De Groenbewuste Amsterdammer

IVN voor natuureducatie & duurzaamheid.

De Groenbewuste Amsterdammer Jaargang 33 - Lente 2013 IVN Amsterdam - Natuurlijk - Voor U

www.ivn.nl/amsterdam

De Groenbewuste Amsterdammer is een uitgave van IVN Vereniging voor natuureducatie en duurzaamheid afdeling Amsterdam. 33e jaargang – Lente 2013 Foto voorpagina: Vogelmelk Redactieadres Nico Groos Pieter Nieuwlandstraat 81 B 1093 XN Amsterdam 06-12639478 [email protected] Redactie Maddie Bartels Nico Groos Peter Junge Corrie Leefkens Riek Somsen Just Wiarda

Wat vindt u zoal in dit nummer? Een greep uit de inhoud Onderwerp

Blz

Jaarverslagen van de werkgroepen 4 “Wat hebben we gewandeld he?” – over de 9 Natuurkoffer voor ouderen  Wat te doen met onze aloude stadsparken? 12  Foto’s waken over het Noord-Hollands Landschap 14  Ruige natuur op fietsafstand – de Diemer Vijfhoek 16  Het Twiske, natuurgebied met karakter 17  Gelukkige pioniers op IJburg? 19  Voorjaarsogentroost 21  Impressie Nieuwjaarsreceptie 22 En natuurlijk weer een schat aan informatie over de vele activiteiten, cursussen, wandelingen en things-to-do  

Neem ook een kijkje op onze website

Drukwerk Drukerij Editoo www.editoo.nl

www.ivn.nl/amsterdam - advertentie -

Aanleveren van kopij: Kopij – teksten als Word 2003/2010 en foto’s als JPEG, PNG of TIFF – kunt u aanleveren middels e-mail aan bovenvermeld adres Copyright © Uw inzending wordt gepubliceerd onder de 'Creative Commons' licentie Het auteursrecht blijft bij de maker, de GBA krijgt het recht om de inzending te publiceren. Iedereen mag artikelen uit de GBA kopiëren of hergebruiken zonder daar toestemming voor te vragen, maar alleen voor niet-commerciële doeleinden, zolang de Groenbewuste Amsterdammer en de oorspronkelijke auteur worden erkend en publicatie weer gebeurt onder de 'Creative Commons' licentie Deadlines 2013 1 februari (voor maart), 1 mei (voor juni), 1 augustus (voor september), 1 november (voor december) Belangrijke data Bestuursvergaderingen: Iedere maand vergadert het bestuur in de Rietschuur bij kinderboerderij De Amsteldieren in het Amstelpark. De vergaderingen zijn openbaar. Wilt u ook komen of wilt u een bepaald onderwerp op de agenda hebben, neem dan van tevoren even contact op met het secretariaat (020-6730300).

Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 33 - Lente 2013

2

Bericht van de voorzitter

Van de redactie

Paul Panhuizen

Nico Groos, Peter Junge

Op de komende ledenvergadering van donderdagavond 4 april a.s. zal ik voor het laatst de voorzittersrol vervullen. Ik was van plan drie jaar vol te maken maar het zijn er vijf geworden. Ik kijk terug op mooie en leerzame jaren waarin veel is gebeurd.

Het heeft even geduurd, maar hier is dan toch de nieuwe Groenbewuste Amsterdammer. Weer een stukje mooier dan de vorige. We hebben van het bestuur groen licht gekregen om vier pagina’s extra in kleur op te maken. We worden nog eens een echte ‘Glossy’. En het is dit keer ook nog een extra dik nummer geworden, wel 28 pagina’s. Zoals gebruikelijk in het lentenummer presenteren de diverse werkgroepen de verslagen van hun activiteiten in het afgelopen jaar. Ook uit deze verslagen kun je duidelijk merken dat het IVN Amsterdam de afgelopen jaren behoorlijk aan de weg heeft getimmerd.

Er komen enkele mijlpalen in mijn herinnering bovendrijven zoals de nieuwe huisvesting, ons 50 jarig jubileum, goed functionerende werkgroepen alsmede een aantal nieuwe werkgroepen. Ook de bestuurssamenstelling is iets waar ik trots op ben. Het bestuur heeft een verjonging ondergaan, van wie een aantal leden veel bestuurlijke ervaring meebrengen. Ik ben er van overtuigd dat onze afdeling de komende jaren een verdere ontwikkeling in positieve zin zal doormaken. Kortom onze afdeling staat op de kaart en dit is voor een groot deel te danken aan al die actieve vrijwilligers, op dit moment meer dan 125. Ik wil graag iedereen, die hier een bijdrage aan heeft geleverd hiervoor bedanken, want dat heeft het bestuurswerk een stuk eenvoudiger gemaakt. We zullen elkaar de komende tijd zeker nog ontmoeten. Wellicht dat ik op een andere manier mijn bijdrage zal blijven leveren.

Hemelvaart vakantieweek

Texel

8-12 mei 2013 Jaarlijkse Hemelvaart vakantieweek op Texel. Excursies onder inspirerende en deskundige leiding van vogelkenner Jan Hinloopen. Met andere ogen gaan kijken naar het prachtige landschap met zijn grote diversiteit aan vogels, flora en fauna. Logeren: in de groepaccommodatie de Fekonsieskuur, gelegen aan de bosrand en op 1 km van het strand. Het vegetarische eten wordt (met hulp van de deelnemers) verzorgd door Katja Sienknecht en Ben de Graaf. Kosten: € 115,- p.p. , over te maken op rek.nr. 4740601 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam o.v.v. Hemelvaartsweekeind 2013. Niet inbegrepen zijn alcoholische en/of frisdranken en andere consumpties. Opgeven en informatie: Katja Sienknecht, [email protected]. Info over tijden, programma en praktische zaken.


Voorts hebben we in dit nummer weer een aantal interessante en boeiende artikelen. Zo is er een artikel over het beleid van stadsdelen voor de stadsparken. Bezuinigingen dwingen de stadsdelen om grote evenementen in de parken toe te staan. Tot grote ergernis van de omwonenden. Maar ook de schade aan de natuur is vaak groot. En juist die natuur moeten we in ere houden. U kunt lezen hoe bijvoorbeeld Landschap Noord-Holland via foto’s probeert aan te tonen wat de gevolgen van bepaalde ingrepen zijn voor de landschappelijke schoonheid van de provincie. Groen zit ons in de genen. De inhoud van dit lentenummer is daar een weergave van. De omgeving van Amsterdam heeft nog zoveel aan moois te bieden. Lees wat de pioniers van IJburg aan geluk beleefden. Onderga de natuurgeneugten van het Twiske en de Diemer Vijfhoek. Laat u meevoeren in de verrassende ontdekkingstocht naar de variëteit aan bloemsoorten in het Vondelpark. En geniet mee met dementerende ouderen, die in dit park door vrijwilligers rondgereden worden. Het is maar een greep. Het jaar 2013 is begonnen en de lente in aantocht. Veranderingen op velerlei terrein zullen plaatsvinden. Ook IVN Amsterdam zit niet stil. Op de Nieuwjaarsbijeenkomst werden grootste plannen ontvouwd. De daar getoonde nieuwe felgroene outfits voor de natuurgidsen en excursiebegeleiders waren een eerste aanzet tot nog meer herkenbaarheid. En daar blijft de GBA niet bij achter. Wij wensen u weer veel leesplezier!

3

donderdag 4 april 2013

Algemene Ledenvergadering Het bestuur van IVN afdeling Amsterdam nodigt alle leden en donateurs van harte uit voor de Algemene Ledenvergadering op donderdag 4 april 2013 om 19:30-21:15 uur in de Rietschuur in het Amstelpark. Voor de bestuursverkiezing kunt u schriftelijk kandidaten voordragen tot een half uur voor de aanvang van de jaarvergadering.

Agenda 1. 2. 3. 4. 5.

Opening Goedkeuring agenda Mededelingen Ingekomen stukken Concept notulen Algemene ledenvergadering van 27 maart 2012 6. Financieel jaarverslag 7. Verslag van de Kascommissie en de nieuwe samenstelling 8. Begroting 2013 9. Jaarverslagen van de werkgroepen 10. Jaarverslag van het bestuur 11. Bestuursverkiezing: a. Voorzitter Paul Panhuizen heeft aangegeven te willen stoppen b. Secretaris Karine Klappe heeft aangegeven te willen stoppen. Niek vom Bruch is kandidaat voor opvolging c. Penningmeester/Ledenadministratie: Harmen Binnema zit in de eerste termijn, geen mutatie d. Algemeen bestuurslid Riek Somsen zit in de tweede termijn, geen mutatie e. Algemeen bestuurslid Niek vom Bruch is kandidaat voor opvolging Karine Klappe als secretaris f. Algemeen bestuurslid Karine Klappe is kandidaat (maximaal 1 jaar) 12. Voorstel verhoging lidmaatschap 13. Rondvraag 14. Afsluiting met een drankje en een zoutje P.S: De concept notulen van de Algemene Ledenvergadering 2012 en het financieel overzicht 2012 zijn op te vragen bij de bestuursleden. Deze stukken zijn eveneens op 4 april beschikbaar.


