DE GROOTE KLOK. Periodiek van De Groote Societeit opgericht Inhoud. Jaargang 2015, januari, nummer Column van de President-directeur

DE GROOTE KLOK Periodiek van De Groote Societeit opgericht 1802

Inhoud

Jaargang 2015, januari, nummer 1

3.  

Column van de President-directeur

5.  

Bridge, bridge, .....

7.  

De Utrechtse Neude, een plein van kloosters en kerken (slot)

9.  

Kerst-wilddiner 2014

11.  

Van Gogh tot Cremer tot Nieuwjaarsborrel

13.  

Koken met de Culinaire Cornuyten

16.  

Overbuurman Odeon 175 jaar

Colofon De Groote Klok is een uitgave van de Groote Sociëteit, Koestraat 8, 8011 NK Zwolle. Tel. 038-4216467 Bankrekeningnummer  sociëteit  NL25RABO 0170752100. De Groote Klok verschijnt 10 maal per jaar in een oplage van 350 exemplaren.    Directie   President-directeur   drs. G.G. Callenbach   Wipstrikpark 31, 8025 CB Zwolle, tel. 038-4541559 Directeur-secretaris   drs. R.V. van den Berg   Grote Beukelaer 1, 8141 BM Heino, tel. 0572-391694 Directeur-thesaurier   R. L.C. Conradi RA   Potmarge 21, 8032 LC Zwolle, tel. 038-4538718 Directeur-exploitatie   A. Rigter   Zwette 6, 8032 XM Zwolle, tel. 038-4533377 Directeur-verenigingszaken  drs. A. van den Berg   Van 's-Gravesandelaan 2, 8024 DP Zwolle, tel. 038-453 85 92    e-mail adres: [email protected] / website: www.degrootesocieteit.nl   Kasteleins Mw. Godelieve Overbeeke Bloemstraat 6, 8012 VN Zwolle, tel. 06 11401490 Mw. Hetty Kruiswijk-Schukking De Hoeve 41, 8112 BC Nieuw Heeten Mw. Marit van Raalte-Lageveen Trompstraat 65, 8023 FN Zwolle Dhr. Abel Buurma Wolweversstraat 13, 8091 KN Wezep   Redactie Steven ten Veen (hoofdredacteur) Ronald van den Berg (productie) Louis van Daalen Jan Kam Cees Meijntjes Postadres: Koestraat 8, 8011 NK Zwolle / e-mail adres: [email protected] Tekstbijdragen (bij voorkeur gedigitaliseerd) aanleveren door te mailen of te sturen naar bovenstaand adres. De redactie beslist over de inhoud van de Groote Klok en kan wijzigingen in teksten aanbrengen of bijdragen niet plaatsen. Foto’s moeten digitaal worden aangeleverd in hoge resolutie (niet verkleinen!) en graag voorzien van bijschrift. Voor advertenties kan contact worden opgenomen met de directeur-secretaris. Uiterste inleverdatum kopij volgend nummer: 25 januari 2015. 2

Column van de President-directeur  

  DRIE MAAL IS SCHEEPSRECHT   Zowel in de ALV van november 2014 als in de laatste column van 2014 in de Groote Klok ging ik uit van de stelling dat de resultaten uit het verleden geen ga­ rantie zijn voor de toekomst.   Dat wordt ook het motto van de directie voor 2015: resultaten uit ons verleden zijn geen garantie voor onze toekomst   Onze Groote Sociëteit heeft een schitte­ rend verleden, van 212 jaar. Met elkaar zullen we ervan overtuigd zijn dat zij een schitterende toekomst kan hebben. En zal hebben, als het aan ons allen hier ligt.   Maar dat betekent dat we niet “pas op de plaats” moeten maken. Want: met twee benen op de grond kom je nooit een stap verder. En een sur-place is niet veel meer dan een evenwichtsoefening waarbij uiteindelijk maar twee mogelijkheden zijn: je valt om of je gaat verder, maar dan wel nadat je alle energie hebt moeten geven aan je kunstje, zonder enig verder resultaat. Kortom: we maken gebruik van het mo­ mentum en van onze beweging om ver­ der te komen.   In de ALV en mijn laatste column van 2014 gebruikte ik het begrip OSM. Ik vroeg aan u, leden: “Wie bedenkt een term waarmee we hetzelfde bedoelen? Voor sommige OSM werkt dit woord afstotend, terwijl we ook die OSM als lid zouden willen aantrekken! “

Wat mij zelf betreft: ik voel dit begrip als excluderend, anderen uit sluitend. Terwijl ‘excluderend’ dus voor mij een negatieve klank heeft, heeft ‘exclusief’ dat niet. Natuurlijk, ook hierin schuilt een gevaar van elitarisme. En ik weet het: in meerdere betekenissen van exclusief zit een negatieve betekenis: zoals ‘afge­ scheiden’, ‘eenzijdig’ of ‘enkel en alleen’. Ik zie vooral de positieve waarden ervan, zoals ‘bijzonder’ of ‘waardig’. Als Socië­ teit mogen we, zo uitgelegd, exclusief zijn.   Terug naar mijn vraag van november en december over OSM. Een onzer heeft mij verder heeft gehol­ pen: hij stelde voor als een onbelast woordenpaar: ‘gelijk gestemden”. De af­ korting ervan zal ik overigens maar niet gebruiken. Gelijk gestemden: dat is niet eentonig of eenstemmig, maar op hetzelfde (af)ge­ stemd. Gelijk gestemd kunnen we meer­ stemmig zijn, harmonieus, gericht op overeenstemming. Met deze manier van doen stem je je af op anderen. Dan wordt het als in een symfonieorkest: alle musici zijn gelijk gestemd. Wij kun­ nen dan met elkaar instemmen zonder onze eigen stem op te geven. Hopelijk is dit een woordenpaar dat ook bij u, leden van onze Groote Sociëteit, resoneert.   Overigens ben ik ook anderszins door een onzer geholpen. In december 2014 schreef ik over core-business, maar spel­ de ik dat als corps-business. Een prachtig voorbeeld hoe ik, denkend vanuit ‘OSM’, verkokerd ben gaan denken en dus ook schrijven.   Nu terug naar “Resultaten van het verle­ den ...”. Als directie stellen we ons voor dat we de eerste paar maanden met velen van ons een brainstormend gesprek hebben. De twee voorzitters van de Ledencommissie en Sociëteitscommissie, Jur Zandbergen en John van Boven, zijn bereid daarin het voortouw te nemen. Met groepjes van verschillende achtergrond hopen we ideeën op te doen waarmee we onze toekomst als vereniging kunnen verster­ ken. Uiteindelijk zal de opbrengst van die brainstormsessies in een nieuwe beleids­ visie worden ingebracht, die de directie in de ALV van april 2015 aan de leden wil

voorhouden. Die beleidsvisie is dan het resultaat van het horen van de verschil­ lende stemmen. Leidraad bij de brainstorm is de beteke­ nis van het motto van de directie voor 2015: wat in het verleden goed was, is dat niet per definitie voor onze toekomst.   Een schitterende toekomst ligt voor ons. Al zijn de resultaten van ons verleden geen garantie voor onze toekomst, de resultaten uit ons verleden zijn wel een belangrijke en rijke bron en voedingsbo­ dem daarvoor.   Daarom bracht ik tijdens de Nieuwjaars­ borrel een toast uit op onze vereniging in het Nieuwe Jaar.   Gégé Callenbach, President-directeur     

LEDENCOMMISSIE Jur Zandbergen (voorzitter);  038 - 453 62 36, [email protected] Otto Cazemier; 038 - 453 24 63; [email protected] Maarten Storm; 038 - 454 29 73; [email protected] Ruurd Tjallema; 038 - 460 30 13; [email protected]  

SOCIËTEITSCOMMISSIE John van Boven; voorzitter/secretaris; 038-465 32 89; [email protected] Hans Harms; lid; 06-23333175; [email protected] Bert Klaver; lid; 0529- 431823; [email protected]   

