de
Jacobsladder
Kwartaaluitgave van de Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’
In dit nummer: Interview Thijs en Toos van Rijn, Ofwegen Alphons Ouwerkerk over het museum Huizen, namen en stenen deel 4 Hoogmade in oude ansichtkaarten
20
4
11
de
Jacobsladder
Bij de voorplaat Margaretha Verdegaal, de moeder van Thijs van Rijn, in Rijnlandse dracht. Waarschijnlijk is de foto op haar trouwdag (10 april 1918) gemaakt. 31e jaargang nr. 4, oktober, november, december 2011 Erelid • D. Brouwer de Koning, oud-burgemeester van Jacobswoude • C. Karmelk, oud-penningmeester van de vereniging Voorzitter • Ben Beukenholdt, Thuisweide 30, 2481 BK Woubrugge, telefoon 0172-519247, e-mail
[email protected] Secretaris • Arjen Schreuder, Sterrenkroos 23, 2481 CM Woubrugge, telefoon 0172-518586, e-mail
[email protected] Penningmeester • Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade, telefoon 071-5018645, e-mail
[email protected] Bestuursleden • Ewout van der Dussen, Boddens Hosangweg 24C, 2481 KZ Woubrugge, telefoon 0172-519129, e-mail
[email protected] • Nico van Hemessen, van Woudeweg 17, 2481 XM Woubrugge, telefoon 0172-795123, e-mail
[email protected] • Thea Kok-Lansbergen, Emmalaan 74, 2481 BB Woubrugge, telefoon 0172-518585, e-mail
[email protected]
Foto’s en illustraties Ben Beukenholdt Thea Kok-Lansbergen Hugo Tander Familiearchief Fam. Van Rijn Fotoarchief Jan Stigter Eb v.d. Vechte Fotobewerking Hugo Tander •••••
van Hemessen Van de voorzitter
jaargang 31 4 nog veel mooier. Gaat u zelf maar kijken, en als u dat toevallig op een zaterdagmorgen doet, kunt u
Voor u ligt het vierde nummer 2011 van de
ook nog even binnenlopen. Kunt u met eigen ogen
Jacobsladder – volgens mij ziet dat er weer
aanschouwen hoe het daar is veranderd.
veelbelovend uit. Leuke en interessante artikelen,
Doen!
bijvoorbeeld het interview met de familie Van Rijn van Ofwegen. Verder het vervolg van de serie van
We hebben een goed gesprek gehad met het
Rie Kammeraat over huizen en hun stenen. Soms
bestuur van de Stichting tot behoud van het
komen daar leuke reacties op van lezers die druk
Cultureel Erfgoed van Jacobswoude, de stichting
bezig zijn met het maken van hun stamboom. Een
die het museum en de collectie van Jan Stigter
bewijs dat de artikelen goed gelezen worden.
beheert. Heel waardevol, en we hebben afge-
Ook in dit nummer: het verslag met foto’s van onze
sproken dat regelmatiger te gaan doen. Beetje
najaarsexcursie in september. Een bus vol met
afstemmen en elkaar informeren over hoe of wat.
enthousiaste mensen, een heel goede stemming en bovendien schitterend weer.
Aangezien dit het laatste nummer van het jaar is en
Op tijd opzeggen! Wilt u – om wat voor reden dan ook – uw lidmaatschap van de Historische Vereniging niet verlengen, vergeet dan niet dit tijdig (vóór 1 december) schriftelijk te melden aan onze penningmeester: Frits Rohling, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade.
Wat wil een vereniging nog meer..
wij elkaar waarschijnlijk niet meer zullen treffen, wil
Enfin, u moet het zelf maar allemaal lezen,
ik u alvast fijne feestdagen wensen, en een goed
nieuw naambord heeft. Het ziet er werkelijk heel
Mooie groet,
Contributie Wilt u de Jacobsladder voortaan ook graag elk kwartaal thuis ontvangen? Bel, schrijf of mail dan naar onze secretaris, Arjen Schreuder.
mooi uit – zie de foto. Maar in werkelijkheid is het
Ben Beukenholdt
begin voor 2012. Verder kan ik u meedelen dat het museum een
De contributie bedraagt € 13,- per jaar; en € 17,voor hen die dit blad per post ontvangen. Te voldoen (bij voorkeur via de acceptgiro die u aan het begin van het jaar ontvangt) op onze rekening bij de Rabobank Kaag en Braassem nr. 35.24.14.847 t.n.v. Penningmeester Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’, Theo Bosmanlaan 17, 2355 DA Hoogmade.
1
Redactiecommissie Ewout van der Dussen, Arjen Schreuder, Thea Kok-Lansbergen Eindredactie Thea Kok-Lansbergen e-mail
[email protected] Basisvormgeving en opmaak Blikveld, Den Haag Aan dit nummer werkten mee Henk Houtman Rie Kammeraat Alphons Ouwerkerk
ISSN 0168-1079 © Historische Vereniging ‘Otto Cornelis van Hemessen’. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, microfilm of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
Klaas-Piet Bulk (rechts) en Jan Stigter bevestigen het nieuwe bord.
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Speciale aanbieding! ‘Woubrugge aan de Wetering’
Hoogmade vastgelegd in oude ansichtkaarten door Ewout van der Dussen
van Hemessen Op de kaarten passeert ook de geschiedenis van
In de verzameling ook 17 ‘Rembrandtjes’. Zo noemt
de horeca. Zoals Café Hillebrand, Huize van der
Stigter de bijzondere oude kaarten - enkele van
Ploeg, ‘Hotel- Café-Rest’, en Hotel Rijnland.
voor 1900 - sommige door de tijd of de zon verbleekt,
Hoe het dorp in 100 jaar veranderde
zoals het interieur van de hervormde kerk. Aardig
Kent u het al? Dit mooie boek, vol foto’s en
In de vorige Jacobsladder hebt u kunnen lezen
In de lijst van uitgevers van de kaarten van Woubrugge
is die van een feest of kermis voor Hotel Hillebrand,
verhalen over de veranderingen van de woningen
dat Woubrugge rijk is vertegenwoordigd in de
stond ook A. Bregman. We komen hem in het
met poststempel 1910.
langs de Woudwetering? Voor bestaande en
kaartenverzameling van Jan Stigter. De reden dat
album van Hoogmade weer tegen en wel met een
nieuwe leden van onze vereniging hebben we
er in de loop der tijden vanaf omstreeks 1900 tot
kaart van de Vlietmolen.
een leuke december-aanbieding: u kunt het boek
vandaag de dag zoveel kaarten met Woubrugge
deze maand kopen voor € 20,00 i.p.v. € 27,50!
zijn uitgegeven, is de ligging aan een doorgaande
De Hoogmadese winkeliers die als uitgever optraden
museum Van Hemessen, is zijn belangstelling en
Bestellen? Bel 0172-518585 voor meer info.
vaarroute. Vooral in de tijd dat er nog geen tele-
zijn in willekeurige volgorde genoemd, omdat de post-
enthousiasme voor oude kaarten nog onvermin-
foon was en zeker niet werd getwitterd stuurden
stempel niet bepalend is voor de datum van uitgifte.
derd. Dat bleek ook tijdens de open monumenten
vakantiegangers, logees en anderen vaak even
Tussen haakjes staat het aantal uitgegeven kaarten.
dag, toen hij in het museum zijn overgedragen
een kaartje naar de familie.
• L. Borst Pzn (zoon van P.), met o.a. een kaart
collectie presenteerde.
‘Groeten uit Hooogmade’, gestempeld in 1906
breekt Hoogmade natuurlijk niet. Er zijn niet zoveel
• L. Borst met kaarten uit de periode 1930 - 1940, o.a.
daar afzonderlijk aandacht aan te geven. Een verrassing in de verzameling is wel de kaart van Th. Rotteveel uit 1918. Hij was militair, gezien de datum nog tijdens de mobilisatie en was als soldaat vrijgesteld om er een postzegel op te plakken. Op de plaats van de postzegel schrijf hij: ‘militair Th
Lezers schrijven
Rotteveel 2-1 jagers veldleger augustus 1918’ . Uitgevers
Rie Kammeraat ontving van Jan van der Post uit
Evenals in Woubrugge waren het enkele midden-
Groenlo het volgende commentaar:
standers die kaarten lieten drukken en via hun
“Ik heb de laatste twee Jacobsladders weer met
winkel of zaak verkochten. Zoals sigarenmagazijn
veel plezier gelezen. In de voorlaatste ging een
Bank, P.L. Witteman kapper en tabak, en groente-
artikel over Hein Hoogenboom. Naar aanleiding
winkel van Ludlage.
daarvan herlas ik zijn biografietje in Het begon in
Op veel kaarten, een stuk of 35, ontbreekt een
1252... nog eens en ontdekte daar (met mijn sum-
naam van de uitgever en staat er alleen een klein
miere kennis van het Latijn) een foutje. Op blz. 129
tekentje van de drukker/uitgever, zoals een serie
staat een Latijnse spreuk die op de kerkklok in
kaarten met zeilboten met de opdruk ‘Groet uit
Woubrugge staat. In die spreuk moet het woord sum
Hoogmade zeilen op de plassen’. Uiteraard met
(= ik ben) vervangen worden door sub (= onder).
zeilboten, maar wel op de Kaag met op de achter-
(Eens schoolmeester - altijd schoolmeester!)
grond overduidelijk het Kagereiland. Dat zou een
In het laatste nummer van de JL trof mij vooral jouw
Hoogmadenaar natuurlijk niet uitgeven.
stukje over De Baan. Dat huis staat op de plek waar
In de verzameling, hoe kan het anders, veel kaar-
mijn geboortehuis heeft gestaan. Ik ben geboren
ten met molens uit de omgeving van Hoogmade.
