DE GROOTE KLOK. Periodiek van De Groote Societeit opgericht Inhoud. Jaargang 2014, juni, nummer Vakantieboeken

DE GROOTE KLOK Periodiek van De Groote Societeit opgericht 1802

Inhoud

Jaargang 2014, juni, nummer 6

3.

 

Vakantieboeken

5.

 

Column van de Presidentdirecteur

9.

 

Verslag excursie Utrecht

12.  

De zonsopgang op de Bromo

13.  

Koken met de Culinaire Cornuyten

16.  

Kaakchirurgie in Nederland

Colofon De Groote Klok is een uitgave van de Groote Sociëteit, Koestraat 8, 8011 NK Zwolle. Tel. 038-4216467 Bankrekeningnummer 17.07.52.100. De Groote Klok verschijnt 10 maal per jaar in een oplage van 350 exemplaren.   Directie   President-directeur drs. G.G. Callenbach Wipstrikpark 31, 8025 CB Zwolle, tel 038-4541559 Directeur-secretaris drs. R.V. van den Berg Grote Beukelaer 1, 8141 BM Heino, tel. 0572-391694 Directeur-thesaurier R. L.C. Conradi RA Potmarge 21, 8032 LC Zwolle, tel. 038-4538718 Directeur-exploitatie A. Rigter Zwette 6, 8032 XM Zwolle, tel. 038-4533377 Directeur-verenigingszaken B. Boonk Hoevebrink 45, 8034 PX Zwolle, tel. 038-4533280      e-mail adres: [email protected] / website: www.degrootesocieteit.nl   Kasteleins Mw. Godelieve Overbeeke Bloemstraat 6, 8012 VN Zwolle, tel. 06 11401490 Mw. Hetty Kruiswijk-Schukking De Hoeve 41, 8112 BC Nieuw Heeten Mw. Marit van Raalte-Lageveen Trompstraat 65, 8023 FN Zwolle Dhr. Abel Buurma Wolweversstraat 13, 8091 KN Wezep   Redactie Steven ten Veen (hoofdredacteur) Ronald van den Berg (productie) Louis van Daalen Jan Kam Cees Meijntjes Postadres: Koestraat 8, 8011 NK Zwolle / e-mail adres: [email protected] Tekstbijdragen (bij voorkeur gedigitaliseerd) aanleveren door te mailen of te sturen naar bovenstaand adres. De redactie beslist over de inhoud van de Groote Klok en kan wijzigingen in teksten aanbrengen of bijdragen niet plaatsen. Foto’s moeten digitaal worden aangeleverd in hoge resolutie (niet verkleinen!) en graag voorzien van bijschrift. Voor advertenties kan contact worden opgenomen met de directeur-secretaris. Uiterste inleverdatum kopij volgend nummer: 25 augustus 2014. 2

In dit boek een aantal passages nagele­ zen die ook aan de orde komen in het boek van Bossenbroek. Churchill doet verslag van de eerste vijf maanden van wat de Britten The African War noemen. Journalist Churchill heeft een wonderlij­ ke opvatting over zijn beroep. Hij heeft als hij verslag van de strijd doet al een militaire loopbaan achter zich. Dat blijkt wanneer hij, als dat zo uitkomt, de leiding op zich neemt bij gevechtshandelingen.

Vakantieboeken Ik ben niet de enige die voor zijn vakantie een stapel boeken bij elkaar pakt. Ook dit jaar voor onze vakantie in Toscane. Vaak komt een deel van die boeken ongelezen terug. Niet aan toe gekomen, maar vaker nog deugt het boek niet. Als het boek me na 30 bladzijden nog niet heeft ‘gepakt’ lees ik het niet uit. Tot mijn verbazing heb ik dit jaar alle meegenomen boeken uit­ gelezen. Goede boeken dus die ik graag met andere lezers deel.

  The One, The life and Music of James Brown (2012) door R.J. Smith . Een kloeke biografie over het meer dan turbulente leven van de Godfather of soul. Bijna dood geboren op 3 mei 1933 in Barnwell, South Carolina. Muzikant, ondernemer en Civil Rights activist. Brown is het alle­ maal. En bijna altijd ook gedonder met zijn omgeving, vrouwen en niet in de laatste plaats de Amerikaanse belasting­ dienst. Zijn muzikale carrière beleeft zijn top eerder dan ik mij herinnerde. Ver­ plicht boek voor wie van zijn funky mu­ ziek houdt.   De Boerenoorlog (2012) door Martin Bossenbroek. Een indrukwekkend boek over een oorlog in Afrika met veel Neder­ landse elementen, 1899 – 1902. Als de boeren, veelal afstammelingen van Ne­ derlandse kolonisten, Transvaal en Oran­ je Vrijstaat uitroepen tot vrije republie­ ken is dat tegen het zere been van de Britse bezetter. In het begin van het ge­ wapend conflict zijn de boeren succes­ vol. Ze kennen het terrein beter en ze zijn beter bewapend. Ze hebben zich ruim voorzien van de dan moderne Mauserge­ weren. Maar gaandeweg kantelt de strijd

in hun nadeel. Vooral nadat de Britten zeer aanzienlijke troepenversterkingen aanvoeren en hun tactiek aanpassen. De boeren bezoeken met enige regelmaat hun boerderijen om proviand en munitie in te slaan. De Britten besluiten daar een eind aan te maken door de boerderijen plat te branden en de vrouwen en kinde­ ren op te sluiten in concentratiekampen. Daar zullen tienduizenden omkomen door honger en ziekten. Bossenbroek componeert zijn boek rond drie personen: Willem Leyds, een jonge Nederlandse jurist in het bestuurlijk cen­ trum van Republiek Transvaal; Winston Churchill, dan oorlogsverslaggever ter plaatse voor The Morning Post; Deneys Reitz, een jonge boerensoldaat. Door alles heen schemert het drama dat ZuidAfrika later nog te wachten staat: de Apartheid. Goedgeschreven aanrader!

  Stemmen van Groningen Dijken (2001) door Aafke Steenhuis. Het Groninger landschap heeft liefheb­ bers en haters. De eerste categorie kan zwijmelen bij een oude zeedijk met daarboven immense wolkenpartijen. De andere categorie wil nog niet dood ge­ vonden worden. Voor de liefhebbers beschrijft Steenhuis de slaperdijken langs het Reitdiep, het wad en de Dollard. Ik ben liefhebber, dus het boek met veel plezier en herkenning gelezen.

  London to Ladysmith via Pretoria (1900) door Winston S. CHurchill.

3

PROGRAMMA Bijzondere activiteiten   vrijdag   vrijdag vrijdag dinsdag   zondag zaterdag  

27-jun 27-jun 25-jul  31-okt 11-nov   30-nov 20-dec  

18.00   18.30 15.15 20.00   15.00 18.00  

Installatie nieuwe leden Laatste vrijdag maand/haringparty Laatste vrijdag maand/maaltijd Bezoek Isala o.l.v. Lex van Gool Lezing Dr. Elly Touwen-Bouwsma Invloed modernisering op de Islam in Indonesië Sinterklaas Kerst/wilddiner  

Ledencommissie Directie Directie Hans Harms Johan v. Zanten Hans Harms Johan v. Zanten Hans Harms/ Bert Klaver

l-j l l l   l-p-j l-p-j l-p  

18.30 19.30 19.30 19.30 13.15 17.30 17.30

Biljarten Gemengd bridge Wisselbridge Heerenbridge Damesbridge Koken en Braden Culinaire Cornuyten

Jan George v.d. Star Theo Kuitert Aad Rigter Wilfred Smit Gerrie Knigge Bert Boonk Bert Boonk

             

Clubs maandag elke dinsdag 2;16-sep dinsdag 9;23-sep donderdag18-sep woensdag 17-sep maandag 8-sep maandag 22-sep

Overige activiteiten maandag elke 16.00 Seniorenborrel   vrijdag elke 14.00 Vrij bridge,biljarten, schaken   vrijdag elke 17.30 Vrijdagborrel          Let op !!   opgave òf : [email protected]; òf op inschrijflijst publicatiebord òf bij coördinator l- lid; p- partner c.q. introducee; j/n opgav ja/neen   l-lid; p -partner of introducee; j/n opgave ja / neen     De agenda staat ook op onze website www.degrootesocieteit.nl

     

ZOMERSLUITING SOCIËTEIT Vrijdag 25 juli a.s. is de laaste openingsdag van de sociëteit voor de zomer. Een mooie afsluiting van borrel met aansluitend de Laatste-vrijdag-van-de-maand-maaltijd. Maandag 1 september a.s. wordt de sociëteit heropend. De sociëteit is tevens gesloten op donderdag 29 mei Hemelvaart en maandag 9 juni 2e Pinksterdag.  

