De Groenbewuste Amsterdammer

IVN voor natuureducatie & duurzaamheid.

De Groenbewuste Amsterdammer Jaargang 34 - Winter 2014/2015 IVN Amsterdam - Natuurlijk - Voor U

www.ivn.nl/amsterdam

De Groenbewuste Amsterdammer

is een uitgave van IVN Vereniging voor natuureducatie en duurzaamheid, afdeling Amsterdam. 34e jaargang – Winter 2014/15 Foto voorkant Kerkuil, uit Nederlandsche Vogelen van Nozeman en Sepp, Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, 1047 B 13 Redactieadres Nico Groos Pieter Nieuwlandstraat 81 B 1093 XN Amsterdam 020-7850123 [email protected] Redactie Maddie Bartels Ronald van der Beek Ineke Deckers Nico Groos Ellen Huijsmans Peter Junge Corrie Leefkens Riek Somsen Just Wiarda

Wat vindt u zoal in dit nummer? Een greep uit de inhoud: Onderwerp

Blz

Wat is duurzaam voedsel? Het allerlaatste stukje Amsterdamse wildernis Raadselachtig gesis in de landelijke duisternis Groene oases van belang voor een gezonde stad Hemelse golven Zwieren over eilanden Honderden vogelboeken

4 5 7 10 12 13 14

En natuurlijk weer een schat aan informatie over de vele activiteiten, cursussen, wandelingen en things-to-do

Neem ook een kijkje op onze website

www.ivn.nl/amsterdam - advertentie -

Drukwerk Drukkerij Editoo www.editoo.nl Aanleveren van kopij: Kopij – teksten als Word 2003/2010 en foto’s als JPEG, PNG of TIFF – kunt u aanleveren middels e-mail aan bovenvermeld adres Copyright Uw inzending wordt gepubliceerd onder de 'Creative Commons' licentie. Als u een artikel uit ons blad wilt kopiëren of gebruiken voor publicatie of andere niet-commerciële openbare doeleinden, dan vinden wij dat prima. Mits u bij dat artikel de naam van de auteur en de bron (Groenbewuste Amsterdammer nr. …, uitgegeven door IVN Amsterdam) vermeldt.. Deadlines 2015 1 februari (voor maart), 1 mei (voor juni), 1 augustus (voor september), 1 november (voor december) Bestuursvergaderingen Iedere maand vergadert het bestuur in de Rietschuur bij kinderboerderij De Amsteldieren in het Amstelpark. De vergaderingen zijn openbaar. Wilt u ook komen of wilt u een bepaald onderwerp op de agenda hebben, neem dan van tevoren even contact op met het secretariaat (0617038035).

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

2

Van de redactie

Van het bestuur

Peter Junge

Ruth Bolt

Vogels verschaffen mensen veel vreugde. Dat is nu zo, en dat gold ook in het verleden. Het levendige bewijs daarvan is de uitgave van ‘Nederlandsche Vogelen 1770-1829’; het grootste en duurste vogelboek, dat ooit in Nederland is verschenen. “De Nederlandsche vogelen zijn volgens hunne huishouding, aert, en eigenschappen beschreeven,” aldus auteur Cornelis Nozeman. Geen naslagwerk voor in het open veld gezien de forse afmetingen. Maar in stilte thuis genieten van de prachtig gekleurde prenten van tekenaar Christiaan Sepp.

Hoe gaat het met IVN-Amsterdam? Doen we de goede dingen? En doen we die dingen goed? Dat waren de vragen waarmee het projectbestuur vanaf de vorige ledenvergadering in mei 2014 op pad ging. We spraken met alle werkgroepen, met sommige meerdere malen. We deden een onderzoek naar de vraag of de IVN natuurgidsencursus voldoende actieve vrijwilligers oplevert. Het uitgangspunt van de ledenvergadering is dat de vrijwilligers – actieve leden – en de werkgroepen die zij vormen het kloppend en actieve hart van de organisatie zijn. Het bestuur bestuurt – dat betekent dat het bestuur zich bezig houdt met de langere termijn, met ervoor zorgen dat de werkgroepen goed aan de slag zijn en kunnen blijven om dat te doen waarvoor het IVN er is: educatie over natuur en duurzaamheid. En dat in Amsterdam – onze mooie stad aan het IJ met zijn groene wiggen, honderden vogelen plantensoorten, eeuwenoude bomen in verschillende landschappen en biotopen.

Een boek blijft echter een boek. Er gaat toch niets boven waarnemingen in de buitenlucht. De opwinding die zich van je meester maakt. Het ‘raadselachtige gesis’ dat je aanvankelijk op het verkeerde been zet. De verhoogde hartslag. En dan... het gelukzalige gevoel dat door je lichaam stroomt bij een juiste waarneming. Lees hoe de kerkuil zich openbaart in het nachtelijk duister van Gelderland. Ook dichter bij huis valt veel te genieten. We nemen u mee naar het Westelijk Havengebied – het allerlaatste stukje Amsterdamse wildernis. Ook hier kan de vogelaar zijn hart ophalen. Havik, bruine kiekendief, blauwborst, roerdomp en ijsvogels laten zich niet onbespied. De flora en de fauna zorgen voor volop verrassingen. Maar de natuur staat in het westen van ons land steeds meer onder druk. De verstedelijking rukt genadeloos op. Groene oases moeten wijken voor hoogbouw. Het lot van de Almatuin aan de Zuidas is daardoor over enkele jaren bezegeld. Ruim honderd tuinders raken verstoken van hun grote passie: het verbouwen van eigen groentes. Groen heeft veel positieve kanten. Wetenschappers tonen aan dat meer groen tot een forse daling van de ziektekosten zou leiden. Theorie en praktijk staan echter lijnrecht tegenover elkaar. Reden voor bezorgdheid. Staatssecretaris Jetta Klijnsma kreeg de hoon van de hele natie over zich heen met haar uitspraak dat iedere Nederlander een moestuin zou moeten aanschaffen als aanvulling op zijn steeds kariger wordende pensioen. Qua gezondheidsaspecten heeft zij in de kern wel gelijk. Maar ook hier is de werkelijkheid aanmerkelijk weerbarstiger.


Wat zijn onze bevindingen? Er is het grote aanbod van excursies en cursussen, de lange relatie met het Amstelpark en Amsterdam Zuid. Tegelijkertijd zien we dat al deze activiteiten door een handjevol zeer actieve mensen gebeuren en dat daardoor de garantie dat deze activiteiten dóór kunnen gaan er onvoldoende is. Bovendien zouden we zoveel meer kunnen doen, gezien de grote vraag die er is naar onze cursussen en excursies. In Amsterdam zijn talrijke activiteiten en initiatieven op het gebied van natuur en milieu, waarmee we nauwer kunnen samenwerken. Ook weten de actieve mensen elkaar binnen IVN niet altijd te vinden, de werkgroepen lijken wel eilandjes die allemaal min of meer alleen bezig zijn. De actieve leden missen soms het warme clubgevoel. En de Rietschuur ligt geweldig mooi maar ook op drukke dagen in het park is het er stil. Dat alles roept om actie en verandering. We hebben op de ledenbijeenkomst 29 november jl. aan de leden voorgesteld om de werkgroepen samen te voegen tot een paar grotere clusters, om zo meer samenwerking, samenhang en synergie te scheppen. De clusters zijn in het beeld van het bestuur verantwoordelijk voor de uitvoering van verschillende activiteiten, publiciteit en het verzinnen van vernieuwende activiteiten. Verder gaan we regelmatig bijeenkomsten organiseren op zondag in de Rietschuur, speciaal voor leden. Bijvoorbeeld lezingen en kleine excursies, in samenwerking met de natuurgidsencursus.

3

Zodat het daar een drukte van belang is, een gonzende bijenkorf, waar men elkaar kan ontmoeten en beter kan leren kennen. Het bestuur richt zich onder andere op het vernieuwen van de werving van vrijwilligers. Dat zou veel meer via netwerken en sociale media kunnen gebeuren, aan de hand van duidelijke profielen en taakbeschrijvingen. Met als concreet resultaat dat de bestaande vacatures over een aantal maanden opgevuld zijn en dat bepaalde werkgroepen over een groter bestand aan actieve medewerkers kunnen beschikken. Verder gaan we meer samenwerken met andere actieve natuurclubs in Amsterdam.

Wat is duurzaam voedsel? Ellen Huijsmans Duurzaamheid is een woord dat je tegenwoordig vaak tegenkomt. Je hoort en ziet het op TV, in kranten, commercials, advertenties en op verpakkingen van etenswaren. Fabrikanten en leveranciers verkopen ook duurzame energie, auto’s, kleding of vakanties. Het klinkt spannend en heel ‘groen’. Maar wat is duurzaamheid precies? En wanneer is voedsel duurzaam?

Helaas kunnen we in deze GBA niet berichten over de resultaten van de 29ste november en wat de leden van onze plannen vonden, in verband met de sluitingsdatum voor de kopij. Daarover volgende keer, als het alweer 2015 en lente is, meer. Het bestuur van IVN-Amsterdam wenst iedereen fijne feestdagen en een mooi en gelukkig 2015. We gaan er met zijn allen een mooi natuurjaar van maken.