‘aan de baan...’ En verder het stuk over de dood
Nieuwe molenkaarten met ‘Groeten uit Hoog-
van Piet Zwetsloot. Ik herinner mij de consternatie
made’ zijn nog verkrijgbaar bij de Coöp en in hun
nog heel goed. Hij was totdat mijn moeder ging
opdracht gedrukt. Wellicht zijn die kaarten met
trouwen haar werkgever...
dezelfde afbeelding maar dan met een andere
Groeten uit de Achterhoek!”
opdruk ook in andere plaatsen te koop.
Hoewel Stigter, zoals al eerder is vermeld, zijn verzameling kaarten heeft overgedragen aan het
In de zeer uitgebreide verzameling van Stigter ontkaarten als van Woubrugge, maar genoeg om
2
jaargang 31 4
kerk + kerk met mensen en Café Hillebrand (6) • H.E.J. Bank en H.G.A. Bank sigarenmagazijn, ook mo- derne (gekleurde) kaarten met de nieuwe brug (48)
Ook gaat hij nog ongeveer zes keer per jaar naar een beurs van oude ansichtkaarten. ‘Dan blijf je bij’, zo is zijn redenatie. Ook kent hij veel van de mede standhouders. “Ze bewaren soms bepaalde kaarten voor mij”.
• P.L. Witteman, Kerkstraat 12, kapper en tabak (10) o.a. Noordeinde 1967, ook kaarten in kleur • G.T. Ludlage, Kerkstraat 53 (21), met de toelichting van Jan Stigter: ´Dat was een groentewinkel’
Een bijzondere kaart van de oude rooms-katholieke parochiekerk. Deze Neogotische kerk uit 1875 is door slechte fundering in de zomer van 1929 ingestort. Zie de extra torentjes naast de spits en
• G.H.T. Ludlage (9)
de fraaie luchtbogen - jammer dat de hoge spits er niet op paste.
• Hotel Rijnland (2)
De kaart met poststempel 1916, is met de hand ingekleurd; een
• Huize van der Ploeg, Hotel-Café-Rest (17)
kleurenfoto bestond toen nog niet.
3
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Interview met Thijs van Rijn (88), veehouder in ruste
Al 120 jaar woont familie Van Rijn in Ofwegen
van Hemessen
jaargang 31 4
Ofwegen, de oudste inwoner van het buurtschap
De polder is uitgeveend land, heel vroeger werd
Vroeger had je de Surpriseshow op de televisie. Die
opzoeken: Thijs van Rijn, veehouder in ruste. Hij is
er turf gestoken. Maar de kwaliteit was slecht en ze
hebben hem nog eens naar Nederland gehaald
88 jaar, net als Toos van Rijn-Verhagen. Thijs en Toos
zijn er mee gestopt, aldus Van Rijn. “Daar hebben
voor een interview.”
waren in augustus dit jaar 60 jaar getrouwd.
we al die rare slootjes aan te danken.”
Zijn zus Hester was getrouwd met Siem Elstgeest en
door Henk Houtman
“Hier was vijftig, zestig jaar geleden helemaal niets.
woonde met negen kinderen op de Vlietpolder-
Bij de boerderij van Thijs van Rijn hield vroeger het
Geen waterleiding, geen elektra, geen gas, geen
molen. Zus Mien was getrouwd met tuinbouwer T.H.
Rijdend van Woubrugge naar Hoogmade maakt
driesporenpad op. Drie sporen? Twee van de wie-
riolering en geen telefoon. Toen Toos van ons eerste
Kniest uit Mijdrecht.
de provinciale weg een scherpe bocht naar rechts.
len van de kar en één van het paard. Het werd ook
zoontje Leo moest gaan bevallen ben ik op de fiets
In die bocht kun je ook naar links rijden. Het is een
wel het Zwarte Pad genoemd, vanwege de zwarte
naar Hoogmade gereden waar een telefoon was
Tante Zuster
smal doodlopend weggetje. Alleen fietsers kunnen
sintels. De Ofwegenervaart loopt er langs, tot aan
om de wijkzuster te bellen.”
In een goed katholiek gezin ging vaak één van
deze prachtige route richting Koudekerk nemen.
de Ruige Kade. Ze wonen in de Vlietpolder en van-
We zijn in Ofwegen. Mogen we het een buurtschap
uit de woning kijkt het echtpaar uit over de Ouden-
Veehouder Mattheus Johannes van Rijn is geboren
16.3.1922) werd non. Ze trad in 1943 toe tot de
noemen? De in 2009 nieuw gevormde gemeente
dijkse Polder. Aan het eind van de straat komt men
op 13 mei 1923 op de plek waar hij nu nog steeds
Dominicanessen van Bethanië. In het gezin van Thijs
Kaag en Braassem bestaat uit elf kernen, maar
westelijk in de Lagewaardse Polder en oostelijk in
woont, Ofwegen 15.
van Rijn werd ze door de kinderen ‘tante Zuster’
Ofwegen wordt in het rijtje niet genoemd. Daar is
de Bruimadesche Polder.
Vader Gerardus Leonardus (Leen) van Rijn was
genoemd. Als ze eens per jaar een paar weken
het te klein voor en laten we eerlijk zijn: we praten
Het is deze middag van het interview een echt
ook veehouder en is geboren op 8 mei 1880 op de
kwam logeren, terroriseerde ze alle gezinsleden, zo is
over maar een paar huizen. Het heeft één straat,
Hollands weertje, wat het uitzicht alleen maar mooier
boerderij op B188 (Achterweg) in Woubrugge, zoals
uit betrouwbare bron vernomen: “Ze was een ware
doormidden gehakt door de provinciale weg. Voor
maakt. Donkere wolken pakken zich boven de pol-
de adressering destijds luidde. Op die plek woont
schrik voor ons. We moesten dan allemaal weer
het gemak is die ene straat ook maar Ofwegen
ders samen. Het dondert af en toe zelfs een beetje.
nu de familie Van Boheemen, Boddens Hosangweg
bidden en naar de kerk en ons netjes gedragen.”
genoemd. Aan het eind staat op de grens met
Het waait stevig. In de verte is aan het torentje van de
33. Vader Leen trouwde op 10 april 1918 met de 13
Riek nam de naam Margarieth aan en werkte in
Koudekerk een wipmolen, die vanwege de hoge-
Woubrugse dorpskerk de bewoonde wereld af te zien.
jaar jongere Margaretha Verdegaal, de moeder
kloostergemeenschappen, weeshuizen en kinder
van Thijs. Als getuigen van het huwelijk traden op
huizen in Limburg en België, was een tijd lang
Otto Cornelis van Hemessen, 63 jaar, gemeente-
huishoudster voor een priester en werkte later in de
veldwachter en Hendrik Schijf, 48 jaar, brugwachter
ouderenzorg in Voorschoten. Zuster Margarieth stierf
te Woubrugge.
op 1 december 2005, drie dagen na het overlijden
snelheidslijn vanuit Hoogmade is verplaatst. We gaan op nummer 15, de laatste woning van
Het echtpaar Van Rijn anno 2011.
de kinderen de kerk dienen. Thijs’ zus Riek (geb.
van haar zus Hester, wat ze vanwege haar ziekte Thijs had twee broers en drie zussen: Simon, Hester,
4
niet wist.
Mien, Riek en Henk - allen inmiddels overleden. “Ja, ik heb goed voor hem gezorgd”, kan mevrouw Van
De grootouders van Thijs waren Simon van Rijn (geb.
Rijn niet nalaten op te merken.
29.3.1833 in Alphen, overleden op 93-jarige leeftijd
Broer Simon, vernoemd naar hun opa, was de oudste.
op 5.10.1926) en zijn 20 jaar jongere echtgenote
Hij vertrok naar Amerika, trouwde daar met de
Wilhelmina Langeveld (op 12.11.1911 op 58-jarige
Nederlandse Trudy Kleinveld en werd er brandweer
leeftijd overleden). Toen ze trouwden (12.5.1871)
man. “Toen we 25 jaar getrouwd waren, zijn we
verhuisden ze van Warmond naar Woubrugge, de
hem in Delmar in de buurt van New York gaan
Achterweg, nu Boddens Hosangweg 33.
opzoeken. Na zijn overlijden stonden als ere-escorte
In 1890 verhuisden Simon en Wilhelmina met hun
brandweermannen om de kist heen. Dat vond ik
zeven kinderen van de Boddens Hosangweg naar
wel mooi,” aldus de Ofwegenaar.
Ofwegen 15. Dat betekent dat al ruim 120 jaar de
“Mijn broer Henk kreeg in Engeland een militaire
Van Rijns in Ofwegen wonen.
opleiding en ging met de eerste lichting politie
De overgrootouders van de geïnterviewde Thijs zijn
troepen naar Nederlands-Indië. Later is hij in Nieuw-
Pieter van Rijn (geb.18.2.1800 te Voorhout, overl.
