluit van mei 1948 om de
Een rondje door Hoogmade - hij woonde er zijn
op het persoonlijke vlak geschiedenis geschreven en
zoon van het echtpaar Nooter. Mevrouw Nooter
eerste nieuwe ontsluiting van Woubrugge-west de
hele leven - geeft wel antwoord op de in het
een blijvende plek in vele harten veroverd. Daarom
vermoedt dat de foto eind 1962 gemaakt is.
naam van dokter Loth te geven, schreef hij “Onder
begin gestelde vragen. Maak een praatje met
zal zijn naam nog vaak genoemd worden, al is hij
Overigens kwam mevrouw Nooter als kind (toen
bijzondere dankzegging voor de door de raad der
de uitvaartonderneming Barbara die nog steeds
niet meer tastbaar in ons midden.
nog Betty van der Hoeve) al in Woubrugge; zij was
gemeente tot uiting gebrachte goede bedoelingen
door vrijwilligers geleid wordt en waar Theo tot een
Ik wil graag afsluiten met de woorden zoals die geschre
er ook bij toen het straatnaambordje van de Dr.
en gevoelens te mijnen opzichte, moet mij niet
aantal jaren geleden voorzitter van was. Bezoek de
ven staan op het bedankkaartje na zijn overlijden:
Lothlaan op 1 juli 1951 onthuld werd. Dokter Loth
temin van het hart, dat mij de eer, mij door het
Stal, de Barg, de Schuur: van toneelvereniging tot
was haar oudoom en later deelden hij en dokter
betreffende raadsbesluit aangedaan, bovenmatig
peuters vinden er onderdak, grotendeels tot stand
Hij was zo gewoon
Nooter enkele jaren de praktijk voor dokter Nooter
voorkomt, en daarom naast vreugde, met diepe
gekomen onder Theo’s bezielende leiding. Loop
Hij was zo bijzonder
deze overnam.
schroom vervult. Met verschuldigde hoogachting
even binnen bij de jongeren die dankzij hem een
Zo bijzonder gewoon
In een volgend nummer een interview met
(w.g.) L.E. Loth”
eigen plek hebben in De Brug. Vraag een willekeurige
mevrouw Betty Nooter.
voorbijganger of de naam Theo van Wieringen
Herinneringen zijn er vele
Bron: ‘Straten schrijven historie’ door Hans van der
hem bekend is en waarom. En natuurlijk neem je
Voor ieder anders
Wereld, 1986
een kijkje in de katholieke kerk waar Theo’s stem
En tegelijkertijd hetzelfde.
volgende stukje over de onthulling van het straat
jaren Gregoriaanse liederen zong en waar hij ook
Ze worden gekoesterd en gedeeld...
naambordje:
bestuurlijk actief was in de Charitas.
Om levend te houden.
Van Cees de Lange ontving de redactie het
3
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
lezers het blad dat gemaakt is goed lezen! De
Onderzoek wijst uit: ‘Oude Raedthuys’ waardevol als gemeentelijk monument
opmerkingen op de inhoud van Jacobsladder nr. 2
door Ewout van der Dussen
Het is voor een redactie altijd fijn te merken dat
van Hemessen
jaargang 31 3
Omdat ook Heemschut volgens de statuten
nieuw samengestelde commissie ruimtelijke kwaliteit,
opkomt voor bescherming van het erfgoed, heeft
die in de plaats is gekomen van de monumenten
die vereniging bij de gemeente bezwaar aange
commissie.
tekend tegen de afwijzing. Daarbij is gesteld dat er
Wordt dus vervolgd.
geen volledige en duidelijke afweging is gemaakt.
die we van de heer Zwetsloot uit Hoogmade ontvingen, geven we dan ook graag – letterlijk –
‘Het Oude Raedthuys’ aan de Van Hemessenkade,
In de afwijzing wordt zelfs geheel voorbij gegaan
aan u door.
sinds enige tijd ‘Restaurant Disgenoten’ geheten,
aan de cultuurhistorische waarde. Ook is de relatie
heeft, met de twee gevangeniscellen een grote
met de omgeving (o.a. de kerk als rijksmonument)
In het interview met de oud gemeentesecretaris
cultuurhistorische waarde, waardevol genoeg om
niet in de afweging meegenomen.
staat dat vader Hein (de politie) dagloner was in
de titel ‘Gemeentelijk monument’ te krijgen. In plaats van een behandeling door de commis
± 1918 bij Han Rijkelijkhuizen, en die is geboren in 1922. Hij was een klasgenoot van mij en woont nu in
Dat is het oordeel van de stichting Dorp Stad en
sie van bezwaar is op voorstel van de gemeente
Woudsoord. Het moet zijn: bij zijn vader, Timotheus
Land, die in opdracht van onze vereniging de
een officieel onderzoek gedaan naar de cultuur
Rijkelijkhuizen, roepnaam Moot.
cultuurhistorische waarde heeft onderzocht. Het
historische waarde door de stichting Dorp Stad
is nu aan de gemeente om dit oordeel over te
en Land. Die stichting verzorgt een objectieve
Op blz. 18 staat dat Kees v.d. Geest boer werd op
nemen en het gebouw aan de lijst van gemeente
afweging.
de boerderij van zijn pleegvader. Zijn roepnaam
lijke monumenten toe te voegen.
Zo heeft die stichting in het vroegere Alkemade tal
was Cornelis ofwel Knelis, en Leen v.d. Lans (pleeg
In de Jacobsladder nummer 4 van 2009 schreven
van panden onderzocht, waarna de gebouwen
vader genoemd) was de tweede echtgenoot van
we hier al over, maar nog met een ‘?’ erbij. Die
die een waardeoordeel kregen van 12 punten of
ook mijn overgrootmoeder Kee v.d. Salm.
onzekerheid was mede ingegeven door het nega
meer op de gemeentelijke monumentenlijst zijn
tieve advies dat de monumentencommissie aan
gekomen.
Op blz. 22 de advertentie van 31-05-1951 biedt Arie
het college van burgemeester en wethouders had
Het onderzoek heeft erin geresulteerd dat ook het
Colijn een baggerbak te koop aan. De baggerlui
uitgebracht. De monumentencommissie vond het
‘Oude Raedthuijs’ een cultuurhistorische waarde
baggerden in een bok. Het is maar één letter, maar
pand niet bijzonder genoeg.
heeft van 12 punten. Een doorslaggevend punt daarbij is de aanwezigheid in vrij originele staat van
het is zo.
de twee oude gevangeniscellen, die thans dienst
4
Op het laatste blad 24 staat dat Arie v.d. Pouw
doen als wijnkelder.
Kraan eerst veehouder en daarna sloper was.
Daarbij merkt de stichting op dat het ‘Oude Raedt
Veehouder is hij nooit geweest, maar hij heeft meer
huijs’ bijzondere stedenbouwkundige waarde
beroepen gehad: boerenknecht, baggerman en
bezit als onderdeel van het ensemble waartoe het
ik dacht wel eens gehoord te hebben ook barbier
behoort.