SOCIËTEITSCOMMISSIE John van Boven; voorzitter; 038-465 32 89; [email protected] Bert Boonk; secretaris; 038-4533280; [email protected] Johan van Zanten; lid; 038-4537156; [email protected] Hans Harms; lid; 06-23333175; [email protected] Bert Klaver; lid; 0529- 431823; [email protected]    4

Column van de President-directeur

  Ritorno a …… Terug naar …. En dat terwijl ik bijna gezworen had nooit op mijn schreden terug te keren, maar altijd verder te gaan, naar nieuwe wegen. Dus ook nooit terug te gaan naar een vroegere woonplaats. Je vindt toch nooit terug wat ze ooit hebt meegemaakt.   Maar het kan verkeren: we gaan (terwijl u dit leest zijn we overigens alweer bijna terug) terug naar Toscane, naar Florence; voor vakantie!   De titel van deze column is voor muziek­ liefhebbers herkenbaar, denk ik. Ooit werd in de 20ste eeuw het Napolitaanse liedje “Torna a Surriento” uit 1894 popu­ lair door beroemde uitvoerders als Frank Sinatra, Elvis Presly, Dean Martin, Caruso, Plácido Domingo, Pavarotti (dus ook door José Careras). De Napolitaanse titel werd bijgeschaafd tot Ritorno a Sorrento. In dat liedje vraagt iemand de vertrekker om niet weg te gaan: “laat me [hierdoor] leven”. Nu, daar kan de reden niet liggen om terug te gaan: ik weet zeker daar nie­ mand te hebben die aan mij een derge­ lijke oproep doet. En van Hetty neem ik dat (veiligheidshalve) maar aan. De reden is wel dat we onze vroegere ervaringen willen uitbreiden met nieu­ we. Hopelijk dus geen ‘terug’, maar ‘voor­ uit’.   Trouwe lezers van mijn columns weten dat ik associatief werk.

Zo is ‘Terugkeer naar’ een regelmatig terugkerend motief voor actie bij aan­ stichters van historische gebeurtenissen. Ik leg hier een relatie met mijn toespraak op Koningsdag en mijn column in het mei nummer van de Groote Klok. De Nederlandse Opstand en afzwering van Filips II als heer der Nederlanden, in 1581, werden gemotiveerd door de be­ wering dat Filips de oude rechten niet meer nakwam. De Engelse Revolutie (1688) –‘Glorious’ genoemd- heeft exact dezelfde implica­ tie: koning James II kwam de oude rech­ ten van het Engelse Parlement, dus van de standen, niet na en verdiende daar­ door te worden afgezet. In beide gevallen was sprake van ‘revolu­ tie’: terugwenteling terug naar het oude. Revolutie kon in de 16de eeuw ook de betekenis hebben van ‘omwenteling’, zoals in het boek van Copernicus “de re­ volutionibus orbium coelestium”(over de omwentelingen van hemellichamen). Omwenteling in die zin dat het lichaam weer terugkeert op zijn uitgangspunt.   Hoe het zij, dit woord heeft nu een ande­ re betekenis: revolutie is vooruit, nieuw; revolutie breekt met het verleden. Hier­ van is de Franse Revolutie hèt voorbeeld: het ‘ancien régime’ heeft afgedaan. In het grotere geheel van de Europese (lees West-Europese) geschiedenis markeert deze gebeurtenis het einde van de mid­ deleeuwen. Niet de Renaissance bepaalt het einde van de middeleeuwen.   Ik knoop de twee lijnen aan elkaar. Wij gaan weer naar Florence. Natuurlijk ook naar Lucca, Siena, San Gimignano, Pisa; enzovoort. We reizen dan door het cen­ trum van de start van de Renaissance. Onze reis wordt echter geen reis terug naar ons verleden: wij zijn veranderd, de steden zijn qua verkeersdrukte erg ver­ anderd: we hoeven in de binnenstad van Florence bijvoorbeeld niet permanent beducht te zijn door een scooter te wor­ den aangereden. Het zou dus best kunnen dat we een re­ volutionaire ervaring gaan opdoen. In ieder geval –dit stukje schrijf ik de dag voordat we vertrekken- hebben we erg veel zin in de vakantie. Wellicht komen we herboren terug.   Voor allen die in Nederland blijven wens ik alle goeds; maar dat geldt ook voor

allen die weg gaan. Tot na het zomerreces wat betreft de Groote Klok; tot medio juni en geheel juli voor wat betreft het sociëteitsleven.   Gégé Callenbach, President-directeur   Gégé Callenbach

BURGERLIJKE STAND • Nieuwe leden De heer J.P. Scheffer   • Voordrachten  De heer L.X.M. Sijperda (Xander) (03-07-1970), Mozartlaan 102, 8031 EX Zwolle. De heer Sijperda is muziekthera­ peut en docent. Voorgedragen door de heren Harms en Conradi. De heer drs. I.R.D. Sijperda (Dimitri) (04-04-1973), Mozartlaan 104, 8031 EX Zwolle. De heer Sijperda is senior consul­ tant. Voorgedragen door de heren A. van den Berg en Rijlaarsdam. De heer A. Boehmer (Ton)(29-07-1940), Molendijk 5, 7721 AB Dalsen. De heer Boehmer is oud-fysiotherapeut. Voorge­ dragen door de heren Bekendam en van Dyk. De heer A.H. Ruitenberg (Arie)(27-02.1952), Smeesteeg 19F, 8081 Elburg. De heer Ruitenbeek vestigingsdirecteur van Dus­ seldorp BMW/Mini in Zwolle en Directie­ lid en mede-aandeelhouder van Dussel­ dorp Automotive. Voorgedragen door de heren N van der Griendt en Rigter (?).   • Opzeggingen Geen  

LEDENCOMMISSIE Jur Zandbergen (voorzitter);  038 - 453 62 36 [email protected] Otto Cazemier; 038 - 453 24 63; [email protected] Maarten Storm; 038 - 454 29 73; [email protected] Ruurd Tjallema; 038 - 460 30 13; [email protected]

5

Prijs van Symfonieor­ kest voor Wim Waanders

De geboorteplaats van de Fyra Wie in Montacatini Terme in de trein stapt naar Florence stapt in een ‘dubbeldekker’ van Trenitalia gefabriceerd door Ansaldo Breda. Een bedrijf dat tot voor kort niet uit de media was weg te slaan. Altijd goede treinen gebouwd en de eerste hogesnelheidstrein, de Fyra, wordt een debacle, mogelijk zelfs de ondergang van de zwaar verliesleidende fabriek.   De dubbeldekswagons zijn ruimbeme­ ten, ogen wat stoerder dan de Neder­ landse dubbeldekkers en zijn vooral veel schoner. De wagons worden, afhankelijk van de rijrichting getrokken of geduwd door forse elektrische TRAXX locomotie­ ven van het Duitse Bombardier. Een ook de naam van die fabrikant heeft iets pi­ kants.   Voor dat de trein het eerstvolgende sta­ tion, dat van Pistoia, binnenrolt passeert hij zowel links als rechts van het spoor grote fabriekscomplexen. Het zijn de fa­ brieken waar Ansaldo Breda zijn treinen bouwt. De fabriekshallen links van het spoor staan leeg. Op de rangeersporen er voor staat een museale collectie oude elektrische locomotieven, stoomloco­ 6

motieven en wagons weg te roesten. Toen ik de fabriek een aantal jaren gele­ den ook al eens passeerde stond alles er net zo bij. Eeuwig zonde!   Rechts van het spoor staat een grote nieuwe fabriek. Diverse gedeeltelijk afge­ bouwde treinen staan buiten. Mijn stille wens dit jaar een glimp op te vangen van een Fyra komt uit. Op het fabrieksspoor staat een complete Fyra. Het moet er één zijn van de nooit afgeleverde Belgische bestelling. Vanuit de trein schiet ik een paar foto’s.   De NS en de NBBS hebben de contracten met Ansaldo Breda ontbonden en afge­ wikkeld. De Fyra zien we in Nederland niet meer rijden. De Fyra’s die in Amster­ dam staan gaan terug naar Italië. Ansaldo Breda gaat er nieuwe kopers voor zoe­ ken.   Voor de Fyra komt geen andere hoge­ snelheidstrein in de plaats. Er komt een gewone hardrijdende trein, bestaande uit elektrische locomotieven en perso­ nenwagons. Locomotieven van …….. Bombardier.   Ronald van den Berg  