Guinea terecht gekomen, waar hij is getrouwd
15.8.1885 te Warmond) en Alida Heemskerk (geb.
met een Papoease (Alice Margriet Clann, red.). Hij
12.7.1800 in Voorhout, overl. 15.3.1886 te Warmond).
werd er een soort zendeling, tot de Nederlanders er
De betovergrootvader van Thijs is Dammes van Rijn
daar uitgetrapt werden. Hij is toen in Australië gaan
(geb. 30.3.1769, overl. mei 1810 te Bloemendaal),
wonen, waar ik hem een keer heb opgezocht.
op 28.4.1799 gehuwd met Johanna Warmerdam.
5
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Als oudvader en -moeder worden genoemd Petrus
jongens en meisjes, die naar de katholieke school
van Rijn (geb.16.11.1734) en Sophia Jacobus
gingen, werden met een oude gammele bus van
Heemskerk die op 19.5.1765 in Noordwijkerhout
Keessen naar Hoogmade gebracht. Soms moch-
trouwen. De oud-grootvader is Dammes Pieterse
ten we meerijden, maar we hadden ook wel eens
van Rijn, de oud-grootmoeder Sijbrecht Willemse
ruzie met die Woubruggenaren en dan moesten
Endelstraat. Zij zijn 15 april 1731 in Noordwijkerhout
we weer lopen. Ik heb natuurlijk ook les gehad van
“op behoorlijke wijze ende formulier in den huwelijken
meester Bosman.” Of het een aardige meester was,
stand bevestigt”.
daar moet Van Rijn even over nadenken. “Hij had
van Hemessen
jaargang 31 4
natuurlijk wel een latje....” Later ging de kinderen De moeder van Thijs, Margaretha Verdegaal, stierf
Van Rijn naar een rk-schooltje in Leiderdorp, want
al op heel jonge leeftijd in het kraambed. Ze was
vader was niet tevreden over de pedagogische
33 jaar. Thijs was drie jaar en heeft zijn moeder nooit
aanpak op de school in Hoogmade.
gekend. “Vader bleef met zes kinderen zitten, van
6
wie de jongste 1 jaar en de oudste 8 was. Hij heeft
Oorlog
een verschrikkelijk zwaar leven gehad. Hard werken
Bij het uitbreken van de oorlog was Thijs 17 jaar.
en een groot gezin draaiende houden. Af en toe
Aanvankelijk leek het oorlogsrumoer aan het
was er wel een huishoudster, maar daar was altijd
afgelegen Ofwegen voorbij te gaan, al werd er
wel wat mee. De een had het op z’n geld voorzien
wel eens naar onderduikers gezocht. Van Rijn: “In
en de ander wilde met hem trouwen.”
de winter van 1944 werd ik bij een razzia in Hoog-
In de krantenarchieven zijn veel kleine advertenties
made opgepakt. We waren aan het schaatsen
terug te vinden, waarin vader Van Rijn naar zowel
op de Does. We werden met 10-12 man van het
een Rk-boerenknecht als een Rk-huishoudster op
ijs geplukt. Uiteindelijk belandde ik in Duitsland, in
zoek is. Rooms moesten ze wel zijn. Veel verdiende
Oldenburg in de buurt van Bremen, waar we aan
hij niet omdat ook de meid en de knecht betaald
spoorlijnen moesten werken en bielzen moesten
moesten worden. Het water kwam vader Van Rijn
vastmaken. Het was zwaar werk, maar dat was ik
Thijs en Toos hebben elkaar leren kennen op
aan de lippen te staan en in 1935 was hij gedwongen
wel gewend. Ik had er geen moeite mee. Direct
een dansavond in Herberg Het Blesse Paard in
de boerenhofstede met ruim 19 hectare grond te
slecht hadden we het niet. Regelmatig moesten
Stompwijk, die nog altijd bestaat. Volgens de
verkopen. Er werden advertenties geplaatst voor
we de greppels induiken als de Engelsen kwamen
brochure is het 300 jaar oude verleden er zorg
bezichtiging van het land en de opstallen en op 14
bombarderen.” Van Rijn laat blijken dat het er bij
vuldig bewaard. Mevrouw Van Rijn (geb. 26.6.1923),
en 21 maart hield notaris jhr. G.J. Stoop uit Alphen
de Duitsers af en toe niet zachtzinnig aan toe ging.
die afkomstig is uit Stompwijk, kan zich nog vrolijk
aan den Rijn twee zittingen voor de biedingen en
“Sommigen werden doodgeslagen”, is alles wat hij
maken om de dansprestaties van haar man:
de verkoop. Gelukkig hoefde het gezin niet van
er over kwijt wil.
“Hij danste als een oude vent, maar het is toch
de boerderij af, vader Van Rijn kon als huurder het
Toen de oorlog was afgelopen, is hij lopend naar
goed gekomen.”
bedrijf voortzetten.
huis gegaan. Bij de IJsselbrug werd hij tegen gehouden. Vanwege de grote hongersnood werden
Na twee jaar verkering stapten Thijs van Rijn en
“Mijn vader maakte kaas, die hij zelf met paard
geen mensen richting het Westen doorgelaten. “Ik
Antonia Cornelia Verhagen op 22 augustus 1951
en wagen naar de kaasmarkt bracht om daar te
ben een stuk teruggelopen en heb een poosje bij
in het huwelijk. “We waren net getrouwd toen
verkopen. Bodegraven was te ver, dus ging hij naar
een boer gewerkt. Daarna kon ik wel naar huis.”
mijn vader op 13 september 1951 stierf. Net voor
Leiden. Als er weer een vrachtje kaas kon worden
Terug in Woubrugge kreeg Thijs op 14 juni 1945 op
zijn overlijden heeft hij de boerderij terug kunnen
verkocht, melkte hij ’s nachts om 2.00 uur de koeien
het gemeentehuis een Aanmeldingskaart voor
kopen.”
om als een van de eersten op de markt te zijn. Ik
gerepatrieerden, waarop de handtekeningen
Vader Leen werd bij de aankoop financieel gehol-
mocht ook wel mee.”
terug te vinden zijn van dokter Loth, J. Hopman van
pen door zijn dochter Riek, de non, die tegen het
de Binnenlandse Strijdkrachten Rijnstreek en J.W.
gebruik in haar spaargeld aan haar familie gaf en
Tot zijn veertiende bezocht Thijs de katholieke lagere
Terhorst, opperwachtmeester van de Koninklijke
niet aan de zuster orde. Thijs van Rijn heeft het boe-
school. “Lopend op klompen gingen we naar
Marechaussee.
renbedrijf voortgezet. “Mijn vrouw zorgde voor het
Hoogmade. Schoenen hadden we niet. Woubrugse
Thijs ging weer op de boerderij van zijn vader werken.
gezin en ik deed het bedrijf.”
7
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Het echtpaar kreeg tien kinderen van wie er nog
Margriet is boerin in Hoogmade en getrouwd met
• Leonardus Simon (geb. 26.8.1952). Leo is met 59
Gijsbertus Simon van Leeuwen (geb. 10.10.1956) in
jaar de oudste. Hij is getrouwd met Sophia Cornelia
Hoogmade. Hun twee kinderen zijn Robertus Mat-
Maria van Schie (geb. 11.12.1957, José) uit Hoog-
theus (geb.21.3.1984, Roel) en Cornelia Anthonia
made. Er zijn twee kinderen: Sophia Jacoba (geb.
(geb. 25.1.1987, Sabine).
29.8.1979, Frans). Leo van Rijn is directeur bij de KLM.
• Mattheus Cornelis Maria (geb.17.6.1963). Matthi is metselaar, getrouwd met Maria Mulders. Er zijn
• Jacobus Albertus Maria (geb. 3.2.1954). Sjaak is
twee kinderen: Dafne en Brian en uit een eerdere
banketbakker in Lisserbroek. Hij is getrouwd met
relatie van Matthi: Nienke (geb. 4.6.1996) en Luuk
Maria Wilhelmina van Leyden (geb. 30.4.1959,
(geb. 4.3.1999).
Marja) uit Hoogmade. Hun kinderen zijn Mathijs
• Antonia Maria (geb. 19.4.1965). Annette is
Jacobus Maria (geb. 24.5.1981, Mathijs), Joost
getrouwd met Carolus Waltherus Maria van
Johannes Maria (geb. 19.4.1983, Joost), Maarten
Haaster (geb. 29.4.1957, Carl) uit Noordwijkerhout.
Wils (geb. 23.6.1988, Maarten) en Iris Jaqueline
Ze hebben twee kinderen: Sanne Maria (geb.
(geb. 22.1.1990, Iris).
17.1.1994, Sanne) en Debbie Antonia Maria (geb.
• Hendrikus Simon (geb. 22.7.1955). Henry werd leraar in Den Haag en is al enige jaren gemeenteraadslid in onze gemeente. Hij is getrouwd met
jaargang 31 4
• Margaretha Hendrika Maria (geb.16.2.1962).
steeds zes in Hoogmade en één in Woubrugge wonen:
19.10.1975, Susan) en Franciscus Leonardus (geb.
van Hemessen
Een genealogisch overzicht van de kinderen van
13.9.1995, Debbie). Carl is bollenboer.