Jaarverslagen werkgroepen Bestuur Riek Somsen De IVN afdeling Amsterdam is een actieve vrijwilligersorganisatie, die activiteiten organiseert op het gebied van natuur- en milieueducatie, zoals excursies, cursussen, kinderactiviteiten, tentoonstellingen, groene routes en ‘knuffelen in Artis’ en de nieuwst loot: buurtmoestuinen. Behalve in Amsterdam worden ook activiteiten georganiseerd in Diemen. De afdeling heeft circa 525 leden of donateurs, waarvan ongeveer 125 vrijwilligers actief zijn. De -

bestuurssamenstelling: Paul Panhuizen, voorzitter Karine Klappe, secretaris Harmen Binnema, penningmeester Riek Somsen, algemeen bestuurslid Niek vom Bruch, algemeen bestuurslid

De grootste aandacht is dit jaar uitgegaan naar drie zaken: ondersteuning van nieuwe buurtmoestuinen, het opstarten van de nieuwe website, het uitbreiden van de GBA redactie en het verbeteren van ons kwartaalblad. Daarnaast is een vernieuwingsactie begonnen in verschillende werkgroepen, onder meer de Baliewerkgroep en de Kinderactiviteiten in het Amstelpark. We begonnen dit jaar met een nieuwe website coördinator Marisa Stoffers. Zij krijgt de lastige taak om de overgang naar de nieuwe website te maken en uit te bouwen die op 1 jan 2013 online gaat. Paul heeft nu een stabiele relatie met de vrijwilligerscentrale het VCA opgebouwd, hetgeen tot gevolg heeft dat hij bijna elke week een sollicitatiegesprek voert met een belangstellende, waarin hij nagaat of en waar deze het beste kan worden geplaatst binnen onze organisatie. Dit levert een continue stroom van nieuwe actieve leden met nieuwe ideeën op, die in diverse gelederen van de afdeling Amsterdam actief worden. Er is behoefte bij stadsbewoners om actief in de eigen buurt te worden, in de vorm van een buurtmoestuin. De eerste kwam in Diemen, waarin Marcus Schmidt actief is gaan tuinieren met een twintigtal buurtbewoners. Een tweede komt in Buitenveldert en is al in een vergevorderd stadium van voorbereiding. Nog andere zijn in voorbereiding. 4

We organiseerden dit jaar voor de tweede keer weer het Hemelvaartweekend op Texel onder leiding van Katja Sienknecht. Vooral een succes door de vogelexcursies o.l.v. Jan Hinloopen. De Natuurgidsencursus loopt uitstekend. De cursisten zullen in juni 2013 afstuderen. Er is een nieuwe Vogelfietsclub in oprichting, coördinator is Ruth Bolte. De werkgroepen Balie en Tentoonstellingen worden waarschijnlijk samengevoegd o.l.v. coördinator Marjolein van Wijk. Het vrijwilligersuitje ging dit jaar naar Oosterdel.

In het voorjaar kunnen de vrouwtjesringslangen hier hun eieren in leggen. Tijdens de landelijke natuurwerkdag op de eerste zaterdag van november kunnen we gaan onderzoeken of de ringslangen deze hebben gevonden en of ze tevreden waren over de 'kraamkliniek'. De omgeving van Diemen maakt deel uit van een van de drie belangrijke gebieden in Nederland, waar ringslangen hun leefgebied hebben. Dit gebied loopt van de Loosdrechtse plassen via Abcoude en Diemen en de Diemerzeedijk (IJburg) tot in Waterland.

Een belangrijk punt van aandacht was de Groenbewuste Amsterdammer (GBA). De redactie werd uitgebreid met twee leden en inhoudelijk wordt gestreefd naar meer gevarieerde artikelen en een mooiere uitstraling door meer kleurpagina’s zodat het GBA een groter publiek kan bereiken.

Proef de lente Op 15 april verzorgde Platform Spoorzicht (een ‘zusje’ van de werkgroep) een excursie: Eten uit de natuur, pluk de lente in Natuurpark Spoorzicht. Op deze wandeling leerden we met welke kruiden je soepen en salades kunt maken. Op 13 mei, in het jaar van de bij en het bijen telweekend, verzorgden imkers Dick Dijkman en André Abels op boerderij Langerlust aan de Weespertrekvaart, voor een groot publiek, een presentatie over het leven van de bij. Zij demonstreerden wat er nodig is bij de imkerij en de bijenkasten. Wat ons erg duidelijk werd: wij hebben bijen nodig! Bijen werken als noodzakelijke bestuivers voor de productie van groente en fruit. Zij hebben het hele seizoen bloemen met nectar en stuifmeel nodig voor hun voedsel. Wij kunnen ze helpen met de juiste bloemen in onze tuinen en het openbaar groen.

We hebben nu als vaste publicaties: de Kwartaalfolder met excursies, de GBA voor leden, de digitale Nieuwsbrief en de Website voor iedereen. De Kwartaalfolder en de GBA zijn papieren publicaties die, net als de Nieuwsbrief ook op de Website worden gepubliceerd. Verder is de Webredactrice actief op Twitter en Faceboek. De afdeling Amsterdam doet mee aan verschillende landelijke initiatieven, waaronder het Natuurontbijt. Deze actie heeft nog wel enige opstartproblemen maar zal volgend jaar in verbeterde versie worden voortgezet.

IVN Diemen Janny Gerrits en Carry Pot De lijn om meer natuuractiviteiten en minder traditionele excursies aan te bieden hebben we in 2012 voortgezet. Dit bleek wederom succesvol om een ander en meer divers publiek te trekken. De vrijwilligers van de broedvogelinventarisatie in het Diemerbos hebben voor het 14 e jaar hun gegevens aan SOVON kunnen leveren. We volgen weer de gemeentepolitiek waar het belangrijke zaken voor de natuur betreft en we worden ook door de gemeente uitgenodigd om onze visie op beleidsplannen te geven. De werkgroep Diemen IVN Amsterdam bestaat uit: Janny Gerrits, Petra Kerkhof, Carry Pot en Cathy Wiersema Ringslangen De ringslangen van Diemen kunnen tevreden zijn. Tijdens de natuurwerkdag op 10 maart hebben natuurvrijwilligers drie broedhopen voor ringslangen aangelegd.


Groen lintje voor de werkgroep Woensdag 6 juni werden de leden van de IVN werkgroep Diemen verrast door een delegatie van GroenLinks Diemen. De werkgroep kreeg een groen lintje voor haar promotie van natuur in Diemen. Het lintje werd in de IVN-natuurtuin uitgereikt aan coördinator Carry Pot. Daarnaast zijn tal van IVN-leden en andere vrijwilligers actief in de IVN-natuurtuin, bij vogelinventarisatie, natuurwerkdagen en excursies. Eten uit openbaar groen Wat kun je eten uit het openbaar groen in Diemen-Centrum? De oogst uit het centrum van Diemen leverde op zaterdag 1 september verrassende vondsten op. Zoals kleine maar eetbare stoofpeertjes of een eetbare Japanse sierkwee die naar citrus ruikt. We maakten nog een uitstapje naar de fruittuin achter de harmonielaan en de walnotenbomen aan het begin van Noord. Een paar jaar geleden is een soortgelijke tocht door Diemen-Noord gemaakt, waar veel fruitbomen zijn geplant en waar ook kruiden uit de wilde natuur zijn te vinden. De volgende keer naar Diemen-Zuid? De tocht werd afgesloten met een gastvrije ontvangst op buurtmoestuin Prinses op de erwt. Diemen is dus om op te eten.

5

Zondag 21 oktober organiseerde het Diemer Platform Spoorzicht Groen een paddenstoelenwandeling door het Natuurpark. We bewonderden o.a. Dodemansvingers, Judasoren, Prachtvlamhoeden, Aardsterren en Bloedsteelmycena’s. In park Spoorzicht zijn al meer dan 150 soorten paddenstoelen aangetroffen, sommige kleurrijk, andere geurig. Sommigen ieder jaar, andere maar een enkele keer. Info: [email protected] Op 3 november hebben we zoals elk jaar weer gewerkt in het Diemerbos. Er is houtopslag uit een rietveld gehaald, zodat het een goed leefgebied blijft voor de ringslang, voor amfibieën en voor rietvogels. Op zondagmiddag 11 november werd een programma over Geluk en duurzaamheid in De Omval georganiseerd, met films en presentaties. IVN Diemen was ook aanwezig met een kraampje. De geplande nachtvlindernacht op vrijdagavond 22 juni ging niet door!

De natuurgidsencursus loopt als een trein en zal komende maand juni afgesloten worden met de diploma-uitreiking.

