DE GROOTE KLOK. Periodiek van De Groote Societeit opgericht Inhoud. Jaargang 2014, september, nummer Erepenning Henk Scholte

DE GROOTE KLOK Periodiek van De Groote Societeit opgericht 1802

Inhoud

Jaargang 2014, september, nummer 7

  3.  

Erepenning Henk Scholte

5.  

Column van de President-Directeur

8.  

Uit 'Geschiedenis van Zwolle'

9.  

De Doornenburg, onbekend kas­ teel in een onbekend stukje Nederland

12. 

Installatiebijeenkomst juni

16. 

Mansholt: Theater in de polder

Colofon De Groote Klok is een uitgave van de Groote Sociëteit, Koestraat 8, 8011 NK Zwolle. Tel. 038-4216467 Bankrekeningnummer  sociëteit  NL67RABO0017.07.52.100. De Groote Klok verschijnt 10 maal per jaar in een oplage van 350 exemplaren.   Directie   President-directeur drs. G.G. Callenbach Wipstrikpark 31, 8025 CB Zwolle, tel 038-4541559 Directeur-secretaris drs. R.V. van den Berg Grote Beukelaer 1, 8141 BM Heino, tel. 0572-391694 Directeur-thesaurier R. L.C. Conradi RA Potmarge 21, 8032 LC Zwolle, tel. 038-4538718 Directeur-exploitatie A. Rigter Zwette 6, 8032 XM Zwolle, tel. 038-4533377 Directeur-verenigingszaken B. Boonk Hoevebrink 45, 8034 PX Zwolle, tel. 038-4533280      e-mail adres: [email protected] / website: www.degrootesocieteit.nl   Kasteleins Mw. Godelieve Overbeeke Bloemstraat 6, 8012 VN Zwolle, tel. 06 11401490 Mw. Hetty Kruiswijk-Schukking De Hoeve 41, 8112 BC Nieuw Heeten Mw. Marit van Raalte-Lageveen Trompstraat 65, 8023 FN Zwolle Dhr. Abel Buurma Wolweversstraat 13, 8091 KN Wezep   Redactie Steven ten Veen (hoofdredacteur) Ronald van den Berg (productie) Louis van Daalen Jan Kam Cees Meijntjes Postadres: Koestraat 8, 8011 NK Zwolle / e-mail adres: [email protected] Tekstbijdragen (bij voorkeur gedigitaliseerd) aanleveren door te mailen of te sturen naar bovenstaand adres. De redactie beslist over de inhoud van de Groote Klok en kan wijzigingen in teksten aanbrengen of bijdragen niet plaatsen. Foto’s moeten digitaal worden aangeleverd in hoge resolutie (niet verkleinen!) en graag voorzien van bijschrift. Voor advertenties kan contact worden opgenomen met de directeur-secretaris. Uiterste inleverdatum kopij volgend nummer: 25 september 2014. 2

Burgemeester Hen Jan Meijer, Luitenant-generaal ing. B.H. Hoitink en Henk Scholte

Erepenning van Zwol­ le voor Henk Scholte Jaarlijks wordt op 15 augustus het einde van de Tweede Wereldoorlog in Azië herdacht bij het monument in Park Eek­ hout. Het monument is opgericht ter nagedachtenis van alle militaire en bur­ gerslachtoffers van oorlog, bezetting, gevangenschap en terreur die zijn omge­ komen in Oost-Azië in de periode 1941-1962. Het gaat om slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog tijdens de Ja­ panse bezetting (1941-1945), maar ook om gevallenen tijdens de Bersiap-perio­ de (1945-1949) en de kwestie Nieuw Guinea (1949-1962).   Na afloop van de plechtigheid reikte burgemeester Henk Jan Meijer in aanwe­ zigheid van Luitenant-generaal ing. B.H. Hoitink MSc aan Henk Scholte de erepen­ ning van de gemeente Zwolle uit als blijk van waardering voor zijn jarenlange inzet bij officiële vieringen en herdenkingen in Zwolle.

  Het College kent Henk Scholte de pen­ ning toe voor zijn langdurige actieve rol in de Centrale Commissie Oranje (CCO) en bij talrijke herdenkingen en initiatie­ ven van veteranen in Zwolle. Henk Schol­ te was zestien jaar voorzitter van de CCO en was daarin een samenbindende fac­ tor. Bij zijn afscheid in 2006 werd hij be­ noemd tot erevoorzitter. Daarnaast is hij als veteraan actief in het platform Her­ denkingen en Vieringen in Zwolle. Hij is onder meer betrokken bij de organisatie van de jaarlijkse herdenking van de slachtoffers Oost-Azië. Ook speelde hij een belangrijke rol bij de organisatie van de eerste Zwolse Veteranendag in 2010 en bij andere veteraneninitiatieven uit de samenleving. Hij toont zich daarbij steeds bijzonder betrokken, ondanks zijn gevorderde leeftijd.  

3

PROGRAMMA  

Bijzondere activiteiten  vrijdag zondag vrijdag woensdag   vrijdag zondag zaterdag  

                 

                 

26-sep 19-okt  31-okt  12-nov   28-nov 30-nov 20-dec  

18.30 Laatste vrijdag maand/maaltijd 11.00 Zondagochtendconcert 15.15 Bezoek Isala o.l.v. Lex van Gool 20.00 Lezing Dr. Elly Touwen-Bouwsma   Invloed modernisering op Islam in Indonesië 15.00 Bezoek atelier Westerhuis 15.00 Sinterklaas 18.00 Kerst/wilddiner    

Directie Bert Klaver Hans Harms Johan v. Zanten Hans Harms John v. Boven Johan v.Zanten Hans Harms/ Bert Klaver

l l-p l l-p-j   l  l-p-j l  

  maandag

 

 

elke

18.30 Biljarten

 

dinsdag dinsdag donderdag woensdag maandag maandag

           

           

16-sep 9;23-sep 18-sep 17-sep  8-sep 22-sep

19.30 Gemengd bridge 19.30 Wisselbridge 19.30 Heerenbridge 13.15 Damesbridge 17.30  Koken en Braden 17.30 Culinaire Cornuyten

Jan George van der Star Theo Kuitert Aad Rigter Wilfred Smit Gerrie Knigge   Bert Boonk

16.00 Seniorenborrel 14.00 Vrij bridge,biljarten, schaken 17.30 Vrijdagborrel

     

     

Clubs

           

Overige activiteiten maandag    vrijdag vrijdag

     

     

elke elke elke

Let op !!   opgave òf : [email protected]; òf op inschrijflijst publicatiebord òf bij coördinator l- lid; p- partner c.q. introducee; j/n opgav ja/neen   l-lid; p -partner of introducee; j/n opgave ja / neen     De agenda staat ook op onze website www.degrootesocieteit.nl

SOCIËTEITSCOMMISSIE John van Boven; voorzitter; 038-465 32 89; [email protected] Bert Boonk; secretaris; 038-4533280; [email protected] Johan van Zanten; lid; 038-4537156; [email protected] Hans Harms; lid; 06-23333175; [email protected] Bert Klaver; lid; 0529- 431823; [email protected]   

INSTALLATIE NIEUWE LEDEN Eerstvolgende Installatiebijeenkomst nieuwe leden: Vrijdag 31 oktober a.s. aanvang 18.00 uur.