Het bestuur van IVNAmsterdam wenst alle leden, donateurs en vrijwilligers

Duurzame groenten en fruit

Mens, milieu en winst Duurzaamheid betekent in het kort dat mens, milieu en winst uit economie in balans zijn. Voor je maaltijd moeten vissen in water waar olie in drijft vanwege olieboringen, zoals in Afrika wel is gebeurd, is bijvoorbeeld ver weg van duurzaamheid. Economische motieven staan dan op de voorgrond terwijl het milieu en de mens minder belangrijk zijn. Of, dichter bij huis, biologische groente verpakt in plastic is niet duurzaam. Het voedsel kan gezond en goed voor het milieu zijn, maar het plastic omhulsel is dat niet. Men spreekt over duurzaamheid wanneer er evenwicht is tussen de 3 p’s, ‘people’, ‘planet’ en ‘profit’. Door duurzaam te leven houdt de mens rekening met de behoeftes van hemzelf en andere mensen en dieren op dit moment, en denkt daarbij tevens aan toekomstige generaties die ook moeten kunnen eten en leven. Dus je draagt zorg voor jezelf, je medemens en het milieu, nu en in de toekomst. Een duurzame maaltijd Voedsel kun je duurzaam noemen als onder meer dieren en mensen die betrokken zijn bij de productie er niet onder lijden. Zo garanderen producten met een Fair Trade logo eerlijke handel en goede arbeidsomstandigheden voor de boeren en leveranciers van dat product. De producent moet verder ook verantwoord en zuinig omgaan met water, energie en land en er voor zorgen dat zo min mogelijk verontreinigde stoffen, zoals bestrijdingsmiddelen, antibiotica


4

en CO2, in het milieu komen. Dus groente en fruit dat met vliegtuigen vanuit bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland naar Nederland is vervoerd, kun je niet als duurzaam bestempelen. En voedsel waarbij veel energie en water wordt verbruikt, staat ook laag in de ranglijst. Zo hebben volgens wetenschappers vleesproducten heel veel water nodig. De ontwikkeling van de grote hoeveelheden veevoer vreet namelijk water. Zo heeft een kilo rundvlees uiteindelijk 15.000 liter drinkwater verbruikt. Plantaardige producten scoren vele malen beter wat duurzaamheid betreft. Ook groenten en fruit van de boer om de hoek kopen, voedsel uit de (buurt)moestuin oogsten en het gebruiken van zogenaamde biologische seizoensgroenten zijn beter voor mens en milieu. Dus bijvoorbeeld in de zomer Nederlandse tomaten en sla en in de winter andijvie en kool eten.

Zo kan duurzaam eten lekker, gezond en gevarieerd zijn. Bronnen: www.consumentenbond.nl, www.platformduurzaamheid.nl, magazine Lekker Weten, editie herfst 2014, uitgave van Ekoplaza, www.clubgreen.nl

Het allerlaatste stukje Amsterdamse wildernis Laura van Furstenberg Binnen Landschapspark De Bretten – de ‘groene scheg’ in het Westelijk Havengebied ten noorden van de Haarlemmerweg, die loopt van Halfweg tot aan de Haarlemmerpoort – bevindt zich een werkelijk ruig stuk stadsjungle: ‘De Lange Bretten’, omrand door volkstuinparken De Groote Braak (sinds 1983) en De Bretten (sinds 1976), ten Westen van station Amsterdam Sloterdijk.

Seizoensgroente: rode kool Kolen en knolgewassen schijnen in de koude maanden sowieso gezond voor ons te zijn omdat we door het Nederlandse gure weer behoefte hebben aan stevige kost. Op internet zijn veel verschillende recepten te vinden voor wintergroenten. Een eenvoudig rode koolrecept met een smakelijk resultaat is (roer)gebakken rode kool. Overigens bestaat er van rode kool ook een zomervariant. Recept voor roergebakken rode kool Nodig: 3 eetlepels olijfolie of kokosolie, 1 rode kool, 2 (of meer) eetlepels rozijnen, 2 eetlepels wijnazijn, ahornsiroop, zout.

Rooergebakken rode kool

Wanneer je je in de Lange Bretten begeeft, word je onvermijdelijk opgeslokt door de woestenij van dit stuk natuur. In tegenstelling tot de vele gecultiveerde parken die Amsterdam rijk is, lijken de bomen, struiken, bloemen en het hoge riet hier willekeurig hun weg te vinden en kun je jezelf compleet verliezen. Als je één van de vele nauwe wandelpaadjes inloopt en je omgeven raakt door een kleurrijke diversiteit aan bomen, struiken, wilde bessen en riet, kun je je niet voorstellen dat je je op een terrein bevindt dat omkaderd is door snelweg, trein, haven en industrie. Je bent echt even weg.

Bereiding: Verwijder de harde stronk uit de rode kool en snij de kool in reepjes. Verhit de olie in een wok of pan en (roer)bak de reepjes een paar minuten. Of langer als je een wat zachtere kool wilt. Voeg rozijnen, azijn, ahornsiroop en zout toe. Afhankelijk van je smaak voeg je veel of weinig zout en zoet toe. Nog even bakken en klaar is de rode kool. Lekker met aardappelpuree, geitenkaas en walnoten. Andere recepten met rode kool combineren de groente onder meer met appels en kruiden, rozemarijn, cranberries of stoofpeertjes.

De vele gezichten van de Brettenzone in de geschiedenis De Lange Bretten, nu te bewonderen als een recreatiegebied met veel struinnatuur en een grote diversiteit aan flora en fauna, kent een broeierige geschiedenis. In de 11 e en 12e eeuw is het natuurlijke landschap door intensieve veenontginning omgevormd tot veenweidegebied. Het kwam gevaarlijk laag te liggen ten opzichte van de verbinding tussen de Noordzee en het IJ. De Spaarndammerdijk, die onder andere dit


5

gebied tegen het zeewatergeweld moest beschermen, is vele malen doorgebroken. In de Bretten resulteerde dit in De Groote Braak en de voormalige Jan Louwen Braak, die is uitgevloeid tot wat wij nu kunnen aanschouwen als een mooi vijvercomplex waarin onder andere lidsteng groeit.

Natuurstrook De Bretten ontleent haar naam aan het Huis de Bretten/Brittenburgh, een landhuis langs de in 1631 aangelegde Haarlemmertrekvaart, dat werd afgebroken toen ‘s Nederlands allereerste spoorlijn de infrastructuur tussen Amsterdam en Haarlem kwam versterken in 1839. In 1935 werd, in het kader van het Algemeen Uitbreidingsplan Amsterdam, door stadsarchitect Cornelis van Eesteren besloten dat De Lange Bretten een gecultiveerde groene ‘vinger’ moest worden, die het havengebied en de Amsterdamse bewoners met het groen zou verbinden. Van vele plannen, zoals de aanleg van park Brettenburg en sportpark De Hoorn, kwam weinig terecht. Ten behoeve van onder andere bedrijventerreinen en een station werd het gebied eind jaren ’60 opgespoten met slibrijk duinzand, maar ook hier gebeurde weinig mee. In de jaren ’70 is er veel bouwafval gestort, onder andere van de Nieuwmarktbuurt in verband met de aanleg van de metrolijn, wat heeft geresulteerd in de opvallende puinheuvels. Hierna heeft het verwaarloosde gebied tussen de volkstuinparken lang braak gestaan, waardoor de natuur, met haar grillige spontaniteit, haar goddelijke gang kon gaan. In 2008 heeft Stadsdeel Geuzenveld/Slotermeer het inmiddels flink begroeide stuk natuur voor 25 jaar overgedragen aan Landschap NoordHolland. Dit is een erg goede zet geweest: vrijwilligers van Landschap Noord-Holland, in samenwerking met IVN Zuid-Kennemerland en IVN Amsterdam, zijn hard aan de slag gegaan om het gebied in kaart te brengen en te verbeteren. Zo grazen er sinds 2009 Schotse hooglanders en Hollandse landgeiten, wordt er gemaaid en worden er schiet- en kraakwilgen gesnoeid, om het land nat en onbebost te Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

houden en meer ruimte te maken voor zeldzamere planten. Dit maakt het land meteen aantrekkelijker voor vogels, amfibieën en zoogdieren. Het resultaat van deze menselijke bemoeienis is verbluffend geweest; als verbindingsstuk in de Groene AS is er alle gelegenheid geweest voor dieren om zich de toegang te verschaffen tot dit unieke natuurgebied. Het is te hopen de Brettenzone haar natuurbescherming behoudt en dat na die 25 jaar niet besloten gaat worden om het gebied, inmiddels door de natuur en haar liefhebbers opgeschoond, om te toveren tot nieuwbouwwijk. Maak alstublieft geen korte metten, met de mooie Lange Bretten! Struinen in de duinen? Het destijds opgespoten zand heeft De Bretten doen ontwikkelen tot een gebied zo rijk aan duinflora, dat je haast vergeet dat je niet in de duinen bent. Zo is het er bezaaid met teunisbloemen, bezemkruiskruid, distels en braamstruiken en is er zelfs duindoorn, nachtsilene en wondklaver te vinden. Daarnaast is er een weelde aan oeverplanten en hoge rietkragen, gelegen aan de vele sloten die de waterkwaliteit van het gebied sterk verbeterd hebben. Gert Snoei en Joke van der Boon van IVN kunnen er alles over vertellen in een rondleiding die je langs deze prachtige diversiteit aan bomen en planten leidt.

Het waterrijke en groen begroeide gebied is een paradijs voor vogels en herbergt ook zeldzame(re) exemplaren, zoals de havik, de bruine kiekendief, de blauwborst, de roerdomp met zijn gehoemp en de ijsvogel. Deze laatste heb ikzelf onlangs mogen spotten, zoevend over het water met zijn metaalblauwe rug en vleugels! En dan is de vogelliefhebber nog steeds niet uitgekeken en –geluisterd: de vele nachtegalen zullen je ’s avonds betoveren met hun prachtige fluitconcerten.