Excursies op aanvraag Diana Straten Ook dit jaar zijn er weer vanuit allerlei hoeken excursie aanvragen naar ons toegekomen. Bedrijven zoals Alliander, ING, het AMC en de Volks Universiteit waren opdrachtgever. Maar ook de Welzijnsector weet ons te vinden, zoals de wijkcentra, Stichting de Regenboog en daarnaast scholen (via Stichting wAarde) en de kindercentra (Impuls). Ook een cultuurgroep uit Capelle a/d IJssel heeft zich door twee van onze gidsen in het Vondelpark laten rondleiden. De excursies vonden vooral plaats in het Westerpark, Frankendael, het Beatrixpark, het Flevopark, de Diemervijfhoek en het Vondelpark. En niet in de laatste plaats waren er onze trouwe gidsen, Arend, Gert, Henk, Jan, Karine en Maddie die dit uiteindelijk allemaal mogelijk hebben gemaakt. Het aantal excursies was in 2012 iets minder dan het jaar ervoor.

Knuffelen in Artis Ellen Verbraak

Zie voor leuke actiefoto’s ons blog: ivndiemen.blogspot.com

Cursussen Carry Pot Iets wat nog nooit is gebeurd: zowel de geplande ecologiecursus in april als de bloemencursus in mei zijn niet doorgegaan. Er bleek te weinig belangstelling te zijn. Afgelopen jaar zijn de vogelcursus en paddenstoelencursus niet aangeboden. Alleen de bomencursus gegeven door Henk Wolters en Gert Snoei is in oktober gestart. Deze cursus loopt door alle seizoenen, zodat deze nu nog niet afgerond is. Eind mei 2013 zal deze cursus afgesloten worden. Voor het inmiddels gestarte jaar 2013 ziet het er rooskleuriger uit. In elk geval is de vogelcursus al volgeboekt. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 33 - Lente 2013

Net als in voorgaande jaren konden kinderen in 2012 iedere zondag in ‘De Stolp’ bij de kinderboerderij van Artis kennismaken met kleine huisdieren. In het verleden werd er iedere tweede en vierde zondag onder begeleiding van IVN volop geknuffeld met cavia’s, konijnen, muizen en kuikentjes. De overige zondagen werd het knuffelen begeleid door de vrijwilligers van Artis. Artis heeft IVN gevraagd het knuffelen volledig te gaan verzorgen - dus iedere zondag i.p.v. twee zondagen per maand - en per januari 2012 is een pilot van start gegaan. Er zijn (o.a. via verschillende organisaties zoals de Vrijwilligerscentrale Amsterdam en Civic Zeeburg) nieuwe vrijwilligers aangetrokken. Het grootste deel van het rooster kon gevuld worden met IVN vrijwilligers. Hier en daar sprongen de Artis vrijwilligers bij. De pilot is niet geëvalueerd; het is duidelijk dat IVN in staat is het knuffelen iedere zondag te begeleiden. Er zijn ondertussen voldoende knuffelvrijwilligers om het hele jaarrooster te vullen. Alleen in noodgevallen zal het nodig zijn een beroep op Artis te doen. We gaan dan ook op dezelfde voet verder.

6

Met het oog op eventueel verloop in de toekomst, blijven nieuwe vrijwilligers welkom! Stuur bij interesse een mailtje naar [email protected]

Publiciteit Kitty den Boogert Het jaar 2012 is voor de werkgroep publiciteit een zeer actief en vruchtbaar jaar geweest. Er is hard gewerkt aan het verbeteren van de communicatie met leden/donateurs, het geven van informatie over IVN activiteiten aan alle Amsterdammers die geïnteresseerd zijn in stadsnatuur en aan de vernieuwing van de verschillende publiciteitskanalen. Hierdoor kunnen zowel specifieke als nieuwe doelgroepen beter worden geïnformeerd over de doelstellingen van IVN. Een goede communicatie en het geven van actuele informatie is niet alleen noodzakelijk om een enthousiaste achterban te creëren en te behouden, maar ook om IVN onder de aandacht te brengen van mensen die mogelijk lid of donateur willen worden of potentiële deelnemers zijn aan verschillende activiteiten. Terugblik op de gemaakte voornemens in jaarverslag 2011 Het jaarverslag 2011 eindigde met een aantal voornemens voor 2012: -

-

-

de uitbreiding van de werkgroep, waarmee gedoeld werd op het aantrekken van een nieuwe webmaster en een vaste persoon voor het contact met de pers, de overstap naar de nieuw ontworpen website, aangeleverd door het landelijk bureau, het betrekken van een jongere doelgroep bij de activiteiten van IVN, door het gebruik van sociale media en een meer interactieve opzet van de website, het doorgaan met het uitgeven van de Nieuwsbrief en de diverse folders. Uitbreiding naar nieuwe vormen van publiciteit.

Zijn deze plannen in 2012 gerealiseerd? Vooruitlopend op wat hieronder beschreven wordt, kunnen we hier JA op zeggen.

Samenstelling werkgoep In het jaar 2012 zijn we een echte werkgroep geworden, die bestaat uit de volgende leden: -

Kitty den Boogert (coördinatie, nieuwsbrief en folders) Paul Panhuizen (adviseur/publiciteitsbeleid) Riek Somsen (nieuwsbrief/contactpersoon bestuur) Marisa Stoffers (webmaster, Facebook en Twitter) Sandra Rietveld (persberichten) Ellen Hageman (journaliste voor website en GBA) Nico Groos (contactpersoon GBA/opmaak folders)


De werkgroep onderhoudt nauwe contacten met de werkgroep coördinatoren (met name cursussen en kinderactiviteiten) en met actieve vrijwilligers (o.a. Martin Kramer voor foto’s en soms excursieleiders). Nieuwe website Het belangrijkste resultaat van 2012 is de overstap naar de nieuwe website. Het overzetten van de oude informatie naar de nieuwe website vormde niet alleen een technische uitdaging, maar leidde ook tot een grondige discussie over wat en wie we met de website wilden bereiken. De meeste bestaande artikelen en berichten moesten herzien worden qua inhoud, opmaak en presentatie. Vaak was het oude materiaal niet meer actueel, waren de foto’s van te lage kwaliteit of van te lang geleden en was de boodschap niet meer actueel en te weinig aansprekend. Nieuwe rubrieken moesten ingevuld worden en bekende rubrieken als nieuws en actualiteiten werden geactualiseerd en met een grotere regelmaat ‘ververst’. Een grote waardering voor Marisa (de webmaster) die dit karwei in korte tijd heeft geklaard. Resultaten Algemeen De lijnen tussen de werkgroep publiciteit en het bestuur/werkgroepen zijn korter geworden. Informatie wordt op deze manier sneller verspreid zowel naar mensen binnen als buiten IVN. Vacatures worden aangemeld bij VCA, formulieren worden bijgesteld en nieuwe doelgroepen komen in het vizier. Website De webmaster heeft deelgenomen aan bijeenkomsten van het IVN hoofdkantoor om samen met andere afdelingen te bespreken wat de beperkingen waren van de oude site en wat de wensen en vereisten zijn - vanuit het veld gezien - voor het nieuwe ontwerp. Nadat de nieuwe landelijke site gelanceerd was, hebben de webmaster en twee leden van de werkgroep een cursus gevolgd om met het nieuwe systeem te leren werken. Daarna heeft de webmaster in vier maanden tijd de eigen IVN Amsterdam site ‘gevuld’. Vanwege de succesvolle invoering, heeft zij zich opgegeven voor een begeleidingsgroep om andere afdelingen te helpen die nog minder ver gevorderd waren. Persberichten Gelijkoplopend met de activiteitenagenda worden bijna wekelijks persberichten verstuurd naar buurtkranten, websites van organisaties met een groene kalender, RTV-NH, huis-aanhuisbladen en kranten met Amsterdams nieuws.