4

Column van de President-directeur

  Ritornato   Teruggekeerd: ja Herboren: nee. Revolutionaire ervaringen op gedaan: ja.   Wanneer deze inleiding op mijn column u als abracadabra voorkomt: ik sluit aan bij mijn column in het julinummer van de Groote Klok. Ik refereerde aan het Napo­ litaanse liedje“Torna a Surriento” welke titel werd bijgeschaafd tot “Ritorno a Sorrento”. Ik betoogde dat ik in het alge­ meen niet op mijn schreden terugkeer, zelfs niet in vakanties. Desondanks zouden we, na veertig jaar, weer de Toscaanse steden gaan bezoe­ ken. Via een tussenbetoog sloot ik toen af: “Het zou best kunnen dat we een re­ volutionaire ervaring gaan opdoen. In ieder geval hebben we erg veel zin in de vakantie. Wellicht komen we herboren terug.”   Herboren worden is niet gelukt. Renais­ sancekunst en steden bezoeken heeft , in ieder geval op mij, zeker niet dit effect. Maar in steden als Arezzo met bijvoor­ beeld prachtige fresco’s van Piero della Francesca hebben we wel kunnen bijtan­ ken. Overigens niet alleen door de kunst maar zeker ook door de rust die deze stad uitstraalde en door de heerlijke geur van de lindebomen. Dat was op zich nog geen revolutionaire ervaring -Zwolle kent ook erg veel plek­ ken waar lindebomen geuren in het voorjaar- maar ’s morgens vroeg, rond

acht uur, fietsen door het heuvelige To­ volutionaire ervaringen, en gelaafd ben scaanse landschap kwam daar al wel ik, bijna gelouterd, door lekkere drankjes. dichtbij in de buurt. Was ik vroeger voor­ Met groot enthousiasme zie ik de socië­ al geïnteresseerd in steden, een cultuur­ teit weer geopend in september. Ik wens landschap heeft steeds meer aantrek­ ons allen een uitstekend jaar toe. kingskracht op mij.    Datzelfde merkte ik ook afgelopen Gégé Callenbach, weken, toen we in Nederland -eerst in President-directeur Noord-Brabant aan de Maas en de Waal en in de tweede week in de Achterhoek bij Winterswijk- kampeerden en heerlijke fietstochten maakten; zelfs de vele re­ genbuien konden de aantrekkelijkheid van rivieren- en coulisselandschap niet doen verminderen. Ik zal deze verandering in interesse niet willen kenmerken als ‘herboren worden’, maar het verbreedt wel en is meer dan alleen maar bijtanken. Ze heeft mij op een ander been gezet en daardoor een beetje revolutionair.   Kom ik bij de afsluiting, een soort diges­ • Nieuwe leden De heer L.X.M. Sijperda tieve. In Italië hebben we meerdere soorten De her drs. I.R.D. Sijperda ontdekt dan wel genoten: amaro (echt De heer A. Boehmer bitter), amaretto (amandelbitter-zoet), De heer A.H. Ruitenberg grappa en sambuca. Wat het meest aan­   sloot bij onze waardering: limoncello. En  • Voordrachten van dit drankje in het bijzonder de Limon­ De heer Mr. H.C. De Carpentier Wolf cello di Sorrento, omdat dit in verband (Han)(14.03.1954, Waterstraat 34, 8011 SX Zwolle. De heer De Carpentier Wolf is staat met mijn verhaal. Geen ‘Ritornato da Sorrento’ (hoe kan dat management consultant. Voorgedragen als je er niet eens geweest bent?), maar door de heren B.J. ten Doeschate en wel een ‘thuiskomertje’ dat niet alleen in Dutman. De heer J.A. te Siepe (Hans)(20.01.1957), Italië uitstekend smaakt. Fabrieksweg 4, 8015 PT, Windesheim. De heer Te Siepe is ondernemer. Voorgedra­ gen door de heren Dutman en N.A. van de Griendt.

BURGERLIJKE STAND

• Opzeggingen De heer W. van Beek De heer J.P. Scheffer De heer J.H.W Keur

LEDENCOMMISSIE

  Zo wordt dit digestief tegelijk een aperi­ tief voor het nieuwe sociëteitsseizoen 2014-2015. Genoten heb ik van bijna-re­

Jur Zandbergen (voorzitter);  038 - 453 62 36 [email protected] Otto Cazemier; 038 - 453 24 63; [email protected] Maarten Storm; 038 - 454 29 73; [email protected] Ruurd Tjallema; 038 - 460 30 13; [email protected]

5

plezier.   Nieuwe deelneemsters kunnen zich aanmelden per telefoon of email.   (Nieuw) emailadres: [email protected] Telefoon: 038-4548543  

WISSELBRIDGE De wisselbridge start dit jaar op dinsdag 23 september. Voor het komende seizoen zijn onze ver­ wachtingen hoog gespannen. Hoe ging het er ook weer aan toe met de spelregels ? Volgens een reeds lang beproefde methode wordt er elke drie kwar­ tier gewisseld van partner. De “wisselbridge” vindt plaats op de 2e en 4e dinsdag van de maand en start om 19.30 uur en eindigt omstreeks 22.15 uur. Indien u met de “wisselbridge” wilt meespelen dan is het plezierig als u dat even laat weten aan onder­ getekende. E-mailadres: [email protected]; of een telefoontje naar 038 – 453 33 77.   Aad Rigter

DAMESBRIDGE Nu de zomer alweer bijna voorbij is, gaan we ons opmaken voor het nieuwe seizoen. Wederom spelen we 7x op de derde woensdagmiddag van de maand. Aanvang 13.30 uur. We spelen 6 rondes van 4 spellen.   De volgende data kunt u alvast in de agenda noteren: 2014: 17 september, 15 oktober, 19 november, 17 december, 2015: 21 januari, 18 februari, 18 maart.   We hopen weer op veel (bridge) 6

Gemengde Bridge De gemengde bridge start  dins­ dag 16 september. De overige data in 2014 zijn: 7 en 21 oktober,  4 en 18 novem­ ber,  2 en 16 december.   Theo Kuitert

Zondagochtendconcert met het Artonis Pianotrio Tijdens het najaars zondagochtendconcert op 19 oktober a.s. zal in De Groote Zaal het Artonis Pianotrio de volgende werken voor U spelen: Mendelssohn, pianotrio Nr. 1 Op. 49 in d e en Van Beethoven, pianotrio Nr. 1, Op. 70 in D Het Artonis Pianotrio bestaat uit drie jonge enthousiaste musici die hun opleiding genoten aan het Koninklijk Conservatorium te Den Haag. Willem Stam, cello Anouk Brokaar, viool Frank Oppedijk, piano zondag 19 oktober 2014 Groote Zaal. Aanvang concert: 11.00 uur Inloop met koffie etc. vanaf 10.30 uur (liever niet eerder i.v.m. inspelen en stemmen). Einde concert: rond 12.00 uur. Van harte welkom! meer informatie over Artonis? www.artonispianotrio.nl Bert Klaver, Sociëteitscommissie

Rondleiding Isala Lex van Gool leidt op vrijdag 31 oktober leden van de sociëteit rond in en om het nieuwe ziekenhuis. Unieke gelegenheid kennis te maken met deze ultramoderne kliniek, die dan precies 1 jaar geleden door koningin Máxima werd geopend. Tijdens de opening formuleerde de bestuursvoorzitter de doelstelling dat, door een combinatie van de beste zorg met persoonlijke benadering, Isala niet alleen het mooiste ziekenhuis wordt maar ook het beste. Dit maakt een jaar na dato nieuwsgierig!   Aanvang 15.00 uur. Nadere informatie volgt per mail / brief. Opgave via de gebruikelijke wegen. Namens de Sociëtetscommissie, Hans Harms.