6

Een opmerkelijk zoogdier Naast vogels en kikkers, padden en salamanders zijn er diverse zoogdieren te vinden in de Lange Bretten, zoals bunzingen, hermelijnen, hazen en konijnen, vossen, waterspitsmuizen en de mens.

Raadselachtig gesis in de landelijke duisternis Maddie Bartels Het herfstseizoen vordert en het wordt steeds vroeger donker. Als Amsterdamse stadbewoners willen we af en toe lekker een tijdje buiten in de natuur zijn. Dit keer genieten we van een verblijf in een mooie boerderij in de Gelderse Achterhoek. Je kunt er alleen maar over een doodlopend landweggetje komen. Vanuit de ramen kijken we op ruime weilanden met mooie jonge roodbonte koeien, herfstige bosranden en gemaaide akkers. We ervaren pure landelijkheid en een weldadige rust.

De mens? Jazeker, sinds jaar en dag wonen er zwervers – of beter stadsnomaden – op het terrein, wiens tentenkampjes je soms kunt vinden aan de randen van de graasgedeelten van de Schotse hooglanders. Daarbinnen mochten zij niet meer wonen en het is de vraag hoelang de gemeente hen nog gedoogt. Ik fiets, gezien mijn zomers verblijf op tuinpark De Groote Braak, bijna dagelijks door de Brettenzone en recentelijk stuitte ik op meerdere ME-pelotons die het gebied aan het uitkammen waren. Hoewel ik vermoedde dat het om een uitzetactie ging, vernam ik later van een buurman dat er een vermiste zwerver in het gebied overleden zou zijn. Maar hierover is natuurlijk geen woord te vinden in de media, dus het voorval blijft mysterieus…

Maar meteen al de eerste avond als het donker is horen we buiten tsssss….., tsssss….., tsssss….... Dit gesis (of geblaas) wordt eindeloos herhaald, met steeds een paar seconden stilte ertussen. Het gaat zowat de hele nacht door. Als we in de deuropening van de boerderij naar de overdadige sterrenhemel staan te kijken, leidt dit intrigerende geluid ons af. Het lijkt van een vaste plek vandaan te komen. We lopen nieuwsgierig in de richting ervan en ontdekken dat het uit de oude schaapskooi op het erf komt. Het gesis houdt eventjes op als we dichterbij komen en met een zaklantaarn schijnen, maar wordt al gauw weer hervat. Geen idee wat of wie dit dreigende en zelfs spookachtige geluid maakt. Elke avond is het weer raak.

Kerkuil op zolder (foto Vogeldagboek.nl)

Of je er nu langdurig wilt kamperen of enkel tussen zonsopgang en zonsondergang wilt genieten van de ruige schoonheid van dit bijzondere natuurgebied, de Lange Bretten biedt natuurliefhebbers een oase aan struinen spotmogelijkheden. En de kinderen? Die kun je er kwijt in de weidse speeltuin.


We zoeken zonder resultaat op internet en in apps naar allerlei mogelijke nachtdieren en hun geluiden. We denken zelfs even aan een ontsnapte slang. We nemen het raadselachtige gesis op de smartphone op en mailen dit naar de verhuurder Staatsbosbeheer. Hij antwoordt dat hij het ook niet weet. Maar juist op het moment dat we weer stadwaarts moeten keren treffen we de naburige boer op het erf aan. 7

Hij komt zijn koeien in de wei verzorgen. Zevenjarige kleinzoon schroomt niet om te vragen: “Weet u wie dat enge sissend geluid ’s avonds maakt daar in die donkere schuur?” De boer antwoordt zonder aarzeling: “Dat is een kerkuil. Dit jaar hadden we een nest met wel zeven jongen. Kerkuilen komen hier zowat elk jaar broeden.” Het raadsel was nog net op tijd opgelost! Een beetje vogelaar heeft echter vast meteen al aan de Kerkuil (Tyto alba) gedacht. En voor andere lezers hebben de foto’s het raadsel ‘wie is het?’ helaas al verklapt. Een volgende vraag doemt echter alweer op: wat is de Kerkuil eigenlijk voor een intrigerende vogel?

Deze afbeeldingen worden vaak afgedrukt op populaire gebruiksvoorwerpen, zoals op een postzegel (Kerkuil door Antonio Scopoli, 1769) of populair magneetje voor op de koelkast (jonge Kerkuil door Albrecht Dürer, 1508). Ook is de vogel als bouwplaat of knuffel te koop. Uilen spelen vaak bovendien een geheimzinnige rol in verhalen, zoals Harry Potters Sneeuwuil Hedwig.

Kerkuil op postzegel

Jonge kerkuil op koelkastmagneet

Het sissend geluid dat wij hoorden klinkt al angstaanjagend in de nacht, maar de kerkuil blijkt ook nog eens ijselijk te kunnen krijsen. Zijn verschijning maakt bepaald indruk. In het bleke hartvormig gezicht kijken, zoals bij alle uilen, twee ogen recht naar voren je indringend aan. Hij lijkt daardoor wel wat op een mens. De Kerkuil is de meest nachtelijke vogel onder de uilen en kan uitstekend in het donker zien. Hij jaagt dan op veld-, spitsmuizen en op andere kleine dieren. Dankzij zijn scherpe, zelfs driedimensionale gehoor, kan hij zijn prooi al op grote afstand traceren. Geruisloos vliegend weet hij zijn slachtoffer ongemerkt te benaderen. Met zijn sneaky gedrag in het donker laat hij ook ons (lekker?) griezelen. Kerkuilen spreken tot de verbeelding en worden sinds eeuwen op allerlei manieren afgebeeld.


Anders dan zijn naam doet vermoeden broedt de Kerkuil nog maar sporadisch in kerken. Hij houdt meer van halfopen cultuurlandschap, waar zijn voedsel is te vinden. Hij broedt op verscholen, rommelige plekken, zoals in ruïnes en holle bomen. Maar vooral huist hij op zolders van boerderijen en in schuren. Vaak is in de nok van het dak een gat gemaakt om gemakkelijk in en uit te kunnen vliegen. In het Friese ‘oelebord’ (uilenbord) wordt dit gat geflankeerd door twee zwanen. De Kerkuil is dus eigenlijk een ‘boerenuil’. In Engeland heet hij dan ook ‘Barn Owl’ (barn = boerenschuur). De Kerkuil is een echte kosmopoliet. In 35 ondersoorten, waarvan twee in ons land, komt hij voor op alle continenten, behalve op Antarctica. Dat laatste is niet verwonderlijk want hij kan slecht tegen de kou. Zo heeft de zeer strenge winter van 1963 (ja, die van de zware elfstedentocht!) de ongeveer 3000 broedparen in Nederland gereduceerd tot enkele tientallen. Ook andere feiten en ontwikkelingen hebben hem parten gespeeld, zoals verandering van landschap door ruilverkaveling, moderne landbouwtechnieken en uitbreiding van het wegennet, met meer verkeer en dus meer slachtoffers.

8

Nieuwe boerderijen en schuren hebben vaak geen zolder met geschikte hanenbalken meer om een nest op te bouwen. De Kerkuil is flinke periode met uitsterven in ons land bedreigd geweest.

Bij gunstige omstandigheden kan tot ver in november gewoon nog aan een nieuwe leg worden begonnen. En in februari kan het lentespel van hof maken alweer beginnen. Sommige paartjes kunnen in zo’n topjaar, zoals nu, wel zo’n 20 jongen grootbrengen.

Oelebord of Uilenbord

Gelukkig zijn er initiatieven gekomen om de Kerkuil te beschermen en om hem vooral aan geschikte broedplaatsen te helpen. Er worden speciale nestkasten geplaatst op plekken waar hij voldoende muizen kan vinden. Noord en Oost Nederland zijn gunstige regio’s voor broedgebieden. Ook in en rond Amsterdam worden wel kerkuilen waargenomen, met name in een landelijke omgeving, zoals IJdoorn, Flevopark, Bijenpark, de noordrand van de stad, Waterland, het AMC, het Amsterdamse Bos, Amstelland en (rond) Schiphol. Er zijn dankzij het plaatsen van nestkasten zelfs tientallen broedgevallen geconstateerd. In de stenige binnenstad wordt hij echter nauwelijks aangetroffen. Het gaat gelukkig de laatste decennia een stuk beter met de Kerkuil. Toch fluctueert het aantal broedparen en jongen per jaar sterk. Na een strenge winter is dat bijvoorbeeld goed te merken. Een heel essentiële rol speelt de jaarlijkse stand van zijn favoriete voedsel: muizen (vooral veld- en spitsmuizen). 2014 was een uitstekend jaar voor de veldmuis, die wat betreft zijn populatie een cyclus van enkele jaren doormaakt. Na een jaar met weinig muizen komt een periode van groei van het aantal, culminerend in een topjaar, waarna de cyclus opnieuw begint. Muizenplaag? Goed voor de Kerkuil! Hoe meer muizen, des te vruchtbaarder het vrouwtje. Er zijn dan veel jongen per broedsel, wat kan oplopen tot wel 11 kuikens! Bovendien kan een paartje in een goed muizenjaar soms wel 3 legsels produceren.


Jonge Kerkuilen (foto Vogeldagboek.nl)

Vanwege die grote productie wordt wel gesproken van ‘Barnevelder’ uil. Mocht de muizenstand volgend jaar niet zo hoog zijn dan zal het broedsucces van Kerkuil naar verwachting ook minder groot zijn. Duisternis en Kerkuil horen bij elkaar. Onze eerste donkere dagen van deze herfst kregen een extra spannende dimensie door zijn raadselachtige gesis. En dan moeten de echte donkere dagen nog komen!