3

PROGRAMMA  

Bijzondere activiteiten   maandag maandag vrijdag maandag maandag vrijdag vrijdag vrijdag zaterdag maandag zondag vrijdag zondag vrijdag vrijdag maandag vrijdag vrijdag

  12-jan 26-jan 30-jan 9-feb 23-feb 27-feb 27-feb 27-feb 7-mrt 9-mrt 15-mrt 27-mrt 19-apr 24-apr 24-apr 27-apr 29-mei 26-jun

  10.00 10.00 19.30 10.00 10.00 15.00  18.00 19.30 18.00 10.00 10.30 19.30 10.30 18.00 19.30 17.30 19.30 18.00

  Muziekcursus Muziekcursus Laatste vrijdag maaltijd Muziekcursus Muziekcursus Bezoek Wehkamp Inauguratie nieuwe leden Laatste vrijdag maaltijd Heerendiner Muziekcursus Koffieconcert Laatste vrijdag maaltijd Koffieconcert Algemene Ledenvergadering Laatste vrijdag maaltijd Koningsborrel Laatste vrijdag maaltijd Haringparty

Coördinatie Bert Klaver Bert Klaver Directie Bert Klaver Bert Klaver John van Boven Ledencommissie Directie Bert Klaver/Hans Harms Bert Klaver Bert Klaver Directie Bert Klaver Directie Directie Directie Directie Soc.commissie

  l-p-j l-p-j l-j l-p-j l-p-j l-j l l-j l-i-j l-p-j l-p-j l-j l-p-j l  l-j l-p l-j l-j

elke  20-jan 3+17-feb 13+27-jan 10+24-feb 15-jan 19-feb 21-jan 18-feb 12-jan 2-feb

18.30 19.30   19.30   19.30   13.15   17.30 17.30

Biljarten Gemengd bridge   Wisselbridge   Heerenbridge   Damesbridge   Koken en Braden Culinaire Cornuyten

Wim Bleeker Theo Kuitert   Aad Rigter   Wilfred Smit   Gerrie Knigge   Bert Boonk Bert Boonk

                     

Seniorenborrel Vrij bridge,biljarten, schaken  Vrijdagborrel

     

     

Clubs maandag dinsdag   dinsdag   donderdag   woensdag   maandag maandag

Overige activiteiten maandag vrijdag vrijdag

elke elke elke

16.00 14.00 17.30

Let op !!   opgave òf : [email protected]; òf op inschrijflijst publicatiebord òf bij coördinator l- lid; p- partner c.q. introducee; j/n opgav ja/neen   l-lid; p -partner of introducee; j/n opgave ja / neen   De agenda staat ook op onze website www.degrootesocieteit.nl

4

Bridge De UITKOMST van de MIXED   In de maanden met de R erin – een be­ kend begrip voor U verondersteld – is de leiding van de zgn mixedbridge op de 1e en 3e Dinsdag van de maand in handen van Theo Kuitert (en laat ik meteen ver­ klappen, dat zijn echtgenote een flinke hulp in die huishouding daarvan speelt, zeggen ze ) Behalve een eindklassering in april is er ook een kwartaal resultaat. Op de traditionele ‘’kerstdrive’’ recent op 16 december j.l. gespeeld, bleek tot mijn verwondering daar nog een 3e prijs aan ons paar ten deel te vallen. Bij afwezigheid van de nrs 1 en 2 mocht ik er zelfs even het woord voeren en greep die kans aan om te verklaren, dat ik van het systeem niets begreep. Theo verzond daarna een rondmail, waarin hij tipjes van die sluier lichtte.   Wij spelen in een rode en een groene groep van ‘’blindgangers’’ met een soort ‘’gele’’ tussengroep van promovendi en degradanten per avond, die van A naar B reizen en omgekeerd, afhankelijk van de uitslag, zo U weet. Het doet mij sterk denken aan een stop­ licht om de stromingen te ordenen. Verrassend waren de methoden om af­ wezigheid te honoreren. Dat kan ook. Het toeval wilde nl, dat ik een keer ‘’­ vreemd’’ ging met de betere helft van onze President/Directeur –dat ging leuken dat resultaat telde wel mee voor beide ‘’echte’’ paren, en ook voor Gege leuk meegenomen. Graag gedaan. Dat percentage bleek van beslissende invloed op die onverwachte 3e prijs Verder is er nog een gemiddeld % en een 50% van toepassing maar het zou te ver voeren om dat allemaal te doorgronden/ analyseren en dus houden zo. In deze tussenstand bleek de 1e prijs in A (rood) met straatllengte te zijn gewon­ nen door de debutantencombinatie Mevrouw Moons / Heer Thoenes en daar viel helemaal niets op af te dingen. Maar er komt nog een 2e helft.   Waarom al deze toelichting? Welnu om meerdere redenen, en o.a. : Het is voor de mixed een flinke portie werk, die Ingrid en Theo verzetten en ik kan dat nauwelijks genoeg benadrukken. En de originele prijsjes zeker !!.

De Ware Bridger Dit keer leuke mezenvogelvoederhuisjes voor pinda/vet voor de winter, komt daar weer eens wat van? Op aanvraag bij constructeur Theo ! ! Chocolade gaat er altijd grif in, is wel gebleken, er was zelfs een tekort. En zo zien wij het Nieuwe Jaar 2015 weer met goede moed tegemoet. Wel nog een klein spelletje van die recen­ te happening. We­    st SchVr B 10 8 7 6 2  Ha Vr B 10   Ru  6   Kl 8 2  

Oo­3 st Sch  Ha H 6 Ru B 6 2 Kl Vr B 7 6 5 4 3

    Oost Gever; Niemand Kw.   Oost opende met 3 Kl, pas, en wat doet U dan ? Ik bood WEL 3 Schoppen met die snert­ kaart, dat bleek een effectief bod. De manche van 4 Harten, zelfs 5 Ruiten, veel lastiger te bieden ondanks al die Azen en Heren, en zelfs gedoubleerd een prima redding (-300)   Wilfred Smit

De Redactie wenst de lezers van De Groote Klok alle goeds voor 2015

Het spel, dat ik U in dit nieuwe jaar als eerste voorleg, is o.a. jaren geleden ge­ speeld als 1 van de 4, die ik soms selec­ teerde voor de Heerenbridge.. Het was de laatste avond en Olland/Smit waren in zware strijd om de 1e plaats met de combinatie van Heusden/Voorhuis. Die waren Oost / West en Zuid opende met 1 Sch, pas, 2 Sch, 3 Harten, passen. (een van de 6 koppels bood wel de 4e Harten). De verdeling West en Oost geef ik U hierbij:   Sch Vr 5   A43 Ha Vr 9 7 6   A B 10 8 5 4 Ru A 10   HB3 Kl 9 5 4 3 2   10 8   Mijn uitkomst vanuit Zuid was Sch Boer, + Vrouw, Heer en Aas. Die echte bridger – U leest meer over hem in de volgende editie – had geen moeite nu de beste speelwijze te vinden: In slag 2 sneed hij – met succes - naar Ru 10 !! Het was hem duidelijk uit de uitkomst, dat Zuid geen Kl Aas en Heer had. Hoog­ uit Kl A Vr. En waar kwam de opening van 1 Sch dan vandaan ? Natuurlijk had het een blufbod kunnen zijn, maar dat was niet fair geweest, als je zelf de verdeling hebt gemaakt en kent. Na Ru Aas en GEEN snit in Harten maar het Aas, ging op Ru Heer de Sch 5 weg en zo kwam de kostbare overslag binnen! Er werd verder 1x wel 4 Ha geboden (1 down) en 3x 3 Harten contract. Complete top dus. En zij wonnen verdiend. Deze pur sang speler zullen wij verder op de vrijdagmiddag zeker missen.   Wilfred Smit   5

BURGERLIJKE STAND

Muziekcursus Tsjaikovski De belangstelling voor de muziek­ cursus door Dr. Marcel Zwitser in De Groote Zaal over werk en leven van Tsjaikovski is erg groot. Met 35 deelnemers is de cursus dan ook volgeboekt. Alle deelnemers krij­ gen binnenkort per mail of papie­ renpost een bevestiging met even­ tuele nadere informatie over de cursus toegezonden. Er is nu een wachtlijst. Stelt u prijs op plaatsing dan kan dat natuur­ lijk. Per mail naar [email protected] , maar ook telefonisch door mij te bellen; 0529 431823. Cursusdata: 12.01 / 26.01 / 09.02 / 23.02 en 09.03.2015 inloop vanaf 09.30 uuur, einde cursus: 12.00 uur. Bert Klaver, Sociëteitscommissie

Bezoek Wehkamp Vrijdagmiddag 27 februari is, voor­ afgaand aan de vrijdagborrel en de laatste-vrijdag-van-de-maand maal­ tijd een bezoek gepland aan het distributiecentrum van Wehkamp Het is het grootste centrum ter wereld en zo goed als gereed. De foto geeft een beeld van de grootte van het centrum. De Heeren kunnen zich opgeven via de gebruikelijke kanalen. De deelnemers krijgen een week voor het bezoek een mail met ver­ dere informatie. 6

Heerendiner Noteer al vast in uw agenda: 7 maart, 18.00 uur Heerendiner 2015.