Het verbroken even­ wicht. De toene­ mende islamisering in Indonesië Lezing door mevrouw dr. Elly Tou­ wen-Bouwsma op woensdag 12 november. Mevrouw Touwen (1948) is histo­ risch antropoloog en promoveer­ de aan de Vrij Universiteit in Am­ sterdam op de studie Staat, Islam en lokale leiders in West Madura, Indonesië. Zij is tot 2013 verbon­ den geweest aan het NIOD. Het onderwerp van haar lezing is hoe de Islam in de afgelopen dertig jaar steeds meer greep kreeg op het leven van de inwoners van het ten noorden van Surabaya gele­ gen eiland Madura.

  De lezing is voor leden en partners. Aanvang 20.00 uur, inloop vanaf 19.30 uur Opgave via de gebruikelijke wegen.   Namens de Sociëteitscommisse, Johan van Zanten & Hans Harms

Voor uw agenda: Muziekcursus over Tsjaikovkski  De muziekcursus 2015 wordt we­ derom gegeven door onze “huis­ docent” Dr. Marcel Zwitser. Deze keer staat de componist Pjotr Iljits Tsjaikovski (1840 – 1893) cen­ traal in de cursus. data: 12.01 / 26.01 / 09.02 / 23.02 en 09.03.2015 aanvang cursus 10.00 uur eind cursus ca. 12.00 uur (er is een korte pauze) inloop vanaf 09.30 uur met koffie Opgave bij voorkeur per e-mail: [email protected] Of op de lijst in de Sociëteit Namens uw Sociëteitscommissie, Bert Klaver

HEERENBRIDGE Deze maand is weer de start –met jasje/dasje- van het Heerenbridge en wel op donderdag 18 september. Uw wedstrijdleider neemt als uitgangspunt alle combinaties die het vorig jaar meespeelden. Mochten er inmiddels andere koppels zijn geformeerd , dan verneem ik dit gaarne. De data voor dit najaar zijn : 18 september, 16 oktober, 20 november en 1 december. Start zoals altijd 19.30 uur. Ik wens u allen een succesvol seizoen, met waar mogelijk/nodig een ver­ dere verrijking van de kennis van het mooie spel. W.F. Smit                      038 - 4478745  

7

Uit ’Geschiedenis van Zwolle’ Drs. Thomas J. de Vries (1904-1975), ge­ meentearchivaris van Zwolle, heeft in bloemrijke taal de geschiedenis van de Overijsselse hoofdstad beschreven. In twee delen verscheen dit bij de Konink­ lijke Uitgeverij Erven J.J. Tijl. Het eerste deel (prijs f 9,50) in 1954, het tweede voor een prijs van f. 15,90 in1961. Bij de ver­ schijning van dat tweede deel schreef de uitgever in het voorwoord: ‘De stijl is ook ditmaal weer boeiend en beeldend, ter­ wijl toch nergens de historische be­ trouwbaarheid en de grote lijn van het verhaal uit het oog wordt verloren.’ De manier waarop De Vries, een kleurrijk fi­ guur in de Zwolse samenleving, de ge­ schiedenis van zijn stad beschreef is die van een toeschouwer. Het is soms net alsof hij het allemaal persoonlijk heeft beleefd, met eigen ogen heeft gezien. En misschien was dat ook wel zo. Misschien zag De Vries het allemaal in zijn verbeel­ ding als hij in het gemeentearchief over alle documenten gebogen zat.   In onze Groote Klok zullen we de komen­ de maanden regelmatig uit ‘Geschiede­ nis van Zwolle’ gaan publiceren. Niet al­ leen om te verhalen over interessante gebeurtenissen uit de historie van de stad, maar vooral ook vanwege de boei­ ende manier waarop De Vries dat heeft beschreven.   Zwolle was een gemoedelijk stadje. Maar in 1825 is er toch een eind gemaakt aan het slaan van zogenaamde holdevasten, krammen en spijkers in bomen en verbo­ den vaartuigen te meren aan bomen of brugleuningen. Het werd verboden lin­ nen, lakens, netten e.d. op brugleunin­ gen of tussen de bomen te hangen en 8

men mocht geen zand halen uit de stadswallen. “Niemand zal bij de straat of publieke wegen vliegers mogen oplaten of daarmede bij de straat lopen om de­ zelve achter zich te doen vliegen!”   Het afschieten van kanonnetjes, pistolen of geweren is ook al verboden. Behalve in de nacht van Oud- op Nieuwjaar. Het verbod van die kanonnetjes was voor de buitenlieden eigenlijk lastig. Deftige lie­ den hadden n.l. zonnewijzers met een brandglas, dat zo gesteld was, dat precies om 12 uur het kanonnetje gelost werd; aan die liefhebberij was nu een eind ge­ maakt. Het afsteken van vuurwerk achter de huizen en op de straten, was niet ge­ permitteerd, behalve op Oudejaarsdag en op ’s Konings verjaardag, wanneer het oogluikend werd toegelaten. Geraasma­ kende bedrijven mochten – ter voorko­ ming van overlast voor de buren – niet na 11 uren des nachts uitgeoefend wor­ den. Als zodanig golden b.v. kuipen, blikslaan, smeden en timmeren. De poorten werden des winters om 7, des zomers om 9 uur op het klinket gezet en wie ’s nachts op straat liep, was verplicht zijn naam aan de politie of nachtwacht op te geven; wie goederen vervoerde werd – in verband met de accijnzen – aangehouden.   Hondenbelasting was toen nog onbe­ kend. Wanneer een dolle hond werd aangetroffen, moest hij onmiddellijk worden gedood; alle andere honden moesten vier weken aan de ketting en vee, dat door een dolle hond was gebe­ ten, moest onmiddellijk worden vastge­ zet en zo lang gestald blijven “totdat alle gevaar, dat dezelve door de watervrees aangetast zullen worden, verdwenen zal zijn”. Het serum van Pasteur bestond toen nog niet en hondsdolheid kon tot gevaarlijke situaties aanleiding geven.   Merkwaardig is ook het volgende: men mag geen kippen laten loslopen in de stad voor zoverre dit laatste tot merkelij­ ke last en tot gegronde klachten van de buren aanleiding mocht geven. Maar dat scheen niet de minste last te bezorgen; kort voor 1900 liepen de kippen nog rustig in de Luttekestraat en daar heerste nog wel het snelverkeer van de Zwolse paardentram. Was de overheid voor de kippen coulant, zeer streng was men op de ezels; zij mochten slechts lopen door een drijver vergezeld. In die dagen wer­ den veel ezelinnen gehouden, want haar melk gold als bijzonder geschikt voor t.b. c.-patiënten.  