Veel nuttige informatie over de nog steeds kwetsbare Kerkuil biedt de landelijke Kerkuilenwerkgroep: www.kerkuil.com. Daar is ook een informatief en praktisch boek van kerkuilenexpert Johan de Jong, ‘Handleiding voor kerkuilbeschermers’ te vinden en vrij te downloaden.

9

Groene oases van belang voor een gezonde stad Peter Junge De Almatuin, groene oase te midden van hoogbouw van de Zuidas. Bron van ontspanning voor velen. Ruim honderd stadsmensen leven zich hier uit op de door hen gehuurde stukjes grond. Ook hooggehakte bankdames en in maatpakken gestoken heren, studenten en bewoners vinden hier tijdens de lunchpauzes verpozing. Maar niet meer voor lang. Volgend jaar moet een deel van dit oord wijken voor een (tijdelijke) parkeerplaats voor honderd tot 150 auto’s. Daarna, in 2018, volgt hoogbouw in het kader van de uitbreiding van de Vrije Universiteit. En weer is de natuur de grote verliezer.

Het Amsterdamse ziekenhuis VUmc als robuuste achtergrond. Strak gelijnde en hoog naar de hemel reikende gebouwen rondom. Overal het dreunen van heimachines. Vliegtuigen, die laag overkomen. In de verte de gele traumahelikopter op weg naar slachtoffers. Op het eerste gezicht niet bepaald een omgeving om eens lekker te ontspannen. Dat is echter een groot misverstand. Hier is levendigheid troef. Dit is ‘the place to be’ voor mensen met groene vingers. Schoffelen, zaaien, maaien, snoeien. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

De wervende folder van de Almatuin laat er geen misverstand over bestaan. “Geniet tijdens het tuinieren van het buiten zijn en van de voldoening van de zelfgekweekte groenten, kruiden en planten.” Voor iedereen een haalbare kaart. Elke tuin, in totaal zijn het er 128, is zeventien vierkante meter groot en kost zestig euro voor het hele seizoen. Dat is 2,30 euro per week ofwel veertig cent per dag. En dat in deze tijd. Voor elk ander uitstapje moet je aanmerkelijk dieper in de buidel tasten.

Maar er hangt een onheilswolk boven het complex. Het groen zal binnen enkele jaren moeten verdwijnen. De ‘slokop’ VU en vanaf 1 januari 2015 de nieuwe eigenaar van de grond, heeft de plek zelf nodig. In de toekomst wordt hier betafaculteit gehuisvest. De strijd is al min of meer gestreden. Maar zonder slag of stoot gaat dat niet. Een kleine groep gebruikers, verenigd in de ‘Vrienden van de Almatuin’ probeert aan de plannen voor een parkeerplaats te sleutelen. Niet door acties, maar door een dialoog. Woordvoerder Aveen Colgan: “Wij proberen drie jaar respijt te krijgen. Het is de bedoeling om via overleg met de VU, de gemeente en andere omringende bedrijven een gezamenlijke visie op te stellen over hoe het verder moet. Alle partijen zijn het nu in principe wel eens dat de tuinen tot en met 2017 een groen rustpunt en sociale ontmoetingsplek moeten blijven, maar tevens een centrum van onderzoek en onderwijs. 10

Het gaat niet alleen om de gebruikers van de moes- en schoffeltuinen, maar ook medewerkers van de kantoren op de Zuidas, studenten en bewoners zoeken hier in de lunchpauzes ontspanning. Tuinders zeggen tegen ons: “Waar beginnen jullie aan, er is toch geen hoop?” Maar zonder hoop is er geen leven. We proberen ook mensen te bereiken door informatie, symposia en educatie om ze op die manier te doordringen van het feit hoe belangrijk groen voor een stad is.” Op allerlei manieren wordt de achterban gemobiliseerd. Deskundigen worden van stal gehaald om de correlatie tussen de groene natuur en de volksgezondheid te benadrukken.

Hier wordt je geleerd hoe je biologisch voedsel kan verbouwen. Er komt steeds meer wetenschappelijk bewijs voor de stelling dat een groene omgeving een belangrijke factor is voor de gezondheid van mensen. Maar, wat gebeurt, groen wordt meer en meer een sluitpost van bezuinigingen. Een ongezonde levenswijze is een steeds groter wordende probleem. Neem alleen al het gegeven dat in Nieuw West slechts één procent van de jongeren voldoende groentes eet, terwijl dat in Zuid vijftien procent is. Groen nodigt uit tot meer bewegen en is daardoor belangrijk in de strijd tegen overgewicht en de daarmee gerelateerde suikerziekte. Het zou daarom zo belangrijk zijn om een deel van de tuin te behouden voor wetenschappelijk onderzoek, noem het een groen laboratorium.” Conclusie: ruil vitamines niet in voor asfalt en bouwstenen, De volgende spreker, Jolanda Maas, senioronderzoekster voor de VU en VUmc, diepte de materie verder uit. Haar conclusies waren verbijsterend. Het blijkt dat ziekenhuispatiënten met uitzicht op een groene omgeving minder pijnstillers na een operatie nodig hebben. Dus minder kosten maken. Mensen in een groene omgeving, die lijden aan diabetes of migraine of depressies of angststoornissen, bezoeken aanmerkelijk minder de huisarts dan stadsbewoners met soortgelijke kwalen, die ingeklemd zitten tussen cement.

Sprekers op ‘t symposium: Jaap Seidell (l) en Jolanda Maas

Een mooie nazomerse dag. Her en der zijn mensen aan het tuinieren. Over en weer wordt luidkeels informatie uitgewisseld. Blije gezichten alom. In het grasveld een kring van stoelen en banken. Bezoekers voor het symposium ‘Het belang van groene oasen voor een gezonde stad’ schuiven aan. Opvallend veel allochtonen onder hen. Als eerste neemt VU-professor voedingsleer Jaap Seidell, die bekend staat als de overgewichtspecialist, het woord. Hij schetst een somber toekomstbeeld. Negentig procent van het westen van Nederland is over tien jaar stedelijk gebied. En dat heeft gevolgen voor de volksgezondheid. “Zorg dat mensen buiten komen. Dat bevordert de gezondheid. Hier in de Almatuin kan je ontsnappen aan de hectiek van de stad. Hier kan je ontstressen. Hier kan je yoga beoefenen.


Zij rekende voor dat door meer groen in totaal een bedrag van vierhonderd miljoen euro aan ziektekosten kan worden bespaard. En dat is hard nodig. De kosten rijzen de pan uit. In 2013 werd 94,2 miljard euro aan zorg uitgegeven, nog afgezien van de maatschappelijke kosten. Alleen al het ziekteverzuim, gemiddeld blijven werknemers 7,5 dag per jaar ziek thuis, kost werkgevers rond de dertien miljard euro. Volgens het rapport ‘Groen, gezond en productief’ uit 2012 van KPMG, met de Amsterdamse wijk Bos en Lommer als onderzoeksgebied, zou de aanleg van tien procent meer groen leiden tot 132 minder patiënten, die aan depressies lijden. Een besparing op de behandelingskosten van 223.000 euro en op het vermeden ziekteverzuim van 277.000 euro. Cijfers spreken blijkbaar niet altijd voor zich. PvdA-staatssecretaris Jetta Klijnsma van Sociale Zaken kreeg de hoon en woede van heel het land over zich heen met haar opmerking dat een moestuin een uitstekende aanvulling zou zijn op het steeds kariger wordende pensioen. Maar in de kern had ze wel degelijk een punt. Niet alleen uit financieel oogpunt, wat haar insteek was. Maar ook om gezondheidsredenen, zoals wetenschappers aantonen. 11

Hemelse golven Just Wiarda Zeven uur zijn we er. Door het duister begeven we ons naar de dijk aan het half droog gevallen meer (Lac-du-Der in Champagne). We zijn niet de enigen. Iedereen zwijgt of praat op fluistertoon. Het lijkt op de stemming vóór een begrafenis, maar we zijn gekomen voor een uitbundig feest. We turen naar het meer, maar we zien niets. Het is nog te donker.

Af en toe lijken we iets te horen. Het wordt schuchter lichter en luider. Dan komt het meer in feeststemming. Het wonder waarvoor we de verre reis hebben ondernomen, voltrekt zich waarlijk aan ons oog en oor. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

Groepjes kranen stijgen op en kiezen trompetterend koers naar de akkers rondom het meer. Het worden er steeds meer. Duizenden en nog meer kranen vliegen over ons heen in kleine en grote vluchten. Het gaat maar door. En je kunt er geen genoeg van krijgen. Ze klappen en glijden sierlijk door de ochtend. Hun vlucht is majestueus. Kop en hals voorwaarts gestrekt en de poten achterwaarts.

Na het ontbijt rijden we rond door het land. Overal zijn ze neergestreken, op glooiende maisakkers, kale omgeploegde vlakten en weiden, in kleine plukjes of met zijn honderden. Meestal zitten ze een eind van de weg af, want het zijn zeer schuwe vogels. Een enkel woord vanuit de auto, en weg zijn ze op zoek naar een veilig heenkomen. 12

Een uur voor het schemer keren we terug naar de dijk. De eerste kranen zijn al op het meer aangeland. Daar zullen ze de nacht in rust en veiligheid doorbrengen. Ze doen zich tegoed aan wormpjes onder het zand. En dan begint het feest opnieuw, nog uitbundiger dan in de ochtend. De kraanvogels kondigen hun komst uit de verte al aan met hun ontroerende oertrompetgeschal. Van overal komen ze aanvliegen, in ordelijke v-vluchten of in ogenschijnlijk ongeordende slierten. Tienduizenden vogels moeten het zijn.