(kapper) en zeker ook molenaar van de Does
Zoals in de Jacobsladder nr. 4 van vorig jaar bericht,
polder.
wil de gemeente een deel van de Comriekade aanmerken als beschermd dorpsgezicht. Dorp Stad en Land pleit nu om beide zijden als beschermd dorpsgezicht aan te merken. Dat is de kern van het oude dorp. De oude brug is er niet meer, maar de In de afgelopen twee jaar is er wel wat gebeurd.
structuur waar de brug was en een belangrijk deel
Als eerste nam het college het advies van de
van de oude bebouwing is er nog wel. Dat sluit aan
monumentencommissie over en wees vervol
bij de nieuwe inzichten van het monumentenbeleid,
gens het voorstel om het pand aan te merken als
waarbij de cultuurhistorie een belangrijke plaats
gemeentelijk monument af. De indieners van het
krijgt. Zo moet in nieuwe bestemmingsplannen hier
voorstel, de landelijke Erfgoedvereniging Heem
aan aandacht worden geven.
schut, de Stichting tot Behoud van het Cultureel
Mede namens onze vereniging heeft Heemschut
Erfgoed Jacobswoude en onze vereniging waren
inmiddels het rapport aan de gemeente aangeboden.
teleurgesteld door deze afwijzing.
Het wachten is nu op de behandeling door de
5
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Algemene ledenvergadering op 26 mei 2011 door Arjen Schreuder Op 26 mei jl. vond de Algemene Ledenvergadering
jaargang 31 3
gereisd. Een bekend voorbeeld daarvan is Bonifa
torentje onherkenbaar, met links de boerderij van
digd, hoofdzakelijk landschappen. Vanaf 1940
cius, die vanuit Engeland overstak naar Katwijk
de familie Jan Blom, die daar ook een kruideniers
heeft hij zich uitsluitend beziggehouden met zijn
om in onze gebieden het Christendom te versprei
winkeltje had, met een bordje: ‘Koek van Blom,
kunst. Hij schilderde voornamelijk buiten in de
den.
achterom’.
natuur. De meeste tijd schilderde hij in de omge
Het puntje dat boven de boerderij uitsteekt is van
ving van Leiden. Pasman was een man die erop
plaats, zoals de laatste jaren gebruikelijk in café
vooral voorbehouden aan landlopers, hoeren,
de gevangenis; het was een vierkant gebouwtje
uittrok, met zijn speciaal geconstrueerde fiets met
Die Twee. Er waren naast het bestuur 21 leden aan
marskramers, wonderdokters, speelmannen,
met een puntdak waar veldwachter Hoogenboom
een schildersezel op het stuur gelast. In zijn atelier
wezig, die zich konden vinden in het verslag van de
oplichters, priesters zonder baan, een bont gezel
arrestanten kon opsluiten. Rechts van de boerderij
in Leiden werkte hij zijn doeken uit en hield zich
schap dus.
is een stuk van het koetshuis zichtbaar waar op
daar ook bezig met stillevens en met aquarel
zondag de paarden van de kerkgangers tijdelijk
leren.
vorige ALV en de jaarverslagen van de secretaris en de penningmeester.
• Tussen ca. 1000 tot 1500 na Christus was het reizen
• Na die periode volgde de tijd van de roofridders,
Bij de stukken die tijdens de vergadering werden
die het reizen met hun vuurwapens wat minder
werden gestald. Links van de brug het huis van
Een aardige anekdote over Pasman is dat hij
besproken, werd de vraag gesteld of deze wat
bedreigend maakten, althans voor zichzelf.
kruidenier Goossen.
samen met Koningin Wilhelmina heeft geschil
eerder beschikbaar konden worden gesteld,
Het is de oude brug, die nu particulier dienstdoet
derd. Ze kwamen elkaar tegen in de Haagse dui
bijvoorbeeld bij de uitnodiging of via de website.
schip het reizen wat toegankelijker voor degenen,
in Rijnsaterwoude, maar de situatie van de weg is
nen en gingen naast elkaar zitten, ieder achter
Ed Molenaar vroeg zich naar aanleiding van de
voor wie het zich verplaatsen een noodzaak werd
sterk veranderd. Hier loopt de weg nog rechtsom
een schildersezel en wisselden van gedachten
post ‘reserve uitgaven’ in de begroting af of het
om in het levensonderhoud te voorzien.
de kerk het dorp in. Met de veranderingen zijn de
met elkaar.
boerderij van Blom, de gevangenis en het koetshuis
Pasman behoorde tot de ‘Leidsche School’,
verdwenen.
evenals Chris v.d. Windt, Arend Jan van Driesten,
bestuur nog plannen heeft voor een nieuwe
• Daarna werd door de uitvinding van het kogge
• Langzamerhand veranderde het personaliteitsbe
publicatie. Jan Stigter suggereerde daarop naast
ginsel (wie ben je?) in ‘waar kom je vandaan?’
de laatste uitgave ‘Woubrugge aan de Wetering’
• Zo werd het eerste paspoort door middel van een
ook een dergelijk boek over Hoogmade te publiceren. Het bestuur zal zich daarop beraden.
vrijbrief ingevoerd door prins Maurits. • Pas door de intrede van trekschuit en later de
Willem van der Nat, Jan.C. Roelandse en Floris Wilhelmina
diligence werd de mogelijkheid geschapen om je
en daar overleden in 1984, was zoals vele kunst
zich onder dankzegging Christian Malin en Anneke
ook recreatief te verplaatsen.
schilders uit die tijd begonnen als huisschilder. Van
• Zoals bekend werd in de Franse tijd vanaf 1795 de
Voorzitter Ben Beukenholdt gaf ten slotte aan dat
bevolkingsadministratie ingevoerd en had vanaf
de voorjaarslezing in Hoogmade weer zal wor
die tijd ieder die zich verplaatste, een paspoort
den opgepakt. Hij riep de aanwezigen op hierbij
nodig.
aanwezig te zijn, aangezien de belangstelling de
Het boeiende betoog van Jan werd terecht met
laatste keren vrij minimaal is geweest.
applaus en een cadeaubon afgesloten.
Na de vergadering hield Jan Dierdorp uit Alphen
Hij heeft nog een aantal presentaties in portefeuille,
een presentatie over het onderwerp ‘Reizen en
misschien zien we hem en u nog eens terug.
reisdocumenten door de eeuwen heen’. Hij voerde
In Hoogmade bijvoorbeeld?
ons vanaf de uittocht uit Egypte tot de 20e eeuw door dit boeiende onderwerp mee. Enkele indruk
tegenwoordig, niet gebruikelijk en vaak een
Hoogmade in de schilderkunst Gezicht op Hoogmade van Willem Jan Pasman
gevaarlijke en dure aangelegenheid.
door Ewout van der Dussen
ken daaruit. • Reizen was in vroeger tijden, in tegenstelling tot
• In de Romeinse tijd, waarin voor het vervoer van personen en goederen heerwegen werden aan
Het torentje van de hervormde kerk van Hoog
gelegd, werd voor het eerst gebruikgemaakt van
made op een schilderij is veelal het herkenningste
een zogenaamd tractorium, een papier dat beno
ken van een schilderij van dit dorp. Zo ook op dit
digd was voor de controle bij militaire kampen. Dit
schilderij van Willem Jan Pasman, waar ook nog de
werd ook in de Germaanse gebieden gehanteerd.
brug als herkenning op staat.