Zwolle gold en geldt als een bijzonder nette stad; het was en is ten strengste verboden vuilnis op straat te storten. “Tot behoud van de straten zullen alleen de kleine en niet de groote steenen mogen worden geschrobd; zullende, wanneer dit laatste noodig is, zulks van wege de Politie speciaal worden aangezegd. Bij vriezend weder zullen zoo wel de kleine als de groote steenen niet mogen wor­ den geschrobd of afgespoeld.” Voorts werd het verbonden mesthopen voor de deur te hebben; slechts de koemelkers voor de Diezerpoort waren geprivilegi­ eerd van 1 november tot 1 mei. (-)   Kwakzalverij was verboden; het was niet geoorloofd balsems, poeders, pillen, zalven, elixers of andere geneesmidde­ len langs de huizen te venten. Een ieder werd verplicht een in het water liggende mens – hetzij levend, hetzij dood – er terstond uit te trekken en geen loge­ menthouder of tapper mocht weigeren een drenkeling op te nemen. Wie een doodschijnende drenkeling uit het water haalt en hem ten leven opwekt, krijgt een premie van zes gulden. Voorschriften van de Maatschappij tot redding van drenke­ lingen – techniek kunstmatig ademha­ ling – en dreggen werden op tenminste 18 verschillende punten opgehangen. Dat heeft niet veel gebaat. Immers het voornaamste werd verzuimd: het geven van systematisch zwemles aan de jeugd. Eerst drie generaties verder is de over­ heid tot dat verlichte inzicht gekomen.   Steven ten Veen  

de kasteelheer en zijn familie was er wel een soort van wc, waarbij je dan in je blote gat boven de slotgracht zat…   Al in de negende eeuw duikt de naam van het kasteel, toen Doronburc genoemd, op. Waarschijnlijk was het een verdedi­ ging tegen de Noormannen. In 1295 wordt voor het eerst een heer van Door­ nenburg genoemd, namelijk de Gelderse leenman Willem van Doornick. Het verf­ haal wil dat Gijsbrecht van Amstel, mede­ plichtig aan de moord op graaf Floris de vijfde in 1396 (moesten we op geschie­ denisles leren) zijn toevlucht in Doornen­ burg zou hebben gezocht. Opmerkelijk is dat het kasteel nooit door belegering is ingenomen.

De Doornenburg, on­ bekend kasteel in on­ bekend stukje Nederland De Lingewaard is een onbekend stukje Nederland. Dorpen als Gendt, Haalderen en Hulhuizen, ingeklemd tussen Rijn en Waal, worden niet in reisgidsen vermeld en laat de toerist links liggen. Toch is er een historisch monument in dit gebied dat alleszins de moeite waard is om be­ zocht te worden en waar merkwaardig genoeg slechts weinigen van hebben gehoord, namelijk het slot De Doornen­ burg.   Ook mij zei de naam De Doornenburg volstrekt niets toen een vriend ons on­ langs uitnodigde om ter gelegenheid van zijn verjaardag een bezoek aan het slot te brengen. Het zou de culturele af­ sluiting worden van een reünie, die ons naar de Ooijpolder had gebracht, waar aan de dijk langs de Waal vlakbij het dorpje Ooij een hotelletje ligt, dat door iedereen die van sfeer houdt onmiddel­ lijk in zijn hart wordt gesloten. Oortjens­ hekken is de naam van dat etablisse­ ment, een gerestaureerd monumentaal pand dat midden in dit ongerepte rivie­ renlandschap ligt.   Maar dit artikel zal over een kasteel gaan dat aan de andere kant van de druk be­ varen Waal ligt en geen (of toch wel een beetje) reclame voor Oortjenshekken zijn. Hemelsbreed is de afstand tussen

het hotel (twaalf kamers) waar we logeer­ den en het dorp Doornenburg slechts enkele kilometers, maar om er met de auto te komen moest een rondje via Nij­ megen over de A325, de A15 en de N839 van zo’n dertig kilometer worden ge­ maakt. Doornenburg ligt bijna precies op de plek waar de Rijn zich splitst in een stroom die richting Nijmegen (Waal) en richting Arnhem (Rijn) gaat.   Mijn verwachting dat De Doornenburg een kasteel van bescheiden omvang zou zijn, kwam absoluut niet uit. Het complex dat hier al eeuwenlang in de uiterwaar­ den ligt, bestaat uit een hoofdburcht met slotgracht, een forse voorburcht en een binnenplaats met een boerderij (nog al­ tijd in bedrijf), een kapel, een woonhuis voor de kasteelbeheerder en een woon­ toren. En zoals met vrijwel alle kastelen het geval is, heeft De Doornenburg een bewogen geschiedenis achter de rug.   Stikdonker   Over de historie vertelde een in middel­ eeuwse kledij gestoken jongedame die ons rondleidde prachtige verhalen. Voor­ al over de manier waarop het leven zich in de hoofdburcht moet hebben afge­ speeld. Het zal absoluut geen pretje zijn geweest om daar te moeten wonen, vooral niet voor het personeel dat in een van de gewelfde kelders was onderge­ bracht. Het was er bijna altijd stikdonker en van het woord hygiëne had nog nie­ mand gehoord. Wie zijn behoefte moest doen, ging naar een hoek van de zaal en schoof daar het stro aan de kant… Voor

  Verval   De geslachten die De Doornenburg be­ woonden zijn Van Doornick, Van Bylandt, Van Hoemoet, Van Voorst, Van Amstel, Van Heemskerk en Van Bemmel. De laat­ ste baron van Bemmel dreigde kinder­ loos te sterven en besloot daarom op hoge leeftijd nog een huwelijkspartner te zoeken. Die vond hij in de veel jongere Maria Clara von Delwig. Niet lang daarna stierf de baron kinderloos en de barones bleef tot haar overlijden in 1847 met veel plezier en feestpartijen op het kasteel wonen. Helaas werd er weinig geld in het onderhoud gestoken, waardoor het mo­ numentale complex in verval raakte. En omdat het kasteel daarna onbewoond bleef, werd dat alleen maar erger. vervolg op pagina 11

9

10

vervolg van pagina 9   In 1936 werd De Doornenbug gekocht door Jan Herman van Heek, een vermo­ gende textielbaron uit Twente. Hij richtte de Stichting tot Behoud van den Door­ nenburg op, waarin het kasteel werd ondergebracht en startte een jaar later een omvangrijke restauratie, die in 1941 werd afgerond. Dat de bezetters toe­ stemming hadden gegeven om met de restauratie door te gaan, was ook in hun eigen belang. Het kasteel lag namelijk op een strategisch gunstige plek te midden van de grote rivieren en de slottoren bood een prima uitkijkpunt.   Bommen   Dat beseften de geallieerden ook, die in januari en maart 1945 De Doornenburg bombardeerden. Bij de eerste aanval werden verschillende gebouwen van de voorburcht verwoest, bij de tweede aan­ val lag de burcht helemaal in puin. Extra zuur was dat de geallieerden niet wisten dat de Duitsers al waren vertrokken.   Na de oorlog begon Van Heek weer van voren af aan. Bijna twintig jaar duurde het om De Doornenburg weer in oude luister te herstellen. Van Heek mocht helaas niet meemaken dat het kasteel in 1966 op feestelijke wijze werd heropend. Hij overleed in 1957 op kasteel Huis Bergh in ’s-Heerenberg, waar hij woonde.

  Floris Wie een bezoek aan De Doornenburg brengt en tot de oudere generatie be­ hoort, zal met herinneringen aan een populair televisieprogramma worden geconfronteerd: Floris. Een groot deel van de opnamen voor deze serie, waar­ van de eerste van de twaalf afleveringen op 5 oktober 1969 werd uitgezonden, werden in De Doornenburg gemaakt. In de hoofdburcht hangen veel foto’s van Floris, waarop kennelijk nog altijd copy­ wright berust. Het fotograferen van deze plaatjes is namelijk ten strengste verbo­ den. Wat overtreders te wachten staat, is mij niet bekend. Maar op de binnenplaats staat een schandpaal uitnodigend op ‘­ misdadigers’ te wachten…   Floris, in 1969 het best bekeken program­ ma op de Nederlandse televisie, beteken­ de de doorbraak van Rutger Hauer, die door regisseur Paul Verhoeven bij de Noorder Compagnie was weggeplukt. De acteur uit Hoogeveen zou daarna met de films Turks Fruit (1973) en Soldaat van Oranje (1977) grote bekendheid verwer­ ven. Aardig is ook nog om te vermelden dat Verhoeven tot afgrijzen van de NTS (Nederlandse Televisie Stichting) het budget met driehonderd procent over­ schreed. Hij werd daarom gedwongen om de opnamen voortijdig te staken, waardoor de dertiende aflevering achter­ wege bleef.   STEVEN TEN VEEN