7

Hiervoor is een speciaal werkgroeplid (Sandra) aangetrokken. Omdat een vast persoon de persberichten heeft verzorgd, is het contact met persredacteuren sterk verbeterd. Er is ook nauwer contact onderhouden met de excursieleiders om actuele berichten te kunnen doorgeven. Nieuwsbrief In 2012 zijn er elf nummers verschenen, ieder van een A4tje, zowel naar leden/donateurs als naar instellingen (zoals bibliotheken/stadsdeelkantoren), waar veel mensen komen. De Nieuwsbrief heeft twee redactieleden en de oud-ledenadministrateur verzorgt de verzending. De nieuwsbrieven worden ook op de website geplaatst. Verder is er een vast patroon ontstaan qua inhoud: de maandagenda, vooraankondigingen van cursussen, relevante links die passen bij de komende activiteiten en actuele berichtgeving voor de komende maand. De coördinator heeft twee maal een cursus ‘Nieuwsbrieven schrijven’ gevolgd bij VCA Amsterdam. Folders/informatieboekje In 2012 zijn 4 kwartaalfolders (lente, zomer, herfst en winter) verschenen met de activiteiten van IVN Amsterdam. Deze kwartaalfolders hebben een eigen ‘binnenkant’ met afdelingsactiviteiten, maar dezelfde voorkant voor de verschillende IVN afdelingen in Noord Holland. Facebook en Twitter De webmaster is gestart met het plaatsen van berichten op Facebook en Twitter. Beide media zijn nieuw voor IVN, maar het bestuur acht het gebruik hiervan noodzakelijk om vooral jongere mensen te bereiken. Uitdagingen en plannen Ondanks de positieve berichten blijft er nog een aantal dingen over waar aan gewerkt gaat worden in 2013: -

-

De website vertoont nog een aantal bugs, waardoor de presentatie er soms minder goed er uit ziet dan gewenst is. Verder blijft de vraag actueel hoe we er een meer interactieve website van kunnen maken. Dat betekent meer verhalen en impressies van IVN activiteiten en reacties op artikelen of berichten op de website. Online reageren op wat er gebeurt in je omgeving of op artikelen in de GBA en het kunnen uitwisselen van tips en favoriete plekken zou een vast onderdeel van de website kunnen worden. De nieuwsbrief gaat overstappen op een professioneel mailingsysteem, om de kwaliteit van de vormgeving en de verzending te verhogen en de manier van opgeven/afmelden te verbeteren. Tevens zou het wenselijk zijn als meer niet-IVN leden op de verzendlijst komen te staan.


-

-

-

-

De persberichten blijven een speerpunt om IVN naar buiten te presenteren. Wel zouden we beter zicht willen krijgen op de effecten van de persberichten. Af en toe een uitgebreider artikel of een interview op de regionale radio/tv, waarin IVN A’dam laat zien wat ze doet of waar ze voor staat zou wenselijk zijn. De folders (kwartaalfolders en IVN Amsterdam flyer) en de informatiebrochure blijven gehandhaafd, omdat er voorlopig behoefte blijft bestaan aan ‘tastbare’ informatie die je mee kunt pakken. Daarnaast moet uitbreiding naar nieuwe vormen van informatieverspreiding (bijvoorbeeld via apps) mogelijk worden. Het gebruik van Facebook en Twitter zal geïntensiveerd worden. Samenwerking en afstemming met GBA, het bestuur en werkgroep coördinatoren zal verstevigd worden. Er wordt over nagedacht om op de website een ‘ingezonden brievenrubriek’ te starten waarin lezers van de GBA kunnen reageren op artikelen. De uitbreiding van de werkgroep met Nico en Ellen maken direct contact met de GBA redactie eenvoudiger.

Moestuin ‘De Prinses op de Erwt’ Britt Fontaine Het tweede seizoen van de moestuin ‘De Prinses op de Erwt’ begon met werkzaamheden om de grond droger en beter te maken: het graven van geulen tussen de bedden en het ophogen van de bedden. Daarna is de hele tuin bemest. Het begin van het seizoen heeft in het teken gestaan van de bouw van de kas van 3 bij 5 meter, die we met behulp van ´NL Doet´ op marktplaats konden aanschaffen. Omdat de veengrond in Diemen snel verzakt, was het niet eenvoudig om de kas stevig neer te zetten zonder te onderheien, maar het ziet er naar uit dat het (voorlopig?) gelukt is. Kouseband, kiwi, komkommers, paprika en zelfs mooie aubergines groeiden erin. Alleen die tomaten…… We hebben vastgehouden aan de structuur van de wisselteelt: het rouleren van nachtschadeachtigen, vlinderbloemigen, kruisbloemigen, en overigen. Op de plaats waar vorig jaar de vlinderbloemigen stonden, kwamen nu de kruisbloemigen enzovoort. Strak vasthouden aan de wisselteelt zou als voordeel hebben dat de aardappelen niet ziek zouden worden. Een gedeelte van de aardappelen en álle tomaten (dus ook die in de kas) werden dat echter toch. Het animo voor tomaten is nu tot een nulpunt gedaald. De kruisbloemigen zouden profiteren van de stikstof die de vlinderbloemigen in de bodem hebben gebracht. Of het nu daaraan lag of aan de bemesting: we hadden prima raapstelen, spruiten, boerenkool en meirapen. Maar we hebben ook onze buikjes rond gegeten aan (tuin)bonen. De andijvie viel helaas ten prooi aan de enorme hoeveelheid slakken. 8

Langzamerhand zijn we de wisselteelt toch een beetje los gaan laten, omdat er te veel grond ongebruikt bleef liggen en we altijd gebrek hebben aan land waar ‘overigen’ op kunnen. Volgens onze adviseurs Gert Snoei en Linder is die wisselteelt helemaal niet zo dwingend. Het samen bewerken en beheren van de tuin is een mooie zoektocht in samenwerking. Vooral het onkruid wieden is een kwestie van verschillende opinies en ‘wiedstijlen’. In de zomer werd wel duidelijk dat we het onkruid (en wat beschouw je als onkruid en wat niet?) te veel zijn gang hebben laten gaan en dat we dat volgend jaar grondiger moeten aanpakken. In de loop van dit jaar zijn we een hechte groep geworden, die met veel plezier samenwerkt en waarin ook ruimte is voor nieuwe leden. Het oogstfeest in september, met veel gasten, hapjes uit de tuin, poëzie in de moestuin, en dat alles in de stralende zon, was een prachtige afsluiting van een geslaagd tweede seizoen van onze Prinses.

“Wat hebben we gewandeld hè?” Ellen Hageman Sinds drie jaar bezoekt Karine Klappe van IVN maandelijks een (te)huis voor dementerende ouderen. Door middel van verschillende activiteiten laat ze deze mensen de natuur beleven. Soms gaat het om wandelen in het park of in de buurt. Soms worden er herinneringen opgehaald aan natuurervaringen. Een speciale ‘natuurkoffer’ helpt daarbij. In Amsterdam is Karine de enige die deze activiteit begeleidt. Omdat de behoefte en het gebied Amsterdam groot is, zijn meer begeleiders welkom. Ik loop een middag met Karine mee en geniet van de enthousiaste reacties.

Groene Routes Maddie Bartels In 2012 is er door werkgroepleden individueel en in kleine teams gewerkt aan het uitzetten en beschrijven van enkele nieuwe Groene Routes in Amsterdam. Zij zullen nog worden vormgegeven. Ommetjes (korte wandelingen van ca 1 uur): -

Ommetje Vondelpark (gedeelte uit boekje Rondwandeling Vondelpark) Ommetje Siegerpark (Sloten) Ommetje Amsterdam Noord Buiksloterwegpont

Vier seizoenenwandeling Amstelpark Er is een afwisselende wandelroute in het Amstelpark uitgezet. Per seizoen wordt bij deze vaste route steeds opnieuw aangegeven welke natuurverschijnselen interessant zijn om op te letten. Lente, zomer en herfst zijn al in kaart gebracht, winter volgt begin 2013. Het totale project duurt een jaar (vier seizoenen). Daaraan werken mee Gert Snoei en Saskia Möller (stage Natuurgidsenopleiding). Informatie over de verkrijgbare Groene Routes is inmiddels duidelijk te vinden op de vernieuwde IVN website. De boekjes met Groene Routes kunnen via mail (secretariaat) worden besteld. Daar werd tot nog toe maar beperkt gebruik van gemaakt. Het wandelboekje voor het Flevopark is als proef ook bij een boekhandel in de omgeving te koop. Voor het komend jaar is een update van dit boekje gepland


Vrijdag 11 januari ‘Het Odense Huis’ De bezoekers van ‘Het Odense Huis’ in Amsterdam Zuid zijn vandaag de gelukkigen. Dit inloopcentrum is bedoeld voor beginnende dementerenden. Ze kunnen hier deelnemen aan verschillende activiteiten zoals knutselen, tekenen, lezen, uitstapjes etc. Op deze locatie betekent de natuurmiddag: wandelen naar en in het Vondelpark. Onderweg is immers ook veel te zien. We verzamelen in de knusse huiskamer. Frouke, Leo, Irene, Hanneke en Yvonne hebben hun jassen al aan. Het groepje heeft er duidelijk zin in. “Normaal gesproken gaat er nog iemand mee”, zegt Karine, “maar omdat ik wist dat jij meegaat hoeft dit niet.” Robert, Werner en Ryan blijven liever binnen. “Vandaag gaan we lentebodes zoeken”, kondigt Karine aan. Lentebodes Het is heerlijk helder vriesweer met een zonnetje. Toch best wel koud. Karine geeft zorgzaam een paar handschoenen aan Frouke. Met zijn zevenen lopen we door Amsterdam Zuid, richting park. Prachtige huizen. Bloeiende bomen. Is het nu winter- of lentebloesem?

9

Karine vertelt. In het Vondelpark ontdekken we lentebodes zoals: sneeuwklokjes, fluitenkruid, schattige gele bloemetjes die winterakonieten heten en nog veel meer. De huizen aan de rand van het park zijn ook een bezienswaardigheid. Er wordt druk gediscussieerd over wat wel en niet mooi is. Zoals de nieuwbouw: lelijk! Past niet bij het park. “Maar, ik zou er best willen wonen.”