• Vervolgens zag je dat tijdens de periode van de kerstening voornamelijk door geestelijken werd
Het is een pittoresk beeld van de situatie omstreeks 1937, thans, met uitzondering van dat
Verstèr.
Willem Jan Pasman, geboren te Leiden in 1905
Voor de kascommissie van volgend jaar gaven Zwarst op.
6
van Hemessen
1935 tot 1975 heeft hij vele schilderijen vervaar
Gezicht op Hoogmade, olieverf op doek 40 x 60 cm
7
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
van Hemessen
Woubrugge in de Canon van Zuid-Holland
jaargang 31 3 van een grote kast waarin de collectie van oude ansichtkaarten onderdak vindt.
door Ewout van der Dussen In de vorige Jacobsladder vermeldden we al dat De onlangs uitgekomen Canon van Zuid-Holland
Jan Stigter zijn uitgebreide collectie ansichtkaarten,
‘De geschiedenis van Zuid-Holland in 50 verhalen’,
foto’s en dia’s aan de stichting Cultureel Erfgoed
heeft twee ‘verhalen’ uit de buurt: Woubrugge en
Jacobswoude heeft geschonken. Daardoor ont
Rijnsaterwoude. Woubrugge met Jan de Bakker, bij
stond wel een probleem, namelijk hoe breng je
velen al bekend als de eerste predikant die in 1525
deze collectie op een overzichtelijke manier onder
als ketter op de brandstapel eindigde, zoals ook
in het museum? Het neerleggen van alle ordners
vermeld op de steen in de muur van de hervormde
op een stapel op een van de kasten was geen
kerk. De Bakker predikte in het dorp Jacobswoude;
optie en doet ook geen recht aan het waardevolle
Woubrugge bestond toen nog niet. Rijnsaterwoude
Van het een komt het ander
wordt genoemd in het verhaal van Priester Hendrik,
door Ton Meester
die in ca. 1100 op verzoek van de aartsbisschop
van de verzameling. Maar ook hier bracht Jan uitkomst: een timmerbedrijf heeft een kast op maat gemaakt. Door slim om te gaan met de inrichting
van Bremen en Hamburg de Hollandse manier van
Het museum heeft een kleine gedaantewisseling
van de ruimten in het museum is plaats gemaakt
ontginning van veengebieden daar met een groep
ondergaan. Door te schuiven met stoelen, tafels
voor deze kast. Zo werden twee vliegen in een klap
Hollanders introduceerde. Een beeld van Priester
en tentoongestelde voorwerpen is de ruimte in
geslagen: de verzameling keurig opgeborgen in
Hendrik staat bij de Dom in Rijnsaterwoude.
het museum overzichtelijker ingericht. Maar hier
een kast + een overzichtelijke indeling en inrichting
door is bovenal ruimte gemaakt voor het plaatsen
van de tentoonstellingsruimten.
In een aantrekkelijk boekje wordt in vijftig ‘verha
Jan de Bakker zoals weergegeven in de kerk van de Evangelisch-
len’ de geschiedenis van Zuid-Holland weergege
Lutherse Gemeente in Woerden. Het portret wordt omschreven als
ven, zeer korte geschiedenissen met afwisselende
een afdruk van een krijttekening uit ca. 1650. (afbeelding uit de
illustraties; op de 155 pagina’s staan ongeveer 250
Canon van Z-H).
afbeeldingen. Het begint bij de vondst - bij Hardinxveld-Giesen dam - van het skelet van een vrouw uit de periode
8
van 5500 jaar voor Christus die de naam Trijntje heeft gekregen. Verhaal 50 gaat over de Maes landkering, waarmee de Deltawerken in 1997 werden voltooid. De vijftig verhalen over zo’n periode zijn - net als de vijftig vensters van de landelijke canon - een keuze. Maar het moet gezegd worden, een zeer veelzij dige en afwisselende keuze. Over de Romeinen, kastelen, de haringvisserij, de sint Elisabethvloed. Maar ook lezen we kort over de onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt, over fort de Wiericker schans bij Bodegraven als restant van de Oude Hollandse waterlinie, het kruitschip van Leiden, Mes dag als schilder van de Haagse School en natuurlijk de watersnoodramp van 1953. Bij elk onderdeel is een literatuurlijst en zelfs tips om eropuit te trekken. Het boekje is uitgegeven door het Erfgoedhuis en verkrijgbaar (€ 16,95) in de boekhandel.
9
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 31 3
Namen en Stenen
en winkelhuis van maken. Als oudste zoon mocht
jongetje gebleven.
door Rie Kammeraat
Cor de eerste steen leggen. Omstreeks 1946 ging het
Zijn vader, Karel Ende, van de firma K. Ende & Co.
foto’s Hugo Tander
Arie niet voor de wind, hij kon de hypotheeklasten
in Waddinxveen, aannemer van bouwwerken,
niet opbrengen. Het huis werd verkocht aan Christi
kreeg eind 1923 vergunning om twee dubbele
Dit keer vier huizen in Woubrugge aan de Kerkweg,
aan van der Nagel en in tweeën gedeeld. Arie had
huizen aan de Kerkweg te bouwen. Zijn oudste
en in Hoogmade twee in de huidige Kerkstraat en
het recht om de ene helft levenslang te bewonen
zoon mocht de eerste steen leggen, een plech
een in de voormalige Kerkstraat, nu Vissersweg
en het andere deel ging naar Anthonie van der
tige gebeurtenis voor de 6-jarige Jan (Johannes).
geheten.
Nagel, familie van Christiaan. Anthonie overleed
Hij werd in Waddinxveen geboren op 14.06.1917,
eind 1947 en zijn vrouw vertrok kort daarna.
trouwde met Wilhelmina Spinhoven met wie hij
Woubrugge
In 1954 verbouwde bakker Cor Ket het achterhuis tot
zes kinderen kreeg, en overleed in Gouda op
bakkerij en had er zijn woning en winkel tot hij in 1960
30.11.2004. Zoon Karel heeft helaas geen kinder
Kerkweg 4
met Jan Quint ging samenwerken en het bakken bij
foto van zijn vader, maar krijgt er wel een van de
De eerste steen gelegd door Cor.v. ‘t Wout Az 23
Jan gebeurde. Sinds 1981 woont het echtpaar Van
Gerrit Verheul, geboren in 1886 in Rietveld, kwam
eerste steen.