Ons sociëteitslid Wim Waanders is sinds de opening van ‘Waanders in de Broeren’ overladen met complimenten, loftuitin­ gen en positieve berichten in de pers over de boekenzaak die hij in de middel­ eeuwse Broerenkerk heeft ingericht. ‘Waanders in de Broeren’ is een toeristi­ sche topattractie geworden, die al hon­ derdduizenden bezoekers heeft getrok­ ken. Voor Wim Waanders zelf is het uiteraard in de eerste plaats een commerciële on­ derneming, waarin hij heel veel geld heeft geïnvesteerd dat hij uiteindelijk wel terug wil verdienen. Maar al die complimenten, loftuitingen en mooie recensies in de pers laten hem niet onbe­ roerd. Hij is er, terecht, trots op. Op don­ derdag 22 mei kwam er voor Wim volko­ men onverwachts nog een prachtige ‘trofee’ bij. Zijn vrouw Tineke had voor­ gesteld om het concert Beethoven 4 in De Spiegel bij te wonen. Zo’n avond klassieke muziek is een mooie manier om het drukke leven van alledag even achter je te laten en je lekker te ontspannen. Maar toen de pauze achter de rug was en het orkest gereed zat om de vierde sym­ fonie van Beethoven te gaan spelen, verscheen niet dirigent Willem de Vriend vanuit de coulissen op de Bühne, maar Theo Rietkerk, gedeputeerde van de provincie Overijssel en werd Wim Waan­ ders verzocht om ook naar het podium te komen. De Symfonie Cultuur Prijs 2014, enkele jaren geleden ingesteld door het Nederlands Symfonieorkest (voorheen Orkest van het Oosten) was namelijk toegekend aan de oprichter en eigenaar van ‘Waanders in de Broeren’! In een gloedvol betoog legde Rietkerk uit waarom de jury had besloten om deze prijs voor een persoon die een bijdrage levert aan economie en cultuur in Over­ ijssel toe te kennen aan Waanders. Deze zet zich namelijk al jaren in om literatuur, kunst en geschiedenis voor iedereen toegankelijk te maken en met ‘Waanders in de Broeren’ krijgt zijn overtuiging dat cultuur mensen verrijkt en verbindt meer dan ooit vorm en inhoud. Wim Waanders was duidelijk geëmotioneerd toen hij de prijs in ontvangst nam en het publiek was overduidelijk enthousiast dat deze Zwol­ lenaar de prijs had gekregen getuige het ovationele applaus.  

Afsluiting Dinsdag Gemengd Bridgesei­ zoen 2013 – 2014 Dinsdag 15 april hadden we een feeste­ lijke einddrive met een hapje,drankje en uitreiking van de prijzen. We speelden een z.g.n. Paaseitjestoer­ nooi. Iedereen kreeg een startkapitaal in de vorm van paaseitjes (16 stuks) en kon vervolgens na vergelijking met de start­ score in de eerste ronde, afrekenen met het tegenpaar door het ontvangen of overhandigen van een eitje. Er waren in totaal 3 winnaars met 24 ei­ tjes. Dus een score van 75%. Wim en Gerrie, Marja en Wil, en Wilfred en Emilie waren de gelukkigen. Wat de competitie betreft van de 2e sei­ zoenshelft is dit de eindstand : In de groene groep : 1e : Hermine + Geert en Timen : 56,6 % 2e : Rein & Ineke : 52,9 % 3e : Ab & Erna : 49,2 % In de rode groep : 1e : Hans en Mineke : 58,4 %

2e : Herman &Yt : 55,4 % 3e : Marja & Wil : 53,5 % Over het hele jaar werd kampioen in de groene groep : Hermine en Geert : 52,2 % En in de rode groep : Hans en Mineke met een score van 58,4 % ! Op de foto zien jullie een trotse Hans R. Beide paren ontvangen nog het tinnen jaarbord.   Na afloop kon ieder paar een pot violen en een fles wijn mee naar huis nemen. Ik denk dat we kunnen terugzien op een geslaagd en gezellig bridgeseizoen.   We starten weer de 3e dinsdag in sep­ tember en ik ga er -gemakshalve- van uit dat iedereen weer meedoet. Mocht dat niet het geval zijn , dan hoor ik dat graag.   Een goede zomer en vakantie(s) gewenst ,   Theo Kuitert tel. 038-2302603 mail : [email protected]  

Bridge De UITKOMST In Zutphen wordt 1x per maand op de Oranjesocieteit in de Oriental Club nog het ‘’ouderwetse’’ robberbridge ge­ speeld en ik ben daar soms te gast. 13 mei j.l. arriveerde ik via een verlate trein op het nippertje, nam gehaast plaats en mijn partner Frank Moerman kan beamen, dat dat niet MIJN momentum is. N / niemand kw. nam ik met Oost de volgende kaarten op.   Sch 6 Ha A 10 9 8 6 Ru Vr B 9 Kl A83   Noord opende 1 Sch, 2 Harten, 3 Klaver, partner pas, 4 Kl, pas, 4 Sch en ieder paste. Aan mij en U de vraag, waarmee kom je uit ?? In robberbridge is een manche kostbaar en de uitkomst is vaak al enige en laatste kans. (elders in dit blad geef ik de oplossing, die ik even niet vond) Puzzelt U eerst even om een sluitende motivatie te geven.   Wilfred Smit (Oplossing op pagina 15)

Reizen Met regelmaat verschijnen er in de Groote Klok artikelen over bijzondere reizen die leden van onze sociëteit hebben gemaakt. De re­ dactie is daar erg blij mee. Niet alleen omdat er altijd wel behoefte bestaat aan kopij, maar vooral omdat uit alle reacties blijkt dat dit soort verhalen graag worden gelezen. Nu de vakantieperiode in aantocht is, nodigt de redactie u graag uit om uw belevenissen ook op papier te zetten. Of veel liever nog via internet naar ons te sturen, want we leven per slot van rekening in het digitale tijdperk. Het verhaal dat Groote Klok-hoofdredacteur Steven ten Veen voor dit nummer heeft geschreven, kan als voorbeeld dienen van wat wij van u verwachten. Geen reisverslag over wat u tussen vertrek en terugkeer allemaal hebt beleefd, maar een verhaal over een bijzondere gebeurtenis, ervaring of ontmoeting tijdens de vakantie. Voor Steven was de zonsopgang gezien vanaf de berg Bromo op Java een hoogtepunt tijdens zijn bezoek aan Indonesië. Maar het verhaal dat we de komende maanden van u hopen te verwachten hoeft zich helemaal niet ver van huis af te spelen, het kan ook vlak bij u om de hoek zijn. Op camping de Agnietenberg bij wijze van spreken… In de maanden juli en augustus verschijnt de Groote Klok niet. Voor de editie van september rekent de redactie op prachtige verhalen over uw belevenis(sen) tijdens de vakantie.

7

Vakantieboeken (vervolg)  

  Bougainville(1981) en Quadriga (2010) door F. Springer. Beide al een tijdje in de kast maar nog nooit gelezen en nu voor het eerst mee op vakantie. De eerste, zoals de flap om­ schrijft, een roman over liefde en dood, vriendschap en vergankelijkheid. F. Springer, pseudoniem van Carel Jan Schneider, was onder andere Nederlands ambassadeur in de DDR. Met die weten­ schap leest Quadriga, een roman die rond de val van de Berlijnse Muur speelt, als een ooggetuigenverslag. Vermakelij­ ke beschrijvingen van het ‘Zentralkomi­ tee’ dat nog allerlei onbenullighden aan het regelen is terwijl de wereld om hen heen letterlijk in elkaar stort. Mooi voor­ beeld van tunnelvisie. ‘Vademecum’ in Den Haag weet alles over en van ieder­ een. Aanrader!