De Groote Sociëteit Ook dit jaar neemt De Groote Sociëteit weer deel aan de Open Monumentendag 2014 en wel op zaterdag 13 september a. s. Informatie over alle in Zwolle deelne­ mende monumenten kunt u vinden op de site: http://www.openmonumentendag.nl/ gemeente/zwolle/   Op die site staat over ons pand: "Hier stonden drie huizen die eertijds onge­ twijfeld een voornaam Herenhuis hebben gevormd met vleugels aan weerzijden van een ommuurd voorplein. Het geheel werd in 1805 door koop eigendom van de Grote Sociëteit. De grote restauratie vond plaats in 1964. Het geheel werd in het midden van de 17de eeuw opgetrokken. In de oostelijke vleugel bevindt zich in de westgevel een decoratieve omlijsting van een venster op de eerste verdieping aan het besloten plein. Bij de algehele restauratie is onder het stucplafond in de biljartzaal een beschil­ derde balkzoldering tevoorschijn gekomen uit het midden van de 17de eeuw. De zeven vakken vertonen cartouches met voorstel­ lingen van de tekens van de dierenriem en andere mythologische figuren.  Type          Monument van ontspanning  Subtype      Sociëteit  Status         Rijksmonument  Oorspronkelijke functie          Woonhuizen  Huidige functie          Sociëteit"   vdB.

Het kasteel na het bombardement

11

Installatiebijeenkomst nieuwe leden 27 juni 2014

P(atrick) Willaard Door in te gaan op een verzoek van de BATA Shoe Company (Tsjechische multi­ national) om in het zuidelijk deel van Africa nieuwe afzetmarkten te zoeken, belandde het gezin in voormalig ZuidRhodesia waar ik werd geboren op 4 juli 1959. Dit fascinerend land was een voormalige Britse kolonie, welke geschiedenis nauw samenhangt met de British South African Company. In 1953 werd de Federation of Rhodesia (North & South Rhodesia) & Nyasaland opgericht (ook bekend als de Central African Federation – CAF). 12

In 1960 verhuisden wij naar het buurland Noord-Rhodesia. (Ter toelichting: Na onafhankelijkheid in 1964 werd Northern Rhodesia omge­ doopt tot Zambia, Nyasaland werd Mala­ wi en Southern Rhodesia (in 1965) werd Rhodesia in 1980 Zimbabwe)   In 1971 keerde de familie terug naar Ne­ derland (Epe). Na mijn middelbare schoolopleidingen behaalde ik een Ba­ chelor of Business Administration (BBA-­ graad) in 1983 en een Master of Business Administration (MBA-graad) in 1986 aan het International College of Business Administration te Zeist. Deze opleiding werd destijds opgezet in nauwe samen­ werking met het gerenommeerde Engel­ se Henley Business School. Enkele jaren later (eind 1988) richtte ik een zelf een bedrijf op (besloten vennootschap) met als activiteit de import en distributie van biologisch geneesmiddelen van de Duit­ se fabrikant Vitorgan Arzneimittel Gmbh ( gevestigd te Stuttgart).   De hieraan verbonden therapie (Biomo­ leculaire Vitorgan Therapie – BVT) kan

worden gezien als een geavanceerde vorm van celtherapie. Later importeerde ik voedingssupplementen uit de Vere­ nigde Staten. Door in Nederland inge­ voerde nieuwe stringente wetgeving heb ik in 2007 besloten alle bedrijfsacti­ viteiten te beëindigden. In het verleden was ik altijd bezig met beleggen en deze activiteit is, middels mijn eigen Holding (Willard Holding B.V.), verder uitge­ bouwd.   In 1993 ben ik gaan wonen in Vaassen. Als vrijgezel (de ware nog niet gevon­ den !) gaat een deel van mijn vrije tijd op met het spelen van golf (Handicap 14.8). Ik ben in 1997 lid geworden van de Salland­ sche Golfclub ‘de Hoek’ te Diepenveen (Deventer). Verder ben ik graag bezig in de tuin en doe aan (transmissie) medita­ tie. Als gast (mijn vader is lid van de GS, voormalig President-directeur, commis­ saris en oud voorzitter van de beleggingsclub) heb ik vaak genoten van onder andere de Zondagochtend concerten in Zwolle. Dit

vormde mede de aanleiding om defini­ tief lid te worden van de GS. Voorheen was ik een aantal jaren (november 2009 tot eind 2013) lid van de ‘Sociëteit Apel­ doorn’.

J(an) Broekhuijsen Geboren 27-10-1946 en opgegroeid in Terbregge een kleine dorpskern onder de rook van Rotterdam. Na mijn opleiding aan de Bakkerij- en Horeca-vakschool heb ik gewerkt in ver­ schillende patisserieën in Rotterdam en omgeving. In diezelfde periode heb ik de opleiding leraar brood- en banketbakken ( N -akte XX111 (23) gedaan en later nog 2e graad akte koken/serveren. Na deze opleidin­ gen heb ik MO Pedagogie gestudeerd in Leeuwarden en Zwolle. Ik ben werkzaam geweest als proefbak­ ker/demonstrateur bij Koninklijke Zee­ landia in Zierikzee, daarna ben ik in het onderwijs terecht gekomen en uiteinde­ lijk in Zwolle beland. In Zwolle hadden we een schoolrestau­ rant waar gasten van buiten de school konden dineren; een aantal sociëteitsle­ den weten daar wel over mee te praten. In mijn schoolloopbaan heb ik vele jaren zitting gehad in de examencommissie en ben ik medeoprichter en voorzitter ge­ weest van de Personeelsvereniging Prak­ tische Ambachtsschool (PPA). Gedurende vele jaren was ik ook be­ stuurslid van het wijkcentrum SIO Zwolle Zuid. In april 2013 is mijn vrouw Hilda Berger overleden ten gevolge van een compli­ catie na een hersenoperatie. Het overlij­ den kwam hard aan. We waren bijna 35 jaar getrouwd. Ik heb drie kinderen en sinds januari 2014 ben ik ook opa. Mijn hobby’s zijn reizen, muziek luisteren en muziek maken; ik speel zelf klarinet. Tot slot wil ik Aad van Dijk en Jur Zand­ bergen, die mij hebben voorgedragen, hartelijk danken en spreek de hoop uit op een leuke manier deel te kunnen nemen aan het sociëteitsleven.  