Juni 1924
Rooijen-Sol er. Zo’n huis maakt heel wat mee.
in augustus 1915 naar Woubrugge, waar hij als
timmerman werk vond. Hij en zijn vrouw Cornelia Zoon Cor - die de eerste steen steen legde - werd
Plomp kregen drie dochters en een zoon, Cornelis
scheepmaker, later brugwachter, en woonde toen
Nicolaas, geboren op 25 mei 1914 in Oudshoorn.
met zijn vrouw Hillegonda Vermaas en hun kinde
Het gezin bleef niet lang; in 1918 ging het naar
ren Cor, Annie, Hillie, Gerrie en Dicky aan de Van
Oudshoorn, vandaar naar Alphen aan den Rijn
Hemessenkade op no. 7, ook een huis dat ver
en toen naar Boskoop. Ondertussen was Ger
bouwd was tot twee woningen.
rit van timmerman bouwkundige geworden en in Woubrugge vond hij heel wat werk. Een paar
Kerkweg 22
voorbeelden: Kerkstraat 13, gebouwd voor C.W.
De eerste steen gelegd door C.N. Verheul oud 9
Anker, het graanpakhuis met maalderij voor de
jaar 16 Maart 1924
Gebrs. Boon aan de Boddens Hosangweg, de boerderij van Teunis van Rijn aan de Kruisweg en ook verscheidene huizen aan de Kerkweg. No. 22
10
werd gebouwd voor G. Verkade, waar Verheuls zoon Cornelis dus de eerste steen voor mocht leggen. G. Verkade was Gerrit Verkade en zijn vrouw was Harmke Feenstra uit Makkum. Gerrit was al een eindje in de vijftig toen hij het huis kocht en dat zal niet van de grote hoop gegaan zijn. Hij was een boerenarbeider met een flink gezin, maar mis schien hebben de oudste kinderen bijgedragen. Die kinderen (voor zover ik ze vond) waren Trijntje, Arie van ‘t Wout, in 1880 geboren in Oudshoorn als
IJsbrand, Cornelia, Johanna, Johannes en Willem
zoon van Jan van ‘t Wout en Dirkje van Staveren,
Pieter
trouwde met Hilletje van Iperen. Hun kinderen waren Dirkje 1906, Cornelis 1907, Mainsje 1909, Janna Hil
Kerkweg 28
legonda 1915 en, niet meer verwacht, Cornelia
De eerste steen gelegd door J. Ende oud 6 jaar 10
Petronella (Corry) 1928. Arie was kruidenier, eerst op
Maart 1924
de Boddens Hosangweg, daarna op de Kerkweg.
“Geen idée wie dat was”, zegt bewoner Bram
Van de rij nieuwe huizen die daar toen gebouwd
(A.A.G.M.) Wolvers. En aangezien er geen Ende’s in
werden, kocht Arie het eerste en liet er een woon-
Woubrugge woonden is Jantje hier een onbekend
11
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 31 3
Kerkweg 30
hij vrachtrijder en tot op de dag van vandaag ziet u
Van de Kerkweg in Woubrugge naar de Kerkstraat in
Kees was getrouwd met Cornelia Hoeks en een van
Eerste steen gelegd door Jannie Hoogendoorn-van
de Hoogendoorn-wagens rijden.
Hoogmade
de dochters, Rieka, trouwde met Gerard Volwater.
Ravenhorst op 11 november 1995
In 1923 kreeg Dirk Hoogendoorn vergunning een
Waar vroeger de ligplaats van het schip en een
woonhuis met een wagenschuur te bouwen. Dat
Kerkstraat 14a
moestuin waren, liet zoon Henk een huis bouwen.
huis bestaat niet meer, maar de Hoogendoorns zijn
De KIL
In 1973 was dat bijna klaar, maar een naam was
uit Woubrugge niet meer weg te denken.
nog niet gevonden. Tot op de late avond dat
Dirks vader, Cornelis, kwam naar Woubrugge,
Gerard Volwater, hij lag al in bed, een ingeving
trouwde met Ingetje van Teijlingen; Dirk, geboren
kreeg: Henk, ik heb een naam voor je! De Kil! En zo
in 1893, was de jongste van hun vijf kinderen. Zijn
werd de Kil de thuishaven van Henk Volwater en
vrouw werd Pietertje de Vries en samen kregen ze
Corry van Leeuwen.
zeven kinderen: Ingetje, Cor, Alie, Bram, Nel, Dirk en Arie.
Cornelis Baak Johzn. 1875, Cornelia Hoeks 1872,
Dirk overleed in 1980, Pietertje in 1977. Na hun dood
Hendrika Maria 1908, Gerardus Arnoldus Volwater
stond het huis jarenlang leeg. Het was in slechte
1904, vier mensen die iets met de naam van een
staat en werd gesloopt. Arie en zijn vrouw Jannie
huis te doen hadden en zo bijdroegen aan een
Ravenhorst bouwden een nieuw huis en Jannie zou
stukje geschiedenis van Hoogmade.
de eerste steen leggen. Zei Arie. Nee, zei Jannie, dat doe jij. Het bleef nee tegen nee, Arie zweeg,
Kerkstraat 18
ging naar de aannemer en wat er toen gebeurd is
De Baan
ziet u in de gevel. Toen buurvrouw Neeltje Verdoes-Verheij vertrok, verkocht zij no. 32 aan Arie en Jannie, die er na een verbouwing gingen wonen. Op no. 30 zit nu weer een Dirk Hoogendoorn: zoon Dick (zoals hij genoemd wordt), met Angelina en hun kinderen. Maar er bleek nog een steen te zijn. Want achter
12
13
het huis, tegen de garage aan, kwam een opslag plaats en Dirk Baldus Pieter Hoogendoorn mocht de eerste steen leggen en die bleef bewaard: Eerste steen gelegd door Dirk B.P. Hoogendoorn oud 6 jaar 2 Nov. 1953. Dirk werd geboren op 7 september 1947 als zoon van Cornelis, de oudste zoon van Dirk & Ingetje, en Diny Landall. Cornelis moest in de oorlog naar Duitsland, maar na terugkeer ging Dirk de bode
Cornelis/Kees Baak was beurtschipper en als hij
dienst doen en Cor zorgde voor de transporten.
thuis kwam legde hij het schip, zoals hij zei, in de
Toen Dirk 65 werd gingen Cor en Arie samen
kil. Een kil is eigenlijk een geul, kreek, het gat van
verder. Cor kreeg een ongeluk en de gevolgen
een baai of haven en zo meer, maar Kees Baak
maakten het werken zwaar, hij stopte enkele jaren
vernoemde zijn wijk naar de Dordtse Kil, het water
Dirk Hoogendoorn was slager. Naast het huis,
voor zijn pensioen, maar dankzij kleine Dirk is de
tussen het Hollandsch Diep en de Oude Maas.
wat naar achteren, was een stalletje met dertien
herinnering aan zijn werk binnen het bedrijf zicht
Voor de grote vrachtvaarders eindigde de reis bij
koeien, waarvan de Joodse veekoopman Izaak
baar gebleven.