8

Horizon City (2014) door Jaap Scholten. Een uiterst boeiend boek over de families die het oostelijk deel van onze provincie op de kaart hebben gezet met namen als Scholten, Van Heek, Blijdensteijn, Stroink, Stork enzovoorts. Scholten, zelf zoon van vader Scholten en moeder Stork, typeert het boek als: “Een onvolledig en historisch niet noodzake­ lijkerwijs altijd correct portret van een familie van opgejaagde menisten, groot­ industiëlen, kleinwildjagers, landhuizen­ bouwers, collectioneurs, polygame avon­ turiers, dromers en dappere vrouwen.” Scholten zet oom Chuck Stork in het centrum van zijn boek. Deze start zijn carrière als eerste importeur in Neder­ land van Harley-Davidson motorfietsen, wijkt uit naar de VS waar hij fortuin ver­ gaart in de luchtvaartindustrie maar tenslotte berooid eindigt op een Ameri­ kaanse trailerpark. Zeer lezenswaardig, misschien omdat het zich ook allemaal vanuit Zwolle/Hei­ no gezien zo dichtbij heeft afgespeeld.

  Maliblues (1996) door Lieve Joris. Drie keer in Senegal geweest en nu pas Malieblues gelezen. Schande! Een liefdevol geschreven reisverslag van Lieve over Senegal en Mali. In 1996 nog een ander Mali dan het Mali van vandaag waar nu het Nederlandse leger is ingezet. Voor de liefhebber.   Ronald van den Berg  

Brand In de nacht van 10 op 11 juni jl. heeft een ernstige brand gewoed in het pand Blij­ markt 14. Dat is het woonhuis van ons lid Jacques Hovius.  Jacques is bij de brand gewond geraakt en is overgebracht naar het Brandwondencentrum in Beverwijk. De hond van Jacques is in de vlammen omgekomen. Directie en Redactie wensen Jacques een spoedig herstel.

Bezoek aan de Veeart­ senijkundige Faculteit en aan kasteel “De Haar”. 30 leden van De Groote Sociëteit vertrok­ ken op woensdag 7 mei j.l. per bus , pre­ cies om 8 uur in de ochtend vanaf de Eekwal om op excursie te gaan naar èn de Veeartsenijkundige Faculteit op de Uithof te Utrecht èn kasteel “De Haar”.   Toen Hans Harms, onze excursieleider, zodra we met de bus op de vierbaansweg zaten, het woord nam om het program­ ma van de dag toe te lichten, ontspande iedereen zich en voorvoelde men: “dit wordt een goede dag, fantastische lei­ ding met 2 interessante onderwerpen voor een dagtrip. En inderdaad het werd een goede dag.   Hans heeft in het verleden op de Uithof voor dierenarts gestudeerd. Dus heeft hij zodanige contacten dat hij het had kun­ nen regelen dat we gastvrij ontvangen werden met een kop koffie door twee aanvallige voor veearts studerende stu­ dentes. Van een zuiver mannenberoep is veearts respectievelijk dierenarts een vrouwenberoep geworden. 85% van de studenten zijn inmiddels vrouw. Na de koffie werden we in twee groepen van ca. 15 man elk rondgeleid door de gebou­ wen en het terrein van de faculteit.   In 1821 is de Veeartsenijkundige School opgericht ter behandeling van leger­ paarden en ter bestrijding van de runder­ pest die regelmatig voorkwam in de 19e eeuw. Inmiddels is de faculteit uitge­ groeid tot een compleet dierenzieken­ huis voor paarden, vee maar ook huisdie­ ren tot papagaaien aan toe. We liepen tussen vele geraamtes van dieren door; bekeken geplastificeerde dieren; gluur­ den in alle 4 geplastificeerde magen van een koe; zagen hokken met zieke honden die net als mensen werden verpleegd; kortom er was veel te zien waarvan ik geen weet had en ik denk dat dat gold voor velen van ons.   Aansluitend stapten we vol goede moed weer in de bus naar kasteel “De Haar” alwaar wij werden ontvangen met een drankje en aansluitend een lunch.   Kasteel “De Haar” is letterlijk en figuurlijk

een sprookjes kasteel. Het was Etienne Baron van Zuylen (1860-1934) die uit de middeleeuwse ruïnes (in de middeleeu­ wen woonden zijn voorouders aldaar) het kasteel deed herrijzen. Hiertoe trok hij architect Pierre Cuypers (1827-1921) aan. Cuypers is ook o.m. de bouwmeester geweest van neoklassieke gebouwen als het Rijksmuseum en het Centraal Station te Amsterdam.   Kosten nog moeite werden door deze architect gespaard om dit kasteel, dat dus compleet werd gerenoveerd aan het begin van de 20e eeuw, te laten herrijzen uit zijn as. De ambitie van de Baron was om de “Groten der Aarde” op dit sprook­ jesachtige kasteel uit te nodigen en te fêteren. Dit is dan ook vaak gebeurd.   Maar wie moest dat alles betalen? Wel­ aan de baron was zo verstandig geweest om een rijke vrouw te trouwen genaamd Helène de Rothschild (1863-1947). Zij was enig kind en had een opa die eens de rijkste man van Frankrijk was geweest. Nou dat was te zien. Letterlijk alles, ge­ bouwen, meubels, ornamenten, vijvers ,

tuinen, ja alles was in detail hersteld en zeer rijk uitgevoerd en rijk versierd. Echt de moeite waard om te bekijken en ervan te genieten.   Nadat wij ons volledig bewust waren geworden van onze verhoudingsgewijs povere financiële mogelijkheden zijn we met de bus teruggegaan naar onze een­ voudige stulpjes in Zwolle en omgeving. Onderweg dronken we uit een simpel glaasje een vin de table. Een echte mooie dure Petruswijn zat er niet in. Maar des­ ondanks smaakte het prima. Het viel ons op dat onze directeur exploitatie Aad Rigter vol enthousiasme Hans Harms en zijn vrouw Annelies hielp met het uitser­ veren van de wijn en de nootjes en dat hij deze keer geen betaling eiste voor de wijn. Dat wordt door hem altijd wel op de Groote Sociëteit geëist. En zo werd deze excursie plezierig afgesloten. Met dank aan de organisatie.   Zwolle 12 mei 2014, Hilbert van der Zwaag   Meer foto's op pagina 11.  

9

10

11

De zonsopgang op de Bromo Van de reis die ik een maand geleden samen met mijn vrouw Dini naar Indone­ sië (Java en Bali) maakte, hield ik een dagboek bij. De zonsopgang bij de berg Bromo betekende voor mij het absolute hoogtepunt van deze reis. In het dag­ boek schreef ik er het volgende over:   Dag 13, donderdag 8 mei We hebben het gevoel dat we een bijzon­ dere dag tegemoet gaan. Hoe kan het ook anders als het kort na middernacht is als we opstaan… Om één uur vertrek­ ken we in een busje met als bestemming de Bromo, misschien wel de meest be­ kende berg van Indonesië. We zijn met z’n zessen: Frits en Anneke, Hetty, Joke en Dini en ik. De kosten van het avontuur dat we tegemoet gaan bedragen 500.000 rupiah per persoon. Een voor Indonesi­ sche begrippen flink bedrag, maar nu we de kans hebben om de zonsopgang bij de Bromo bij te wonen moeten we dat ook doen.   Zoals gezegd is de Bromo de bekendste vulkaan van Indonesië. Met 2.392 is het niet de hoogste berg, maar de ligging is heel bijzonder omdat ze samen met nog een andere vulkaan, de niet meer actieve Batak (2.440 meter) in een zandzee van acht bij tien kilometer ligt. De grootste toeristische attractie is om vanaf de top van de nabijgelegen berg Pananjakan (2.770 meter) naar de zonsopgang te kijken. En dat gaan we dus doen.   In het pikkedonker rijden we naar het bergdorpje Wonokitri, vanwaar we met jeeps tot vlakbij de top zullen worden gebracht. Het is opvallend hoe druk het ’s nachts nog op de wegen is. Niet alleen op de weg trouwens, want we passeren een dorp waar het nog volop markt is. Als we de hoofdweg verlaten, komen we op een smalle weg terecht die verschrikke­ lijk slecht is onderhouden. Ons busje moet regelmatig stapvoets rijden om grote gaten in het wegdek te ontwijken. Bovendien klimmen we in het bergland­ schap waarin we beland zijn naar steeds grotere hoogte. Zo nu en dan zien we diep onder ons de lichtjes van dorpen en kleine steden, maar of er ook afgronden zijn kunnen we, gelukkig, niet zien. Als we de heuvelrug, die tot het Tenggebergte behoort, gepasseerd zijn, komen we eindelijk in Wonokitri terecht, waar we onmiddellijk worden aangeklampt door 12