Simon van Rijn en Wilhelmina Langeveld, de groot-
• Maria Sophia (geb. 16.12.1966, overl. 17.6.1995).
ouders van Thijs van Rijn:
Marja is op 28-jarige leeftijd aan kanker overleden.
Christina Petronella Sanders (geb.31.8.1958, Ineke) Thijs van Rijn is altijd een moderne boer geweest.
Het gezin Van Rijn ter gelegenheid van het 55-jarig huwelijksfeest
Hendriks (geb. 26.9.1986, Wesley), Adrianus Petrus
Hij was een van de eersten met een trekker en
(2006) van vader Thijs en moeder Toos. Staand v.l.n.r. Henry, Kees,
8.5.1880, overleden 17.9.1951, trouwt op 37-jarige
(geb.13.2.1989, Rudy) en Mitchell Antonius (geb.
introduceerde in Hoogmade en Woubrugge de
Leo, Sjaak, Margriet, Matthi en Ton. Zittend v.l.n.r. Annette, Toos en
leeftijd op 10.4.1918 met Margaretha Verdegaal,
1.12.1991, Mitchell).
melkmachine en de automatische mestinstallatie.
Thijs van Rijn, Peter.
dan 24 jaar, geboren 15.5.1893 te Leimuiden
• Cornelis Maria (geb. 9.4.1957). Kees is opzichter bij
8
1. G erardus Leonardus (Leen) van Rijn, geboren
uit Langeraar. Zij hebben drie kinderen: Mattheus
Op zijn 68ste stopte hij vanwege zijn gezondheid.
overleden 19.1.1927, 33 jaar oud; dit zijn de
de woningbouwvereniging in Roelofarendsveen
Daarmee werd ook een punt gezet achter het vele
ouders van Thijs
en getrouwd met Johanna Maria van der Laan
generaties lang koeien melken en kaas maken
kaartje. “En ik probeer wat te lezen, maar ik kan het
(geb.25.3.1958) uit Woubrugge. Er zijn vier kinde-
aan Ofwegen 15. Zijn kinderen mochten van hem
verband niet houden.”
ren: Katharina Maria (geb. 24.10.1981, Kariene),
geen boer worden. Hij wilde niet dat een van hen
Petronella Johanna Maria (geb.26.1.1985, Saskia),
het bedrijf zou overnemen en het zware leven van
Bronnen
Johanna Sophia (geb.25.4.1989, Anouk) en Johan-
veehouder tegemoet zou gaan. De boerderij was
• Regionaal Archief Leiden, Digitaal Krantenarchief
nes Cornelis (geb.19.10.1001, Joep). Hier is een ach-
verouderd en werd afgebroken, het land werd ver-
•G enlias Data archief
leeftijd op 2.5.1912 met Jacobus Cornelis van Tol,
terkleinkind van Kariene en echtgenoot: Tess (1).
kocht. In 1990 kwam er een dubbel woonhuis voor
• S tamboomonderzoek ‘De stroming Van Rijn en
26 j; Van Tol overlijdt op 29.12.1948 op 63-jarige
• Anthonius Mattheus Maria (geb. 23.7.1958). Ton
in de plaats.
woont samen met Ingrid Swakman (26.2.1956) uit Wat doet een boer in ruste die zijn hele leven dag
care. Er zijn twee kinderen: Lotte (geb. 27.2.1995)
en nacht heeft gewerkt? “Niets”, concludeert Thijs
en Bas (29.5.1998).
van Rijn nuchter, maar dat heeft veel te maken met
• Petrus Leonardus Cornelis (geb.17.3.1960),
Mattheus Johannes Mooren, oud 32 jr uit Noordwijkerhout; hij overlijdt op 18.03.1950 op 81-jarige
haar zijtakken’ van •P eter van Rijn, Noordwijk en Monique Krikke-van
Haarlem. Hij werkt als verpleegkundige intensive
2. A lida Maria van Rijn, 25 jr, trouwt op 30.4.1901 met
Rijn, Warmond
leeftijd te Woubrugge 3. C ornelia Wilhelmina van Rijn trouwt op 25-jarige
leeftijd te Woubrugge 4. A lida Johanna van Rijn, 31 jr, trouwt op 26.5.1903 met Gijsbertus van Leeuwen, leeftijd 34 jr, uit Woubrugge 5. C ornelis Johannes van Rijn trouwt op 38-jarige
zijn slechte gezondheid. Hij is van rundertuberculose
leeftijd op 2.5.1916 met Clementia Simonia van
getrouwd met Petronella Gijsbertha Maria Hoog-
negen maanden ernstig ziek geweest en het herstel
der Salm, 26 jr, uit Woubrugge; Cornelis Johannes
enboom (geb. 31.7.1961, Els) uit Hoogmade.
komt moeizaam op zijn leeftijd.
overlijdt op 24.05.1944 op 66-jarige leeftijd in
Peter is systeemanalist bij de bloemenveiling
Met enige schroom geeft hij toe dat hij pruimt. De
Leiden
FloraHolland. Er zijn drie kinderen: Petrus Johan-
pruimtabak koopt hij bij kapper P. Groot, die des-
nes Mattheus (geb. 6.9.1986, Glenn), Petronella
gevraagd meedeelde dat hij welgeteld nog drie
Maria Antonia (geb.28.12.1988, Mandy) en Petrus,
klanten voor pruimtabak heeft. Thijs kijkt wel graag
Hendrikus Wilhelmus (geb.12.6.1992, Eloy).
naar voetbal op de televisie en legt nog graag een
6. D amianus Joannes van Rijn overlijdt op 25-07-1919, oud 36 jr 7. Petrus Jacobus van Rijn, 27 jaar, trouwt op 7.6.1901 De boerderij die rond 1990 gesloopt werd
met Maria Cornelia Hooijmans, 23 jaar uit Veur
9
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
jaargang 31 4
Museum van Woubrugge in Kaag en Braassem
Binnenlandse Zaken, was de heer L.J. van Dijk
Zelf had ik de officiële titel conservator opgelopen
Laat de bezoekers maar komen! Elke zaterdag
(1883-1954), oud-referendaris bij genoemd ministerie;
en voorgesteld het Gemeentemuseum een ‘echte
ochtend bent u van 10.00 uur tot 12.00 uur van
door Alphons Ouwerkerk (museumwachter)
sinds 1924 redacteur van de Staatsalmanak voor
naam’ te geven. Dit voorstel werd gehonoreerd en
harte welkom.
Het Koninkrijk der Nederlanden en Pyttersen’s
een zoon van de oud-veldwachter ging akkoord
Halverwege de 20e eeuw, om precies te zijn in
Staatsalmanak. Hij was ook voorzitter van het
met de naam Museum O.C. van Hemessen.
1961, was het voor een verloofde jonge man in
bestuur van het plaatselijk museum van Rijswijk.
Leiden moeilijk een woning te bemachtigen. Dan
Hierna citeer ik het voorwoord van burgemeester
Naamsbekendheid
inmiddels alweer een en ander aan het
maar verder kijken in de regio. In de Leidse Courant
Van Wageningen in de catalogus uit 1953 en daaruit
Maar hoe laat je dat aan de ‘bevolking’ weten?
museum veranderd, lees: verbeterd. Kom eens een
werd een zevental nog te bouwen vrijevestiging
en uit het bovenstaande valt het af te leiden, dat de
Door er een tentoonstelling te organiseren en het
kijkje nemen!
woningen in Woubrugge te koop aangeboden.
heer Van Dijk door burgemeester van Wageningen,
museum daarmee in de schijnwerpers te zetten?
Geen idee waar dat dorp lag, maar daar had je
zijn oude kennis, gestrikt is om een catalogus samen
Mevrouw Ien Bochove van de Culturele Commissie,
- bij gebrek aan een navigatiesysteem, want dat
te stellen en dat hij het alleen heeft gedaan.
waarvan ik inmiddels ook deel uitmaakte, lukte het
1
bestond toen nog niet - een atlas voor.
10
van Hemessen
Zoals u in vorige nummers hebt kunnen lezen is er
als schilderes uit Woubrugge om met een huisvriend Werk aan de winkel
van de familie, Huub van der Steen, beeldhouwer uit
Woubrugge en het museum
In mei 1962 kwamen mijn vrouw en ik ‘just married’
Den Haag, als eerste een prachtige tentoonstelling
Op een stukje grasland stond een aantal stokjes
in Woubrugge wonen en al vlug hielp mijn vrouw
samen te stellen. Op 4 mei 1974 werd de tentoon-
de omtrek van het huis aan te geven en daar
mij met het schoonmaken van het museuminterieur
stelling in het unieke gebouw van de hervormde
tussen moest Gerbrand Swartlaan 37 komen. In
en het ontzeggen van de toegang aan de vele
kerk, in aanwezigheid van een aantal burgemees-
het voorjaar van 1962 waren de stokjes vervangen
insecten. Zij merkte op dat het interieur niet echt
ters uit de omliggende gemeenten, oud-burge-
door doorzonwoningen, die in aanwezigheid van
uitnodigde voor bezoekers en dat een fris plafond,
meester Van Wageningen en de leden van de
burgemeester Van Wageningen en de andere
wat verfonderhoud en een goede verlichting zeer
Culturele Commissie, officieel geopend. Het gezel-
zes ‘eigenaren’ in het Gemeentehuis aan de Van
welkom zouden zijn.
schap begaf zich daarna naar het museum, waar
Hemessenkade werden overgedragen.