‘s-Gravendeel omdat van daaraf de diepte ontoe
Schuin aan de overkant, waar nu De Kom en het Plein
Meijer uit Leiden een leverancier was. Had Dirk
reikend was; kleinere schepen namen de vracht
liggen, lagen naast elkaar het hotel-café-restaurant
geen geld, dan mocht hij later wel betalen. In
over. De Kil werd als het ware een thuishaven en
Van der Ploeg en de kruidenierswinkel van Piet Witte
militaire dienst had Dirk leren rijden en in 1919 was
voor Kees Baak was dat het wijkje aan de Does.
man en Jo Jansen, later respectievelijk Hotel Rijnland
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 31 3
en de Supermarkt van Piets zoon Koos Witteman, aan
wordt, met de pacht van Erf en Tuin, gedeeltelijk kolf-
alsmede de pacht van een ruim plein voor de
Het huisje kreeg de naam Piggelmee.
een plein, dat al in 1766 werd genoemd. Verkocht
baan en gedeeltelijk aangelegd tot een boomgaard,
huizinge’. En omdat er in de tuin een kolfbaan lag,
Piggelmee, het Van Nelle dwergje dat met zijn
sprak men over ‘de baan’ en daarmee werd in de
vrouwtje Tuureluur in een Keulse pot woonde, en
werd toen een ‘Hegte sterke Huijzinge, stallinge voor diverse beesten, mitsgaders herberg genaamd de
In het museum in Woubrugge hangt een aanplakbiljet uit 1804
loop van de tijd het hele terrein bedoeld. Dat alles
aan het Tovervisje een echt huisje vroeg, en dat
Gouden Leeuw waarin thans het Regthuijs gehouden
toen de herberg met de kolfbaan te koop werd aangeboden.
is verdwenen, en het zou, zoals Frans Witteman zei,
ook kreeg. Ria Witteman-Van der Meer vond dat
historisch juist en aardiger geweest zijn als die naam
een mooie naam voor het kleine witte huis waarin
gegeven zou zijn aan wat nu het Plein heet. De her
zij met haar man Paul Witteman in 1971 kwam
innering aan het verdwenen plein en de kolfbaan is
wonen. Voordien zat daar Jan Vreeswijk (in 1900
de huisnaam van het pand Kerkstraat 18: De Baan.
geboren in Zoeterwoude en sinds 1923 in Hoog
Dat huis lieten Koos en Els Witteman-Van Heijningen
made woonachtig). In het voorste gedeelte van
in 1988 bouwen. Zij gingen rond 1995 naar Etten Leur,
de schuur rechts van het huis had hij zijn klompen
maar de huidige bewoner, Jan Schalk, heeft de
makerij en in het achterste gedeelte hield hij een of
naam gelukkig laten voortbestaan.
twee koeien. Achter het huis was de schuur voor de kippen, waarvoor Jans vrouw zorgde. Jan trouwde met de Amsterdamse Maria Epskamp,
Vissersweg 4a, vroeger Kerkstraat 5
hun enig kind was Corrie, die kostuumnaaister werd.
De eerste steen gelegd door Johanna Baak 18
De klompenmakerij liep goed, want in 1931 vroeg
April 1864. (Geen foto want de tekst op de steen is
hij een knecht; zijn broer was toen al weg. In 1937
inmiddels helaas niet meer leesbaar)
werd hij agent van de Mij. LOTISICO en de C.V. Spaarbriefbank ‘De Toekomst’, in 1950 agent van de Nederlandse Staatsloterij. De oude dag werd doorgebracht in Huize Emmaus in Jans geboorte plaats. Wie was Johanna Baak? Johanna, ofwel Jannetje, was geen Baak uit Hoogmade. Zij werd op 20 juli 1825 in Nieuwkoop en Noorden geboren als doch ter van Jan Baak en Jannetje Duits. In 1850 trouwde
14
ze met Willem Schrama uit Warmond, waarna er acht kinderen kwamen: Jacobus, Johanna, Apolo nia, Johannes, Johanna, Theodorus, Wilhelmina en Helena. Wilhelmina was op komst toen Jannetje de eer ste steen mocht leggen. Willem, 5 jaar ouder dan Jannetje, overleed in 1879, Jannetje in 1896, maar denkelijk niet in dit huis. Wie er ná Jannetje en vóór Jan Vreeswijk hebben gewoond, is niet bekend. Ook nu weer: dank voor de hulp! Commentaar en aanvullingen zijn van harte welkom, meld ze maar aan de redactie! In de volgende Jacobsladder 3 x ORA ET LABORA: Bid en Werk. Tenminste, als het met de Labora lukt. Ik geef u te raden waar u deze drie namen kunt vinden.
15
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Dorus Borst van de Vlietmolen in Hoogmade: “Ik kan draaien wanneer ik wil” door Thea Kok-Lansbergen
van Hemessen
jaargang 31 3
Verbij aan de slag gegaan. Van molens wist ik dus
Van Hoek tot Japan
al het een en ander.
In zijn Verbij-tijd (Dorus ging in ’95 met de VUT),
De Vlietmolen is een wipmolen, in 1913 gebouwd
Toen de molen voor de vorige bewoner, Siem
werkte hij niet alleen een tijd in Hoek (Zeeland),
om de Vlietpolder te bemalen, als vervanging van
Elsgeest, met negen kinderen te klein werd, zag ik
maar ook een aantal malen in Japan. “Hier in
een molen die er eerder stond en is afgebrand.
die molen wel zitten en ik heb toen – met nog zes
Hoogmade werden vier grote molens gebouwd.
Tot 1929 bezat de molen een scheprad; in dat jaar
De gemeente Kaag & Braassem pronkt maar wat
of zeven andere kandidaten – bij het polderbestuur
Daar deden we een half jaar over. Daarna gingen
werd een schroefpomp ingebouwd.
graag met het feit dat onze gemeente de molen
gesolliciteerd. Die voorzitter dacht waarschijnlijk
ze op transport – en wij erachteraan. In drie maan
De Vlietpolder is, weet Dorus, in 1654 ontstaan,
rijkste van Nederland is. Vijf van die molens staan
‘Die Borst kan ook een beetje timmeren’, laten we
den werd zo’n molen in Japan opgebouwd. Ze
toen er van vier kleine polders één grotere werd
in Hoogmade. En als 2011 dan ook nog eens het
die er maar inzetten.” Truus vult aan: “Maar toen
zijn voor de toeristen die er met bussenvol komen,
gemaakt. “Toen zal hier de eerste molen gezet
themajaar ‘Leve de Molens’ is van de Provincie
Dorus zei dat hij in de molen wilde gaan wonen zei
maar ze werken wel echt. Ook een klein molentje
zijn, maar dat is nergens te achterhalen. Ook
Zuid-Holland, dan is het niet meer dan logisch dat
ik eerst: dan ga ik niet mee. Maar toen we gingen
dat op de werf stond is naar Japan verhuisd: kop
degene die de film gemaakt heeft ter gelegen
we in de Jacobsladder aandacht aan zo’n molen
kijken was ik er in één klap verliefd op. Er moest
eraf, ondertoren in kratten, die hoefden we alleen
heid van het 100 jarig bestaan van ‘De Heer
besteden. Het werd de Vlietmolen en zijn molenaar:
uiteraard wel een en ander worden aangepast.”
maar te stellen.” Ook Truus heeft het werk van
lijkheid Hoogmade’, onze muziekvereniging is
Dorus en zijn collega’s in Japan mogen bewon
ernaar op zoek geweest, maar hij heeft niets
Wel wonen, maar niet malen
deren: zij kwam de laatste veertien dagen altijd
kunnen vinden.”