EuropaLegaue wedstrijd PEC Zwolle - Spartak Praag - 18 aug. '14

Wij gaan Europa in           - van onze sportverslaggever   Het is inmiddels al weer enige maanden geleden, dat bijna iedereen in Zwolle pro Europa was. Zondag 20 april – eerste Paasdag. Een dag niet alleen van de paashaas, het paasvuur, de paaseieren maar ook van de wederopstanding. Het ongelooflijke bleek toch waar te kunnen zijn. PEC Zwolle wint na een snelle 1-0 achterstand in de bekerfinale met 5-1 van Ajax en verovert een plaats in de Europa League; in de voorronde weliswaar, maar toch.  Maar ook al wonen we al in Europa en maken we er allang deel vanuit PEC Zwolle ging donderdag 28 augustus voor het eerst “Europa in” met aan de ene kant zo’n 2000 (!) supporters die dolblij zijn met Europa en hun tassen vol met PEC Zwolle attributen volgestopt hebben en aan de andere kant politici, die Europa aan de straatstenen niet kwijt kunnen. We gaan Europa in met een bal maar stemmen voor Europa ?? Daar willen

sommigen geen bal mee te maken heb­ ben.   Voetbal en politiek wat kunnen we ermee ? Voetbal als spiegel van de sa­ menleving verbindt vijanden, maakt on­ derwerpen (homorechten, discriminatie, conflicten) bespreekbaar; maar laat ons in de steek bij gewelddadige gebeurte­ nissen zoals de vliegramp in Oekraïne. De FIFA lanceert trots een lachende Poetin, die tbv het WK 2018 het startschot geeft ­ voor de bouw van een nieuw stadion. De FIFA doet zgn. niet aan politiek, terwijl er duidelijke aanwijzingen zijn wie de laf­ hartige daad op zijn geweten heeft. Er zal nog veel nieuws volgen in de komende maanden en wellicht jaren. Ik ben be­ nieuwd met welke oplossing Europa komt.    Het werd overigens een boeiende avond, waarbij na het gelijkspel in Zwolle (1-1) PEC Zwolle wel de complimenten maar niet de felicitaties kreeg en ondanks het 3-1 verlies Praag met opgeheven hoofd kon verlaten.   Maar mijn gedachten gingen die avond ook uit naar al die slachtoffers die abrupt uit het leven zijn gerukt en de pijn en het verdriet van de nabestaanden. De pijn van een land, mijn land, mijn Europa ?   Cees Meijntjes

13

busvervoer ter plaatse worden geschat op € 1200,--. Voor overige kosten, zoals fooien, entreegelden, opera/concertbe­ zoek enz. moet worden gerekend op € 150,-De groepsgrootte zal liggen tussen de 26 en 30 deelnemers.   De interesse voor de reis is groot. Vijftig belangstellenden hebben zich inmiddels gemeld.   Ook belangstelling? Mail naar: harms-le­ [email protected]  

Riga

Van Riga naar Tallinn De sociëteitscommissie organiseert vol­ gend jaar van 1 t/m 8 juni een reis naar Letland en Estland. De reis wordt op maat gemaakt door SRC uit Groningen op voorstel van Nick van de Griendt, Ruurd Tjallema en Hans Harms. Inmiddels is het reisplan klaar en we hebben voor goede hotels gekozen.   In grote lijnen ziet de reis er als volgt uit:

Alejandro Nevsky kathedraal in Tallin

14

Twee dagen Riga, de hoofdstad van Let­ land, vervolgens naar Pärnu, de bad­ plaats en zomerhoofdstad van Estland, met onderweg o.a. een bezoek aan de veenderijen van Nick van de Griendt. Op dag 4 met de ferry naar het eiland Saar­ emaa, dag 6 naar Tallinn, de hoofdstad van Estland en op dag 8 laat in de middag retour naar Amsterdam.   De kosten voor de reis, inclusief Zwolle-­ Schiphol vv, hotels, ontbijt, diners en

WIJNCOLUMN  

Onder de loep: Ontwikkelingen op de wijnmarkt   Wie overdag naar RTL7/RTLZ kijkt, kan de ontwikkelingen op de beurs volgen en blijft op de hoogte van de laatste nieuws­ feiten. Niet dat investeren in wijn daar prominent aan de orde komt, voor zover je dat al zou moeten doen, maar onlangs stond wel in de balk onder in het beeld, dat de Verenigde Staten de grootste wijnmarkt is geworden. Het land stootte vorig jaar Frankrijk van de eerste plaats; dat meldde de Internationale Organisa­ tie voor Wijnbouw en Wijnbereiding OIV (Franse afkorting van L'Organisation In­ ternationale de la Vigne et du Vin).   Nu is dat misschien niet zo’n opzienba­ rend nieuws, want met ruim 200 miljoen inwoners is de omzet van alle producten al gauw erg groot, dus ook die van wijn. De belangrijkste reden is echter dat de Fransen minder wijn zijn gaan drinken en dat is mogelijk wel opzienbarend. Amerikanen kochten in 2013 29,1 mil­ joen hectoliter wijn, 0,5 procent meer dan het jaar ervoor. De Fransen sloegen dat jaar 7 procent minder in, zij kochten in totaal 28,1 miljoen hectoliter wijn. Maar per inwoner blijven de Fransen de Amerikanen als wijndrinkers ruim de baas. Een Fransman drinkt naar schatting 46 liter per hoofd van de bevolking tegen ongeveer 9 liter per Amerikaan, dat is dus ongeveer vijf keer zoveel. Ter vergelijking consumeert de Nederlander ca. 20 liter wijn per hoofd van de bevolking en die hoeveelheid is al een aantal jaren stabiel. Er is dus niet alleen in Amerika nog heel veel aan wijnomzet te winnen!

  Overigens betekent het feit dat de con­ sumptie per hoofd van de bevolking toeneemt, niet dat steeds meer mensen zingend over straat gaan. Er is sprake van een 'democratisering' van de wijncon­ sumptie. Wijn is niet langer voorbehou­ den aan de bovenmodale huishoudens; steeds meer mensen gaan vaker wijn drinken en vooral bij het diner. Ook hou­ den steeds meer Nederlanders er thuis een wijnvoorraadje op na; enerzijds om altijd verschillende wijnen op voorraad te hebben, zodat je kunt kiezen wat je wilt drinken, maar ook om wijn jong en dus voordeliger in te kopen en te laten liggen totdat deze op dronk is.   Wat de toekomst gaat doen met de prijs van wijn, is een open vraag, waar veel wijnhandelaren overigens wel een me­ ning over hebben. De concurrentiestrijd tussen de nieuwe en de traditionele wijnlanden zal alleen maar feller worden. De oude landen proberen hun verloren aandeel in de goedkopere wijnen terug te winnen door de industriële productie van weinig pretentieuze landwijn. Op hun beurt zullen de nieuwe wijnlanden proberen binnen te dringen tot de kwa­ liteitswijnen die van oudsher uit Frank­ rijk, Spanje en Italië komen, door veel aandacht te geven aan het ambacht en 'het verhaal achter de wijn'.   De wereldwijde wijnproductie is mo­ menteel gezakt tot het laagste niveau in 37 jaar, waardoor de voorraden scherp afnemen. Oorzaak van de afname is droogte en schade door hagelbuien in Frankrijk en Italië, (nog steeds) de groot­ ste wijnproducenten ter wereld. Ook in Argentinië merken wijnboeren de gevol­ gen van het weer aan hun druivenoogst. Door het veranderende klimaat zullen in die gevallen ook de voorraden afnemen. Het laat zich raden wat dat gaat doen met de prijs van de wijn. Waar je in de jaren zestig van de vorige eeuw nog een mooie Bourgogne kocht beneden de vijf gul­ den, kost dezelfde wijn nu rustig € 50,-, een prijsstijging van 2500%! Naast vraag en aanbod zijn er uiteraard meerdere oorzaken die deze stijging tot gevolg hebben maar dat gaat nu te ver om daar verder over uit te wijden.   Zoals gezegd, zal door de toenemende wereldwijde welvaart, de wijnconsump­ tie alleen maar verder toenemen en dus zal de wijnproductie ook moeten toene­ men. Investeren in wijn lijkt daarmee een

lucratieve aangelegenheid vanwege de winst die je denkt er op te kunnen maken, maar het blijft ook risicovol. Een wijn­ voorraad opbouwen voor eigen gebruik, is echter wel zinvol en vooral ook veel leuker om te doen.   Remco van Looijengoed Directeur/Vinoloog Schuttelaar Wijnen

Kook! De beginselen van de kookunst zullen ook dit seizoen weer aan nieuwe genera­ ties worden doorgegeven. Abel Buurma bijt op op maandag 8 sep­ tember a.s het spits af met Koken en Braden.   Op maandag 22 september zal Paul Her­ brink zijn Culinaire Cornuyten weer ont­ vangen voor de noodzakelijk bijles. Opgave voor beide activiteiten via de gebruikelijke kanalen.