Vacatures in redactie Groote Klok

• Nieuwe leden De heer mr. ing. J.C. van Dijk    • Voordrachten De heer Ir. P.  Hiemstra (Peter)(04.10.1949), Kloosterbrink 24, 8034 PV Zwolle. De heer Hiemstra is consultant. Voorgedragen door de heren Callenbach en Tjabbes.   De heer A. Ch. J. Haseth Möller (Philip) (08.06.1950), Ruitenborhweg 2, 7722 PA Dalfsen. De heer Haseth Möller is direc­ teur van vennootschappen. Voorgedragen door de heren Harms en Van Ittersum.   De heer R.G. van der Lei (Rinze) (10.11.1949), Oleanderlaan 10, 8024 XC Zwolle. De heer Van der Lei was muzik­ docent aan de lerarenopleiding van Ho­ geschool Windesheim. Voorgedragen door de heren Meintjes en R. Weenink.   De heer Dr. J.J. de Jong (Jan)(29.09.1956), Koningin Wilhelminastraat 29, 8019 AJ. Zwolle. De heer de Jong is ambtenaar/ historicus/archeoloog. Voorgedragen door de heren Cremer en Van der Zwaag.   • Opzeggingen De heer drs. M. Gillen De heer ing. B. Strikwerda   • Overleden De heer H.J.M. van Heusden (11.01.1935 - 22.12.2014) De heer drs. J.P. Minderhoud (04.04.1922 - 23.12.2014)

De redactie van de Groote Klok valt uit­ een. Jan Kam heeft ons verlaten, omdat hij het lidmaatschap van de Groote So­ ciëteit heeft beëindigd. Louis van Daalen heeft zijn vertrek naar Amsterdam aan­ gekondigd. Wanneer hij naar de hoofd­ stad gaat verhuizen, is overigens nog niet bekend. Tenslotte besloot Steven ten Veen om in de zomer van het volgend jaar te stoppen als hoofdredacteur van de Groote Klok. Na veertien jaar die func­ tie te hebben bekleed, acht hij de tijd rijp om het stokje aan een ander over te dragen.   Het betekent dat er op dit moment al een vacature in de redactie bestaat en dat er op termijn nog twee bij gaan komen.   We willen graag, ook om de continuïteit van de Groote Klok te waarborgen, snel in deze vacatures voorzien. Daarom no­ digen we iedereen die belangstelling voor dit redactionele werk uit om zich bij een van de leden van de redactie te mel­ Met ingang van het januarinummer ver­ den. schijnt de voorpagina van De Groote Klok   in de huiskleur van het sociëteitslogo. Ook is de foto van de voorpagina 'los gemaakt' zodat elke maand een andere foto kan worden geplaatst. De foto van het januarinummer is ge­ maakt in de vroege ochtend van 2 maart 2006.                                             De Redactie

Andere kleur

De Utrechtse Neude, een plein tussen Kloosters en Kerken (slot) Een belangrijke, eigenlijk een nationale gebeurtenis, vond op de Neude plaats op 31 juli 1618 : het afdanken van de waard­ gelders door prins Maurits, in de functie van kapitein-generaal van het Staatse leger. Waardgelders waren huursoldaten die werden aangesteld door de burgerlij­ ke overheden om de stad tegen onlusten of aanvallen te beschermen. Zo waren er o.a. in Amsterdam relletjes tegen Remon­ strantse bijeenkomsten en de desbetref­ fende predikanten. Ik ga voorbij aan de trieste periode van heksen verbrandingen, op diezelfde Neude, begin 16e eeuw. In januari 1795 trokken franse troepen de over hard bevroren rivieren ons land binnen en verschenen op 17 januari voor de poorten van Utrecht, waar de bevel­ hebber van het franse leger, Generaal Pichegru, met veel eerbetoon werd ont­ vangen. De republiek van de Verenigde Nederlanden werd de Bataafse Repu­ bliek. Op 15 Juni 1795 vierde Utrecht de verkregen vrijheid. De Utrechtse Neude was het centrum van feestelijkheden naar aanleiding van het vredesverdrag met de Franse Republiek. Op het plein, omgedoopt tot Vrijheidsplein, stond een grote, met vlaggen versierde “Vrijheids­ boom” waaromheen, als een soort ver­ broedering, Utrechtse burgers met Fran­ se militairen dansten . Er waren optoch­ ten, veel kinderen met sjerpen en bloe­ menkransen getooid. Uit volle borst werd door iedereen de Marseillaise (Al­ lons enfants de la Patrie , Le jour de gloi­ re est arrivé ) gezongen. Op 12 Oktober 1786 vond op de Neude de eeds afleg­ ging op het nieuw Stedelijk Reglement plaats in een daartoe opgerichte tempel, bovenop versierd met de gestalte van Fama (Roem) en vrijheidshoeden op de hoekzuilen.(afb. 5) Ook tijdens het bewind van Lodewijk Napoleon was de Neude vaak het cen­ trum van feestelijk vertoon. In october 1811 bezocht keizer Napoleon Bonapar­ te, drie dagen lang, de Domstad en hij zal ongetwijfeld ook op het Vrijheids plein geweest zijn, gezien het feit dat er op de Neude een grote triomfboog was verre­ zen, lijkend op de Arc de Triomphe (afb. 6 ). Die triomf zou niet zo lang meer duren want korte tijd later werden de Fransen

12 oktober 1786, eedsaflegging op de Neude

Oktober 1811 triomfboog op de Neude

verjaagd door buitenlandse troepen, waaronder Kozakken, die hun tenten opsloegen op de Neude. We nemen af­ scheid van de Neude, (afb. 7) en lopen door een smal zijstraatje met de curieuze naam Kintgenshaven. Tijdens de Elisabe­ thvloed, zo zegt de legende, dreef een wiegje, met een “ Kintgen”, in het kolken­ de water; een poes die aan boord was, sprong heen en weer van links naar rechts om te voorkomen dat het wiegje, met het kind, zou omslaan om in de gol­ ven te verdwijnen. Het kindje werd gered. Beste lezer (en poezenliefhebber), je weet maar nooit, in tijd van nood: de poes op schoot!   December 2014 , Ruud de Raad