(ga vooral even een kijkje op nr 634; door de poort van de Oranje-Nassau kazerne stuit je op het prachtige, voorname en ruime Wilhelmina Blombergplein). De Oostelijke Eilanden bestaan uit Kattenburg, Wittenburg en Oostenburg. Ze liggen grof weg gezegd tussen het IJ aan de westzijde, de Kattenburgergracht, de Wittenburgergracht en de Oostenburgergracht (tezamen vormen deze grachten de zogenoemde Eilandenboulevard) aan de zuidzijde, de Czaar Peterstraat in het oosten en de Dijksgracht aan de noordzijde.

Als je denkt dat het is afgelopen, komen er weer nieuwe golven aan. De golven doen ons denken aan de golven van leven en licht die het Göingenbos in de kerstnacht omtoveren tot de mooiste wildtuin in Zweden, zo onvergetelijk beschreven door Selma Lagerlöf in haar verhaal De Kerstroos. De zon staat nu heel laag. De bomen in het westen staan in vuur. Daarover heen komen de laatste zwermen overvliegen. Het wordt donker, kouder en stiller. De kranen verdwijnen langzamerhand in de avond. De dagcirkel is rond. Bronnen foto’s: Arent van Wassenaer / Lac-du-Der 15 november 2014 Billy Herman www.starlingreizen.be

Zwieren over eilanden Just Wiarda Op de warmste novemberdagen ooit – zeggen de metingen – heb ik gezworven over de Oostelijke Eilanden. Dit gebied is historisch gezien erg interessant. Veel groen is er niet, maar dat mag de pret niet drukken. Ik heb een paar pleinen, plekken en bouwsels uitgezocht die ik graag wil zien. Waakzaam dolen en je ogen de kost geven doen de rest.

Nieuwe Noordhof Oosterkerk

De eilanden worden van elkaar gescheiden door drie vaarten, Kattenburgervaart, Wittenburgervaart en de gedeeltelijk gedempte Oostenburgervaart. Hoe het begon Amsterdam was in de zeventiende eeuw het zeehandelscentrum van de wereld. De oude stad barste uit haar voegen. De Admiraliteit van Amsterdam en de koopvaardij – in het bijzonder de VOC - hadden nieuwe grond nodig voor scheepsbouw en opslag van goederen. Het oog viel op een ondiep en modderig gedeelte van het IJ, ten noorden van de IJ-dijk, nu Hoogte Kadijk geheten.

Funenpark

Het zal een levendig vogelgebied zijn geweest, met veel steltlopers, zo verbeeld ik me. Maar handel gaat voor alles, en er was nog geen vogelbescherming, laat staan een lastig referendum. De Admiraliteit streek neer in Kattenburg, de civiele scheepsbouw met toeleveringsbedrijven en magazijnen kwamen op Wittenburg en Oostenburg terecht. Er werden ook huizen voor werkers en hun gezinnen gebouwd. Het moet een bruisende, nijvere, gore en ongezonde boel zijn geweest. Ruw, luidruchtig en hard werk gedoogt geen fris en groen.

Je kunt het gebied het beste verkennen per fiets. Vanuit de stad bereik je de eilanden via Rapenburgerplein, Kadijksplein, Prins Hendrikkade en dan de brug over richting Scheepvaartmuseum, of via de Sarphatistraat

Wat er nog over is Van de bouwwerken die getuigenis kunnen afleggen van deze ongekende bedrijvigheid, zijn er niet veel meer over. Verval, verkrotting, brand, instorting en sloop hebben het gebied


13

onherstelbaar en onherkenbaar veranderd. In de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw is heftig huis gehouden op de eilanden. Kattenburg heeft het meest geleden van de sloophamer. Ik weet niet zo gauw een oud stuk Amsterdam dat zo grondig en hardvochtig is aangepakt als de eilanden.

Huizenblokken Nieuwe Oosterburgerstraat

Drama of vooruitgang? Het is maar hoe je er tegenaan kijkt. Het is nu aangenaam wonen op de eilanden. Ruimte, lucht, licht, rust en groen zijn alom aanwezig. Maar de knusheid, reuring, kleinschaligheid en schoonheid van de binnensteedse leef- en werkwereld zijn vrijwel geheel verloren gegaan. En dat is betreurenswaardig. Gelukkig hebben de ambtelijke tekentafels en de gemeentelijke politiek tegenwoordig meer respect voor het architectonische erfgoed, en leveren buurtbewoners meer en effectiever tegengewicht tegen onzalige saneringsdriften 1).

Daarachter ligt het Marine Etablissement. In de gouden eeuw waren daar de marinewerven gevestigd. Door een prachtige poort aan de Kattenburgerstraat ging het werkend volkje naar binnen. Eveneens van de hand van Stalpaert is de markante, robuuste, in de vorm van een Grieks kruis in 1671 opgetrokken Oosterkerk aan de Wittenburgergracht. De buurt heeft de bouwvallige kerk voor sloop weten te behoeden. Aan het eind van de Oostenburgergracht staan de sierlijke voorgebouwen van de Admiraliteitslijnbaan en de VOC-lijnbaan. In de lange, smalle lijnbanen werd (hennep) touw geslagen. Op Oostenburg is verder nog één illuster oud bouwwerk overeind gebleven: het tot appartementencomplex omgetoverde voormalig Oost-Indisch Pakhuis uit 1721. Dit pakhuis was een uitbreiding van het op ‘s Lands Zeemagazijn gelijkende, maar veel grotere Oost-Indisch Zeemagazijn uit 1665. Dit ook al weer door Stalpaert gebouwde magazijn was toen het grootste civiele bouwwerk in de wereld (paleizen waren in die tijd groter dan industriële gebouwen).

Oostindisch Pakhuis

Dit architectonische hoogstandje is evenwel als gevolg van achterstallig onderhoud en onder de lasten van het opgeslagen goed in 1822 bezweken. Dat is jammer, want het magazijn ziet er op de oude plaatjes schitterend en imposant uit.

’s Lands Zeemagazijn

Wat staat er nog aan ouds op de Oostelijke Eilanden? Het meest beroemde bouwwerk is ‘s Lands Zeemagazijn, thans Scheepvaartmuseum, uit 1655, ontworpen door stadsbouwmeester Daniel Stalpaert in de stijl van het zogenoemde Hollandse classicisme. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

Kattenburg Terug naar het heden. Het gigantische Marine Etablissement op Kattenburg wordt ontsloten en zal vanaf januari 2015 onder een nieuwe naam - Marineterrein - in fasen worden teruggegeven aan de stad en haar gemeenschap. Het is een gebied met enorme potentie. Bij de ontwikkeling ervan staan maritieme kracht, waterpark en innovatielab centraal. Het terrein met grote grasvelden en oude bomen zal zijn parkachtig karakter behouden.

14

Ik sta op het Rapenburgerplein. De gevels om het plein ogen oud en echt, maar zijn nep. Het zijn replica van de gevels die er hebben gestaan, en de gevelwand is verplaatst. Achter de gevels is nieuwbouw opgetrokken. Betovering door stadsvernieuwers. Door een poort stuit ik op een verrassende oase van rust: de Nieuwe-Hoofdhof. Geheel omsloten, groene en lommerrijke binnenterreinen, een vredige weldaad voor de bewoners die erom heen wonen. Er loopt een vrijwillige vrouw rond die al 32 jaar het onderhoud doet. Naar het oosten heb je een schitterend uitzicht op de Oosterkerk die baadt in een Indian Summer gloed.

Wilhelmina Blombergplein

Kattenburg is ruim opgezet: woonblokken met grote open en besloten ruimtes ertussen. Parkachtige binnenhoven hebben namen die verwijzen naar de bedrijvigheid van weleer, zoals Olifantswerf en Leeuwenwerf. De Olifantshof is afgesloten door een speels wit hekwerk waarop stadsvogels zijn aangebracht.

Wat meer naar het noorden ligt het Windroosplein, dat uitkomst op de Wittenburgervaart. Dit is een aardig plein met een mooie, goed verzorgde, intieme tuin in het midden. Aan de overkant van de vaart ligt Oostenburg. Dat heeft zijn industriële karakter bewaard. Op een groot terras genieten jong en oud van het late middagzonlicht. Oostenburg Via een charmante brug over de Wittenburgervaart kom ik eerst op het zuidelijk deel van Oostenburg terecht. Hier werd en wordt voornamelijk gewoond. Aan de nieuwe Oostenburgerstraat liggen als in een openluchtmuseum huizenblokken die nog een weldadige negentiende-eeuwse sfeer uitstralen. Zo moet honderd jaar geleden de hele buurt er zo’n beetje hebben uitgezien. Hier ligt ook het al genoemde voormalig Oost-Indisch pakhuis. Dit – nu – appartementencomplex wordt aan de zuidwestzijde begrensd door een nieuw aangelegd buurtpark, het Oostenburgerpark. Wat een zegen dat er nu plaats is voor parken. Dat is vooruitgang. Over een piepklein bruggetje over de Oostenburgerdwarsvaart kom je op het noordelijke gedeelte van Oostenburg. Dit gebied is in transitie. Het bevat veel industrieel erfgoed. Er liggen in onbruik geraakte fabrieksgebouwen en open, kale ruimten die wat ongeduldig wachten op ontwikkeling. Na het VOC tijdperk heeft zich in het begin van de negentiende eeuw hier zware industrie gevestigd.