Bijna elke zaterdagochtend vroeg was ik op de
de nieuwe naam werd onthuld en de tentoonstel-
Bij die gelegenheid verzocht de burgemeester mij
koffie bij de burgemeester thuis uitgenodigd, waar
ling werd geopend. Het Museum kreeg daarmee
nog even na te blijven. Met zijn voorkennis van mijn
allerlei zaken over het museum werden besproken.
een grotere bekendheid en heeft tot en met 12 mei
museumbelangstelling (thans Museum Boerhaave
Ook laatstgenoemde opmerking van mijn vrouw
(volgens de krant) honderden bezoekers gehad.
in Leiden), vertelde hij mij dat Woubrugge ook een
kwam voorbij, waarop de burgemeester direct
Van 6 december 1974 tot en met 25 januari 1975
museum had. Misschien had ik daar te zijner tijd wel
positief reageerde.
werd er in het museum een tentoonstelling ‘Hand-
interesse in!?
Het voorstel kwam in de raad, waar op 26 mei 1973
vaardigheden’ gehouden, verzorgd door de
Een afspraak voor een bezoek op een zaterdag
raadslid Venhuizen tegen het voorstel was om fl. 4600,-
leerlingen van de hoogste klas van de Openbare
was gauw gemaakt en wij ontmoetten elkaar in
beschikbaar te stellen voor een opknapbeurt van
Basisschool.
een ruimte boven de brandweergarage. Hier en
het museum. Hij stelde voor de inhoud van het
Korte tijd later heb ik mij, door verschillende
daar bruine gordijntjes optillend, bleek er voor de
museum in een ander museum onder te brengen.
omstandigheden, teruggetrokken als conservator.
collectie veel belangstelling te bestaan. Helaas
Bijna alle raadsleden waren hierover zeer veront-
geen cultuurminnaars maar.... insecten, die zich
waardigd en het museum kreeg zijn opknapbeurt.
thans wellicht bewegingloos in Museum Naturalis in Leiden bevinden.
Op 22 december 1979 opende burgemeester 1 “Gaarne zij hier een woord van erkentelijkheid en hulde
Brouwer de Koning de ‘tweede kamer’ van het
gebracht aan de heer L.J. van Dijk te Rijswijk, beheerder van
museum, waardoor het met bijna 50% werd
de collectie te bezitten en vroeg mij of ik er voor
het Oudheidkundig Museum aldaar, die de catalogus uit 1928
vergroot. In het begin van 2010 heb ik mij laten
herschikken. Ach waarom ook niet! De catalogus Een verhaal apart! Een oudere collega van burge meester Van Wageningen bij het ministerie van
11
Uitbreiding
De burgemeester vertelde een catalogus van voelde, een en ander aan de hand daarvan te
Noot van de redactie
en het daarop verschenen supplement van 1935, geheel belangeloos en met veel toewijding, omzette. Hierdoor ontstond een systematische indeling, waardoor het mogelijk zal zijn ook in de loop der tijden te verwachten nieuwe aanwinsten op de daarvoor geëigende plaatsen te rangschik-
verleiden weer een rolletje op mij te nemen bij het Museum Van Hemessen en op zaterdag 20 maart 2010 stond ik er weer een beetje onwennig te
ken. Was het door verlies en andere schaden niet mogelijk, de
‘museumwachten’ maar ik voelde mij er na vele
oorspronkelijke collectie van omstreeks 500 nummers geheel
jaren van afwezigheid weer helemaal thuis. Het
Alphons Ouwerkerk met de Statenbijbel die dankzij een budget
toevoeging van elders gevonden stukken, thans een catalogus
archiefwerk is mij als vrijwilliger (zeven jaar) bij het
van burgemeester Van Wageningen destijds gerestaureerd kon
van goed 600 nummers worden samengesteld”.
Regionaal Archief Leiden, niet onbekend.
worden.
op peil te houden, daar kon door enkele schenkingen en door
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 31 4
Namen en Stenen
woningen staat, is er nimmer een boer of boerin
Labora. Daar werden de zeventien kinderen gebo-
Bronnen
door Rie Kammeraat
geweest die daarnaar leven kon. In Hoogmade en
ren waardoor Marijtje in 1921 in de krant1 kwam.
Streekarchief - Zwetsloot, een oud Rijnlands
Foto’s Hugo Tander
Woubrugge zijn drie boerderijen met deze naam.
De gebouwen waren oud en in 1892 werden het
Geslacht - Wyerings Erfgoet - internet.
woonhuis, de stal en de karnmolen afgebroken Voor dit artikel in de serie ‘Namen en stenen’ liet
en nog datzelfde jaar weer in gebruik genomen.
Rie Kammeraat zich inspireren door een naam die
Het gezin woonde zolang in het zomerhuis. Later,
je overal op huizen en boerderijen tegenkomt:
in 1916, werd dat aangepast voor Koos en Marijtje en kwam zoon Nico met zijn vrouw Pietje op de Hoogmade
woning; beiden overleden in 1972. Hun oudste zoon, weer een Koos, trouwde met Mien en bleef
Op de Van Klaverweijdeweg 11, hoewel de naam
op Ora et Labora, maar zoon Koos Jr vertrok naar
daar niet meer op de woning zelf, maar op het
de Groenwegh. Koos Sr en Mien lieten op Klaver-
zomerhuis staat dat later ook, onder meer, het huis
weideweg 9 een bungalow bouwen, het zomerhuis
van de rustende boer werd.
ging naar zoon Peter en de boerderij naar zoon Thijs. Thijs is geen boer meer. Hij heeft een bouw
Het is een boerderij in de Hoge Heerlijkheid Hoog-
adviesbureau en liet in 1983 de boerderij inwendig
made. Kenmerkend voor deze Hoge Heerlijkheid
zo verbouwen dat een deel kantoor werd. Een jaar
was, dat de bewoners pachter van de grond, maar
of zes geleden werd het voegwerk vernieuwd en
eigenaar van de opstal zijn. Omstreeks 1829, toen
nu ziet de boerderij er weer ‘als nieuw’ uit.
de kadastrale gegevens vastgelegd waren, was Jacobus Rodenburg, geboren in 1792 in Hazers-
Ora et Labora. Er zal gebeden zijn, maar meer dan
woude, de eigenaar. In 1826 was hij in Hazers-
wat dan ook: gewerkt & gewerkt.
woude getrouwd met Cornelia Binnendijk en het
12
zou dus goed mogelijk kunnen zijn dat zij de boerderij
Voor de duidelijkheid
toen kochten. Jacobus stierf in 1842, 50 jaar oud,
• Klaas Zwetsloot 25.02.1814 - 27.11.1858
en Cornelia in 1848, geboren in 1797 en dus pas 51
• Anna Borst 04.01.1818 - 14.12.1849
jaar. Bij hun dood waren er geen kinderen en de
• Jacobus van Wieringen 03.05.1840 - 06.08.1926,
boerderij werd geërfd door de familie van Cornelia. Na opbod en afslag werd Nicolaas/Klaas Zwetsloot
• Nico: Nicolaas Petrus 28.02.1880 - 06.08.1972
op 22 november 1848 voor fl. 3.025.- eigenaar van
• Pietje: Petronella Adriana van Swieten 24.04.1883
het woonhuis met stalling, zomerhuis, hooiberg en
• Koos: Jacobus 05.02.1919 - 2011
dere roerende goederen bracht fl. 3.944,60 op. Dat
• Mien: Wilhelmina Maria Alida Mooren 09.09.1915,
Na hun huwelijk betrokken Klaas Zwetsloot en zijn vrouw Anna Borst de woning, maar een lang en arbeidzaam leven was hun niet beschoren. Op 3 december 1849 werd Marijtje geboren, negen Ora et Labora: bid en werk
overleed in 1858, een week voor Marijtjes negende
de stichter van de Benedictijner orde. En naast een
verjaardag. Marijtje kwam in huis bij oom Jan
leven van armoede, kuisheid en gehoorzaamheid,
Zwetsloot aan de Ruige Kade en de boerderij werd verpacht aan oom Jan Borst.
et Labora: 8 uur bidden, 8 uur werken, 8 uur rusten.
Toen Marijtje 19 jaar was, trouwde ze met Jaco-
Maar hoewel deze zinspreuk vooral op boeren-
bus/Koos van Wieringen en kwam terug op Ora et
Woubrugge Leidse Slootweg; nu no. 4, vroeger B 178.
geboren op De Banken
In 1829 bezat burgemeester Cornelis Kempenaar
• Koos Jr: Jacobus Petrus
een stuk land in de Oudendijkspolder, dat na zijn
• Peter: Petrus Adrianus x met Antonia Hendrika
dood naar notaris Jacob Kempenaar ging, tot
Maria van Doorn • Thijs: Matheus Hendrikus x met Paula (Paulina Anna Maria) van der Post.
het verkocht werd aan watermolenaar Abraham Kroon Johanneszoon. Abraham overleed in 1886 en zijn weduwe, Hermina Prosman en de kinderen, verkochten het perceel aan Hein van Harten,
dagen later stierf Anna in het kraambed. Klaas
Dit was de kloosterregel van Benedictus van Nursia,
moesten de Benedictijnen zich toeleggen op Ora
- 23.02.1972
schuur. De verkoop van de levende have en verwas veel.