mannen en vrouwen die ons warme mutsen willen verkopen. Want het is hier al koud en straks bovenop de berg zal het ongetwijfeld nog kouder zijn. Maar met onze kleding hebben we daar al rekening mee gehouden. Die mutsen hoeven we dus niet.   Dat er jeeps nodig zijn om ons helemaal bij de top te brengen, kunnen we ons goed voorstellen als we aan die rit zijn begonnen. Op sommige stukken gaat het namelijk bijna steil omhoog. Het laatste stukje van een meter of honderd is over een wandelpad, maar de gids die ons begeleidt brengt ons eerst naar een soort van berghut waar we koffie krijgen. Het lijkt nog erg rustig, maar schijn be­ driegt. Als we om een uur of vijf op de top zijn, staan er al honderden toeristen waarvan de meesten bewapend met soms camera’s op statief met grote tele­ lenzen te staren in de richting van waar de zon tevoorschijn moet komen. Ver diep onder ons zien we de lichtjes van de bewoonde wereld, voor ons kleurt de hemel langzaam aan van oranje en roze naar licht rood. Plotseling, het is dan half zes, verschijnt er een fel rood puntje aan

de hemel: de zon. Binnen een minuut of vijf komt de zon helemaal tevoorschijn en is de zonsopgang achter de rug. De ‘­ voorstelling’ valt me eerlijk gezegd wat tegen, me bekruipt een gevoel van ‘was dat het dan?’ Maar als de gids ons mee­ neemt naar een ander plekje op de Pana­ njakan om er van het uitzicht te genieten, denk ik er onmiddellijk heel anders over. Voor ons zien we een werkelijk spectacu­ lair landschap dat in de ochtendnevel steeds scherpere contouren aanneemt. We kijken uit op de Bromo die nog altijd actief is en waar uit de krater een grote witte rookpluim tevoorschijn komt, de uitgedoofde Batok vulkaan en een enor­ me zandvlakte. Zonder overdrijving durf ik te zeggen dat ik nog nooit in mijn leven zo’n schitterend landschap heb gezien. Ik blijf kijken en genieten (en foto’s maken), kan er niet genoeg van krijgen. Maar Dini heeft het koud en de gids maant ons om weer terug te gaan. Het lijkt wel alsof ik een mooie droom afsluit en terug in de werkelijkheid stap. Maar het was geen droom..   STEVEN TEN VEEN  

KOKEN MET DE CULINAIRE CORNUYTEN VOORGERECHT 400 gram zalmfilet op de huid 8 stuks AA asperges 1 sjalot half bosje basilicum paar eetlepels mayonaise halve citroen 1½ eetlepel azijn 2½ eetlepel olijfolie 4 mini pistolets boter peper en grof zeezout  

HOOFDGERECHT 12 AA asperges 12 plakken beenham, iets dikker dan normaal gesneden 4 eieren 500 gram bloemige aardappelen 1½ dl aspergebouillon half glas witte wijn 1 dl koksroom 100 gram boter ¼ bos bieslook peper en grof zeezout  

NAGERECHT 500 gram verse aardbeien ¾ liter vanilleroomijs 0,6 dl donkere balsamicoazijn 400 gram kristalsuiker ¼ bos mint  

Koud gemarineerde asperges met zalm tartaar en basilicummayonaise   Asperges schillen en van de schillen bouillon trekken met zeezout. Asperges in schuine stukken snijden en 3 minuten koken in de bouillon. Asperges laten afkoelen Zalm schoonmaken en in fijne blokjes snijden Aanmaken met peper, zout, citroensap en weinig mayonaise. Koud weg zetten. Dressing maken van de fijngehakte sjalot en olijfolie Asperges marineren in de dressing en over de borden verdelen. Zalmtartaar in vorm drukken en midden op het bord plaatsen. Druppels basilicummayonaise rondom. Serveren met pistolet en boter.   Wijnsuggestie: droge witte wijn, bijvoorbeeld een Pinot Blanc   Asperges op traditionele wijze met beenham, ei, aardappelen en bieslooksaus   Asperges behandelen zoals in het voorgerecht en 3 minuten koken in de schillen­ bouillon. Vuur uit. Aspergebouillon inkoken met wijn, later de koksroom er bij, en weer inkoken. Aardappelen schillen, wassen en in dikke parten snijden. Eieren 5 minuten koken, koud spelen en pellen. Bieslook wassen en in fijne buisjes snijden (niet hakken!). Aardappelen gaar koken, afgieten en droog stomen. Asperges opwarmen. Ham en eieren in de bouillon warm maken. Saus afmaken met klontje koude boter en op het laatst de bieslook. Proeven en verder op smaak brengen.   Wijnsuggestie: Pinot Blanc   Aardbeien met ingekookte balsamicoazijn en vanilleroomijs   Aardbeien wassen en laten uitlekken. Aardbeien ontkronen en heel laten. Balsamicoazijn inkoken met de suiker tot siroop. (Let op mengsel verband snel!). Af laten koelen Mint wassen en de blaadjes van de stelen plukken. IJ tijdig uit de diepvries halen. Aardbeien door de azijnsiroop halen en op de borden verdelen in een lijntje. Tussen het lijntje de bolletjes vanilleroomijs. Garneren met blaadjes mint.   Wijnsuggestie: een Muskaatwijn  

De receptuur is voor vier personen Paul Herbrink / Ronald van den Berg

13

WIJNCOLUMN

Onder de Loep: To blend or not to blend?   Vaak zie en hoor je in de wijnwereld te term “blend” vallen. Wat is dit nou pre­ cies? Welke wijnen worden er nu wel en welke juist niet “geblend”? Als men spreekt over een geblende wijn dan wordt een wijn bedoeld die gemaakt is van verschillende druivenrassen. Dit is in de wijnwereld heel gebruikelijk en wordt ook veel toegepast. Hierbij valt te denken aan Bordeaux wijnen maar ook bijvoorbeeld Valpolicella en Chateau­ neuf du Pape zijn altijd blends. Een aantal van deze blend wijnen zijn enorm be­ faamd en zijn als het ware een merknaam geworden die staat voor een bepaald type en karakter wijn. Hierin is de Bor­ deaux ongetwijfeld de bekendste. Deze (rode) wijn is altijd samengesteld uit meerdere druivenrassen waarvan de belangrijkste de Cabernet Sauvignon en Merlot zijn. Vaak worden deze aangevuld met een kleine hoeveelheid Malbec, Petit Verdot, Carmenère of Cabernet Franc. Het idee achter het blenden van wijn is dat het totaal “groter” is dan de som der delen, oftewel 1+1 = 3! Door het blenden ontstaat er vaak meer complexiteit, di­ mensie en diversiteit in een wijn.   Nog een voordeel voor een blend is dat de wijnmaker een grotere risico sprei­ ding heeft. De verschillende druivenras­ sen bloeien en rijpen niet gelijk en wor­ den ieder op zijn eigen moment geoogst. Hierdoor heeft het weer dus minder in­ vloed op de uiteindelijke wijn omdat er verschillende druivenrassen worden ge­ bruikt. Men kan dus ook het ene jaar meer Cabernet Sauvignon in de blend doen en 14

het andere jaar meer Merlot, afhankelijk van de omstandigheden.   Er zijn ook gebieden maar men de wijnen niet blend. Het bekendste gebied hier­ voor is toch wel de Bourgogne. In dit gebied worden de rode wijnen van de Pinot Noir gemaakt en de witte wijnen van de Chardonnay. Mogelijkheden tot het blenden is hier bij wet niet toege­ staan en daarom is men meer afhankelijk van de weersinvloeden. De variatie in kwaliteit in de Bourgogne is veel groter dan in de Bordeaux, mede door het ge­ brek aan mogelijkheden tot compensa­ tie met andere druivenrassen.   We zien nu alleen de blends uit de klas­ sieke (Europese) wijngebieden. Vinden we dan geen blends in de wijngebieden buiten Europa? Zeker wel. Vaak hebben de wijnmakers in het bovenste segment wel een topwijn, ook wel Icon geheten, beschikbaar. Deze wijn staat voor de beste wijn van het wijnhuis. Toeval of niet, maar meestal zijn dit soort wijnen blends van diverse druivenrassen. Vaak zijn dit kostbare wijnen in het hoge­ re prijssegment. Gelukkig zijn er heel soms uitzonderingen. Viña Errazuriz uit Chili maakt naast hun topwijn Don Maxi­ miano (bijna 60 euro per fles ) ook een Speciale editie de 1870 Red blend Max Reserva. Vergelijkbaar in stijl en voor slechts een kwart van de prijs een koopje. Dat is nog eens 1+1=3!   Remco van Looijengoed Directeur/vinoloog Schuttelaar Delicatessen en Wijnen