Wittenburg Achter de Oosterkerk – ik ben inmiddels de Kattenburgervaart overgestoken en op Wittenburg aanbeland – is een lang, rechthoekig en intiem plein. Op het plaveisel vlakbij de kerk ligt een kunstwerk: Moving the World van de kunstenaars Scorselo & Swart uit 2004. Een achtpuntige, stervormige windroos is gevat in een cirkel die door een vierkant wordt omsloten. De punten van de windroos wijzen naar de namen van acht steden: Ankara, Casablanca, Jakarta, Antwerpen, Kaïro, Athene, Oslo en Kopenhagen. In de acht delen van de ster zijn keien ingelegd die afkomstig zijn uit pleinen in die steden. De keien van de Dam liggen om de ster heen. En die keien liggen weer op de acht pleinen. Verscheidenheid in en verbondenheid door keien. Er zijn nog meer pleinen op Wittenburg. Tussen de Kleine Wittenburgerstraat en de Jacob Burggraafstraat ligt een ruim plein in de vorm van een speelveld. Er wordt gejogd, gevoetbald en domweg gezeten. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

Plein achter Oosterkerk

In 1827 is de Koninklijke Fabriek van Stoom- en andere Werktuigen gesticht, die later is opgegaan in NV Werkspoor en weer later in Werkspoor-Stork. Aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw zijn hier vijf enorme hallen opgetrokken. De eerste drie worden naar hun bouwer de Van Gendthallen genoemd. Het zijn prachtige, in baksteen gebouwde, industriële monumenten. Verderop ligt het moderne, witte, enorme, multifunctionele Init gebouw. 15

Het huisvest onder meer het rollend materieel van de gemeente reiniging en de redacties van Volkskrant, Trouw en Parool. Aan de noordzijde van de Van Gendthallen staat het kleine charmante Koud Gas Gebouw. Daarin is Roest neergestreken. Deze uitspanning met zijn grote terras had ik vanaf Wittenburg al zien liggen. Roest noemt zich een nieuwe liefde, creatieve stadsoase, café, bar, stadsstrand en culturele vrijplaats. Het alternatieve karakter spat ervan af. Je moet er een eindje voor fietsen, maar dan krijg je ook wat. Je kunt aangenaam buiten verpozen aan de Wittenburgervaart en kinderen kunnen zich uitleven op een grote strandzandbak. Een plek om te koesteren. Czaar Peter en de Funen Ik verlaat Oostenburg aan de oostzijde. Ik sta voor de poort van de Nederlandsche Scheepsbouw Maatschappij aan de Conradstraat. Ook de NSM heeft schepen op Oostenburg gebouwd, voordat zij als NDSM de scheepsbouw naar het meer ruimte biedende Amsterdam Noord heeft verplaatst. Ik fiets naar de Czaar Peterstraat (tsaar Peter de Grote heeft een tijdje op Oostenburg gezeten om het vak van scheepsbouw te leren). Op een blinde muur lees ik een speelse tekst: “Ik heb ze lief/de plekken waar het tocht/wanneer je er de bocht/omgaat/Geef mij maar de achterkant/van huizen en gebieden/waar elke groene spriet/omringd door scheve stenen/de droge grond uitschiet/Het onbedoeld gemaakt/gebied” (Margarite Luitwieler). Ten oosten van de Czaar Peterstraat word ik blij verrast door het gigantische Funenpark. Meanderende groene stroken omzomen 16 woonblokken, elk met een eigen vormgeving. Schaarse beeldhouwwerken onderbreken de groene vlakten. De molen De Gooyer prijkt in de verte. Wat een royale ruimte, zo vlak op de smalle, hoge straten van de Czaar Peter buurt. Daarin waren de werknemers van Werkspoor gehuisvest. De tegenstellingen in Amsterdam maken de stad zo aantrekkelijk. Ik fiets via de Rietlanden over de Verbindingsdam naar het KNSM-eiland en via de vijf binnentuinen van het Java-eiland over de Jan Schaeferbrug terug naar de stad. Over deze eilanden later meer. Bij de brug van de Amstel over de nieuwe Herengracht wordt het zondagsvolkje vermaakt door aanstekelijke watermuziek vanuit het potsierlijk uitgedoste bootje ‘de Notendop’. Daarop vertoont de linkshandige trompettist, rechtshandige orgeldraaier en ook nog navigerende Reinier Sijpkens zijn wonderbaarlijke kunsten. De pleinen van Amsterdam met alles erop en eraan blijven verrassen. 1)

Geniet van de natuur in Amsterdam op Facebook Marlous Boogaardt Als natuurliefhebber ben je vast het liefst zelf buiten in de natuur. Te voet of op de fiets door het park, bos of polder. Genietend van de overwinterende ooievaar op zijn hoge nest, de mooi gekleurde herfstbladeren in de straten en de vele paddenstoelen in het vochtige gras. Maar helaas, andere bezigheden roepen of het stortregent en zo zit je opeens de hele dag binnen. Niet getreurd, je kunt nu ook thuis achter je bureau of op de bank genieten van de natuur: volg de nieuwe Facebook-pagina Natuur in Amsterdam: www.facebook.com/NatuurAmsterdam. De pagina is bij uitstek bedoeld om te genieten van de natuur in en om Amsterdam: kijken, luisteren, lezen over alledaagse natuur of juist een bijzondere vondst, zoals een vos in de stad of een haai voor de deur van Zandvoort. Kijk en zie overal in Amsterdam dieren en planten hun gang gaan. Niet alleen in de stadsparken, ook in de straat waar je iedere dag doorheen fietst. Bijvoorbeeld de prachtige rode bladeren van de boom op de hoek. Of de laatste vlinders van het seizoen. Een combinatie van mooie beelden, vrolijke geluiden en interessante filmpjes over actuele Amsterdamse natuur, met zo’n één à twee keer per dag een post. Leuk dus. Voor jezelf of voor die vriend of dat nichtje dat zo vaak binnen zit. De Facebook-pagina van IVN Amsterdam zal blijven bestaan maar heeft een ander doel: hier posten we activiteiten zoals excursies en cursussen, IVN-nieuws en ander natuurnieuws. De nieuwe pagina Natuur in Amsterdam is een doel op zich. Haal de natuur in de stad dichterbij en laat je inspireren. En wist je dat kijken naar de natuur ontspant?  Dit is een QR-code (Quick Response) die u doorlinkt naar de Facebookpagina. U kunt deze inscannen met uw smartphone.

Herman de Liagre Böhl, Amsterdam op de helling De strijd om stadsvernieuwing, hoofdstuk 6 De Oostelijke Eilanden: langdurige kaalslag, Amsterdam Boom, 2010.


16

Honderden vogelboeken Just Wiarda In den Haag in het Museum Meermanno (www.meermanno.nl) is op het ogenblik een alleraardigste tentoonstelling: Vogels - Duizend jaar vogels in honderden boeken. De Koninklijke Bibliotheek en het Museum Meermanno tonen bijzondere vogelboeken uit hun collecties. De tentoonstelling is een feest voor het oog.

De vijf delen zijn nu door uitgeverij Lannoo op ware grootte samengebracht tot één boek. De uitgever moet hiervoor worden geprezen. Het boek is niet geschikt voor veldwerk, en past wat omvang en prijs betreft ook niet in elk huis(houden). Het is 54 cm lang, 37 cm breed en 7 cm dik. Het bevat 816 bladzijden, weegt 12 kilo en kost 129 euro. In een donkere kamer in het museum liggen de originele vijf delen in schaars verlichte vitrines opengeslagen. Maar bezoekers mogen bladeren in de heruitgave die daar ook ligt. De bladen schitteren van kleur, detail en vorm. Het is werkelijk een vreugde om te zien met hoeveel overgave, eerbied en liefde schrijvers en kunstenaars hebben gewerkt aan dit project. In de zalen van het museum is de ontwikkeling van het vogelboek chronologisch en ruimhartig in beeld gebracht. Een greep: prachtige bladen van Jacob van Maerlant uit 1350, schitterende boekillustraties van Van Hoytema (zoals in Hoe de vogels aan een koning kwamen en in Uilengeluk), een ontroerende prent van Nicolaas Werkman, De taal der vogelen naar een verhaal van Martin Buber in de serie Chassidische legenden, en een aandoenlijke tekening van een mus, met echte veren en pootjes ingelegd. En er ligt nog zo veel meer dat aardig en interessant is.