13
zoon van Simon van Wieringen en Anna Moerkerk
1 Marijtje kwam op 1 juni 1921 in de krant. Dat was in het katholieke dagblad ‘Het Centrum’: Een gelukkige grootmoeder. Dezer dagen mocht mej. J. van W.
de nieuwe molenaar van de bovenmolen. Maar in 1914 werden de molens gesloopt en Hein had
geboren Zw. Onder Woubrugge er getuige van zijn, dat haar 120ste
ander onderdak nodig, werd van molenaar land-
kleinkind geboren werd. Er zijn nog 100 kleinkinderen in leven.
bouwer en veehouder, en had een boerenwoning
Dat zou Maria Agatha geweest kunnen zijn. Zij werd op 25 mei 1921 geboren als dochter van Nicolaas en Pietje, evenals haar
en verder getimmerte nodig.
grootmoeder op Ora et Labora.
Ora et Labora: Bid en Werk.
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
jaargang 31 4
Zo noemden Hein van Harten en Johanna van
Johanna overleed in 1934, Hein in 1943. Hun kin-
in Esselijckerwoude (later gedeeltelijk Woubrugge)
te vinden in de Boerderijenmap van het museum.
Zwieten de boerenwoning die zij in 1914 aan de
deren waren Cornelis/Cor 1896-1965, Jacob/Jaap
werden in 1736 verloot. Unico Willem Grave
Hun verstandhouding met de pachters zal goed
Leidse Slootweg lieten bouwen. Het is bijna niet
1902-1982 (getrouwd met Antje van Harten, Nieuw-
v.Wassenaar, Heere van Twickel, tekende in voor
geweest zijn, want van 1752 tot en met dienstjaar
meer te lezen, maar het staat boven het zolder-
koop 1907-1995, zoon Hendrik/Henk) en Gerritje
twee kavels en dat werden kavel 21 en 22. Op 22
1828 waren het Maaskanten: Bastiaan, Teunis en
raam. Hun ongetrouwd gebleven zoon Kees en
Johanna 1904-1989.
staat Ora et Labora van John Rijkelijkhuizen en op
Klaas. Er zijn in die jaren heel wat kleine Maaskan-
dochter Gerritje bleven daar wonen en zoon Jaap
Henk werkt nog op de Oudendijkseweg, maar ging
21 Brentano van Piet Rijkelijkhuizen. Brentano komt
ten geboren die in Woubrugse stambomen terecht-
en zijn vrouw Antje van Harten gingen naar de
weer wonen op de Leidse Slootweg, niet in zijn
een andere keer.
kwamen.
Bateweg. In de loop van de tijd werd het woonhuis
geboortehuis, maar op nummer 3. Het veeteelt-
In 1744 werd het eerste graan geoogst. De grond
De eerste Maaskant in Esselijckerwoude, Bastiaan
verbouwd, kreeg de zolder een dakkapel en werd
bedrijf is overgenomen door de 4e generatie Van
was toen nog niet vast genoeg om bouwwoningen
Ariensz, werd in 1697 geboren in Nieuw Beijerland,
het bedrijf uitgebreid met een veestal, een wring-
Harten in Woubrugge: Frans-René fokt de varkens,
te stichten. Tijdelijk zullen er wel houten schuren
daar trouwde hij met Neeltje Bastiaansdr Way en
hok voor de kaasmakerij, een kippenschuur en een
Henk Jr. en zijn vrouw Ria Kroon zorgen voor de
in gebruik geweest kunnen zijn. Pas vanaf 1752
met op een na alle kinderen kwam hij in of voor
wagenschuur. In 1965 lieten Jaap en Cor ten oosten
koeien en de kaas.
worden de pachters genoemd en zou er niet alleen
1747 naar hier. Hij was toen 50 jaar, zoon Bastiaan
van de boerderij een nieuwe woning bouwen,
14
van Hemessen
bebouwd, maar ook gebouwd kunnen zijn. Niet
20, zoon Klaas 18 en hun komst zou verklaard kun-
Leidse Slootweg 3, maar Cor overleed voor het
Woudsedijk-Zuid 11
alle kavels waren tegelijk bruikbaar en het zullen
nen worden door de behoefte aan pachters in de
huis klaar was. Jaap en zijn vrouw trokken er in,
Op 7 februari 1931 stond in het Leidsch Dagblad
voor die eerste generatie pachters zware jaren zijn
nieuwe polder. De laatste was Klaas, geboren in
Gerritje bleef aanvankelijk nog in het oude huis
een advertentie:
geweest.
1769 en overleden in 1840. Zoon Teunis ging naar
tot ook zij naar no. 3 verhuisde, dat voor dubbele
De Bouwmanswoning te Woubrugge Ora et Labora
bewoning aangepast werd. Jaaps zoon Henk bleef
met 3 hooibergen, stalling voor 30 koeien, paarden-
Van 1737 tot 1931 waren de eigenaars van kavel 22
In 1832 en 1836 was het Dirk van den Bosch, gebo-
op de boerderij, vanaf 1969 met zijn vrouw, Greet
en pinkenstal, varkensschuur, wagenschuur en
leden van de families Van Wassenaar (van Twickel
ren ca. 1787 en getrouwd met Catharina Verduin.
Treur, van jongs af aan vertrouwd met het boeren
open loods, boomgaard, bosch, tuin, wei- en
en van Obdam) en van Van Heeckeren van Wasse-
Hij overleed in 1845, pas 58 jaar oud. De volgende
bedrijf en de kaasmakerij. Enkele jaren later vertrok
bouwland, groot 51.64.04 Ha, gunstig gelegen aan
naar. Ze hadden lange namen en titels, binnenkort
pachters zijn wel te vinden, maar dat moet wach-
het gezin, inmiddels met twee kinderen, naar een
den Ringdijk en uitkomende aan den Notweg, in
nieuw bedrijf met een nieuw huis aan de Ouden-
den Vier-ambachtspolder te Woubrugge, te veilen
dijkseweg.
in 13 percelen.
In 1972 verkocht Henk Ora et Labora, dat toen een
Notaris H.C.M. Vermeulen van Kruiningen te Wasse-
‘Keijserlijke’ residentie werd. Jan en Kitty Keijser-
naar. Veiling en verkoop 20 en 27 februari 1931.
Gaaymans verbouwden de boerderij. De veestal is
Maar hoe ik ook zocht: waar lag Ora et Labora?
nu een enorme woonkamer en in een andere stal
Jan Stigter wist het en John Rijkelijkhuizen, de eige-
vestigde Jan zijn drukkerij Avalon Pers, waar hij op
naar, zei: ’Ja, het staat op het hek, maar de verf is
oude, museale drukpersen bijzonder drukwerk in
er zowat af, ik moet opnieuw aan het schilderen’.
zeer kleine oplagen vervaardigt. Ook vond en heeft
Dat was niet nodig, schoonmaken was voldoende.
hij er de ruimte voor de authentieke drukpersen die
En dat is dan ook gebeurd, gaat u maar kijken, niet
hij voor sloop wist te behoeden. Het uiteinde van
alleen naar het hek maar ook naar de boerderij, de
de schuur voor varkens, paarden, koeien, kippen
oudste van de Woudsedijk.
en later schapen, werd verbouwd voor Kitty’s
De oudste gegevens van de boerderijen aan de
organisatiebureau Congres Productie.
Woudsedijk komen uit de morgenboeken van het
Als u er in voorjaar of zomer voorbij komt, kijk dan
Hoogheemraadschap. Daarin werd bijgehouden
eens naar die bijna 100-jarige boerderij, die daar
hoeveel morgengeld, een soort onroerend goed
met zijn bomen en bloemen zo romantisch oud ligt
belasting, betaald moest worden. Eens in de vier
te wezen.
jaar werden de veranderingen genoteerd. Van een aantal jaren ontbreken de boeken of werden niet
Naschrift ter verduidelijking
volledig ingevuld. In 1788, na de overstroming van
Hendrik/Hein van Harten, zoon van watermolenaar
de Vierambachtpolder, werden de pachters niet
Hendrik van Harten, werd geboren in 1860 in Ter
geregistreerd.
Aar, Johanna van Zwieten in 1862 in Nieuwkoop, na
Boerderijen van vóór de droogmaking zijn er niet
hun huwelijk in 1888 kwamen zij naar Woubrugge.
meer. De polder werd verkaveld en de dertig kavels
een pachtboerderij op de Vierambachtsweg.
15
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis
van Hemessen
jaargang 31 4
ten op meer tijd en geduld. In 1881 kwamen Jan
et Labora (weinig Ora, veel Labora, placht moeder
Bronnen
Uit de kranten
Rozendal en zijn vrouw Petronella Herduin, een
Rijkelijkhuizen te zeggen).