De natuurkoffer Karine laat de koffer met inhoud zien, waaronder een stapel prachtige winternatuurfoto’s. Op de achterkant staat vermeld wat er te zien is. Vooral op locaties en in situaties waarin het voor ouderen fysiek niet mogelijk is om te wandelen, worden deze gebruikt. De foto’s zijn voor iedereen herkenbaar en maken de nodige herinneringen los. De koffer bevat ook dvd’s. “Hoewel het handig is als je enige kennis hebt van de natuur, is dit voor een begeleider niet noodzakelijk”, aldus Karine. “Iedereen brengt zijn eigen ervaringen en kennis mee en dat levert dan weer andere verhalen op. Soms neem ik ‘producten’ uit de natuur mee en dan maken we er bijvoorbeeld een stukje van.” Inmiddels is iedereen opgehaald. Wij gaan ook naar huis. Yara sluit het Odense Huis af. Het was een bijzondere middag. En wat een lieve mensen! Als ik op de fiets zit, hoor ik de stem van Frouke: “Wat hebben we gewandeld hè?”

Vogels Al lopende leer ik de ‘Odense mensen’ beter kennen. Allemaal komen ze dagelijks in het inloopcentrum. Frouke zegt dat ze de weekenden erg saai vindt, want dan is het inloophuis dicht. Irene vertelt over de uitstapjes die ze samen hebben gemaakt. Nu komen we op een plekje aan het water. Een eigenwijs halsbandparkietje steekt zijn kopje uit een holletje in de boom. De eenden krijgen brood van ons. Al gauw vliegt een stel brutale meeuwen op ons af. En duiven. Het is een drukte van jewelste. Een aantal duiven gaat op de arm van Leo zitten. Hij vindt het geweldig. Zijn gezicht zegt: “kijk mij nou.” Dat moet op de foto. Het is tijd om weer terug te gaan lopen. Iedereen heeft erg genoten van de wandeling. “Wat hebben we veel gezien hè?” Aan het eind van de middag komen we rozig terug. Yara wacht ons op met een kopje thee. Met koekjes. Gezellig. We maken een kring. De wandelaars doen uitgebreid verslag aan de achterblijvers. Verschillende keren wordt opgemerkt hoe fijn de wandeling was. Frouke is erg benieuwd naar de foto’s die ik heb gemaakt. Ik beloof dat ik ze aan Karine op zal sturen. De vrouw van Werner schuift aan, zij komt hem ophalen. Zo zoetjes aan worden de bezoekers één voor één opgehaald met een taxi.


Jan Westera uit Zwolle, de bedenker van de natuurkoffer

Begeleiders gezocht voor natuuractiviteiten voor ouderen Informatie voor begeleiders Spreekt het u aan om vrijwilliger te worden? Of kent u misschien een activiteitenbegeleider die interesse heeft? U bent van harte welkom om een keer mee te gaan met Karine, [email protected] of 020–6730300. De (te)huizen die bezocht worden bevinden zich in diverse wijken van Amsterdam: Zuidoost, Duivendrecht, Zuid, Buitenveldert en Westerpark.

10

Magie en volksgeloof van een heilige struik Corrie Leefkens Ben je ooit op zoek geweest naar water? Of naar edele metalen, een verborgen schat of een misdadiger? Heb je toen gebruik gemaakt van een wichelroede? Dan weet je vast wel dat die gemaakt wordt van het hout van de wilg of de hazelaar. Over de hazelaar gaat deze keer het verhaal. De hazelaar (Corylus avellana) is een 3 tot 5 meter hoge, meestal veelstammige struik. Hij is inheems op het Noordelijk halfrond. Enkele praktische toepassingen zijn het gebruik als brandhout, het maken van dakbedekking en afscheidingen en het vlechten van visfuiken. Voor een goede houtproductie wordt de struik eens in de 7 jaar tot de grond toe gesnoeid. Sinds de oudheid is de hazelaar een heilige struik. Volgens de Griekse mythologie en ook bij de Germanen was hij het symbool van de vrede. De staf van de priesteres van Demeter (godin van de landbouw) en van de feeën was gemaakt van de hazelaar. Ook de staf van de bedevaartgangers naar Santiago de Compostela is uit hazelaarhout gesneden. Voedsel De hazelaar is van oudsher een belangrijke voedselbron. De noten bevatten o.a. vitamine E. Er wordt veel gebruik gemaakt van de hazelnoten in de chocoladeverwerking. Olie uit de noten heeft verschillende toepassingen. Ook de bladeren kunnen worden gegeten, bijvoorbeeld als toevoeging aan salade. De olie uit de noten is niet lang houdbaar en wordt beperkt gebruikt in de voedselindustrie. De olie wordt wel gebruikt in de verfindustrie. In een aantal graven werden hazelaartakken en noten gevonden, waarschijnlijk als voedsel voor de overledenen. Volksgeloof De hazelaar wordt gezien als symbool voor eeuwigheid en vruchtbaarheid. Een pas getrouwd stel krijgt een zak met hazelnoten ter bevordering van de vruchtbaarheid. Twee gekruiste hazelaarstakken gelegd op een bijbel onder het hoofdkussen van een aanstaande Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 33 - Lente 2013

moeder zorgen voor een voorspoedige bevalling. Hazelaartakken beschermen tegen de bliksem. Een Marialegende vertelt dat Maria ging wandelen met haar pasgeborene. Ze kwamen terecht in een onweersbui. Onder de hazelaar vonden ze beschutting tegen de bliksem. In bepaalde gebieden worden hazelaartakjes aan de vensters gebonden ten blikseminslag. Een joodse legende verhaalt dat Eva zich na haar misstap onder de hazelaar verborg.

Hoe maak je een wichelroede? De takken van de hazelaar bezitten magische krachten, waardoor ze geschikt zijn als toverstaf en als wichelroede. De wichelroede is een gevorkte tak waarvan de delen van de ‘vork’ ongeveer even lang zijn. Het hout mag niet met een ijzeren mes worden gesneden, omdat dan het magnetisme zou verdwijnen. Wanneer je de wichelroede hebt gemaakt, bedank je de struik voor het leveren van zijn hout. Hoe maak je een toverstaf? Bij het maken van een toverstaf gelden veel meer regels dan bij een wichelroede. In verschillende gebieden bestaan uiteenlopende manieren waarop de tak dient te worden gesneden. Ook de tijd: direct na midzomer of kort na kerstmis, vroeg in de morgen of tussen 11 uur ’s avonds en middernacht. Bij het snijden dienen diverse spreuken te worden uitgesproken. Tenslotte moet je de staf zegenen om ervoor te zorgen dat hij je zal gehoorzamen. Geneeskunde Volgens Hyppocrates helpt het eten van de noten tegen hoest. Een maaltijd met zalm en hazelnoten verhoogt de concentratie (zeer geschikt dus voor een examen). Hildegard von Bingen (1098-1179) vond de struik weinig belangrijk in de geneeskunde. Volgens anderen is het sap van de noten, gemend met wijn een middel tegen diarree en blaasstenen, jicht en verschillende gezwellen. Een smeersel van geperste hazelnoten, olie en azijn zou werken tegen haaruitval en schurft.

11

Wat te doen met onze aloude stadsparken? Peter Junge Parken zijn de longen van een stad. Lekker frisse lucht inademen. De drukte ontlopen. Althans zo was het vroeger. Maar daar is in Amsterdam verandering ingekomen. In veel parken worden evenementen georganiseerd. Soms met gratis toegang. Maar onder druk van de bezuinigingen meer en meer tegen betaling. Het kan zijn dat een park zodoende door hekken dagenlang voor natuurliefhebbers is afgesloten. Het dilemma van stadsdeelbestuurders: natuur of subcultuur.

Het Vondelpark is een van de zeven parken, die vallen onder stadsdeel Zuid. De verantwoordelijke bestuurder is wethouder Joep Blaas (D66). “Het afval opruimen is een enorme kostenpost. In 2011 hebben we flink moeten schrappen in de onderhoudskosten. Maar gelukkig hebben we dat een jaar later kunnen terugdraaien. Hoe dat kan? Door de stijgende inkomsten van de parkeergelden hebben we geld kunnen vrijmaken voor onderhoud van parken. Wij, als stadsdeel, hebben de inkomsten van popfestivals in parken niet nodig. Ooit hebben we de groep ‘Doe maar’ toestemming gegeven in het Vondelpark op te treden. Dat hebben we geweten. Niet alleen bergen afval bleven over, maar de schade aan de natuur was enorm. Overal vertrapte struiken, afgebroken boomtakken, diepe sporen in het gras. Dat nooit meer, hebben we toen gezegd.