Aanleiding voor deze expositie is de verschijning van een fascimile uitgave van het grootste en duurste vogelboek dat ooit in Nederland is verschenen: Nederlandsche vogelen van Nozeman (remonstrants predikant en amateur bioloog) en Sepp (uitgever te Amsterdam). De Nederlandsche vogelen zijn “volgens hunne huishouding, aert, en eigenschappen beschreeven” door Cornelius Nozeman en na zijn dood door Martinus Houttuyn (Amsterdamse arts en bioloog), “alle naer ‘t leeven geheel nieuw en naeuwkeurig getekend, in ‘t koper gebragt, en natuurlyk gekoleurd door, en onder toezicht van” Christiaan Sepp en Zoon. Het boek is in de periode van 1770 tot 1829 in afleveringen verschenen. Na vijftig afleveringen werd een titelpagina gemaakt en kon de koper de afleveringen laten binden. Zo ontstonden vijf delen, elk met vijftig afleveringen. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

Het museum is de kinderen niet vergeten. In het souterrain is een enige Donald Duck tentoonstelling ingericht, en op de bovenzalen liggen kindervogelboeken. Gaat het zien in Meermanno. Het kan nog tot 5 januari 2015. 17

Natuurgidsencursus 2016

Cursus vogels herkennen

Wat houdt deze cursus in? De natuurgidsencursus van het IVN leidt deelnemers op om actief als gids of bij een van de andere werkgroepen van het IVN aan de slag te gaan. Bij voorkeur bij de afdeling Amsterdam. Leest u deze zin nogmaals dan begrijpt u dat het de bedoeling is zich na afloop actief in te zetten voor het IVN. In verschillende modules komen flora, fauna, het ontstaan van het landschap, Mens, Milieu en Maatschappij, natuur in de woonomgeving en ecologie uitgebreid aan de orde. De opleiding bestaat uit kennisoverdracht, veldwerk en opdrachten, die groepsgewijs of individueel worden uitgevoerd. De opleiding is heel intensief en vraagt veel tijd. Hier moet u rekening mee houden alvorens aan de opleiding te beginnen. De cursus duurt 18 maanden. De cursusavonden vinden eenmaal in de 14 dagen plaats op de maandag van 19.30 tot 21.45 uur. Op zondag wordt eenmaal in de 14 dagen een excursie gehouden van 10.00 tot 13.00 uur. De cursus kost ongeveer € 500,-, inclusief twee weekenden en cursusmateriaal, doch exclusief reiskosten en museumbezoek. De prijs ligt nog niet vast. Volgt u de cursus voor uw werkgever dan is de cursusprijs het dubbele. De eerstvolgende cursus start in januari 2016. De locatie is de Rietschuur in het Amstelpark bij de stadsboerderij ‘De Amsteldieren’. Er zijn alvast twee data geprikt waarop wij een uitgebreide voorlichtingsavond geven over de cursus: maandag 29/9/2015 en dinsdag 5/10/2015 van 19.30 tot 21.30 uur. Uw aanwezigheid bij een van deze avonden is vanzelfsprekend. Daarna beslist u definitief of u wilt deelnemen.

Leer vogels herkennen aan de hand van hun uiterlijk, geluid, biotoop en gedrag. In de excursies in en rondom Amsterdam breng je deze kennis in de praktijk. De cursus wordt gegeven door Jan Hinloopen. De cursus bestaat uit: Vijf theorielessen op woensdagen 4-3, 11-3, 183, 25-3 en 1-4 van 19.30 tot 21.45 uur in de Rietschuur. Vijf excursies op zondagen 15-3, 22-3, 29-3, 12-4 en 19-4 van 10.00 tot 13.00 uur. Opgave/info bij Joost v.d. Horst: [email protected], 06-12035201. De kosten zijn: € 55,- voor leden/donateurs en € 65,- voor nietleden. U kunt dit bedrag overmaken op rekeningnr. NL81 INGB 0004 7406 01 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam o.v.v. basiscursus vogels. Meer info op www.ivn.nl/amsterdam (activiteiten).

U kunt zich alvast vrijblijvend opgeven als belangstellende bij Carry Pot, coördinator, [email protected] of 020-6902283. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 34 - Winter 2014/2015

18

Zondag 15 maart 2015

Natuur aan Huis

Oproep van het bestuur

Lezing door Hans Peeters Plaats: De Rietschuur in het Amstelpark Aanvang: 14.00 uur

Penningmeester Het bestuur van IVN-Amsterdam is dringend op zoek naar een bestuurslid voor de functie van penningmeester/algemeen bestuurslid, die zijn steentje wil bijdragen aan het opbouwen van onze vereniging.

Je ziet ze steeds meer verschijnen – natuurrijke erven op het platteland. Vaak goed verstopt, liggen ze als parels in het landschap. Ze zijn de trots van de bewoners, die hun paradijsjes vertroetelen voor de bloemen, dieren en een beetje voor zichzelf. Hans Peeters, werkzaam bij Vogelbescherming Nederland en auteur van het boek ‘Natuur aan Huis’ (uitgave KNNV), bezocht 35 van die erven. Hij doorkruiste Nederland en België om de mooiste tuinen en erven vast te leggen. Zoals in het boek ‘Natuur aan Huis’ laat hij zien wat je zelf op je erf of in je tuin kunt doen, om die aantrekkelijker te maken voor planten en dieren. Niet alleen vogels, maar ook zoogdieren, amfibieën, reptielen, insecten krijgen alle aandacht. De presentatie staat boordevol praktische tips, zodat je na afloop direct aan de gang kunt. Vanzelfsprekend is er gelegenheid om het boek ‘Natuur aan Huis’ aan te schaffen. De organisatie van de lezing Natuur aan Huis is een gezamenlijk initiatief van KNNV en IVN Amsterdam.

De omschrijving van de vacature wordt binnenkort op de website geplaatst. Belangrijke aandachtspunten zijn: goede contactuele eigenschappen, financiële en boekhoudkundige ervaring, mee willen denken in en mede vormgeven van de nieuwe bestuurlijke koers, goede teamspeler. Heb je belangstelling, wil je meer informatie of je zelfs kandidaat stellen? Neem dan contact op via email: [email protected]. Of bel bestuurslid Ruth Bolt,06-17038035.

De lezing kan ook elders op aanvraag worden gehouden. Titel: ‘Natuur aan Huis’ Duur: 45 minuten of in overleg 20 x 30 minuten Spreker: Hans Peeters Kosten: alleen reiskosten (0,19 per km) Belangstellende afdelingen kunnen rechtstreeks contact opnemen met: Hans Peeters, [email protected] of 06-13242037


19

IVN excursies en activiteiten in en rond Amsterdam

- Januari 2015 Zondag 4 januari

Winter in het Beatrixpark

De natuur is in rust. De bladeren zijn gevallen maar de bomen bereiden zich alweer voor op de tijd die komt. Hoe kun je dat zien? We kijken naar winterkenmerken, coniferen en winterbloeiers.  14.00–15.30 uur  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Gorterstraat  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected] Zaterdag 10 januari

Ontdekkingstocht in het Amstelpark IVN publieksexcursies worden gegeven door ervaren natuurgidsen, zowel voor leden als nietleden. Amsterdammers ontdekken op deze manier vaak onbekende kanten van de stadsnatuur dichtbij huis. Gratis deelname. Vrijwillige bijdrage welkom. Voor meer informatie kijk op www.ivn.nl/amsterdam of neem contact op met de excursieleider. Aanmelden is niet verplicht, maar wel praktisch. Het is raadzaam om voor elke excursie even te informeren of deze doorgaat. Dan komt u niet voor niets. IVN geeft ook excursies op maat voor bedrijf, school of familie uitje. Kosten € 75,- per excursie. Info: 06-29208182 of mail: [email protected]  = Tijd -  = Start -  = Info

- December Zaterdag 13 december

De Amsterdamse binnenstad

Door de enorme soortenrijkdom aan planten en bomen in het Amstelpark is er altijd wel wat te ontdekken: knoppen, schitterende coniferen, bijzondere groenblijvende bomen.   13.00-14.30 uur  Hoofdingang Amstelpark, Europaboulevard  Gert Snoei, 020-4922366, [email protected] en Ineke Deckers, [email protected].

- Februari Zondag 1 februari

Winterwandeling in het Beatrixpark Uitgebreid aandacht voor knoppen aan de vele bijzondere en zeldzame bomen in het park.   14.00-15.30 uur  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Gorterstraat  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected] Zaterdag 7 februari

Stadsnatuur in de Plantage

De Plantage is een bijzondere buurt in Amsterdam. Van oudsher al met veel groen. We gaan kijken naar stadsplanten en genieten van de vele oude bomen.  14.00-15.30 uur  Verzamelen voor de ingang van de Hortus Botanicus, Plantage Middenlaan 2A  Arend Wakker, [email protected] Zondag 8 februari

Thema: Verrassingen in de Amsterdamse binnenstad. Natuur en een beetje kunst en cultuur.  13.00–14.30 uur  meetingpoint CS Stationsplein  Corrie Leefkens, 020-6322470, [email protected]

Het Gijsbrecht van Aemstelpark

Een winterwandeling Nu de bladeren gevallen zijn kun je de kenmerken van de verschillende bomen goed waarnemen en kun je bomen herkennen aan hun knoppen, vorm, takken en stam.   13.00-14.30 uur  parkingang aan de Weldammelaan  Gert Snoei, 020-4922366, [email protected]


20

Zaterdag 21 februari

Zaterdag 14 maart

Zijn er al tekenen van de lente? Tijdens deze wandeling rond de Gaasperplas of de Riethoek gaan we met zijn allen op zoek naar aanwijzingen van het seizoen. In principe is dit een wandeling bedoeld voor 50 plussers, maar als je nog geen 50 bent mag je best mee!   13.00-14.30 uur  Start bij de Senioren Woongroep Anand Joti, Mijehof 4, Amsterdam Zuidoost  Karine Klappe, [email protected]

Het Westerpark is het oudste park van Amsterdam! Menigeen associeert het Westerpark met alle festiviteiten die hier plaatsvinden maar er is ook fraaie natuur te zien. Ga met een gids op stap en laat u verrassen.  14.00-15.30 uur  Verzamelen op het plein voor het voormalige stadsdeelkantoor  Gert Snoei, 020-4922366 [email protected]

Seizoenswandeling in Zuidoost

- Maart Zondag 1 maart

Vroege voorjaar in het Beatrixpark De natuur is klaar voor een nieuw seizoen, de lente. Hoe kun je dat zien? We kijken naar knoppen, katjes, bladontluiking, bloei en bestuiving.  14.00-15.30 uur  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Gorterstraat  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected] Zondag 8 maart

Rondje Vrije Geer

De Vrije Geer is een bijzonder gebied. Het is één van de twee niet uitgeveende poldertjes in Amsterdam. De lente komt eraan en dat gaan we bekijken!  11.00-12.30 uur  Zuidingang natuurpark Vrije Geer, bij het informatiepaneel aan de weg Vrije Geer, tussen Ditlaar en de Osdorperweg  Juultje Joosten en Ineke Deckers, [email protected] Zondag 8 maart

Ganzenexcursie

De jaarlijkse IVN Ganzenexcursie in Waterland. Onderweg bezoeken we een boerderij met discussie over het ganzenprobleem met betrokkenen uit verschillende hoeken. Het is een fietsexcursie. Houdt rekening met het weer en neem uw verrekijker mee.  10.00-14.00 uur  Kruising Liergouw en Zuiderzeeweg, Amsterdam-Noord  Maarten Hoeve, 020-6360935, [email protected] Vooraf opgeven gewenst.