De moestuin van Maarten. In de beginjaren van De Groote Klok schreef ik, als mederedacteur, af en toe een stukje over de belevenissen in mijn volkstuin (die ik nu nog steeds heb). Dat hield natuurlijk na een paar bijdragen op (en wel) omdat er op den duur niet veel nieuws meer te melden was. Aan deze constatering werd ik herinnerd bij het volgen op de televisie van de serie "Maar­ tens moestuin""op de maandagavon­ den. Wat Maarten te melden heeft is na­ melijk ook niet echt veel. Wel vind ik het volgen van het programma buitenge­ woon leuk. Helaas is het ook wat saai en niet erg leerzaam. Leuk is de serie voor zover Maarten 't Hart eigen ontboeze­ mingen ventileert die beslist (onbe­ doeld ?) geestig zijn : "Het eten uit de moestuin moet vooral niet te lekker zijn, want daar word je maar dik van " en "mensenpoep is beste mest" en "urineren op de composthoop is prima". Maarten erkent ook dat zijn manier van eten (uit de eigen tuin overigens) onsmakelijk is. Het programma is ook saai : er gebeurt namelijk niet zo veel in Maartens tuin en het wil er ook niet goed groeien. Bijna alles wat hij kweekt wordt onder zijn ogen aangetast door luis of wants, terwijl een beetje tuinier daartegen, ook zonder gif, goed weet op te treden. Verder heeft hij veel meer grond tot zijn beschikking dan de gemiddelde tuinier. Waarschijn­ lijk daarom plant hij zijn jonge gewassen ook onnodig ver uit elkaar. Hij heeft ook te veel onkruid. Bijzonder leerzaam is de serie daarom niet. Niettemin vind ik het een leuk programma. Het is pure ont­ haasting en een verademing tussen het vele onbeduidende vermaak dat op de buis wordt geboden. Tot slot een tuin-advies van ondergete­ kende : Begiet uw tuin niet te veel met (kraan)water, maar wacht de voedzame regenbui af. Daardoor zal alles sneller en beter groeien (door het broeikasgas ?).   Gerrit van der Pijl  

Koken wat een ramp Vaak moest ik thuis aanhoren, dat ik als een ‘geëmancipeerde’ man verrekte weinig belangstelling toonde om ook eens te koken of tenminste een poging te doen om het te leren. Een uitsmijter bakken wilde me nog wel lukken maar dan had je het verder wel gehad. En dan doet zich een gelegenheid voor daar verandering in te brengen. De socië­ teitscommissie organiseerde een kook­ cursus in eigen sociëteitskeuken onder leiding van een heuse kok, en niet de minste, welnee leraar kok afdeling hore­ ca van het Deltion College. Op en top een gelauwerde praktijkman.   Prachtig toch! Tien kooklessen waar de deelnemers de geheimen van de kook­ kunst zouden leren. De cursisten dienden afwisselend de ingrediënten in te kopen, de tafelschikking te verzorgen en bij het menu passende wijnen te selecteren. Tot mijn pech waren er echter veel door­ gewinterde hobbykoks, die het grootste deel van de cursus vaak de vele voorbe­ reidingen deden. Maar ook bij het proces aan het fornuis vooraan stonden. Dat ik per ingeving eens wat aangebrande stokbroden als tafelversiering had ge­ bruikt vonden ze ook al niet zo geslaagd.   Let wel! Het was zeker niet louter pech voor de minder getalenteerde cursisten, wij hadden namelijk het voordeel dat bijvoorbeeld de tafelschikking weinig tijd vergde en wij dus mooi de tijd had­ den om de door Gerrie bediende bar te frequenteren. Al met al! We hebben veel plezier gehad, prima diners genoten, maar op wat theoretisch kennis na heb ik niet leren koken.   Maar dan! Onder druk gezet door mijn familie moest ik maar eens een maaltijd verzorgen. Ik had toch een kookcursus gevolgd! Mijn familie ging fijn winkelen, Bert

mocht alles zelf regelen voor het avond­ eten. Vol goede moed naar AH. Waar ik kocht: wortelen voor de hutspot, garna­ len voor een cocktail, vanille-ijs, grand marnier, kiwi’s plus voorgebakken brood. Bij de kiwi’s zag ik een vrouw de vruchten één voor één keuren. Dus ook ik zocht stevig aanvoelende vruchten uit. Helaas, ze moeten zacht en dus rijp zijn.   Tegen half twee begon de voorberei­ ding. Huilen bij het uien schillen, dik uur bezig met schillen van wortels en aard­ appelen. Gelukkig!! kwam de cocktailsaus uit een flesje met een schijfje citroen en de gar­ nalen erbij en het voorgerecht was snel klaar Nu!! Het voorgebakken brood de oven in. Wat bleek? Een van die broden was be­ schimmeld. Ondanks het late tijdstip toch naar AH getogen. Bij de klantenser­ vice deed het meisje nogal laconiek. Je pakt maar een nieuw brood, was haar boodschap. Gefrustreerd door alle bezigheden van het koken waar ik geen enkele aanleg voor bleek te hebben, reageerde ik woe­ dend. ‘Door jullie schuld ben ik een half uur kwijt en vergiftig ik bijna mijn familie. Ik pik het gewoon niet’. Collega werd erbij geroepen, wat ik dan wel wilde? Hoe het in mij opkwam weet ik niet, maar ik gaf te kennen een nieuw brood te willen en het geld terug van al mijn aankopen. En waarlijk mijn volledige aankoopbe­ drag kreeg ik uitbetaald plus een nieuw brood!   Waarom dan een ramp? Spijt van mijn woedeuitbarsting tegen de medewerker van AH. Een verpeste middag. Kilometers gemaakt om bij AH in Stadshagen een nieuw brood te halen. Terwijl achteraf gezien die voorgebak­ ken broden helemaal niet bij de door mij bedachte warme maaltijd van hutspot pasten...   Treb S  

BRIDGE Oplossing uit­ komstvraag Ik speelde Ru Vr voor, en op het moment, dat de blinde verscheen, was de blunder mij duidelijk. Zuid legde op tafel:   Sch H9 Ha H2 Ru A84 Kl Vr B 10 6 3 2   Ziet U het nu ook? En waarom. Zuid bood eerst de Kl en steunde daarna de Sch van partner. Noch Noord noch Zuid durfde Sans aan, Noord steunde (4) Klaver en Zuid prefe­ reerde toch Sch ipv direct Sch te steunen. (goedkoopste manche) Partner heeft niet veel, hooguit wat (klei­ ne?) Sch tegen. Maar hoe zit het met de Klaveren? Jawel, Partner had er 1, en Klaver Aas en Klaver 8 na geeft de 1e introever, Harten na en nog een Kl introever en het is 1 down. Partner had Sch Vr x x x en via een correct snit in Sch liep het contract nu binnen. Noord had Sch A B 10 x x x , Ha Vr B, Ru H x, en Kl H x x. Nu kon het contract alleen 1 down, als ik Sch Vr x had gehad. Overigens is 5 Klaver niet down te spelen.   Prettig zomerreces.   Wilfred Smit

15

Kaakchirurgie in Nederland Inleiding   Toen Ronald van den Berg en Cees Meijn­ tjes mij enkele maanden geleden vroe­ gen of ik iets over kaakchirurgie zou wil­ len schrijven in “ De Groote Klok” vroeg ik mij af of dat de lezers wel zou boeien. Na enig nadenken toch een poging.   Kaakchirurgie is een tandheelkundig specialisme. Het specialistenregister wordt beheerd door de Koninklijke Ne­ derlandse Maatschappij tot Bevordering der Tandheelkunde. Het specialisme kaakchirurgie bestaat in Nederland offi­ cieel pas sinds 1956 toen de Nederlandse Vereniging voor Mondheelkunde en Chirurgische Prothetiek werd opgericht. Een halve eeuw later is de naam via Ne­ derlandse Vereniging voor Mondziekten en Kaakchirurgie (1976) veranderd in Nederlandse Vereniging voor Mondziek­ ten, Kaak-en Aangezichtschirurgie (2006), hetgeen ook de ontwikkeling van het specialisme karakteriseert.  