Appelsap popfestival Oosterpark

Een zomerse dag in het Vondelpark. Amsterdam is uitgelopen. Geen meter op de grasperken is onbezet. Zonnebaden, picknicken, balspelen. Gitaarmuziek klinkt. Jongelui kijken vanaf hun scooters loom naar de voorbijgangers. De sfeer is gemoedelijk. Tegen middernacht zijn de meeste recreanten huiswaarts vertrokken. Velden vol afval resteren. De schoonmaakploeg kan aan de slag. De geldteller gaat lopen. Het is de realiteit van alledag.


Aanvragen worden nu door ons steevast met neen beantwoord.” Amsterdam kent veertig parken en recreatiegebieden. Elk stadsdeel maakt zijn eigen afweging. In tegenstelling tot Blaas is zijn collega van stadsdeel West, Dirk de Jager (Groen Links) met het Westergasfabriekterrein in zijn portefeuille, een groot voorstander van commerciële activiteiten.

12

In ‘Het Parool’ stelt hij: “Het idee is nu dat we geen geld verdienen aan de activiteiten in het park, maar dat het ons ook niets kost. Uiteindelijk moet er toch geld bij voor het onderhoud.” En hij gaat zelfs een stap verder: “Ik sluit niet uit dat we in de toekomst aan evenementen geld willen overhouden.”

Die moeten dan wel passen in de sfeer van het park. Een autoshow, waartoe wij ooit een verzoek kregen, is uit den boze. Je zou bijvoorbeeld wel kunnen denken aan een markt van rozenkwekers bij het Rosarium in het Vondelpark.

Kermis in het Oosterpark - 2011

Geld verdienen aan festivals door de gemeente zou een novum zijn voor Amsterdam. Deelraden zitten in een spagaat. Naast de hoog nodige inkomsten, krijgen ze door grote aantallen bezoekers niet alleen te maken met vernielingen van de natuur, maar ook met klachten over geluidsoverlast van omwonenden. Het Oosterpark heeft hier nu al mee te maken. Maar de geldnood is hoog. In een nota bepleit de betreffende stadsdeelraad Oost voor negentien evenementen op jaarbasis, waarvan vijf grootschalige met maximale geluidsbelasting. “Ramen en deuren trillen, vloeren golven, je hartslag raakt van streek en je oren tuiten door de zware bassen,” aldus een verontruste buurtbewoner. Ook wethouder Blaas wil zich niet laten vastpinnen op een afwijzend standpunt. “Als de bezuinigingen blijven doorgaan, komt er een moment dat je bepaalde evenementen toestaat.


De kooplui kunnen hun rozen verkopen en wij als gemeente innen geld voor de standplaats van kramen. Laten we niet vergeten dat we als stadsdeel ook bepaalde grootschalige tradities hebben opgebouwd. Denk maar aan ‘De Parade’ in het Martin Luther Kingpark en ‘Taste of Amsterdam’ in het Amstelpark. Die festiviteiten worden zeer goed bezocht.” Als econoom ziet Blaas ook een andere oplossing. “Natuurlijk kan je aan de kostenkant ook het nodige doen. We zijn nu in Vondelpark bezig met een schoonhoudactie. Allerlei organisaties, zoals Vrienden van het Vondelpark, Studentenverenigingen, de Junior Kamer, hebben we daarbij ingeschakeld. Die spreken mensen op hun gedrag aan. Er worden ook posters verstrekt, die verwijzen naar de vele afvalbakken. Het project gaat nu zijn tweede jaar in en de resultaten zijn bemoedigend. We willen hetzelfde gaan doen in het Sarphatipark. 13

Met zijn 4,5 hectare is dat het drukstbezochte park van de stad.” Dit jaar staat Amsterdam in het teken van een groot aantal festiviteiten, zoals 400 jaar grachtengordel, 125 jaar Concertgebouw en orkest, opening verbouwd Rijksmuseum en natuurlijk de kroning van prins WillemAlexander tot koning. En die trekken bezoekers. Veel bezoekers. Ook de parken krijgen daar mee te maken. Blaas: “De draaiboeken liggen klaar. Overigens denk ik niet dat er op 30 april heel veel meer mensen naar de stad komen dan vorige jaren. De tv-uitzending zal velen thuis houden. Maar we laten niets aan het toeval over. De kindervrijmarkt in het Vondelpark gaat op de oude voet door. Alleen zullen we er voor zorgen dat de toegangspaden naar het park niet worden geblokkeerd door de uitstalling van allerlei spullen. Want als er om wat voor reden paniek uitbreekt, moeten mensen makkelijk weg kunnen.“

Foto’s waken over het oer-Hollandse landschap Peter Junge Foto’s Bert van As © Noordhollands Landschap Landschappen fotograferen. Niet voor de lol, maar met het doel: de kwaliteit van het landschap te bewaren. In opdracht van de provincie Noord-Holland wordt het oeroude Hollandse platteland op foto’s vastgelegd. Niets wordt aan het toeval overgelaten. Meter voor meter wordt in kaart gebracht: kronkelsloten, droogmakerijen als Schermer en Beemster, Middeleeuwse dijken lintdorpen. Kernvraag luidt: wat maakt dit gebied zo uniek?

Donkere wolken trekken over het verlaten landschap. De grauwe ganzen verstoren met hun gegak de stilte. In de verte tekent zich het silhouet van een dorp af. Rechte sloten doorklieven het land. Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 33 - Lente 2013

De drukte van het stadsleven is ver weg. Het gebied tussen Amsterdam, Zaanstad, Alkmaar en Hoorn werd in 2004 door het Rijk niet voor niets tot ‘Nationaal Landschap’ uitgeroepen, onder de naam Laag Holland.

Wat is er zo uniek aan? Onderzoekers plozen het uit. Zeven zogeheten kernkwaliteiten, waaronder archeologische vindplaatsen, historische watergangen en Middeleeuwse lintdorpen, werden in kaart gebracht. De studie werd uitgevoerd door de afdeling Onderzoek & Advies van Landschap Noord-Holland. In totaal werden 350 foto’s van het huidige landschap gemaakt. Een geheugensteun voor later. Maar er is meer. Projectleider Ingwer Bos van Landschap NoordHolland: “In de jaren zeventig heeft een andere fotograaf, Hubert de Boer, ook een dergelijke opdracht gekregen. Hij heeft 150 supergoede foto’s gemaakt. Wij hebben die plekken opnieuw gefotografeerd. Al was het wel eens moeilijk om bepaalde plekken te traceren. Al met kan je dan duidelijk zien wat er in veertig jaar veranderd is. Soms zie je helemaal geen of heel kleine verschillen. Soms zijn de veranderingen schokkend om te zien. Om een klein voorbeeld te noemen: zo moest een veld vol met rode kool plaats maken voor een grote loods.” Inmiddels heeft de overheid die zorg voor de in totaal twaalf Nationale Landschappen alweer afgestoten. De provincies moeten voortaan de kwaliteit van het landschap zelf bewaken. “En daarvoor heb je meetinstrumenten, zoals ondermeer foto’s nodig, die je van tijd tot tijd kunt herhalen. We kunnen door de resultaten van deze studies duidelijk vaststellen waar het landschap de moeite waard is om te beschermen. En we adviseren de provincie over te nemen maatregelen, om dat beeld in stand te houden of te versterken. Om een paar concrete voorbeelden te noemen. Waar zou je geen megastallen neerzetten? Waar zou je niet bouwen of niet te hoog bouwen?

14

Gebeurt dat wel dan zie je door middel van die foto’s wat er verloren is gegaan. Maar om besluiten die het landschap aantasten tegen te gaan, zijn foto’s niet voldoende. Dan zal je draagvlak moeten creëren. Anders gezegd: de publieke opinie moeten mobiliseren. En dat kan door het organiseren van excursies of het uitzetten van fietstochten. Mensen kunnen dan met eigen ogen zien wat het landschap in hun omgeving zo waardevol maakt en wat er eventueel verloren zou gaan als bepaalde maatregelen worden genomen.”

Om de landschapskwaliteit te bewaken, zal een afweging moeten worden gemaakt tussen natuur en cultuur. Dat is niet altijd makkelijk, weet Landschap Noord-Holland, als eigenaar van 86 natuurgebieden met een oppervlakte van 4500 hectare, uit eigen ervaring. Bos: “Neem de Rondehoep. Dat is een open veengebied. Er komen veel weidevogels voor. Maar misschien nog het meest waardevolle is het nagenoeg volmaakte slotenpatroon, waaruit je kunt afleiden hoe het gebied duizend jaar geleden is ontgonnen.

Laag Holland is een oudheidkundig wonder. Niet alleen zijn er heel veel archeologische vindplaatsen, maar ze zijn volgens Bos ook nog ‘zo zichtbaar’. “Er zijn bijna duizend lage terpen uit de Late Middeleeuwen. Elke dorpskerk staat op een terp. Maar als je er oog voor hebt, kun je overal in de weilanden die bulten nog zien. Veen is een essentieel onderdeel van de ontstaansgeschiedenis van het landschap. Het draagt bij aan het karakter van Laag Holland. De eerste pioniers legden het veen in de tiende of elfde eeuw droog voor akkerbouw. Het ontwaterde veen zakte snel in. Dat bood ruimte aan het water met als gevolg grote overstromingen. Later werden gemalen en nieuwe technieken gebruikt om het land op het water terug te winnen. In Waterland heb je nog veel plekken waar de aansluiting met de natuurlijke veenkreken nog te zien is.”