De Neude vandaag de dag

7

In Memoriam Jaap Minderhoud

MOOI…. Voor het schilderij Gezicht op de haven van Hoorn treffen we op vrijdagmidda­ gen regelmatig leden van de GS aan met een hobby. Die hobby heet boot. Geïnspireerd door dit magistrale zeege­ zicht worden door deze leden glazen geleegd en het vaarwater van de zeil­ sport flink uitgediept. Waarbij de waar­ dering voor elkaars scheepjes bij het vorderen van de gesprekken weerklinkt in uitspraken als: bij vol vermogen een fraaie snor , laat het water gemakkelijk los, jouw tuig mag er ook zijn, mooie geveegde kont, ligt lekker op het roer. Kortom termen die een toevallige toe­ hoorder als onwelvoeglijk in de oren kunnen klinken. Maar bij de ingewijden een instemmend gebrom uitlokken, want…. Wat is er mooier dan een zeiljacht onder vol tuig met afgaand water in het Panne­ gat¹ ? Het antwoord luidt natuurlijk Twee zeiljachten. Een ons bekende scheeps­ bouwer uit Harlingen had waarschijnlijk desgevraagd geantwoord een eskader en dat kan oplopen tot een stuk of tien . Maar ja, dat is een antwoord ingegeven door economisch woelig vaarwater. Daarmee is de vraag naar het verband tussen het criterium mooi en een schip ook nog niet beantwoord. En al zullen er niet veel bootjesmensen zijn, die vertwij­ feld langs de vloedlijn zwerven ondertus­ sen mompelend “Wat is er toch zo mooi aan mijn scheepje?” enig zicht op een antwoord is wel geboden. Op onze zoek­ tocht naar de invulling van mooi kunnen we ons laten leiden door uitspraken van de bemanning : mooi bootje zeg , moooie meid/man ! [bet. aangenaam om te naar te kijken] , daar kom je mooi van af, maat [bet. inschattingsfout van de schipper(­ se), maar de schade valt mee], het is mooi geweest! [ bet. einde vaarseizoen, de bemanning wil naar huis]. Aangenaam om naar te kijken lijkt me de beste koers om te gaan voorliggen bij onze zoek­ tocht naar het begrip mooi. En dat brengt ons bij het lijnenplan van …..de boot uiteraard. Even googlen leert ons het volgende : Een lijnenplan is een verzameling lijnen, die de doorsnedes weergeven van drie projecties van een schip en daarmee de scheepsvorm vastleggen. De drie projec­ ties zijn de verticalentekening, de span­ tentekening en de waterlijntekening. Uit het lijnenplan kan worden afgeleid of een schip zich in het water volgens de gestelde eisen zal gedragen. Maar ja –en 8

04.04.1922 - 23.12.2014   Op 23 december 2014 overleed ons so­ ciëteitslid, Jacob Pieter Minderhoud. Jaap werd op 4 april 1922 in Zuilen gebo­ ren en was samen met zijn echtgenote Nel van 1954 tot 1988 huisarts te Elburg.

Gravure uit Traité du navire van Pierre Bouguer uit 1746 waarin links een lijnenplan is te zien.

ik citeer Jacob Hendrik van Duinen, de beroemde Nederlandse collega van de zeeschilder Mr.Turner - dat zijn immers vanzelfheden, een schip moet een sierlij­ ken vorm hebben! Ik denk dat voor veel botenliefhebbers die sierlijke vorm in hoge mate wordt bepaald door drie zaken; de boeg, de zeeg en de spiegel. En snuffel eens rond in de winkeltjes aan de waterkant waar scheepjes als souvenir worden verkocht. Daar tref je voorname­ lijk kottermodelletjes aan : mooie rechte boeg met boegspriet, fraaie zeeg, platte spiegel in de vorm van een wijnglas. Dus om te bepalen wat mooi gevonden wordt, hoeven we alleen maar te kijken naar het assortiment in de genoemde winkeltjes. Eigenaren van de meer klas­ sieke zeilboten realiseerden hun droom op ware schaal door te vallen voor een pronte boeg (Fransen noemen dat Il y beaucoup du monde sur le balcon) een mooie zeeg en een platgat met aange­ hangen roer. Is dat mooi? Ach, het is maar waar je van houdt, zullen anderen zeg­ gen. Een koningslinde in een park, Vlie­ land in de avondzon, het silhouet van je geliefde achter het douchegordijn, een tekening van je kleinkind. ’t Is allemaal mooi. Over smaak valt immers niet te twisten. Laat daarom die bootjesmensen maar lekker het water op gaan...met hun droomschip.   Gerard W van Dorp   1) Pannegat: vaarwater in de Waddenzee  

Jaap werd in 1980 lid van onze vereni­ ging. Als gezelligheidsmens was hij een regelmatige bezoeker van onze vrijdag­ middagborrel, de muziekcursussen en niet te vergeten de zondagochtendcon­ certen. Velen van onze Societeit zullen hem daar ontmoet hebben. Naast muziek had Jaap een grote belang­ stelling voor sport.   Tijdens de crematie op 30 december werd door zijn echtgenote, kinderen en kleinkinderen op betrokken en liefdevol­ le wijze afscheid van hem genomen. Een aantal van onze sociëteitsleden waren bij de crematie aanwezig.   Ton Tjabbes

Gastcolumnisten gezocht! De Redactie van de Groote Klok zoekt leden die enkele keren per jaar een co­ lumn willen schrijven over een onder­ werp naar keuze. Met vier of vijf leden kan de 'Gastcolumnist' een nieuwe vaste ru­ briek worden in de Groote Klok.   U heeft een mening over iets en u deelt die graag met anderen. Dan bent u één van de leden die wij zoeken.   De Redactie hoort graag van u.  

Zeer geslaagd KerstWilddiner Voorafgegaan door een sfeervolle ont­ vangst in de Heerenzaal konden de gas­ ten zaterdag 20 december aanschuiven in de 'uitverkochte' Groote Zaal. In de hoek naast de haard als vanouds de grote kerstboom (van Willem Bramer), opge­ tuigd door Rien, Marjet, Jet en Aad. Fraai versierde lange tafels. l  Ceremoniemeester Hans Harms kondig­ de bij aanvang van het diner aan dat de heren slechts een deel van de avond hun partners aan hun zijde zouden weten. Een ingewikkelde operatie met cijfers zou de tafelschikking geheel moeten wijzigen. Na de Spoom werden de dames geacht

wijn. En dan nog koffie met bonbon toe.  De menugangen werden door 'blokjes' begeleide zang gescheiden. Voor de muziek tekenden Carmen Hovestad en haar begeleiders Micha Wink op piano en Dirk Schreuders op bas en gitaar. Een lichtvoetig repertoire van chanson, jazzy songs en popliedjes. We hoorden o.a. Jacques Brel en Huub van der Lubbe voorbij komen. Klasse en uitstekend passend bij de ambiance van de avond.  Aan het eind van de avond het terechte applaus voor het team van medewerkers en de Sociëteitscommissie. Als laatste handeling de kosten even pinnen. Pinnen? Jawel alsof het altijd al zo geweest was.  Ronald van den Berg   van plaats te wisselen, op zoek naar de voor hen bestemde genummerde zit­ plaats.  De keukenbrigade overtrof zich dit jaar met een uitstekend menu, smakelijk en goed geportioneerd, professioneel aan tafel geserveerd. Het is zonde om de fraaie gangen niet even te noemen, van­ daar. >Lauwe salade van konijn met artisjok­ ken en druivenpitoliedressing, >Grietfilet met kastanje champignons en pistou saus >Spoom >Eend in sinaasappelsaus, in boter ge­ bakken sinaasappelpartjes en een rode­ koolstamppotje >Chocolade taartje met kletskoppen en Sabayon. Dat alles begeleid door witte en rode