15

Mansholt: Theater in de polder

Helmert Woudenberg als Mansholt.                                                                                                    Foto Paul Hoes.

Na Ulrum is het nog een paar kilometer. De oude zeedijk over en dan bij de gas­ winput aan de N361 rechtsaf de Westpol­ der in. Tot 1969 was de polder alleen toegankelijk door twee dijkcoupures, westelijk bij Vierhuizen en in het Oosten bij de Ommelanderweg. Nu snijdt de provinciale N361 naar Lauwersoog de Westpolder in tweeën.   Het is 30 augustus. We zijn op weg naar Café Wongema in Hornhuizen om daar te eten voorafgaand aan een theater­ voorstelling. Een bijzondere theater­ voorstelling over Sicco Mansholt die wordt gespeeld in de schuur van de boerderij 'Nieuw Midhuizen' in de West­ polder. De eerste boerderij die we na het verlaten van de N361 passeren is 'Torum', de boerderij waar Sicco Mansholt in septem­ ber 1908 is geboren. Hij heeft daar tot zijn 14e gewoond. Een klassieke erfenisruzie in de familie leidt tot een gedwongen verkoop van de boerderij.   De Westpolder ligt op de grens van de voormalige Lauwerszee en de Wadden­ zee even ten noorden van het dorp Vier­ huizen. Bedijkt en aangelegd in de jaren 1873 - 1876. Niet zonder gevaar destijds zo'n nieuwe polder aan zee. Al tijdens de aanleg in 1874 neemt de zee opnieuw bezit van de polder. 13 polderjongens komen om. Maar ook direct na de voltooi­ ing wordt de polder eind januari 1877 's nachts getroffen door een stormvloed. De polder loopt vol. 13 bewoners van de polder komen om en een bij één van de families logerend meisje uit een naburig dorp. De boerderijen raken beschadigd 16

maar de eensteens arbeidershuisjes worden door de golven vernietigd. De verdronken polderbewoners zijn in een massagraf begraven naast het oude kerkje van Vierhuizen.   De Westpolder meet 534 hectare en telt zeven grote boerderijen die langs de enige weg staan in de langgerekte polder op een lijn van zuidwest naar noordoost. De boerderijen zijn allemaal gebouwd kort na het gereedkomen van de polder. Ze staan er nog alle zeven in hun kapita­ le en monumentale omvang. Het is het landschap van granen, suikerbieten, uien en pootaardappelen en dat alles onder imposante wolken.

Boerderij 'Torum'

  De gebroeders Mansholt komen kort na elkaar naar de Westpolder. Jochem Roel­ fs Mansholt is pionier en bouwt de boer­ derij 'Fletum'. Hij en zijn jonge gezin moeten vluchten voor de overstroming van 1877. Later dat voorjaar keert hij terug naar de polder. Broer Derk Roelfs Mansholt, grootvader van Sicco, vestigt zich datzelfde jaar in de polder. De bewoners die aan met de bouw van de boerderij die nu 'Torum' heet keren na de ramp niet terug. Derk koopt de boerderij, de grootste van de polder, die dan nog maar gedeeltelijk gereed is en voltooid de bouw. Fletum en Torum, zijn vernoemd naar twee in de Dollard verdronken dorpen. Jochem en Derk zullen niet de enige Mansholts in de polder blijven. Een zoon en een dochter van Jochem verwerven 'Manneplaats' en 'Westerhalm', twee an­ dere boerderijen in de Westpolder Torum, Fletum en de Westpolder, het zijn hotspots in de zeer lezenswaardige 'Graanrepubliek' van Frank Westerman.   Aan de andere kant van de zeedijk ligt het onbedijkte nieuwe land van de landaan­ winning. Al bijna half zo breed als de Westpolder. Er lopen nu in de zomer pinken en vooral schapen. De Westpolder herbergt ook twee een­ denkooien. Pal naast de Waddendijk ligt met hoog geboomte de eendenkooi 'Nieuw Onrust', de laatste in Groningen waar het kooikersvak nog wordt uitgeoe­ fend. Het is een belangrijke rust- en ver­ zamelplaats voor trekvogels. De eenden die er worden gevangen worden geringd

gespeeld door Helmert Woudenberg (Sicco Manholt), José Kuijpers, Paul Hoes, Stefa­ nie van Leersum en Trudi Klever. De regie is in handen van Jeroen van den Berg."*

De Westpolder

en daarna weer vrijgelaten.   Het zijn geen alledaagse (here)boeren/ akkerbouwers die de Westpolder al vaak generaties lang bevolken. Teeltverbete­ ring en veredeling staan hoog op de agenda. Maar voor velen reiken de inte­ resses en capaciteiten verder dan het runnen van een akkerbouwbedrijf. Sicco Mansholt groeit op in socialistisch gezin. Zijn vader en grootvader steunden voorvechters als Multatuli, Domela Nieu­ wenhuis en Troelstra. "Grond moet nati­ onaal bezit zijn, geen particulier eigen­ dom van boeren" is hun opvatting. Sic­ co's vader, Lambertus H. Mansholt was voor de SDAP lid van de Groningse Pro­ vinciale Staten en later gedeputeerde. Zijn moeder, Wabien Andreae, had als een van de eerste vrouwen van het land politieke wetenschappen gestudeerd en organiseerde politieke huisbijeenkom­ sten voor vrouwen. Sicco zelf brengt het tot minister van Landbouw en Eurocom­ missaris, en voorzitter van de Europese Commissie.   De theatervoorstelling wordt gespeeld op het akkerbouwbedrijf 'Nieuw-Midhui­ zen' in de Westpolder, de boerderij van Jacobien Louwes. De boerderij is sedert 1888 in het bezit van de familie Louwes. Herman Derk Louwes (1893-1960) en zijn zoon Hendrik Jan Louwes (1921-1999) waren beiden naast akkerbouwer ook parlementslid voor de VVD. Herman Derk Louwes was een neef van Sicco Mansholt.   "Mansholt, een voorstelling over een politi­ cus zonder grenzen'. Mansholt vertelt het verhaal van een man in crisis. Wanneer Sicco Mansholt vlak voor

zijn pensioen wordt geconfronteerd met de negatieve gevolgen van zijn beleid als landbouwminister en eurocommissaris, krijgt hij spijt. Hij besluit zich tegen zijn eigen beleid te keren. Een rigoureuze om­ slag die niet beperkt blijft tot zijn politieke denken. Terwijl hij tevergeefs de wereld probeert de wereld te overtuigen van de noodzaak van een politieke en economi­ sche ommezwaai, begint hij een verhou­ ding met zijn 24-jarige stagiaire Petra Kelly en verlaat hij zijn vrouw. Zijn er grenzen aan groei, kan de mens genoegen nemen met genoeg? Mansholt stelt een groot maatschappelijk thema aan de orde in een persoonlijk verhaal, over een man die spijt krijgt en in conflict raakt met zijn omgeving en met zichzelf. Mansholt is geschreven door Tjeerd Bischoff en wordt

Van 'Wongema' in Hornhuizen naar 'Nieuw-Midhuizen' in de Westpolder is het met de auto een paar minuten. Bij 'Nieuw-Midhuizen' aangekomen parke­ ren we de auto in een vers gemaaide graanakker. De voorstelling begint om 20.30 uur in de aardappelschuur naast de boerderij. Een kleine tweehonderd aanwezigen, waar­ onder opvallend veel leeftijdsgenoten, nemen plaats op de tribune. Nadat een crewlid komt melden dat er van de voorstelling geen opnames mogen worden gemaakt kan het spel beginnen. Een uur en drie kwartier duurt de boeiende en overtuigend gespeelde voorstelling. Even overtuigend is het applaus dat de spelers ten deel valt. In het donker worstelen de auto's zich uit de akker. In een lange rij rijden ze donke­ re polder uit.