Het beheer van Landschap Noord-Holland is dan ook zeker gericht op het behoud van deze structuur. Een ander voorbeeld is de Overplaats van de Hartekamp in Heemstede. Daar heeft de grote bioloog Linnaeus de basis gelegd voor zijn classificatie van het planten- en dierenrijk. De tuin die hij daarvoor tot zijn beschikking had is in de loop der tijd verloren gegaan, maar de structuur daarvan is recent weer herkenbaar gemaakt. Een maatregel die gebaseerd is op cultuurhistorische motieven. Nog een voorbeeld. Rond Castricum wilde de gemeente de sloten daar van natuurvriendelijke oevers voorzien. Dat is zeker interessant voor de natuur, maar doet afbreuk aan het beeld vanuit cultuurhistorisch oogpunt. Daar heeft Landschap Noord-Holland de afweging gemaakt ten gunste van cultuurhistorie.”


15

Wat er met uitkomsten van de studies gebeurt, is niet aan Landschap Noord-Holland. “De provincie is nu aan zet. Wij als organisatie kunnen hoogstens een advies geven als daarom gevraagd wordt. Eerder hebben collega’s van mij dat gedaan bij het ontwikkelen van een gebied achter de duinen tussen Beverwijk en Wijk aan Zee. Het kan natuurlijk niet zo zijn dat je het landschap op slot draait. Met andere woorden: dat je elke voorstel tegenhoudt. Neem bijvoorbeeld de aanleg van sportvelden. Daar zal men zich goed moeten afvragen op welke plek en in welke omvang, zodat het geen afbreuk doet aan het landschap.”

van ca 80 hectare dat later van dijken werd voorzien, zodat de grond niet weg zou spoelen. Het gebied dankt zijn naam aan de vijf hoeken die het heeft. Tussen de centrale en de buitendijks gelegen Vijfhoek ligt de Diemerzeedijk, aangelegd rond 1300, die het achterland moest beschermen tegen het water van het IJ en de Zuiderzee.

Ruige natuur op fietsafstand van centrum Martin ten Brinke Een jaar geleden kwam ik voor het eerst op de Diemer Vijfhoek. Ik was niet meteen verkocht. Wat valt hier nou te ontdekken? Alles lag onder een pak sneeuw en op het eerste gezicht zag ik alleen wilgen en riet. Maar met de tijd is dat veranderd…..

De Diemerzeedijk met rechts de elektriciteitscentrale en links de Diemer Vijfhoek

Verwondering Het begint met verwondering en goed kijken. Waarom zie ik vooral wilgen en waarom op sommige plaatsen wilgen van meer dan 10/20 jaar oud en op andere plaatsen jonge exemplaren van hooguit enkele jaren? Wat doen die essen op die dijk en die verdwaalde eik en duindoorn? Waarom is het zo nat op het middenpad? En hoe zit het met deze dijk en die centrale? Ontstaan van de Diemer Vijfhoek Ik ben me eens gaan verdiepen in de geschiedenis van het gebied. Dan gaan we terug naar 1970. De grond die vrijkwam bij de bouw van de elektriciteitscentrale werd gestort in het IJmeer. Een moerassig eiland ontstond Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 33 - Lente 2013

Herkomst van de grond Bij het uitbaggeren van de bouwput kwamen lagen klei en laagveen naar boven die zich in de Vijfhoek weer vermengden met het aanwezige zand en slib. Verschillen in vegetatie en hoogteverschillen zijn o.a. te verklaren uit de wijze waarop het slib toentertijd werd opgespoten. Pal bij de vroegere baggerpijpmonden zakte de zware klei het eerst, verderop kwam het veel lichtere veen terecht. De schietwilg In het gedeelte dat voor publiek toegankelijk is (het westen en noorden) overheerst de schietwilg. Hij is goed bestand tegen overstroming, hoewel deze pionier niet van stagnerend water houdt. Alle fases in de verlanding van dit natte gebied zijn zichtbaar: van open water, rietkragen en vlaktes, laag wilgenopslag en de volwassen wilgen op de drogere gronden. 16

De herkomst van de wilgen kan verklaard worden uit zaad dat met de wind is meegevoerd. Waarschijnlijker echter zijn de wilgen ontstaan uit de bezinkingsmatten van wilgentenen die werden gebruikt om het baggerslib vast te leggen, en de matten die gebruikt werden om het dijklichaam vast te leggen. Zoiets verzin je toch niet?

Ringslangen gedijen het best in een leefomgeving met voldoende prooidieren (vooral padden en muizen) en een vochtig leefgebied met afwisseling tussen zonnige en beschutte delen. Je schijnt de ringslang te kunnen zien in De Diemer Vijfhoek. Maar dat geluk is mij nog niet ten deel gevallen.

Het Twiske, gebied met een heel eigen karakter Sjiva Janssen

Diemer Vijfhoek – Klein Hoefblad

Bosvorming Boeiend is de vraag wat het volgende stadium in de successie is. Aan de dijk aan de Westzijde staan ook gewone es en zomereik. Daar is het droog. Het bos zelf is nog te vochtig voor deze soorten. De literatuur geeft aan dat bij uitdroging zonder noemenswaardige uitputting uit een schietwilgenbos een essenbos kan ontstaan. Maar als de omstandigheden anders worden kan het ook een andere kant op gaan. Voor mij nog theorie, daar waag ik me niet aan. Ik kom wel over 10 en 25 jaar kijken wat de natuur heeft gedaan. De schoonheid zit in de details…. Van docent Jan heb ik geleerd ook naar de details te kijken. De kruidenlaag tot struweelniveau is buitengewoon divers en intrigerend. Veel meer dan je op het eerste gezicht zou zeggen. Ieder voorjaar kijk ik altijd uit naar het speenkruid dat ergens in maart als één van de eerste planten zijn scherpgele bloemen laat zien. Maar in de Vijfhoek heb ik de bloem van het klein hoefblad gezien, nog voor half februari! Ik wist niet wat ik zag. Vertrapt langs het pad. Meerdere exemplaren. Deze sterke pionier en naaktbloeier. Prachtig! …. maar ook in de grote lijnen De Diemer Vijfhoek maakt onderdeel uit van een ecologische verbindingszone. Met deze zone worden Waterland, het Diemerpark en De Diemer Vijfhoek met elkaar verbonden. Dieren kunnen zich daardoor verspreiden over een groter leefgebied. Dat geldt bijvoorbeeld voor de vos. En voor de ringslang. De ringslang voelt zich goed thuis in De Diemer Vijfhoek.


De wieken van de Twiskemolen draaien op volle toeren. Nog een paar stappen de dijk af, dan verdwijnt de laatste glimp op de stad. Natte weilanden met pollen pitrus, sloten met brede rietkragen, slingerpaden met bermen waar de rietorchis bloeit… Allemaal frisse groene kleuren rondom en in de verte donkerder bosjes die hier en daar het zicht benemen. Rijen populieren zitten erbij, die hoog in de hemel reiken. Wie wil uitwaaien, de hectiek van de stad wil ontvluchten, genieten van de natuur, raakt niet teleurgesteld in het Twiske. Hemelsbreed op slechts een zestal kilometer van de Jordaan vind je dit eigengereide poldertje pal langs de rand van de A10 tussen Noord, Oostzaan, Landsmeer en Den Ilp in. De pontjes zijn tegenwoordig talrijk en pendelen regelmatig op en neer…

Voor mij is een gang naar het Twiske snel gemaakt, want het is praktisch mijn achtertuin. Toen ik ruim een jaar geleden begon met de natuurgidsencursus van het IVN (die nog tot juni voortduurt) en een ‘adoptiegebied’ moest kiezen, was mijn keuze snel gemaakt. In het Twiske-bezoekerscentrum kocht ik het boek ‘Twiske van maand tot maand’, een leuke uitgave van IVN het Twiske (een aparte, kleine afdeling). Ik besloot me te concentreren op een klein deelgebied en trok daar het afgelopen jaar vaak heen. Meestal alleen, soms met anderen, zoals met Henk Strijker. Natuurgids en actief lid van IVN Het Twiske.

17

Henk komt al twintig jaar in het gebied en houdt de laatste jaren op waarneming.nl al zijn leuke vondsten bij, inclusief foto’s. Het zijn er teveel om op te noemen.

kolonie smienten overwinteren. Overdag dobberen ze met zo’n twintigduizend op het water. Na zonsondergang trekken ze naar de velden.