9

10

11

Drukbezochte Nieuwjaarsbijeenkomst Vrijdag 2 januari melden zich de leden en partners, de meesten ruim voor drieën want dan weet je nog verzekerd van een parkeerplaats, voor het bezoek aan Mu­ seum de Fundatie voorafgaand aan de Nieuwjaarsbijeenkomst. In de garderobe worden de Museumkaarten ingenomen en kaartjes verkocht. We zijn overigens niet de enigen die een bezoek aan het museum gaan brengen. Op de Blijmarkt staat een lange rij bezoe­ kers. Voor dat we ons met rond zestig deelne­ mers naar het museum zullen spoeden, zal Joop van Schaik ons inwijden op de tentoonstelling ' Van Gogh tot Cremer, Nederlandse kunstenaars in Parijs'. Ge­ wapend met beamer steekt Joop in fors tempo van wal. De schilders en enkele beeldhouwers passeren de revue. Terwijl Joop hun werk toont wordt de achter­ grond van de kunstenaars toegelicht waarbij hij tot op de meter nauwkeurig aangeeft waar hun Parijse atelier geves­ tigd was. Joop meldt ook dat de Neder­ landse kunstenaars nogal bij elkaar klit­ ten in Parijs: "ze spraken uiterst beroerd Frans." Het gezelschap in de Groote Zaal luistert zeer geamuseerd. Aan de bar wordt gefluisterd of Joop niet benaderd kan worden voor de Oudejaarsconferen­ ce 2015.   Inmiddels is de lange rij voor de Fundatie verdwenen en hunnen we de tentoon­ stelling bezoeken.   Tegen vijven druppelen de museumbe­ zoekers de sociëteit weer binnen waar ook de leden die alleen de Nieuwjaarsbij­ eenkomst bezoeken arriveren. Die Nieuwjaarsbijeenkomst zal uitgroeien tot één van de drukstbezochte van de afgelopen jaren. Als de Groote Zaal geheel gevuld is weet de President-directeur dat zijn tijd geko­ men is: de Nieuwjaarstoespraak! Zijn toespraak is als column opgenomen op pagina 3 van dit periodiek.   Ronald van den Berg   De foto's op pagina 11 geven een impressie van 2 januari 2015 

Culinaire Cornuyten 22 december 2014

De 'slimme' manier om een gepocheerd ei te maken

12

KOKEN MET DE CULINAIRE CORNUYTEN VOORGERECHT 8 stuks coquilles 2 plak wit gesneden casino brood 1 teen knoflook 1 bos little gem (kleine kropjes) 8 plak ontbijtspek lange plakjes 1 steel lente uitjes 4 stuks verse eieren 40 gram boter 4 stuks mini pistoletjes olijfolie, azijn, zeezout en peper  

HOOFDGERECHT 0,5  kilo gerijpte magere bief of bloemstuk 1 dikke ui 0,8 kilo bloemige aardappelen 2 stuks eidooiers ½ liter zonnebloem olie 1/2 stuks Romanesco bloemkool 40 gram boter olijfolie, fijne mosterd, azijn, grof zeezout, peper,  

NAGERECHT 80 gram pure chocolade halve eetl cacaopoeder 1,5 st eiwitten 1,5 stuks eigeel 30 gram poedersuiker 1 dl slagroom 20 gram gesmolten boter witte wijn  

De receptuur is voor vier personen. Paul Herbrink / Ronald van den Berg

Kerst salade met gebakken Coquille, croutons en gepocheerd ei   Coquille nazien op spier en dit verwijderen. Brood in gelijke blokjes snijden en aanmaken met knoflookolie. Op een bakplaat spreiden en goudgeel knapperig afbakken in de oven. Spek op plaat en licht uitbakken in de oven. Eieren ontdoen van de schaal, dooier moet heel blijven: ei in dunne plasticfolie pakken en dichtknopen. Water opzetten en verwarmen om de eieren in plastic te pocheren. Na het pocheren het ei in plastic laten afkoelen in koud water. Sla tot op de bodem in reepjes snijden. Lente ui schoonmaken en in dunne plakjes snijden. Dressing maken voor de salade, gesnipperde knoflook, peper en zout, 1 deel azijn, 3 delen olijfolie. Broodjes in de hete oven afbakken. Eieren iets opwarmen in het water. Coquilles in hete pan met weinig boter bakken met peper en zout. Sla aanmaken met dressing en lente uitjes. Sla op de borden verdelen en garneren met de coquilles, spek en gepocheerd ei. Boter op tafel. Meteen serveren met gebakken broodjes. Wijnsuggestie: Rueda, Castelo de Medina, 2013 Duitse biefstuk met echte uiringen, Belgische frieten en Romanesco   Aardappels schillen, wassen en snijden tot frieten, voorbakken in de frituur op 130 graden C. Uien schoonmaken en in ringen snijden.. Vlees in dunne plakken snijden, vervolgens in reepjes en daarna in dunne blokjes. Romanesco in mooie roosjes snijden. Kort blancheren in kokend water met zout. Daarna koud spoelen. Mayonaise maken van eigeel, zout, mosterd, peper en azijn goed loskloppen. Dan de olie er langzaam bij voegen tot mayonaise (alles op kamertemperatuur!). Vlees peperen en zouten en in gelijke platte ballen vormen. Vlees in boter aan twee zijden goed aanbakken en in slee laten rusten. Evt. in de oven warmen. Romanesco opwarmen in opsmaak gebracht water met boter en nootmuskaat. Frieten afbakken in de frituur op 180 graden C en nazouten. Mayonaise op tafel serveren. Uiringen door losgeklopte eiwitten- en bloem halen en in de frituur bakken. Vlees, Romanesco en uien op bord serveren frieten apart op tafel. Wijnsuggestie: La Tour des Dames, Pinot Noir 2013 Mousse au chocolat met koffie   Chocolade en boter smelten op een pannetje lauw water. Eiwitten een voor een scheiden van de eigelen. Eiwitten opkloppen met steeds iets suiker toevoegen tot het geheel stijf is. Slagroom halfstijf opkloppen en koud zetten. Eigeel met rest suiker schuimig opkloppen met iets witte wijn au bain marie. Van het vuur blijven door kloppen tot het gedeeltelijk is afgekoeld. Dan de chocolade erdoor kloppen. Nu de eiwitten doorscheppen (spatelen). Daarna de room. Gehele bak een koude plek geven om verder te stijven. Met warme lepel tot Quenelles maken op een side plate. Serveren met koffie en Pedro Ximenez sherry. Wijnsuggestie: PX sherry  

13

Uit ‘Geschiedenis Zwolle’ (4) “Wint-olt, waer blif de klei!” In het begin van 1916 woei er een krach­ tige wind en deze groeide op donderdag 13 januari aan tot orkaansterkte. Die donderdagmiddag keken alle schooljon­ gens naar de torenhaan om te zien of de wind ‘d’r deur’ ging. Inderdaad, de wind ging van het zuidwesten door het westen naar het noordwesten en de vreugde van de jeugd was onbeschrijflijk. Verwacht werd hoog-water en dat betekende vrij van school en een pret nog groter dan de Zwolse kermis! Reeds vóór 4 uur rekwi­ reerde Krook (directeur Openbare Wer­ ken) al het volk van de Reiniging; karren vol dammen zag men op straat. De Bui­ tenkant kwam eerst aan de beurt; daarna vloog het hoog-water over de bocht van het Wezenland bij de Boschbleek. De Pannenkoekendijk kreeg even respijt… Niet, als vanouds, door de inundatie van de IJsbaan, maar omdat er ‘een bosse’ geslagen was in de uitlaat van het riool, dat op het laagste punt van de Pannekoe­ kendijk was aangebracht. Dat maakte de bewoners een ogenblik zorgeloos; men dacht nog even de tijd te hebben. Maar om 6.35 uur kwam het noodlottige mo­ ment: bij het Hofvliet en ter hoogte van de oude varkensmarkt vloog ineens het water over de muur. Sneller dan men het vertellen of beschrijven kan, stond alles onder water. Haast-je-rep-je waren de bewoners aan ’t dammen. De een riep: “Wint’olt, Wint’olt, waer blif de klei!” An­ deren riepen: “Waer is Gait Bouwmees­ ter?” De bekende wijkmeester en de timmerman moesten hulp geven op een moment, dat ze zelf de handen meer dan vol hadden. Klei, mest, zand, zaagsel … alles ging de dam in; de wind loeide door de bomen en maakte de mensen ner­ veus: ineens zaten ze in de pekel!   Inmiddels ging Krook voort op de Thor­ beckegracht en plaatste zijn dammen voor de Bree-hoeken; daar heeft hij wei­ nig plezier van gehad. Ze voldeden niet; bij karren-vol moest zand achter de 14