Brief van Koningin Juliana waarin de Nederlandse Vereniging voor Mondheelkunde en Chirurgische Protthiek wordt erkend (23 november 1962).

Wat doet de kaakchirurg?   Het werkterrein van de kaakchirurg be­ vindt zich op het raakvlak van de tand­ heelkunde en de geneeskunde. De werk­ zaamheden zijn daarom altijd gelieerd aan een ziekenhuis; vaak werkt men in meerdere ziekenhuizen. Het dagelijks werk is het behandelen van ziekten en 16

afwijkingen in de mond en van de kaken en het aangezicht. De meeste mensen kennen de kaakchi­ rurg als degene die moeilijke verstands­ kiezen of wortels van afgebroken tanden en kiezen verwijdert en chirurgische wortelpuntbehandelingen uitvoert, maar dat is maar een klein onderdeel van het vak. De kaakchirurg behandelt letsels en afwijkingen van de beenderen van het aangezicht en de weke delen (huid en slijmvliezen) waardoor deze bedekt wor­ den. Daarnaast zijn er de goede en kwaadaardige gezwellen van de mond­ holte en het gezicht die behandeld wor­ den, maar ook is het herstel van de defec­ ten die het gevolg van die behandeling zijn het werkterrein van de kaakchirurg. Dit soort behandelingen vinden net als bijvoorbeeld de behandeling van aange­ boren afwijkingen van het skelet van het aangezicht (hazelip/schisis) plaats in ge­ specialiseerde centra, meestal in samen­ werking met andere specialisten. In geval van groeistoornissen van de beenderen van het aangezicht en de kaken brengt de kaakchirurg de kaken met een operatie in de juiste positie. Vaak heeft dan de orthodontist (“beugeltand­ arts”) de tanden en kiezen al eerder met een beugel in de juiste stand geplaatst.   Voorts worden patienten van wie door het slinken van de kaken het kunstgebit onvoldoende houvast heeft, verwezen naar de kaakchirurg. Door het plaatsen van implantaten (“kunstwortels”) of door andere ingrepen in de mond zorgt de kaakchirurg ervoor dat er weer houvast verkregen wordt. Maar er kunnen ook kronen en bruggen op geplaatst worden.   Maar ook kaakgewrichtsklachten, slaap­ problemen en snurken en de behande­ ling van afwijkingen van de speekselklie­ ren behoren tot het vak kaakchirurgie.   Opleiding Aanvankelijk was de zesjarige opleiding tandheelkunde voldoende om daarna in vier jaar te specialiseren tot kaakchirurg. Dat kon alleen in Academische zieken­ huizen van universiteiten waar ook tand­ heelkunde werd gedoceerd, nl. Utrecht, Groningen, Nijmegen en Amsterdam. De eerste twee jaar van de studie (propedeu­ se en kandidaatsexamen) liep volledig parallel aan de opleiding geneeskunde maar ook voor het doctoraal I en II wer­ den vakken als interne geneeskunde,

KNO, dermatologie, psychiatrie en pa­ thologie getentamineerd.   Toen de tandartsstudie ingekort werd tot vijf jaar en alle geneeskundige vakken eruit verdwenen vroeg een aantal kaak­ chirurgen zich af of die basis nog wel voldoende was. Al eerder waren conflic­ ten met o.a. plastisch chirurgen voor een aantal kaakchirurgen in de zeventiger jaren aanleiding om alsnog ook genees­ kunde te gaan studeren.Na soms heftige discussies tussen voor- en tegenstanders van een verplicht geneeskundig diploma wordt in 1982 door de beroepsgroep besloten dat het tentamen interne ge­ neeskunde op doctoraal niveau noodza­ kelijk was om als kaakchirurg geregi­ streerd te kunnen worden. Mede als ge­ volg van soortgelijke discussies in inter­ nationaal verband en de openstelling van de grenzen binnen Europa wordt tenslotte in 1988 besloten de dubbele vooropleiding verplicht te stellen per 1-1-2000. De implementatie heeft nogal wat voe­ ten in de aarde gehad omdat het Minis­ terie van Volksgezondheid geen toe­ stemming wilde geven vanwege een ongewenste stapeling van initiele voor­ opleidingen. Uiteindelijk ging het minis­ terie akkoord met de restrictie dat het de vrijheid behield om erop terug te komen als de veranderingen in de wet Hoger Onderwijs dat opportuun maakten. Toen werd er dus al op gezinspeeld om het volgen van een tweede academische studie onmogelijk te maken. Dat heeft ertoe geleid dat men nu voor de tweede studie meer dan € 15.000 collegegeld per jaar betaalt.   Voor de Nederlandse kaakchirurgie bete­ kende dat de doorbraak uit het isolement te komen waarin het dreigde te geraken binnen Europa. Deze ontwikkeling heeft ertoe geleid dat niet alleen kandidaten die tandheelkunde en daarna genees­ kunde hadden gestudeerd werden toe­ gelaten tot de specialistenopleiding maar ook het omgekeerde. Momenteel heeft ongeveer 60% van de kaakchirur­ gen eerst tandheelkunde gestudeerd en 40% is met geneeskunde gestart. De to­ tale opleidingsduur is al met al bijna 15 jaar. Daarom heeft men in Nijmegen een zeer intensieve tandartsopleiding voor artsen (TOVA) van 3 jaar ontwikkeld. In Groningen krijgen tandartsen die kaak­ chirurg willen worden de mogelijkheid om tijdens hun opleiding het basisartsdi­ ploma te halen. Dat scheelt ca 2 jaar.

  Tegenwoordig vindt de specialisatie plaats in een aantal universitaire zieken­ huizen met een verplichte stage van één jaar in een grote perifere kaakchirurgi­ sche kliniek met een B-opleiding zoals in Zwolle in Isala. In 2013 waren er ca 250 kaakchirurgen werkzaam in Nederland. Ongeveer 50 zijn er in opleiding, zodat er 11-13 per jaar op de markt komen, hetgeen overeen komt met de uitstroom. Er is derhalve na vele jaren van tekort nu een evenwicht bereikt.   Geschiedenis   Afgezien van enkele meldingen van de behandeling van kaakfracturen in de oudheid begint de geschiedens van de kaakchirurgie pas in de late middeleeu­ wen. Tot en met de 18e eeuw wordt er geen geweldige vooruitgang geboekt. Vergeleken met andere chirurgische disciplines komt de ontwikkeling pas laat op gang,waarschijnlijk omdat aanvanke­ lijk uitsluitend algemeen chirurgen zich bezig hielden met de behandeling van fracturen, ontstekingen en gezwellen van de mond en kaken. De specifieke vaardigheden en tandheelkundige ken­ nis die nodig zijn in dit complexe gebied ontbraken. Dit verandert pas als de tand­ heelkunde zich in de 19e eeuw als een zelfstandig vakgebied gaat ontwikkelen. De grondlegger is James Garretson, een Amerikaanse chirurg die tevens een tandartsdiploma had. In 1873 publiceert hij het eerste naslagwerk voor de kaak­ chirurgie. In Europa komt de ontwikke­ ling van het vak pas 25 jaar later op gang, vooral in Duitsland. In de 20e eeuw maakt de kaakchirurgie een enorme progressie door net als andere disciplines. Dit wordt veroorzaakt door het besef om aseptisch te werken, goede verdoving, röntgenfo­ to’s, penicilline enz. Ook de behandeling van verwondingen van het aangezicht in de beide wereldoorlogen heeft een “po­ sitieve” impuls gegeven.   In Nederland begint de geschiedenis van de kaakchirurgie in 1918 met de benoe­ ming van de KNO-arts dr.H. de Groot, officier van gezondheid in het militair hospitaal, tot lector in de Mondheelkun­ dige Diagnostiek en Kaakchirurgie te Utrecht. De enige opleiding in Nederland tot tandmeester was daar ingebed in de Medische Faculteit. Als hij plotseling overlijdt in 1931 besluit de faculteit dat zijn opvolger ook een medicus moet zijn die door de andere lectoren, die tand­

Interieur van de onderzoekkamer van professor Tjebbes in de kliniek van Kaakchirurgie te Utrecht. De foto dateert uit de vijftiger jaren.