Excursie door het Westerpark

Zondag 15 maart

Lezing ‘Natuur aan huis’

Hans Peeters van de Vogelbescherming Nederland vertelt hoe je meer vogels en andere dieren op je erf of in je tuin kunt krijgen. Daarvoor bezocht hij 35 natuurlijke erven in Nederland en Vlaanderen. Hij schreef het onlangs verschenen boek ‘Natuur aan Huis’ vol tips en ideeën.  14.00-15.30 uur  IVN gebouw de Rietschuur bij de kinderboerderij in het Amstelpark  Joke van der Boon, [email protected], opgave vooraf is wenselijk Zondag 22 maart

Vogels kijken in het Amstelpark

Een excursie voor kinderen en hun ouders. Het voorjaar komt er aan en dat merk je als je de vogels observeert. Sommige vogels die in het park overwinteren zijn al weer vertrokken naar het Noorden. Andere komen net terug uit het verre zuiden. De tjiftjaf is de eerste die we na zijn lange reis uit Afrika weer in het park zien! Is de fitis ook al gearriveerd? Vooraf een korte inleiding in de Rietschuur. Een kijker kun je lenen.  11.00- 12.30 uur  IVN gebouw De Rietschuur bij de kinderboerderij in het Amstelpark  Annelies de Kleyn, [email protected] Aanmelding gewenst. Deze excursie is een gezamelijke activiteit van de Vogelwerkgroep Amsterdam en het IVN Amsterdam. Zaterdag 28 maart

Geologie langs het IJ

We starten bij het nieuwe Paleis van Justitie, waar we fossielen zien in de diverse steensoorten van het gebouw. Vervolgens wandelen we langs de oevers van het IJ, komen langs het Stenen Hoofd en zien daar bijzondere en zeldzame stadsplanten aan de kademuren.   14.00-15.30 uur  Ingang Paleis van Justitie, IJdok 20  Arend Wakker, [email protected] 21

Kinderactiviteiten

Activiteiten KNNV Amsterdam Meer informatie www.amsterdam.knnv.nl Zaterdag 13 december 2014

De flora van Noord-Holland

Lezing door Bas van de Raat 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan 5

Zaterdag 17 januari 2015 Ons gebouw de Rietschuur in het Amstelpark is elke zondag van 13.00-16.00 uur open voor bezoekers. Iedereen is dan welkom om binnen te lopen voor informatie, de tentoonstelling of een kop koffie/thee. Op deze zondagen staan onze kindergidsen klaar om samen met kinderen en hun ouders door het park te dwalen, of binnenactiviteiten te doen. Tijdens de wandelingen kun je naar hartenlust speuren naar alles wat met het betreffende seizoen te maken heeft. Onze gidsen weten wel waar het spannend is! Verzamelen: Om 13.30 in bezoekerscentrum ‘de Rietschuur’, naast de Stadsboerderij in het Amstelpark. Het bezoekerscentrum is open vanaf 13.00. Zorg voor goed schoeisel en kleed je naar het weer! Graag vooraf aanmelden via [email protected], dan krijg je tijdig informatie over de activiteit van die zondag en, mocht het weer wat al te bar zijn, over wat ons alternatief is. De kinderactiviteiten in de Rietschuur duren van 13.30 tot 15.30 uur. De kosten zijn € 3,- per kind. (Graag ook afmelden als je besluit niet te komen). Belangrijk: niet voor feesten en partijen!

Activiteit op aanvraag voor je feestje of partijtje?

De zoogdieren van Noord-Holland

Lezing door Dorien Hoogeboom 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan 5

Zaterdag 31 januari

Zee- en kustvogels in IJmuiden

Excursie o.l.v. Evert Pellenkroft (hele dag) 8.52 uur, Bushalte Marnixstraat, bus 82 naar IJmuiden ‘Kennemerstrand’ Bij twijfelachtig weer tussen 18-20 uur bellen 0206279257


Meervallen onderzoek

Lezing door Mike Dijkstra 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan 5

Vrijdag 20 februari

Hortus Botanicus in de Plantage Bezoek o.l.v. Arend Wakker 14.00 uur, Oranjerie in de Hortus


Amstelveense Poel

Wandelexcursie o.l.v. Finette van der Heide 13.45 uur, Raadhuis Amstelveen, Laan van NieuwerAmstel

Dinsdag 3 maart

FLORON avond

o.l.v. Peter Wetzels 20.00 uur, De Nieuwe Ooster, Kantine, Rozenburglaan 5

Vrijdag 13 maart

Stinsenplanten park de Braak

Wandeling o.l.v. Ria Simon 11.00 uur, Banpaal 1625, naast Amsterdamseweg 212, Amstelveen Mocht je op je feestje of partijtje een natuuractiviteit willen, dan kun je contact op nemen met [email protected]. Zij vertelt dan graag wat het IVN voor je kan organiseren.


Zaterdag 21 maart

Stinsenplanten Hugo de Vriespark Excursie in Abcoude o.l.v. Ria Simon en Hein Koningen 10.00 uur, bushalte Amsterdam Arena, bus 120

22

Verenigingsgegevens

Zoals het huishoudelijk reglement van het IVN bepaalt, dienen (huisgenoot)leden hun lidmaatschap minimaal 6 weken voor het einde van het kalenderjaar op te zeggen. (artikel 1 lid 5).

Actief lid: €.19,00 per kalenderjaar Huisgenootlid: € 3,00 per kalenderjaar Donateur: € 17,00 per kalenderjaar Met Stadspas krijgt u € 2,00 korting

Wat houdt lid, huisgenootlid en donateur in?

Voor aanmeldingen van juli t/m september geldt dat maar de helft van de contributie hoeft te worden overgemaakt. Indien een aanmelding na september binnenkomt, betaalt men de contributie met ingang van het volgende jaar.

Een lid wil actief deelnemen aan het afdelingswerk en krijgt: -

-

4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste Amsterdammer’; het landelijke kwartaalblad ‘Mens en Natuur’; reductie op IVN-cursussen; korting bij aanschaf van artikelen bij de IVN-winkel; stemrecht op de algemene ledenvergadering; aanvullende WA-verzekering (schade aan derden) tijdens begeleiding van IVN-activiteiten; korting bij activiteiten van andere IVN-afdelingen.

-

4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste Amsterdammer’; reductie op IVN-cursussen; korting bij aanschaf van een aantal artikelen bij de IVN-winkel.

-

Als u huisgenootlid wordt, betaalt u minder maar krijgt geen post toegestuurd. U hebt verder dezelfde privileges als een gewoon lid. Als donateur steunt u de afdeling Amsterdam en krijgt u:

Bestuur:

Voorzitter Secretaris Penningmeester Ledenadministratie Algemene functie Algemene functie Algemene functie

Vacature Vacature Harmen Binnema Riek Somsen Ruth Bolt Margreet Zickhardt Paul de Dooij

Doorgeven wijzigingen: Ledenadministratie IVN afdeling Amsterdam Riek Somsen V T. van Serooskerkenstraat 5 1391 EN Abcoude - 06-46076279 [email protected]

06-47124482 06-46076279 06-17038035 06-40777779

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Contactadres:

Secretariaat: 06-17038035, [email protected]

Verenigingsinformatie: ING Bankrekening Ledenadministratie Informatiecentrum De Rietschuur Parkwacht Amstelpark Verhuur tentoonstellingen Webmaster

Werkgroepen:

Cursussen (organiseren) Diemen Diemen Moestuin De Groene Fred Excursies op aanvraag Excursies regulier Groene Routes Info-centrum De Rietschuur Informatiemarkten Kinderactiviteiten PR en communicatie Redactie GBA

NL81INGB0004740601 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam Riek Somsen V T. van Serooskerkenstraat 5 - 1391 EN Abcoude 06-46076279 - [email protected] Naast Stadsboerderij de Amsteldieren p/a Amstelpark 22 - 1083 HZ Amsterdam Voor navigatie/tomtom: A.J. Ernststraat 1 020-6444216 of 06-22075058 Vacature Marisa Stoffers - [email protected]

Joost van der Horst Carry Pot (tel/fax) Markus Schmidt Ellen Jensen Diana Straten Joke van der Boon Ineke Deckers Vacature Tijdelijk Carry Pot Vacature Yvon Kraaijeveld Kitty den Boogert Nico Groos


06-12035201 020-6902283 020-6812777 06-29088589 06-29208182 020-6112121 06-10732443 020-6902283

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

06-34127007 06-49734773 020-7850123

[email protected] [email protected] [email protected]

23

Indien onbestelbaar retour: Haarlemmerweg 271C, 1051 NW Amsterdam

www.ivn.nl/amsterdam

De Groenbewuste Amsterdammer

Recommend Documents