dammen gestort worden. Niet alleen daar, maar ook buiten de Kamperpoort was de gemeente actief. De Mussenhage werd afgedamd en ‘de Koele’ werd extra versterkt. ’s Avonds om 8 uur was het eind nog niet te zien, het scheen veeleer alsof de wind nog aanwakkerde. Nu kwam ook de Beestenmarkt – thans Harm Smeen­ gekade – onder water en moesten Hoogstraat en Karnemelksteeg worden afgedamd … toen vloog het water in zuidwestelijke richting naar de Willems­ vaart. Vrage: wat baatte de keersluis? Krook vocht met zijn mannen als een bezetene. Hij liet zandzakken en zeilen aanrukken, bouwde midden in de storm een nooddam tussen de keersluis en het tegenwoordige gebouw van de Raad van Arbeid. Zo werd met enorme krachtsin­ spanning het Willemsvaartkwartier gered.   Nog was de ellende niet ten einde. Bij de Azijnfabriek moest een dam worden ge­ maakt om Assendorp watervrij te hou­ den; de heer Schaepman hield nauwlet­ tend toezicht. ’s Nachts tussen 12 en 1 uur werd de toestand kritiek: er kwam wer­ king in de Katerdijk ter hoogte van het Mallegat tussen het Hofvliet en de Kat­ wolder bleek. Drie enorme zeilen, be­ zwaard met zakken zand, werden door de heren Wentholt en Bouwmeester neergelaten, gesjord en geschalkt omdat een stuk van het talud was weggespoeld. Maar de overwinning is behaald. Katwol­ de en Blalo zijn watervrij gebleven. Enige jaren daarvoor was de Katerdijk juist met één voet verhoogd en hieraan – zomede aan de waakzaamheid van de heer J. Trooster die tijdig de dam in de molen had – is het te danken, dat een ramp is voorkomen. Maar het was op het nipper­ tje af, want sinds 1883, resp. 1825 was er niet zo’n vloed gezien.   Op vrijdag 14 januari bleek, dat het water zó hoog was, dat het water precies vloei­ de over het rijvlak van de Kamperpoor­ tenbrug; slechts de trottoirs waren droog. Op de Melkmarkt stond het water tot voor de Melkmarktsteeg, de Nieuwe­ havenbrug stond blank; het water kwam tot aan de assen der wielen van de rijtui­ gen die er zich door waagden. De Kerk­ brug zat er helemaal onder; van de brug­ leuningen was niets meer te zien. Alle lager gelegen delen van de binnenstad stonden blank, b.v. het Gasthuisplein, de Walstraat en de Koestraat. Het water borrelde uit de riolen naar boven. Voor de mensen betekende dit een schade­ post; kelders knapten. Voorraden wer­ den bedorven. De markt was op die vrij­ dag verlopen; het vee werd naar de Os­

senmarkt gebracht maar er was weinig handel.   De brandweer moest later tientallen kelders, o.a. die van Vroom en Drees­ mann, leegpompen. Voor de jeugd was het een onbeschrijflijke pret: bootje-va­ ren in straten, mannen met laarzen aan die juffrouwen door het water droegen; tobbevaren, enzovoort. Oudere mensen zaten, lichtelijk rheumatisch, bij de ka­ chel en trachtten door middel van de inwendige versterking de misère te ver­ drijven.   ’s Morgens vroeg kwam het bericht, dat de dijk bij Boswijk wankelde. Krook – die niet uit de kleren geweest was – ging er naar toe. Over een lengte van 150 m. spoot het water, door de gaten die konij­ nen en mollen onder het niet al te zware dijkje gegraven hadden, met kracht op. ’t Schuurde de gaten uit tot openingen van soms een meter middellijn. Hiertegen is met grote kracht gewerkt; planken en zakken zand werden er voor geworpen en ook hier is de situatie op het nippertje gered.   Tegen 10 uur ging de wind luwen en te­ gelijk begon het water langzaam te zak­ ken; bij het vallen van de avond viel ook de stad droog. Maar toen zag men nog niet, welk een onbeschrijflijke smeerboel het water had veroorzaakt; dat bleek pas op zaterdagmorgen 15 januari. Op talrij­ ke lage punten waren de mensen druk in de weer om de straten te zuiveren van de glibberige slibmassa die het hoog-water had achtergelaten. De reiniging was er niet tegen opgewassen, want de man­ nen moesten de dammen op karretjes naar het stadstimmerhuis op de Dijk­ straat brengen. Verdronken is niemand; enige bomen zijn omgewaaid en nabij de Bartjensstraat moesten enige mensen door het dak in veiligheid worden ge­ bracht.   (De tekst is afkomstig uit ‘Geschiedenis van Zwolle’ van drs. Thom. J. de Vries).  

WIJNCOLUMN  

Onder de Loep: Kennis van wijn, weet wat je drinkt!   Wijn. Er zijn maar weinig producten in de wereld, die nadat ze klaar zijn voor con­ sumptie, nog zo veranderen als wijn. Dit is ook de reden dat het soms moeilijk is om zelf kennis over wijnen te verkrijgen. Immers hoe een wijn nu smaakt, zo smaakt hij over een jaar niet meer. Wijn is namelijk een ‘levend product’. Het wordt geboren tijdens de wijnbereiding, de wijn wordt volwassen in de fles en sterft hier ook als de wijn niet op tijd wordt gedronken. Het is de kunst om de wijn op zijn optimum, het hoogtepunt van zijn volwassenheid, te drinken. Niet te vroeg, maar zeker niet te laat! Mensen hebben namelijk vaak de neiging om wijn te lang te laten liggen. Daarnaast kan het per persoon verschillen wanneer je een wijn wilt drinken. Sommige mensen houden van jonge, fruitige, nog wat frisse wijnen, soms nog met stevige tannines. Andere houden juist van oudere, rijpere wijnen met zachte, afgebouwde tanni­ nes. Het type wijn is ook bepalend wanneer een wijn op z’n best is.   Om zelf meer kennis over wijnen te ver­ krijgen kunt u verschillende dingen doen. Het leukste is om zelf naar de wijn­ gebieden toe te gaan en daar ter plekke te zien en te proeven hoe de wijngaarden eruit zien en hoe de wijnen worden ge­ maakt. Op deze manier blijft de kennis je ook het beste bij. Echter is dit niet voor iedereen weggelegd. Veel wijnmakers houden de deuren voor de consument gesloten. Een goed alternatief is het vol­

gen van een wijncursus. In een wijncur­ sus kunt u in een paar lessen al goed wegwijs worden gemaakt in de wereld van wijn. Theorie en praktijk vullen elkaar goed aan en je merkt dat binnen korte tijd iedereen zich ontwikkeld en steeds meer weet te herkennen. Leuk om te doen en om te zien. Wij merken zelf dat mensen na een wijncursus heel enthou­ siast zijn en zich zekerder voelen welke wijn nu te kopen voor bij welke gelegen­ heid. Daarnaast kunnen na een paar les­ sen de meeste cursisten al goed geuren en smaken onder woorden brengen. Dit is in het begin vaak lastig. Je weet dat je iets bekends ruikt maar kunt het niet benoemen. Door dit te oefenen (en dat is zeker geen straf!) merk je dat men snel vorderingen maakt. Zo wordt iedereen binnen de kortste keren een “echte wijn­ kenner”.   Indien u het leuk lijkt om ook een echte wijnkenner te worden dan kunt u bij ons een wijncursus volgen. Er worden meer­ dere soorten cursussen per jaar gegeven. Van een Basis cursus van 4 lessen, een erg

leuke wijn –spijs cursus tot een wijn workshop van 1 avond tot de volledige cursus van 8 lessen. Iedere les wordt er een stuk theorie behandeld en aanslui­ tend worden er wijnen geproefd uit de gebieden die in de theorie zijn behan­ deld. Op deze manier sla je een brug tussen theorie en de praktijk. Het aantal te proeven wijnen bedraagt ongeveer 10 verschillende soorten per avond. Indien u het leuk lijkt eens aan een van de wijn­ cursussen deel te nemen neem dan eens een kijkje op onze website www.schutte­ laarwijnen.nl. Onder het tabblad wijncur­ sussen staat alle informatie. Ook kunt u zich inschrijven voor onze nieuwsbrief en u blijft dan automatisch op de hoogte van de wijncursussen en andere activitei­ ten.   Remco van Looijengoed Directeur/Vinoloog Schuttelaar Delicatessen en Wijnen