Boerderij 'Nieuw Midhuizen'

Boerderij 'Nieuw Midhuizen'

17

Sluijters' Grote Oorlog Politieke oorlogsprenten uit de Nieu­ we Amsterdammer 1919

Het publiek in de aardappelschuur

  Kelly en Mansholt krijgen een relatie in 1972. Mansholt is dan 64, Kelly 24. In 1973 trekt hij bij haar in wonen ze enige tijd samen in haar appartement in Brussel. Onder druk van hun omgeving beëindi­ gen ze de relatie in 1974. Mansholt keert terug naar zijn vrouw en gaat wonen in Wapserveen. In 1995, 86 jaar oud,  over­ lijd hij. Kelly's (1947) biologische vader is al snel spoorloos. Zij krijgt de naam van haar stiefvader, een Amerikaanse militair waarmee haar moeder trouwt. Kelly is na haar Brusselse jaren medeoprichtster van de Grünen in wat dan nog WestDuitsland heet. Petra Kelly blijkt een niet ongevaarlijk zwak te hebben voor oudere mannen. Na Mansholt gaat ze jaren later een relatie aan met de pacifistisch geworden Bun­ deswehr-generaal Gert Bastian (1923).

De aardappels van Jacobien Louwes

18

Tussen 1983 en 1987 is Bastian parlemen­ tariër voor de Grünen in de Bondsdag. Ook Kelly, inmiddels voorzitter van de Grünen, zit vanaf 1983 in de Bondsdag. Bij de verkiezingen in 1990 halen de Grünen geen zetels meer in de Bonds­ dag. De liefde van Kelly en Bastian eindigt fa­ taal. Op 19 oktober 1992 worden de licha­ men van Kelly en Bastian in hun huis in Bonn gevonden. Ze zijn dan al ruim veertien dagen dood. Bastian heeft Kelly in haar slaap doodgeschoten en daarna de hand aan zichzelf geslagen. 'Eine tödliche Liebe - Petra Kelly und Gert Bastian' is de passende titel die de femi­ niste Alice Schwarzer haar in 1994 ver­ schenen boek gaf.   Ronald van den Berg  

Vanaf 21 september is in Museum de Fundatie in Zwolle de serie van 77 poli­ tieke oorlogsprenten te zien, die Jan Sluijters van 1915-1919 maakte voor de Nieuwe Amsterdammer. Sluijters, vooral bekend als modernist en societyschilder, laat zich in deze reeks zien als maatschap­ pijkritisch agitator. De litho’s geven een vlijmscherpe analyse van de Eerste We­ reldoorlog en de positie van het neutrale Nederland hierin. De werken zijn afkom­ stig uit de collectie van kunstenaar Rob Scholte die de complete serie bijeen­ bracht. De reeks is recent met steun van de BankGiro Loterij door Museum de Fundatie verworven.   Nederland’s geforceerde neutraliteit Waar Frankrijk, Rusland en later Engeland kort na de aanslag op de Oostenrijkse kroonprins Franz Ferdinand (28 juni 1914 te Sarajevo) tegenover Duitsland en Oostenrijk kwamen te staan wilde Neder­ land zijn neutraliteit behouden in wat de Eerste Wereldoorlog zou worden. Direct na het uitbreken werd door de Neder­ landse regering een beroep gedaan op de redacteuren van de dag- en weekbla­ den om zich vooral terughoudend op te stellen met betrekking tot de berichtge­ ving. Om de neutraliteit van ons land niet in gevaar te brengen. Wie zich niet terug­ houdend opstelde, liep kans op vervol­ ging op grond van artikel 98 en 100 van het Wetboek van Strafrecht betreffende staatsgeheimen en het in gevaar bren­ gen van de Nederlandse neutraliteit. Er werd van overheidswege aangezet tot zelfcensuur. De pers beijverde zich om een zo neutraal mogelijke berichtgeving over de oorlog te geven, terwijl er wel degelijk voorkeuren bestonden. Zo was de Telegraaf bijvoorbeeld pro-Brits, waarschijnlijk vanwege de relatie, die bestond tussen de financiële markten van Londen en Amsterdam, terwijl de Nieuwe Rotterdamse Courant pro-Duits was vanwege de band, die de Rotterdam­ se haven had met het Duitse achterland.   Sluijters en de Nieuwe Amsterdammer De Nieuwe Amsterdammer was wars van emotionele subjectieve berichtgeving en volgde een wat belerende journalis­ tieke lijn. Daar klonken toch wel antiDuitse opvattingen in door. Dit blad ac­ centueerde haar artikelen op scherpe wijze met ingesloten oorlogsprenten van

het drietal Willy Sluiter, Piet van der Hem en Jan Sluijters, die zowel de binnenland­ se politiek als die van de oorlogvoerende landen voorzag van genadeloze analyse en satirisch commentaar. Met de door Scholte verzamelde serie van 77 prenten plaatst Sluijters zich in de politiek-activis­ tische traditie. Hij werd de chroniqueur van de Eerste Wereldoorlog en is met dit onbekende deel van zijn oeuvre de poli­ tieke kunstenaar van deze periode. Het werk uit de reeks vertoont veel overeen­ komsten met de antifascistische foto­ montages, die de Duitse kunstenaar John Heartfield in de jaren 20 en 30 maakte, die in 2009 uitgebreid in Museum de Fundatie te zien zijn geweest.   Sluijters’ Grote Oorlog is tot stand geko­ men in nauwe samenwerking met Rob Scholte en Stichting Studiecentrum Eer­ ste Wereldoorlog. Bij de expositie ver­ schijnt een catalogus, uitgegeven door Uitgeverij Waanders & de Kunst.   (tekst Museum De Fundatie)

ZET u uw huis te koop of gaat u het verkopen

Zo snel en goed mogelijk uw huis verkopen. Dat vraagt om een Garantiemakelaar. Een Garantiemakelaar gaat namelijk een stap verder. Niet alleen zorgt hij ervoor dat uw woning zo goed mogelijk gepresenteerd wordt. Dankzij zijn ervaring in de lokale markt is hij specialist en kan hij u voorzien van advies op maat. Zo wordt uw woning voor een reële prijs in de markt gezet en zet hij de juiste middelen en kanalen in om uw potentiële kopers te bereiken. Uiteraard houdt hij u op de hoogte van de laatste ontwikkeling en is hij altijd voor u bereikbaar. Ook uw huis verkopen? Kijk voor meer informatie op www.degraafvanvilsteren.nl of bel ons op 038-4227229.

Van een Garantiemakelaar mag u meer verwachten.

GM02 degraafvanvilsteren adv huis te koop 135x185 def v1.indd 1

21-05-13 11:58

Portret (80x120 cm.) getekend door Dioni ten Busschen met een pen van PenPoint

19

www.editoo.nl

Indien onbestelbaar retour: Koestraat 8 , 8011 NK ZWOLLE

20