Hoogheemraadschap en Streekarchief, kwar-
door Rie Kammeraat
tierstaat Maaskant ‘Allemaal familie’, ‘300 jaar
ouder echtpaar zonder kinderen maar met neven en nichten. In 1881 vertrokken ze naar Avereest.
In de loop van de jaren is er veel gesloopt, ver-
Rijkelijkhuizen’ en Piet en John Rijkelijkhuizen, die de
Als u denkt dat de berichten over onze dorpen
In dat jaar trouwden Pieter van Dorp uit Zoeter-
bouwd en bijgebouwd. Het hoofdgebouw is oud,
ingewikkelde situatie duidelijk maakten. Uitvoeriger
digitaal te lezen zijn, dan is dat ook zo: maar sinds
woude en Barbara Margrieta van der Sar uit Schie-
heeft zware, dubbelsteens muren en een mooi riet-
gegevens komen in het Woubrugs museum.
kort niet in kranten die nog geen zeventig jaar oud
broek en pachtten de boerderij met kavel 22. Van
gedekt dak. Een heel oude, bouwvallige turfschuur
hun tien kinderen was Hendrik de oudste. Pieter,
en de drie 6-roedenbergen werden gesloopt, de
Ook nu weer: dank voor de zo bereidwillig verleende
knipsels van correspondent Jan den Ouden zijn vrij
geboren in 1851, overleed in 1920. Enkele maanden
paardenstallen zijn leeg. Er kwam nieuwbouw van
hulp door Thijs van Wieringen, Jan & Kitty Keijser, Henk
veel Woubrugse wederwaardigheden bij de hand,
ervoor was Hendrik getrouwd, woonde elders maar
schuren, zomerhuis, een nieuwe hooiberg met een
& Greet van Harten en Piet & John Rijkelijkhuizen.
maar voor Hoogmade moet ik naar het archief van
kwam terug op de boerderij om zijn vader op te
vaantje ‘1969’ en zo meer. Er zijn nog koeien, maar
volgen. Met zijn vrouw Abrahamina P. Visser kreeg hij
niet voor de melk en het is al weer lang geleden
Bid en Werk
daar wij onze Hoogmadese lezers niet tekort willen
zeven kinderen, maar de jongste was pas vijf maan-
dat een volle kaasbrik naar Bodegraven ging.
In het poëziealbum van een 11-jarig meisje (Maartje
doen.
den toen het gezin in juli 1932 naar Oegstgeest
600 kg kaas lag er soms achter op de wagen. Er zijn
Kammeraat 1906-1986) schreef haar 13-jarige broer
vertrok. De reden is niet bekend, het zou kunnen zijn
zo’n 150 schapen, een paard, Bas de Hond en de
Hendrik (1904-1944):
dat verkoop als belegging niet meer aantrekkelijk
Baas van Bas, maar kinderen Rijkelijkhuizen zijn er
was en de Van Wassenaars een boerderij zonder
niet. BID EN WERK, maar hoe lang nog? Nog lang,
pachter gemakkelijker konden verkopen.
bid en hoop ik.
zijn. De Stichting Lira verhindert dat. Dankzij de
Leiden. En dat zal volgend jaar dan ook gebeuren,
Woubrugge 1921 13 oktober 1921
Beiden hebben deze raad ter harte genomen.
Woensdagavond trad in het Herv. Kerkgebouw op Pastor
16
Dat zette Willem Cornelis Rijkelijkhuizen aan het
Fr.Bachman, vereingeiste fur innere Mission te München.
denken. Hij was een achterkleinzoon van de eerste
Ds. Meijers opende de samenkomst met gebed en het zingen
Rijkelijkhuizen in deze contreien. Dat was Cornelis,
van Ps. 68 : 10 en leidde den spreker in, welke den grooten
in 1751 geboren in Linschoten, overleden in 1831 in
nood, die in Duitschland heerscht, met voorbeelden schilderde,
Rijnsaterwoude en getrouwd met Trijntje Verduin.
waarna ds. Meijers voor degenen, welke den Pastor niet kon-
Hun zesde kind was Adrianus, 1795-1867, die drie-
den verstaan, de toespraak in het Hollandsch vertaald voorlas
maal trouwde. Uit het tweede huwelijk, met Agnes
en met een opwekkend woord er op wees, om Christus wil de
Zuidervaart, stamde Pieter, geboren in 1846 op de
helpende hand te reiken.
Herenweg in Rijnsaterwoude (op de boerderij waar
Ongetwijfeld zullen degenen die geen Hongaarsche kleinen
een lam op de schoorsteen zit), en overleden in
hebben gehad, nu een dezer kinderen nemen. Ds. Meijers
1925 op de Woudsedijk. Hij en zijn vrouw Clara van
eindigde met dankgebed. Bij den uitgang werd voor den nood
Graven kregen vijf kinderen: Agnes Cornelia 1883-
gecollecteerd.
1945, Cornelis Adrianus 1884-1963, Adrianus Cornelis 1885-1929, Cornelis Agnes 1887-1944 en Wilhelmus
In een krant van 22 maart 1922 schrijft Otto: “Duitsche
Cornelis 1889-1969. Pieter had dus drie zoons en
kinderen, welke hier juist honderd en één dag zijn
maar één boerderij, die hij in 1879 gekocht had en
verpleegd, zijn Dinsdag weder naar hun Heimat,
ten westen van Ora et Labora lag en ligt. Adrianus
München en omstreken, teruggekeerd”.
Cornelis was niet getrouwd geweest en met de
Tot dusver heb ik hier niet wat meer over gevonden.
aankoop van een tweede boerderij zouden beide broers een eigen bedrijf hebben. De oudste,
11 november 1921
Cornelis Adrianus, bleef op Brentano, de ouderlijke boerderij, de jongste, Willem, kocht Ora et Labora.
De veerschippers en hun knechten uit de omgeving van
Zodoende kwamen er op de Woudsedijk twee
Leiden, zijn in de stad bij leveranciers en winkeliers geen
boerderijen Rijkelijkhuizen. Willem en zijn vrouw
onbekenden, vooral niet de veerschippers Windhorst, doch
Cornelia Anna Maria Moons kregen twee zoons:
zeldzaam zal het voorkomen dat een dezer onafgebroken ruim
Piet en John. Piet ging naar de boerderij van ‘Ome
4000 reizen per veerschuit naar de Sleutelstad heeft gemaakt.
Knelis’ die geen kinderen had, John bleef op Ora
Dit voorrecht zal onzen veerknecht, den heer Jan van der
17
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis Nagel a.s. Woensdag 16 dezer te beurt vallen. Vóór 40 jaren
van Hemessen Woubrugge 1951
trad de jubilaris van thans in dienst bij wijlen onzen veerschip-
jaargang 31 4 Christina Gerdina van Dam 1965-1928. Tien kinderen waren het gevolg: Cornelis Willem 1886-1964,
per den heer Chr. Windhorst en bleef na diens overlijden,
26 oktober 1951
Maart 1893, onafgebroken in dienst bij diens zonen, de heeren
Jacob Jan 1889, Willemijntje Cornelia 1891-1892, Willemijntje Cornelia 1893, Jan Jacob 1895-1968,
Gebroeders Windhorst. Ongetwijfeld zal deze dag niet
Oude brug gaat verdwijnen
Gerrit Christiaan 1898-1944, Willem Jan 1900-1973,
ongemerkt voorbijgaan.
Er is hier in Woubrugge nog lang geen brug der zuchten, zoals
Christiaan Marius 1901, Jannetje 1903 en Adriana
in een naburige gemeente, ook al mogen te zware vrachten
Cornelia 1906.
Hij kreeg die dag een enveloppe met inhoud en
niet passeren. Daarom zullen velen het betreuren dat de oude
Gerrit C. ging als werktuigkundige met de BPM
de belofte van de Gebrs. Windhorst dat hij op een
brug, die toch zo bij het dorpsgeheel behoort, gaat verdwijnen.
naar Borneo, N.O.I. (meer hierover in 2012), Willem Jan werd slagersknecht en Christiaan M. vertrok als
wekelijkse toelage kon rekenen. Dat gaf zekerheid in een tijd dat er nog geen AOW was en heel veel
Toch is er menigmaal gezucht, zoals in augustus
slager naar Amerika.
mensen nog geen pensioen hadden.
1893:
Gerrit woonde aanvankelijk aan de Vrouwgeestweg, no. 98, de boerderij waar later Rijlaarsdam en
Jan van der Nagel (foto rechts) werd geboren in 1853 in Woubrugge als zoon van Hendrik van der
De houten ophaalbrug over de Woud-Watering, te Woubrugge,
daarna Hoogendoorn zaten, nr. 98. Daarna ging
Nagel en Hilletje Paling. Hij trouwde in 1876 met
is door de stoomboot Bergen-op-Zoom - Amsterdam zoodanig
hij naar de Achterweg, waar nu T.P.van Boheemen
Maggeltje Alblas (foto hieronder), geboren in 1856
aangevaren, dat de westelijke helft der brug geheel uit haar
woont, Boddens Hosangweg 33.
in Oudshoorn in de Gnephoek. Er kwamen tien kin-
verband gerukt is, de passage met rijtuigen is gestremd, de
deren, waarvan er vier als baby of peuter stierven.
schade wordt begroot op + fl 1000.