Interieur kliniek kaakchirurgie te Groningen

heelkundige vakken doceren, op dat terrein bijgeschoold zal worden. In 1932 wordt zijn opvolger J.W.A.Tjebbes be­ noemd tot lector in de Mondheelkunde. Hij heeft zijn chirurgische opleiding afge­ broken en heeft zich inmiddels be­ kwaamd in de tandheelkundige chirur­ gie in klinieken in Wenen en Parijs. Hij begint in 1940 een kliniek voor kaakchi­ rurgie te Utrecht,die al spoedig een grote reputatie heeft. Uit het hele land worden patienten verwezen met een hazelip, maar ook patienten met tumoren en andere afwijkingen. In 1947 werd hij als eerste tot hoogleraar in de mondchirur­

gie benoemd.   Begin 1939 lag er een wetsontwerp klaar dat ingrijpende gevolgen zou hebben voor het tandheelkundig onderwijs. Bij de bespreking in de tweede kamer zijn er echter zoveel tegenstanders dat de be­ handeling van de wet verdaagd wordt.In de bezettingstijd wordt door een aantal tandartsen een nieuw onderwijsplan opgesteld. De voorzitter van de groep is M. Hut, die tandarts is in Groningen en parttime staflid is van de afdeling chirur­ gie van het Academisch Ziekenhuis. Door het voorbereidende werk van deze groep

17

kon al 6 maanden na de bevrijding door de minister van onderwijs een commissie worden benoemd. Hun rapport was in april 1946 gereed en leidde tot de nieuwe wet van augustus 1947. De tandheelkun­ dige studie wordt verlengd van 4 naar 6 jaar en krijgt een academische status. De tandmeester wordt tandarts en docto­ randus met het ius promovendi. Hut is een dominante persoonlijkheid die een doorslaggevende rol speelt bij het tot stand komen van de wet. Als volgens deze nieuwe wet in 1948 naast Utrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen een tweede opleiding tandheelkunde start, wordt Hut hoogleraar in de Mondheel­ kunde en de Chirurgische Prothetiek. Hij begint jonge tandartsen met het nieuwe diploma op te leiden in de mondheelkun­ de. Dit diploma geeft de bevoegdheid tot uitoefening van de tandheelkunde in de volle omvang en laat ruimte voor chirur­ gische ingrepen in en rond de mond en van de kaken en opent dus de deur voor specialisatie. Het specialisme Mondheel­ kunde en Chirurgische Prothetiek wordt in 1956 erkend. De geschetste ontwikke­ ling komt in grote lijnen overeen met die van de Amerikaanse, Britse en Scandina­ vische verenigingen.   De Nederlandse kaakchirurgie heeft dus vanaf het begin twee stromingen gekend namelijk de Utrechtse en de Groningse school. Binnen de vereniging heeft dat echter nooit tot conflicten geleid; inte­ gendeel er werd goed samengewerkt tussen collega’s met een verschillende achtergrond. De Groningse school had, zeker in het begin,de overhand mede omdat discipelen van Hut posities gin­ gen bekleden in de nieuwe opleidings­ centra als hoogleraar in Nijmegen, Am­ sterdam VU en Groningen, nadat hij zelf aan de UvA in Amsterdam was benoemd.   Kaakchirurgie in Zwolle Ze zijn met zijn zevenen sinds ik afgelo­ pen oktober met pensioen ben gegaan. Zes meer dan in 1968 toen de Zwolse ziekenhuizen Rutger van der Veld als eerste kaakchirurg mochten begroeten. Hoewel het Sophia ziekenhuis en het ziekenhuis De Weezenlanden destijds nog volledig gescheiden opereerden werkten Van der Veld en zijn later aange­ treden collega’s zoals Hans Koppendraai­ er en ik zowel klinisch en poliklinisch in beide instellingen. Echte voorlopers waren de kaakchirurgen want pas in 1998 fuseerden de medische staven en de ziekenhuisorganisaties. Zo ontstond Isala, één van de grootste niet-academi­ 18

Maatschap 1988. V.l.n.r. Lex van Gool, Jan Rittersma, Hans Koppendraaier, Rutger van der Veld en Gert­ jan van Beek.

sche ziekenhuizen van Nederland.   De opleiding van (para)medici is een van de speerpunten van Isala. Evenals bijna alle andere specialismen dragen de kaakchirurgen daar hun steentje aan bij. De maatschap kaakchirurgen begeleidt vanaf 1992 jaarlijks ruim 20 enthousiaste co-assistenten tandheelkunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Sinds 1998 volgen arts-assistenten van het Universi­ tair Medisch Centrum Groningen en het Academisch Centrum Amsterdam een gedeelte van hun opleiding tot kaakchi­ rurg in Zwolle. Sinds 2006 werken de Zwolse kaakchirurgen ook poliklinisch in Hoogeveen.   De zeven kaakchirurgen hebben een gemiddelde leeftijd van net boven de 40 en vormen een enthousiaste en betrok­ ken maatschap. Ze zijn allen bestuurlijk aktief in het ziekenhuis, in de regio en landelijk. Eén van hen is deeltijd- hoogle­ raar in het AMC. Dat het aantal kaakchi­ rurgen in Zwolle in de afgelopen 45 jaar fors toenam heeft te maken met de toe­ name van het aantal patienten. Vorig jaar bezochten ruim 12000 patienten de po­ likliniek in Zwolle en 2500 in Hoogeveen en werden er ca 800 opgenomen. Eind jaren zestig zag Van der Veld iets meer dan 500 patienten per jaar.   De maatschap hecht veel waarde aan samenwerking, vooral met de min of meer “aanpalende” specialismen KNO, oogheelkunde, plastische chirurgie, neu­ rochirurgie en bijzondere tandheelkun­ de. Er wordt geparticipeerd in tal van multidisciplinaire teams zoals o.a. het schisis-, en slaapapneuteam. De Zwolse

kaakchirurgen blijven zich voortdurend ontwikkelen en profileren zich in weten­ schappelijk onderzoek en publicaties.   Zwolle, mei 2014, Lex van Gool.   Bronnen: Merkx en Groen: Mond en kaakchirurgie in Nederland.40 jaar Nederlandse vereniging voor mondziekten en kaakchirurgie,1996. Stoelinga eindredactie: Vijftig jaar aan de kaak gesteld.Het aangezicht van de Neder­ landse kaakchirurgie opgetekend uit de mond van de leden, 2006. Websites en jaarverslagen Nederlandse Vereniging voor Mond-, Kaak en aange­ zichtschirurgie (NVMKA) en Maatschap kaakchirurgen Isala Zwolle

ZET u uw huis te koop of gaat u het verkopen

Zo snel en goed mogelijk uw huis verkopen. Dat vraagt om een Garantiemakelaar. Een Garantiemakelaar gaat namelijk een stap verder. Niet alleen zorgt hij ervoor dat uw woning zo goed mogelijk gepresenteerd wordt. Dankzij zijn ervaring in de lokale markt is hij specialist en kan hij u voorzien van advies op maat. Zo wordt uw woning voor een reële prijs in de markt gezet en zet hij de juiste middelen en kanalen in om uw potentiële kopers te bereiken. Uiteraard houdt hij u op de hoogte van de laatste ontwikkeling en is hij altijd voor u bereikbaar. Ook uw huis verkopen? Kijk voor meer informatie op www.degraafvanvilsteren.nl of bel ons op 038-4227229.

Van een Garantiemakelaar mag u meer verwachten.

GM02 degraafvanvilsteren adv huis te koop 135x185 def v1.indd 1

21-05-13 11:58

Portret (80x120 cm.) getekend door Dioni ten Busschen met een pen van PenPoint

19

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar retour: Koestraat 8 , 8011 NK ZWOLLE

20