Culinaire Cornuyten 22 december 2014

De kelder van Ad Troostwijk De kerst in aantocht maar de Culinaire Cornuyten komen 22 december gewoon bijeen voor hun maandelijkse kooksessie. De receptuur staat zoals gebruikelijk op pagina 13 van dit periodiek. Wat daar niet in staat is een klein tussengerecht dat na het hoofdgerecht werd ge­ geten, beter gezegd genoten. Een puntje Stilton met een Late Bottled Vintage port. Afkomstig uit een fles uit Ad Troostwijks kelder: een Cachão Vintage Port uit 1983. RvdB   15

Overbuurman Odeon 175 jaar oud Dat Odeon en de Grote Sociëteit overbu­ ren van elkaar zijn, is niet de enige relatie tussen de beide instellingen. De bouw in 1839 van de schouwburg werd mede mogelijk gemaakt door leden van de sociëteit. Heel bijzonder kan dat laatste overigens niet worden genoemd. Het georganiseerde culturele leven in Zwolle in de eerste helft van de negentiende eeuw was een zaak van de elite en de gegoede burgerij. En zeker in die tijd maakten de leden van de sociëteit deel uit van die laag van de Zwolse bevolking.   In de vorige maand verschenen editie van het Zwols Historisch Tijdschrift, die geheel in het teken staat van het 175-ja­ rig bestaan van Odeon, wordt de ont­ staansgeschiedenis op kleurrijke wijze beschreven. De stad was al sinds 1814 in het bezit van een schouwburg, die ge­ huisvest was in een pand aan de Praub­ straat en sinds 1820 de naam Hof van Holland droeg. Maar voor de uitbater was de functie van logement het meest be­ langrijk om zijn zaak draaiende te hou­ den en daar waren de dames en heren van de betere standen bepaald niet ge­ lukkig mee.   In 1838 werd het initiatief geboren om een vereniging op te richten met als doel het realiseren van ‘een gebouw voor vereenigingen en vermakleijkheden’. Het startkapitaal van 65.000 gulden werd bijeengebracht door de uitgifte van 325 aandelen van elk tweehonderd gulden. En met dit gegeven is de link met de Grote Sociëteit gelegd, want het lijdt geen twijfel dat verschillende leden van deze vereniging aandelen hebben ge­ kocht.   De grootste aandeelhouder was overi­ gens de gemeente Zwolle, die er veertig had aangeschaft. Daarmee gaf de lokale overheid expliciet aan, dat er in de Over­ ijsselse hoofdstad behoefte aan een goede en passende culturele accommo­ datie bestond. Dat standpunt heeft het gemeentebestuur in de jaren daarna al­ tijd ingenomen, maar toen de noodzaak van een nieuwe podiumaccommodatie groter en groter werd, bleef het op het stadhuis heel lang stil. Enfin, de meeste lezers van dit artikel weten wel hoeveel moeite het heeft gekost om theater De Spiegel letterlijk en figuurlijk van de grond te krijgen.   16

Odeon omstreeks 1900. Op de achtergrond het pand van de Groote Sociëteit.

Infirmerie De in 1838 opgerichte vereniging, die de naam Odéon kreeg (het accent aigu ging ergens in de jaren vijftig van de vorige eeuw van de naam af) slaagde er al snel in om het pand van Hof van Holland over te nemen. Niet veel later werd het militair hospitaal aan de Blijmarkt, de Infirmerie, dat aan het Hof van Holland grensde, aangekocht. De beide panden werden tot één complex verenigd en in het voor­ jaar van 1839 ging de verbouw van start. Voor een bedrag van 30.100 gulden bouwde de Zwolse meestermetselaar Jan Willem Koer een nieuwe schouwburg met zitplaatsen en negentien loges, een benedenwoning, bovenzalen, twee kleed­ kamers, sekreten (toiletten) en gangen. Er kwamen een nieuwe waterput en in de kelder een verwarmingsinstallatie en de voormalige schouwburg werd tot con­ certzaal verbouwd.   Op 9 december 1839 werd Odéon op feestelijke wijze geopend. De 260 geno­ digden werden getrakteerd op muziek, zang en een souper. Er werd getoost en met speciaal voor deze gelegenheid ge­ maakte liederen en gedichten werd de grote betekenis die Odéon voor de Zwol­ lenaren zou hebben bezongen. In de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant werden ze de volgende dag in­ tegraal opgenomen, zoals het volgende ‘dichtsel’ van Pieter Rutger Feith, zoon van de grote dichter Rhijnvis Feith en bezitter van vijf aandelen van de vereni­ ging Odéon: “Breekt zangkoor! Uit de luide vreugdetoonen, De tempel staat gereed, Waarin en smaak en kiesche lust zal wonen, Vooral wat kunstrijk heet.”   Bonbonnière Odeon is voor het theaterpubliek een

geliefde locatie vanwege de prachtige en sfeervolle bonbonnière, die op de lijst van rijksmonumenten staat. Waarschijn­ lijk bij een verbouwing in 1868, een van de vele, heeft de schouwburgzaal die vorm gekregen. Concerten, toneelvoor­ stellingen, maar ook tentoonstellingen en vergaderingen van politieke partijen werden in Odeon gehouden. In 1893 verscheen voor het eerst een gids waarin het programma was opgenomen. Deze ‘Officiële Schouwburggids’ was het werk van de toenmalige pachter van de schouwburg P. van Deinum en de uitge­ ver H. ten Heuvel, in Zwolle vooral be­ kend van het weekblad dat zijn naam droeg, ‘Ten Heuvelskrant’, waarin menig stadsrelletje breed werd uitgemeten.   In de eerste helft van de twintigste eeuw werd Odeon lange tijd bestierd door de familie Nekkers, eerst de vader en daarna de zoon. De ‘oude’ Nekkers slaagde er in 1926 in om de beroemde balletdanseres Anna Pavlova naar Zwolle te halen. Toen zij in Arnhem optrad, reisde Nekkers naar de Gelderse hoofdstad, vroeg of hij Pav­ lova te spreken kon krijgen en verzocht haar of zij voor een optreden ook naar Zwolle wilde komen. ‘Herr Nekkers, wie gross ist ihren Theater?’, zou ze volgens

Odeon: de bonbonnière in de jaren zestig

Nekkers junior hebben gevraagd. Op het antwoord ‘fünfhunderd Frau Pavlova’ was haar reactie: ‘So gross is mein ganzes Personal…’. Maar zij trad in Zwolle op en de zaal van Odeon was binnen een kwar­ tier uitverkocht en dat ondanks de voor die tijd bijzonder hoge toegangsprijs van 25 gulden.   Zwolse Kunstkring Na de oorlog ging het culturele niveau van de voorstellingen flink omhoog dankzij de programmering die door de Zwolse Kunstkring werd verzorgd. Grote man van deze organisatie was Jacques Afman, die als secretaris-penningmees­ ter het toneelrepertoire samenstelde. Zijn zoon Frans zou later internationaal bekend worden als de bankier die Holly­ woodfilms financierde. Als medewerker van Crédit Lyonnais bedacht Afman een systeem om zonder al te grote risico’s filmmakers aan krediet te helpen. Be­ roemde regisseurs klopten bij hem aan en kregen het geld om films als The Ter­ minator (1984) en Platoon (1986) op de markt te brengen. Figuren als Mel Gib­ son, Arnold Schwarzenegger, Roger Moore en Christopher Reeve mocht Afman, die in 2011 overleed, tot zijn kennissenkring rekenen.   Voor de Vereniging Odeon werd het steeds moeilijker om de schouwburg te exploiteren en toen de noodzaak van een fikse renovatie steeds urgenter werd, klopte het bestuur bij de gemeente aan. Het resultaat was dat de vereniging in 1957 werd geliquideerd en de gemeente alle roerende en onroerende eigendom­ men overnam, inclusief uitstaande schul­ den. De zes medewerkers traden in dienst van de gemeente en werden dus ambtenaar. De verantwoordelijkheid werd overgedragen aan een stichting, waarin de gemeente in feite de touwtjes in handen had: de wethouder met cul­ tuur in zijn portefeuille was voorzitter van het bestuur en de helft van de leden waren raadslid.   Jan H. Bakker In december 1959 verscheen een adver­ tentie in de landelijke dagbladen, waarin een directeur voor de stadsschouwburg van Zwolle werd gevraagd. Zo’n 145 personen stuurden een sollicitatiebrief naar het stadhuis, waaronder Jan Hen­ drik Bakker, zoon van de eigenaar van hotel Victoria in Hoogeveen. Hij was het die door de raad werd benoemd, maar niet in de functie van directeur, maar van