Het duurde echter tot 2002 voor Dorus ook echt
kijken.
Dorus Borst.
molenaar werd. Pas toen was de molen met nieuwe
Dorus en Truus Borst bij de molen
16
Terwijl een scholekster rakelings over ons heen
wieken, een nieuwe vijzel en een aansluiting op
Tijd voor hobby’s
de spil, ook weer maalvaardig. Daarvoor draaide
Samen met zes andere molenaars zit Dorus in een
Dorus de molen wel, maar ‘alleen voor de prins’,
molenaarscommissie die in drie groepen elk jaar de
zoals dat in vaktermen heet; ‘voor het gezicht’ zou
helft van de molens (22) van de Rijnlandse Molen
je kunnen zeggen. Het elektrische gemaal met
stichting inspecteert. Eventuele gebreken worden
vijzel - dat in 1956 toen het wiekenkruis door een
aan de stichting gerapporteerd, waarna er voor
storm was afgebroken, geplaatst is - deed het echte
reparaties wordt gezorgd. “Wij zijn een voorbeeld
werk. Maar liefst elf jaar heeft de molen het zonder
voor andere stichtingen,” zegt Dorus daar trots over.
wieken moeten doen. De Rijnlandse Molenstichting,
“Ze zijn vaak jaloers op ons.”
eigenaar van de molen, liet bij de restauratie in 1967
Naast het molenwerk hebben Dorus en Truus nog
weer wieken plaatsen, een restauratie waar Dorus
allerlei hobby’s. Zo werd Dorus dit jaar landskam
overigens zelf nog aan heeft meegewerkt.
pioen schoonrijden op de schaats in de A-klasse
scheert, en even later ook duidelijk van zich laat
17
(samen met Mieneke van der Lans uit Wad
horen, vertelt Dorus Borst (70): “Ik ben een ras
Echt molenaar
dinxveen), tennist hij (naast de deur), houdt hij
echte Hoogmadenaar, mijn vrouw Truus (van der
Nu de molen weer in functie is voelt Dorus zich
van houtdraaien, skeelert hij weer (voorzichtig),
Salm) komt uit Delfgauw, maar verhuisde op haar
‘echt molenaar’. “Als er wind is en we zijn thuis, dan
volgden beiden beeldhouwcursussen en fietsen
twaalfde naar Ofwegen (boerderij Mariahoeve).
zet ik hem aan. Ik kan draaien wanneer ik wil.” Om
ze heel wat af. “Ik vermaak me wel,” zegt Dorus
We zijn elkaar dus dicht bij huis tegengekomen. In
voor de subsidie van de Provincie in aanmerking
daarover. Truus: “En we hopen hier nog heel wat
1967 zijn we getrouwd en in de Vlietmolen getrok
te komen, moet de molen van het Hoogheem
jaren te genieten!”
ken, waar in 1969 Marie Jose en 1971 Yvonne wer
raadschap, dat in Nederland verantwoordelijk is
den geboren.”
voor onze droge voeten, 100.000 omwentelingen per jaar maken. Hoeveel uur dat draaien is? “Dat
De molens van Hoogmade:
Via Verbij naar de molenpraktijk
ligt aan de windsterkte. Bij windkracht 4 gaan de
Hoe word je molenaar? Het antwoord is simpel:
wieken 15 x per minuut rond; in één uur zijn er dus
• Doesmolen
“Mijn opa woonde vroeger op de Bosmolen (die nu
900 omwentelingen.” (Dat betekent ruim 110 uur,
• Grosmolen
in de Lage Waard staat) en daar kwam ik vroeger
rekende de redactie uit). Toen het in juli zo hard
• Hoogmadese molen
De Vlietmolen, een foto van voor 1952. Op de achtergrond de
vaak. Mijn vader is trouwens nog geboren in die
regende dat het peil in de polder te hoog werd,
• Kalkmolen
Freekmolen, die in 1953 is afgebrand. Deze molen stond in de
Bosmolen, die voor de HSL moest wijken. Als kind
werd de molen ook ingeschakeld. “Dan doen we
• Vlietmolen
Freekpolder, aan de overkant van de Kromme Does.
wilde ik timmerman worden en in 1957 ben ik bij
het met z’n tweeën, de machine en de molen.”
(Foto: ansichtkaart uit de collectie van Jan Stigter)
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 31 3
18
19
Zo ziet de molen er tegen woordig uit. De foto is van dezelfde kant genomen als die van de voorplaat. Ziet u het verschil? (Foto Bep v.d. Laan)
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Woubrugge rijk vertegenwoordigd in oude ansichtkaarten1 door Ewout van der Dussen
kaarten uitgegeven, waarvan een kaart met post
de kerk staat. Bijzonder is dat op de omslag van het
stempel 1905, ook gedrukt in Duitsland.
mapje de handtekening van Van Hemessen staat.
ook kaarten uit, bekend zijn er 25. Ook de voor
Zeven jaar wachten
‘Hebt u ook kaarten van Woubrugge?’ Een over
ganger, drogist Chris van der Nagel heeft over een
Stigter: “Op de beurzen kennen ze mij en weten dat ik
bodige vraag bij een reusachtige uitstalling van
lange periode wel 59 kaarten uitgegeven.
speciaal kaarten van Woubrugge en omgeving zoek;
ansichtkaarten van een handelaar op de verzamel
De genoemde aantallen zijn de kaarten die in de
ze bewaren ze ook voor mij. Vroeger werd er alleen
beurs in Utrecht. Een met moeite met één hand te
verzameling aanwezig zijn. Hoewel de kans gering
geruild.” Al bladerend zoekt de verzamelaar en kenner
omvatten stapel kaarten is het antwoord.
is - Stigter reist nog regelmatig beurzen af op zoek
een kaart waar hij zeven jaar op heeft moeten wach
De vraag waarom er zoveel verschillende kaarten
naar voor hem nog onbekende kaarten - kunnen
ten, voordat hij een kaart had waar de bezitter van
van Woubrugge zijn, kan het beste gesteld worden
het er nog meer zijn.
die vurig gewenste kaart belangstelling voor had om te ruilen. “Een dergelijk kaart, dat zijn Rembrandtjes. Nu
Uitgevers
wordt er niet meer geruild ze noemen het nu nog wel
Zoals u in de vorige Jacobslader heeft kunnen lezen
Behalve de al genoemde zijn er meer winkels
ruilbeurzen, maar er wordt alleen nog gehandeld.”