Jan heeft tot zijn 80ste van zijn ‘Windhorst pensioen’ kunnen genieten, maar zonder zijn Maggeltje die al
Anderhalve maand later, op 10 december, werd de
in 1916, 59 jaar oud, overleed. Hij was de overgroot-
eerste paal geslagen voor de nieuwe brug.
vader van Henk van der Nagel van de Cornelis 3 december 1951
Kempenaarlaan, uit wiens groot archief ook de foto kwam. Hij overleed op 24 december 1933 en zal
18
wel de laatste zijn geweest die op het oude kerkhof
Lezing over Duitse jeugd
werd begraven.
Zaterdagavond trad voor de C.J.M.V. (Christelijke Jonge 30 december 1921
Mannen Vereniging) in Immanuel op de heer Huigen, met een
Uit het Raadsverslag inzake de nieuwe bijslag der
lezing en lichtbeelden over de Duitse jeugd. De voorzitter gaf
werkloozenkassen:
(na de opening) het woord aan de heer Huigen, die een uitge-
19
breide lezing gaf over het leven in Duitsland maar vooral van ......de Raad maakte er dan ook niet veel woorden over vuil.
de Duitse jeugd in de Westelijke zone. Na de lezing werden
Gerrit Anker (geheel rechts) op de trap bij de Hervormde Kerk,
Alleen vroeg de heer Kroes of landarbeiders op een dag met
nog lichtbeelden vertoond over het werk van de C.J.M.V. in
rond 1938. V.l.n.r. verder: Kees Schijf Broekman, Ab Grauwelman,
regenachtig weer een uitkeering krijgen. Dit werd door den
Oost- en West-Duitsland. De heer Kamminga dankte spreker
Evert Schraverus, Hannes Stoof en Jas Terhorst.
burgemeester ontkennend beantwoord. Wel betreurt deze de
voor zijn lezing. Na de collecte voor de Oost-Duitse jeugd
leemte in de regeling, waardoor hij een werkloozen schilder
eindigde de heer Huigen met dankgebed.
Hoogmade
12 december 1951
1921
niet aan het grondwerk kan zetten, maar aan de andere zijde voorkomt deze uitkeering veel armoede.
Andere tijden, andere zeden Oudste inwoner overleden
In het boekje ‘Uit het leven van Theo van Wierin-
Maandagavond is na een langdurig ziekbed op ruim 90-jarige
gen’ door Judy Wagenaar-Doller vertelt Theo,
Heil en zegen aan vrienden en begunstigers, A. Meirik,
leeftijd overleden de heer G. Anker, de oudste inwoner van
kind in een groot Hoogmades gezin, hoe het
Woubrugge, in tapijten en manufacturen.
Woubrugge.
vroeger in het dorp toeging. Dat is kleine-lettertjes-
En op de laatste dag:
geschiedenis, zoals ook de advertenties dat soms Gerrit Anker werd in 1861 geboren in Oudshoorn
zijn. Door een leesfout te laat, maar alsnog een
als zoon van Cornelis Anker en Willemijntje van
mooi voorbeeld uit de Leidse Courant:
Dam. Hij kwam naar Woubrugge en trouwde met
Jacobsladder 2011 Otto Cornelis 17 augustus 1921
schrijft: Dat klopt. Ik bezocht die school van april 1946 tot augustus 1952 en heb nooit het genot van
Hiermede betuig ik namens mijn dochter CATO, hartelijken
zoiets mogen smaken. Wel zijn we ooit - in het kader
dank voor de zorgzame en hartelijke verpleging, gedurende
van ons verkeersexamen - met de bus naar het
4 maanden in het St. Elisabethsgesticht ondervonden, aan de
hoofdbureau van politie in Amsterdam geweest.
Weled.Zeergel. Heeren Dr. DE BRUïNE--GROENEVELD,
Westland? Lijkt me niks, zal ik wel meegaan? Dat dacht Rie Kammeraat toen ze las over de
LEESBERG en PERSANT SNOEP; vervolgens aan alle Eerw.
19 november 1951 LC
organiseerde. “Maar’, schrijft zij ”Gelukkig nam ik
Zusters en in ‘t bijzonder aan de Zusters EUSTACHIA en
Zo langzamerhand zijn Alphen en Woubrugge aan
een wijs besluit: je weet maar nooit, het kan aardig
PAULINA, welke beide laatsten haar tijdens de groote opera-
elkaar gegroeid, maar vroeger, en voor sommigen
zijn.” Rie is blij dat ze aan de excursie heeft deel-
tie hebben bijgestaan en aan wier goede zorgen CATO, naast
geldt dat nog, voelden de bewoners van de
genomen. En niet alleen zij; ook van veel andere
God, hare genezing te danken heeft. Wed. N. DISSELDORP.
Woubrugseweg zich meer verbonden met
deelnemers kregen we positieve reacties. En verder
Hoogmade, 17 Aug. 1921.
Woubrugge dan met Alphen, of liever, Oudshoorn
veel mooie foto’s van Hans Bax, Koos Riem en Eb
en later Alphen aan den Rijn. En evenzo voelden
v.d. Vechte - waarvoor hartelijk dank!
Cato was Catharina Maartje Disseldorp, op 26 juli
en voelen de mensen van Ofwegen zich meer bij
1898 geboren als dochter van Nicolaas Disseldorp
Hoogmade horen dan bij Woubrugge, zoals ook
Voor wie er niet bij was: op deze zeer zonnige
en Catharina Westerhoven. Zij trouwde in 1928 met
blijkt uit deze advertentie :
najaarsdag begonnen we bij de historische druiven
Voor de vele blijken van belangstelling bij ons Huwelijk
gerund wordt. Na de koffie werd ons van alles
leed op 9 december 1986 in Zoetermeer.
ondervonden betuigen wij ook namens wederzijdse ouders
verteld over de geschiedenis van het Westland in
onze oprechte dank.
het algemeen en die van de kwekerij en druiven
Nog een verlaat bericht: een Hoogmadese groot-
TH.S. VAN RIJN , H.A. VAN RIJN-HILLENAAR.
teelt in het bijzonder, waarna een rondleiding
moeder kreeg in juni haar 120ste kleinkind! Dat was
Ofwegen 13, Hoogmade.
volgde. Vervolgens genoten we van de lunch in
op de Klaverweijdeweg. U leest er meer over in de
The Japanse Watergarden. Het volgende en laatste Deze Theodorus Simon van Rijn (geb.28.2.1921,
programmaonderdeel was een bezoek aan het
geh. 16.10.1951 met Helena Anna Hillenaar, overl.
Westlands Museum van Streek- en Tuinbouwhistorie.
22.10.1990) is een volle neef van Thijs van Rijn
Hier werd aan de hand van een film het ontstaan
(zie interview pag. 4 e.v.). De vaders van Thijs en
van het Westland getoond, waar we intussen al
De IJsclub Hoogmade, met als leden 145 heren en 42 dames,
Theodorus Simon (Kees van Rijn) waren broers. Ze
het nodige van hadden opgestoken... Ook dit
plus 4 donateurs, eindigde haar Jaarvergadering “met den
woonden naast elkaar aan Ofwegen.
museum beschikt over een groot aantal vrijwilligers
15 december 1921
wensch, dat de IJsclub Hoogmade in de gelegenheid moge komen in dezen winter hare krachten te toonen”.
die met veel kennis en verve over de collectie van 21 december 1951
het museum en de erbij behorende tuin met oude
Brug kwam omlaag
groente- en fruitrassen vertellen.
Negentig jaar later zal die wens onverminderd
Toen het motorschip ‘De Twee Gebroeders’ van de
levend zijn.
Fa. A. en J. Windhorst, beurtschipper van Woubrugge,
En aan ‘t eind van dit jaar een wens: de Historische
te Hoogmade de brug passeerde, schoot plotseling
Vereniging van Hoogmade en Woubrugge zou óók
de staaldraad waarmee de brug opgehaald wordt
zo graag 145 heren en 42 dames uit Hoogmade als
los, zodat de klap snel naar beneden kwam. De
leden [& lezers] hebben: laat het ons geval weten
schipper, die nog trachtte met volle kracht vooruit
als u voor iemand eens een proefnummer ontvan-
te varen om de val van de klap te ontwijken, kon
gen wilt.
het niet meer vermijden, zodat de stuurhut geheel in elkaar werd gedrukt. Persoonlijke ongelukken
1951
In het Westlands Museum oefenden we met kopen op de klok.
kwekerij Sonnehoeck, die geheel door vrijwilligers
wel aangenomen kinderen kwamen er. Cato over-
rubriek Namen en Stenen.
jaargang 31 4
excursie die onze vereniging op 18 september
Petrus/Piet de Vette, 1893-1974. Geen eigen, maar
20
van Hemessen
kwamen gelukkig niet voor.
Schoolreisje In de tweede Jacobsladder van dit jaar stond:
Hoeveel schoorstenen heeft je vader? Het antwoord op die vraag
Maar maakten de Hoogmadese kinderen geen
gaf een verliefde jongeling inzicht in de rijkdom van de tuinder-
schoolreisje? Lezer Jan van der Post in Groenlo
vader van zijn aanbedene. Hoe meer schoorstenen, hoe rijker...
21