gerant-bedrijfsleider. Nog tijdens de sollicitatieprocedure bedacht het colle­ ge dat er meer behoefte aan zo’n functi­ onaris bestond, want om de exploitatie niet te veel gemeenschapsgeld te laten kosten was het vooral belangrijk om het buffet van Odeon met een flinke omzet te laten draaien. Een jaar later mocht Bakker zich overigens alsnog directeur noemen.   Bakker, die in Leusden woont en 89 jaar oud is, heeft ruim tien jaar geleden zijn levensgeschiedenis op papier gezet. Ui­ teraard besteedde hij ruime aandacht aan de periode (1960-1983) waarin hij de leiding over Odeon had. In de beginjaren leek het soms wel alsof de gemeente ie­ dere activiteit waarmee men geen raad

Jan H. Bakker

wist maar naar Odeon toeschoof. Zoals de exploitatie van theehuis Agnieten­ berg en de aangrenzende camping. Bak­ ker vond dat maar niks getuige zijn ver­ zuchting dat er af en toe, als het mooi weer was, iemand van het kantoor van de schouwburg op de fiets naar de camping ging om er de repen chocolade te tel­ len… Ook bijvoorbeeld de Bethlehem­ kek viel op een gegeven moment onder de verantwoordelijkheid van Odeon, die de ruimte onder andere verhuurde voor het houden van tentoonstellingen. Zelf kan ik me een tentoonstelling herinneren van Veilig Verkeer Nederland, waarbij wethouder Leo Witvliet plaats nam in een autootje dat voor kleine kinderen was bestemd.   Buffetten Odeon kreeg landelijke bekendheid vanwege de zogeheten rustieke buffet­ ten die er werden gehouden. De gasten konden er genieten van Mastenbroeker Biggebeetjes, Haerster Veertjes, Diepen­ veense Bloedkoek, Windesheimer War­ moes, Kamper Uibollen, Marketenster Salade, Havezathe Sla, Kakelsla, Hete Hanze Hap, Kapoene Sop, Sallandse Jachtsaus, Katerveerse Kaasflappen, Haaks­ berger Rijstberg en Berenburger Bollen. Samen met slager Borst en banketbakker Giethoorn maakte Bakker van de rustieke buffetten smaakvolle hoogtepunten voor deelnemers aan congressen en an­ dere bijeenkomsten die in Odeon wer­ den gehouden. Op de dag dat het 25 jaar geleden was dat Zwolle werd bevrijd, 14 april 1970, was er een buffet met vijfhon­ derd genodigden, waarbij Koningin Juli­

Odeon na de verbouwing in 1959. De bakstenen gevel was voor menig Zwollenaar letterlijk een steen des aanstoots.

17

ana ook aanwezig was. De pers, die uiter­ aard een vorkje mee prikte, was lovend over het rustieke buffet en van Commis­ saris van de Koningin jhr. Van Nispen tot Pannerden kreeg Bakker namens de Ko­ ningin een dankbrief.   De groei van Zwolle maakte het meer en meer noodzakelijk dat er een grote podi­ umaccommodatie zou komen. Uitbrei­ ding van Odeon behoorde niet tot de mogelijkheden. De bonbonnière stond zoals gezegd op de lijst van rijksmonu­ menten en ruimte om er een grote zaal plus toneeltoren aan toe te voegen, was er niet. Toen Bakker in 1983 afscheid nam zei hij gekscherend: ‘Eigenlijk hebben we Odeon altijd veel te goed onderhouden. Als we de zaal hadden verwaarloosd, had er allang een nieuw theater gestaan.’   Hein Spanjaard De opvolger van Bakker, Hein Spanjaard, beklemtoonde ook regelmatig de be­ hoefte aan een nieuw theater. Een moge­ lijkheid daartoe leek de Buitensociëteit te bieden. De exploitatie van de Buitensoos zoals iedereen in Zwolle de accommoda­ tie noemde (en nog noemt) stelde de vereniging voor grote problemen. Er moest iets gebeuren en de gemeente wilde wel meedenken. Maar overeen­ stemming werd niet bereikt en uiteinde­ lijk werd de Buitensociëteit, minus de echte sociëteit, aan een projectontwikke­ laar verkocht.   Als chef van de stadsredactie van de Zwolse Courant had ik veel contact met Spanjaard, die niet schroomde om pitti­ ge uitspraken te doen over de noodzaak van een nieuwe podiumaccommodatie. In 1984 verraste hij mij met de vraag of ik in Odeon een Zwolse praatshow zou willen presenteren. Dat werd ‘Steevast op Zondag’, dat op 31 maart 1985 zijn primeur beleefde (in hotel Wientjes, want Odeon werd verbouwd) en in totaal dertig afleveringen zou beleven. Bij de presentatie van het themanummer over Odeon, op zaterdag 20 december in de schouwburg, volgde nog een mini-Stee­ vast. Aflevering nummer 31 zou je dus kunnen zeggen… Spanjaard mocht het als directeur nog meemaken dat de eer­ ste paal voor De Spiegel, op 26 oktober 2004, werd geslagen. Nadat hij een jaar later vervroegd met pensioen was ge­ gaan, merkte hij tot zijn schrik dat door de lokale politiek serieus werd nage­ dacht over het afstoten van Odeon. Dat vanuit de gedachte dat het culturele leven in Zwolle met de komst van De Spiegel ruimschoots bediend zou zijn, 18

Odeon zoals het er nu bij staat.

waarbij op de achtergrond ongetwijfeld meespeelde dat de exploitatie van een theater veel geld kost. Maar zover is het gelukkig niet gekomen en dus kon op zaterdag 20 december jl. het 175-jarig bestaan van Odeon worden gevierd. STEVEN TEN VEEN   (Voor de samenstelling van dit artikel is dankbaar gebruik gemaakt van het the­

manummer van het Zwols Historisch Tijd­ schrift over 175 jaar Odeon. Dit tijdschrift maakt onderdeel uit van de activiteiten van de Zwolse Historische Vereniging, ver­ schijnt vier keer per jaar en wordt gratis naar alle leden van de vereniging gestuur­ d). De actuele foto is van de ZHV, de foto van Bakker is gemaakt door persfotograaf Jan Drost, de andere zijn uit het archief van het HCO.

ZET u uw huis te koop of gaat u het verkopen

Zo snel en goed mogelijk uw huis verkopen. Dat vraagt om een Garantiemakelaar. Een Garantiemakelaar gaat namelijk een stap verder. Niet alleen zorgt hij ervoor dat uw woning zo goed mogelijk gepresenteerd wordt. Dankzij zijn ervaring in de lokale markt is hij specialist en kan hij u voorzien van advies op maat. Zo wordt uw woning voor een reële prijs in de markt gezet en zet hij de juiste middelen en kanalen in om uw potentiële kopers te bereiken. Uiteraard houdt hij u op de hoogte van de laatste ontwikkeling en is hij altijd voor u bereikbaar. Ook uw huis verkopen? Kijk voor meer informatie op www.degraafvanvilsteren.nl of bel ons op 038-4227229.

Van een Garantiemakelaar mag u meer verwachten.

GM02 degraafvanvilsteren adv huis te koop 135x185 def v1.indd 1

21-05-13 11:58

Portret (80x120 cm.) getekend door Dioni ten Busschen met een pen van PenPoint

19

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar retour: Koestraat 8 , 8011 NK ZWOLLE

20