heeft Stigter zijn imposante verzameling overgedra
en bedrijven die kaarten hebben uitgegeven.
gen aan de stichting tot Behoud van het Cultureel
Een overzicht, met tussen haakjes het aantal dat
Het uitgeven van prentbriefkaarten begon in 1892,
Erfgoed van Jacobswoude voor het museum.
bekend is, in willekeurige volgorde.
op het moment dat de PTT zijn monopoliepositie
“Van plaatsen aan een belangrijke vaarroute zoals
• de galanteriewinkel Van der Wel, de voorloper
op kaarten verloor. Het uitgeven van ansichtkaar
Woubrugge zijn veel kaarten. In het begin van de
van de winkel van Stigter (13)
ten werd erg populair, natuurlijk in de grote steden
vorige eeuw - er was nog geen telefoon - stuurden
• Bouthoorn (4), ook al van 1904
maar ook in Woubrugge.
de langskomende schippers en anderen snel een
• de Dageraad (6) met vermelding van hun adres
Ook vandaag de dag worden er nog kaarten van
berichtje op een kaart naar huis. Ook logés van elders gebruikten kaarten”, aldus Stigter. Door de grote vraag zijn er ook diverse ‘uitgevers’ die kaarten lieten drukken. Dat waren geen uit gevers zo als we die vandaag kennen, het waren inwoners van het dorp die naast hun winkel kaarten lieten drukken en in hun zaak verkochten. Uit de verzameling van Stigter blijkt dat Niek de
en telefoonnummer, nummer 1 • stoombootmaatschappij Carsjens (20), in boek route tussen Leiden en Alphen
Colijn stopte heb ik zijn voorraad overgenomen”,
• Stoomboot rederij v/h J.&A van der Schuyt, (6) ook in een boekje • Mullers winkel in souvenirs en luxe artikelen aan de Comriekade (58)
grootste uitgever is geweest. Op 25-jarige leeftijd
• De Weger (4)
nam hij de galanteriezaak over van Piet de Kwaad
• Fotograaf Heemskerk Dücker (3)
steniet aan de Voorstraat, nu Van Hemessenkade.
• Arie Bregman (4)
Naast het runnen van de zaak gaf De Bruin 145
• Gerrit de Brave (4) van de jachthaven aan de • Jachtwerf van der Laan (1)
Kwaadsteniet. Met een fotograaf uit Duitsland - zijn
• Bep Roodenburg (3)
kaarten werden ook in Duitsland gedrukt - ging
• Zeilschool de Wijde Aa (8)
Niek de Bruin op pad, vaak met twee roeiboten,
• Jachtwerf Hollandia (1), een gelegenheidskaart
waar Niek in een roeiboot zit. Hij wist al dat een
aldus de kapper. De andere heeft hij zelf laten drukken, zonder zijn naam als uitgever. “Je moet er
Dorpsmuseum Woubrugge, een kaart met 2 karteltjesranden,
per afbeelding meteen duizend laten drukken, het
uitgegeven door O.C. van Hemessen.
duurt wel even voordat je die kwijt bent. Maar er zijn nog toeristen die ze kopen.”
In een volgende JL prentbriefkaarten van Hoogmade.
Wijde Aa
meling. Hij trad daarmee ook in de voetsporen van
tevens als model diende. Zie de afgebeelde kaart
Bij Piet Groot vier kaarten voor € 3,50, waarvan een nog uitgegeven door drogisterij Colijn. “Toen
• het Oude Raedthuys (17);
de fotograaf in een en hij in de andere, waarbij hij
Woubrugge uitgegeven.
vorm en losse kaarten van de plaatsen van hun
Bruin, geboren in 1887 en overleden in 1978, de
verschillende kaarten uit, althans volgens de verza
jaargang 31 3
Drogisterij Colijn, nog bij veel inwoners bekend, gaf
aan Jan Stigter, verzamelaar vanaf zijn jeugd.
20
van Hemessen
met prettige kerstdagen • Ook zijn er nog diverse kaarten (± 60) zonder ver melding van de uitgever.
kaart waar iemand op staat levendiger is.
Tot slot van deze opsomming, 7 kaarten in een
Piet de Kwaadsteniet heeft zeker 37 verschillende
mapje uitgegeven door Otto Cornelis van Hemes
Woubruggenaar en uitgever
sen, met o.a. het Comriehoekje in het museum, de
van kaarten Niek de Bruin in
wetering vanaf de kerk en de sarcofaag die naast
een roeiboot.
1 ansichtkaarten of prentbriefkaarten, ook kort kaarten genoemd
21
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Uit de kranten
van Hemessen 21 September 1921
Verzameld door Rie Kammeraat
jaargang 31 3 weijdeweg no. 19 naar no. 21, de nieuwe boerderij die zijn stiefgrootvader Leen van der Lans had laten
In de tuin van het Oudeliedenhuis zagen de binnenvader
bouwen. Piet is dus geboren, maar niet getogen op
1921
(de directeur, red.) en de verpleegden een aardappelplant met
no. 19. Hij bouwde een huis aan de andere kant, in
WOUBRUGGE
68 grote en 165 kleinere aardappelen gerooid, samen 19 halve
de Piestpolder, Klaverweijdeweg 4, en trouwde met
kilo’s.
Adriana M. Straathof, geb. in 1903 en overleden
5 Juli 1921
in 1992. Kinderen kwamen er niet. Nu wonen daar Dat van die aardappels is mooi, maar hoe zouden
Hugo P. Zwetsloot en zijn vrouw Jeanne Hoogen
Nu de heete-luchtoven door den heer Walraven, voor zijn
de bewoners van Woudsoord reageren als er nu zo
boom.
bakkerij in gebruik genomen, werd de bestaande eeuwenoude
over hen geschreven werd? In 1951 was het nog
In het Leids Jaarboekje stond zo’n mooi in memo
oven afgebroken en ontdekte men tusschen de muren nog een
“de heer Verbeek, vader van het Rust- en Wees
riam, dat ik, gezien de beperkte ruimte, de kranten
verzameling oude geschriften uit de jaren 1779-1811, waarvan
huis”.
berichten niet opgenomen heb, en van de uitvaart
de meesten nog goed leesbaar waren. Opmerkelijk, dat de
slechts, dat voor de stoet uit het omfloerste vaandel
aanhoudende hitte de documenten niet heeft verteerd.
Hoogmade
van de plaatselijke Land- en Tuinbouw Bond werd
Vermoedelijk is daardoor ook tevens belet dat de worm ze
Geen Hoogmade 1921 dit keer, maar een lang stuk
gedragen. Op de kist lag een bloemstuk van Dijk
niet heeft kunnen doorknagen. De oudste eigendomsbewijzen
Henk Kammeraat op zijn Douglas, naast de bleek achter
in 1951 over een belangrijke en geliefde inwoner,
graaf en Hoogheemraden van Rijnland. De belang
van deze bakkerij dateren uit bovengenoemde jaren, en staan
Van Hemessenkade 6.
even vervlochten met het wel en wee van zijn dorp
stelling was zeer groot.
op naam van Jacob Morits.
als de op 30 mei jl. overleden Theo van Wieringen 20 Augustus 1921
was.
Comriekade 12. Jacob Morits bakte daar van
Schoolreisje
1951
1782 - 1814. Over de bakkerijen en de bakkers van
“Vaarwel nu, Woubrugge, vaarwel voor een dag, wij gaan
WOUBRUGGE
Woubrugge en Hoogmade kunt u veel lezen in de
nu naar Katwijk-aan-Zee” zongen de leerlingen van de Chr.
speciale Jacobsladder van december 2008, waar
School bij de afvaart van De Volharding. En bij de terugkomst
Na de fikse ruzie in de Raad over het door de Prot. Chr.
van nog enkele exemplaren verkrijgbaar zijn.
het lied “ ‘k wil U, o God, mijn dank betalen” hetgeen zeer
fractie geëiste ontslag van wethouder P. Schraverus, door
aangenaam was in ieders oren.
burgemeester Van Wageningen bekwaam behandeld, stelde
Waarschijnlijk stond er al in 1629 een bakkerij op
de heer Van der Eng voor het presentiegeld voor deze nogal
20 Augustus 1921
22
27 Augustus 1921 Te koop voor elk aannemelijk bod, een in goeden staat
23
heetgebakerde vergadering, die hij niet in het belang van de gemeente achtte, te schenken aan de kankerbestrijding,
verkeerende DOUGLAS, 2¾ H.P., met beste banden.
Uit de Raadsvergadering
namelijk het Koningin Wilhelmina Fonds. En dat is dan ook
Vrijloop en 2 Versnellingen. Dagelijks te bezichtigen,
De Voorzitter brengt ter tafel het verzoek van den heer
gebeurd.
behalve Zondag’s, bij: R. SMIT, Rijwielhandel Woubrugge.
M. Kroes, dat voor zijn tweede bouwmanswoning aan de noordwestzijde der Woudwatering ook de buislegging voor
HOOGMADE
Roelof Smit, geboren in Zuidwolde, kwam in 1920
watervoorziening zal geschieden. Na eenige bespreking blijkt
vanuit Hazerswoude en trouwde het jaar daarop
daarvoor geen bezwaar te bestaan. De heer Wisman verblijdt
PIET ZWETSLOOT
met Hendrika Blankestijn, geboren in Nieuwerkerk
zich, dat een tegenstander der watervoorziening nu reeds een
Op 17 september 1951 overleed een Hoogmade
aan de IJssel, maar wonend in Amsterdam. In
aanvraag daarvoor deed.
naar die de ouderen van Hoogmade zich nog zullen herinneren. Zoals ik ook merkte toen ik
Woubrugge kwam dochtertje Haasje erbij. Behalve rijwielhandelaar was Roelof smid en
Er ging geen raadsvergadering voorbij zonder
onlangs bij Wim van Tol op de Frederikskade was,
zijn zaak zat op de plek waar eerst Gerrit van
dat over de aanleg van de drinkwatervoorziening
die bezoek had van Kees van der Meer van de
Klaveren zat en later Piet de Bruijn, dus op de hoek
gepraat en gezucht werd. Niet alleen in Wou
Doespolderkade: ik noemde Piet Zwetsloot, en het
van de Schapenwerf, in die tijd A123, later A138,
brugge, maar ook in Hoogmade moest er leiding
leek wel of hij geen 60 maar 6 jaar geleden vertrok
nu verdwenen. Het gezin vertrok in 1926 naar
water komen. Maar eind september 1921 kreeg A.
ken was.
Amsterdam.
van Duren in Giessendam opdracht het materiaal
Piet [Petrus Leonardus] was de oudste van de tien
voor de hoofdbuizen te leveren en te leggen. Het
kinderen van Jan Zwetsloot en Cornelia Maria
begin was er.
Hoogeveen. Zijn ouders gingen in 1889 van Klaver
Piet Zwetsloot
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis September 1951 (uit het Leids Jaarboekje) P.L. ZWETSLOOT 28 December 1888 - 17 September 1951. Op 17 September 1951 overleed de heer P.L. Zwetsloot, wonende te Hoogmade, in de leeftijd van 62 jaren. In zijn auto op weg naar de Maandagse veemarkt te Amsterdam velde de dood dit werkzame leven in een enkel ogenblik. De heer Zwetsloot, op 28 December 1888 te Hoogmade geboren, heeft zijn hele leven daar gewoond. Van 1918 af in de handel, speciaal in varkens, ging hij later, toen hij veel landbezit had verworven, zich meer met het vetweiden bezig houden. Daarnaast behoorde de melkerij tot zijn bedrijf. In 1925 huwde hij mej. A.M. Straathof. Al spoedig verwierf hij zich een naam als een der uitnemendste kenners van vee en als zodanig gold hij tot ver over de grens zijner provincie, doch daarnaast wist ieder, die met hem handelde of verkeerde, te getuigen van zijn onkreukbaarheid en eerlijkheid. Al deze hoedanigheden maakten dat hij Voorzitter werd van de L.T.B., afdeling Hoogmade, lid der commissie voor de classificatie van slachtvee voor het bedrijfschap voor vee en vlees, en lid der commissie voor slachtvee van de Vebo. ‘Piet Zwetsloot’ zoals hij werd genoemd, werd geleidelijk een man van gezag in het maatschappelijk leven van zijn streek en hij was nog jong toen hij lid en penningmeester werd van het kerkbestuur der parochie van H. Maria Geboorte te Hoogmade. Toen, nu ongeveer 20 jaren geleden, de katholieke
24
kerk aldaar wegens verzakking moest worden gesloopt en een nieuwe kerk moest worden gebouwd, was het deze jongste der kerkmeesters, die leiding gaf, toezicht hield en de financiën der zwaar belaste parochie op uitnemende wijze regelde. In het openbare leven vervulde hij verder een rol door zijn lidmaatschap van de tijdelijke gemeenteraad na de bevrijding, doch zijn voornaamste openbare werkzaamheid ligt op het gebied van de waterschappen. In 1940 gekozen als hoofdingeland van het hoogheemraadschap van Rijnland, bleek reeds in 1946 een zo groot vertrouwen in zijn bekwaamheden dat hij werd benoemd tot hoogheemraad, een ambt dat hij met de grootste nauwgezetheid tot zijn dood vervulde. Hij bleek in dit ambt volkomen op zijn plaats: zijn helder verstand, kalm overleg en zijn gave menselijkheid doen het begrijpen dat zijn plotseling heengaan in Rijnlands bestuur met grote verslagenheid werd vernomen. Hoe groot de deelneming was van de bevolking in zijn streek, bleek bij de begrafenisplechtigheid. Daar waren ook velen bij, die hij in de oorlog liefderijk had geholpen. Ook zij zullen Piet Zwetsloot met eerbied blijven gedenken. J.S.