Leuk was het om te ontdekken dat Henk en ik aansloten bij een lange traditie. Begin vorige eeuw trok het Twiske ook al natuurliefhebbers aan. Jac. P. Thijsse was één van hen, hij kwam er om vogels en moerasplanten te bekijken. In die tijd werd het Twiske ook gebruikt als vuilstort voor de omliggende dorpen en de stad. Toen de afvalberg groeide, werd er gelukkig gekozen voor een verbrandingsoven. Tegen de zin van de natuurliefhebbers in werd in de jaren veertig en vijftig het Twiske ontgonnen en ingepolderd.

De noordkant van het Twiske is het natst en meest oorspronkelijke gebleven landschap en bestaat uit veel water en rietvelden.

In het zuidelijke deel werd de veengrond verrijkt met kalkrijk zand, zodat er geboerd kon gaan worden. De schelpen kun je nu nog zien liggen in het zand. Het gebied bleek echter niet geschikt voor landbouw. Nu is het Twiske een ‘natuur- en recreatiegebied’. Er wordt in de zomermaanden volop gebarbecued, gebadderd aan de strandjes, er is een haven, soms wordt er een feest gehouden. Maar het is nooit moeilijk om er de rust te zoeken en stille paden te vinden. Je kunt een hele dag wandelen in het Twiske zonder één keer op dezelfde plek uit te komen. Het bijzondere aan het Twiske zijn de vele deelgebieden erbinnen, allemaal met een eigen karakter. In het met zand verrijkte deel tref je een combinatie aan van moeras- en duinbiotopen naast en door elkaar, die voor meer Amsterdamse natuurgebieden kenmerkend is. Er zijn weides, waar schapen en landgeiten grazen en veel weidevogels zitten – en langs de randen ervan vind je bosjes roofvogels, zoals de boomvalk, op de uitkijk zitten. De Stooterplas, een groot meer met een diepte tot wel dertig meter (gegraven voor de aanleg van de Coentunnel en een woonwijk), markeert de overgang van zuid naar noord. Het is één van de plekken in Nederland waar een grote Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 33 - Lente 2013

Vroeger was het Twiske een veengebied, net als het Ilperveld. Het Twiske was een veenrivier, net als de Zaan. Het schijnt dat hij vanaf het IJ helemaal doorliep naar De Rijp. Op bepaalde stukken kun je nog wandelen over de resten van het Luijendijkje, dat al vele eeuwen oud is. Tegenwoordig is het in stukken gehakt en ook de loop van de rivier is verbroken. Er zijn sluizen aangelegd. Het hoogveen is verdwenen. Het land is laag komen te liggen. En eromheen is een ringdijk in de vorm van een peer aangelegd tijdens de ontginning in de jaren veertig. Het mooiste uitzicht biedt de dijk van zuid naar noord en andersom. Hier snijdt water van de Stooterplas het land in tweeën en maakt een brede opening waarover je vier tot vijf kilometer ver de einder in kunt kijken. Vanaf de Twiskemolen in het zuiden tot aan Purmerend. Een mooi deelgebiedje in het Twiske is het Roemersveld. Hier probeert men het oude moeras weer een beetje te herstellen. Abrupt is de overgang van bos naar dit uitgestrekte rietland. Smalle, erg drassige paadjes leiden je er in een soort rietdoolhof. Op een kleine heuvel staan wat oude wilgen. De heuvel is een oude afvalberg van Landsmeer, soms steekt er nog een potscherf uit de grond. De roerdomp vertoefde hier enkele jaren in het riet, maar hij is al tijdlang niet meer gezien.

Een klaphek vormt de entree naar weer een ander deelgebied, de Blokken. Dit is waar ik voor de cursus de meeste tijd doorbracht. Het heeft grote natuurwaarden, zowel binnen het Twiske als de wijde omtrek, omdat het daarbinnen een van de zeldzame plekken is waar de natuur voor een groot deel zijn gang 18

mag gaan en er een proces van verwildering optreedt. Het noordelijke deel van De Blokken bestaat uit een ruig wilgenbos, het zuidelijke deel heeft nog een open karakter en bestaat uit verwilderd grasland. Verdere bosvorming wordt in toom gehouden door een groep Schotse Hooglanders. Het Twiske maakt deel uit van het Natura 2000 plan, en is daarmee onderdeel van een groene verbindingszone samen met de buurgebieden Het Ilperveld, het Varkensland en WaterlandOost. Komt het maar eens zien!

Gelukkige pioniers IJburg? Maddie Bartels Het is januari en het vriest dat het kraakt. Ik ga op IJburg Sybrand en Noor Tjallingii opzoeken. Zij zijn daar ruim twee jaar geleden gaan wonen, op Steigereiland. Ik wil graag weten hoe het wonen daar bevalt en hoe zij vinden dat het er met de natuur is gesteld. De reis met het openbaar vervoer vanuit het centrum gaat zó voorspoedig, dat ik veel te vroeg ben voor onze afspraak. Dat biedt de gelegenheid om deze nog jonge woonwijk vast een beetje te verkennen. Veel water en steen; het binnenwater, de Waterbuurt, bevat een kluitje drijvende woningen. Ze liggen nogal dicht op elkaar als een minidorpje. Een paar schamele en nu winters kale boompjes staan dapper op de kade.

De drie buurten op Steigereiland

Het Proefeiland, waar stadsecoloog Martin Melchers vanaf 1995 aanvankelijk met tegenzin(1) de ‘nieuwe’ natuur inventariseerde, is nu ingebed in het Steigereiland. Je kunt nog goed zien hoe het daar als het ware tegenaan is geplakt. Hier zijn kaveltjes ingericht met verschillende soorten bomen en struiken, van wilg tot eik en van beuk tot duindoorn (sic!).


In de Noordbuurt ligt een promenade tussen de buitenrandbebouwing en het IJ. Aan de Noordzijde, op de Windjammerdijk, huizen Sybrand en Noor Tjallingii. Het uitzicht vanuit hun woonkeuken is spectaculair. Ruimtelijk water met daarboven blauwe vrieslucht, door straffe wind voortgeblazen wolken en zwermen watervogels. In de verte staan de kleurige daken en gevels van Durgerdam te glanzen in de zon. Dichterbij stuit je blik op de smalle Strekdam. Je ziet ook duidelijk de opzettelijk aangebrachte doorbraak, waardoor het meest oostelijke deel van de oude dam niet meer over land bereikbaar is. Dit nieuwe vogelparadijs, Natuureiland geheten, wordt gefinancierd uit een compensatiefonds voor de bouw van IJburg. Sybrand Tjallingii is planoloog/stedenbouwkundige. Hij studeerde af in landschapsecologie (biologie met vegetatie- en bodemkunde) en was o.a. werkzaam als universitair hoofddocent aan de TU in Delft. Hij is onderzoeker en adviseur bij stedenbouw en planologie met als belangrijkste thema water en groen. Al in het begin van de negentiger jaren was hij betrokken bij de stadsplanning van Amsterdam ‘Nieuw Oost’. Zo deed hij een voorstel voor (ecologisch) waterbeheer. In die tijd ging men nog uit van inpoldering van het nieuwe gebied, maar het huidige IJburg is op opgespoten land gebouwd. Daar ligt een ander plan voor waterbeheer aan ten grondslag. Niet alleen vakmatig, maar ook persoonlijk heeft Sybrand veel op met water. Hij komt uit een echte Friese familie. De meren en vaarten, met zeilen en schaatsen, zitten hem in het bloed. Hij heeft met zijn vrouw Noor dan ook altijd op of bij water gewoond, zoals op een woonboot in Amsterdam en aan een gracht in Gouda. Na hun pensionering wilden ze aanvankelijk weer naar een woonboot in Amsterdam. Maar na wikken en wegen werd het wonen bij water met meer licht, de sfeer van buiten en toch dicht bij de stad. Ze genieten van het water, en niet alleen passief, want ze zwemmen ’s zomers vaak even op en neer naar de strekdam. Daar treffen ze broedende futen aan. Het is een feest om de vele watervogels te zien, op en boven het water, zoals kuifeenden en krooneenden. Of een uitdaging om de raadselachtige opwinding van kokmeeuwen rondom een groep boze meerkoeten op het water te verklaren. De meerkoeten bleken fonteinkruid uit het water op te vissen, maar de meeuwen probeerden deze proviand brutaal voor hun neus weg te pikken.

19

Aan de wal willen de stadsvogels nog niet zo overtuigend in groten getale en diversiteit komen. Het eerste jaar waren er vooral kwikstaarten en wat huismussen. Ook vlogen er zwaluwen rond, maar de vraag was waar deze konden broeden. Er waren immers geen voor nesten geschikte richels in de nieuwbouw te vinden. Het antwoord op deze vraag kwam vanzelf, toen toevallig voor de open sluisbrug moest worden gewacht. De onderkant van de brug zat vol met richeltjes en….. met zwaluwnesten! Inmiddels zijn er ook kool- en pimpelmezen gesignaleerd. Noor mist nu vooral de merel nog, maar volgens Martin Melchers zou die wel al op Steigereiland zijn waargenomen.

de biodiversiteit in stedelijke gebieden is hoog, vaak zelfs veel hoger dan in landelijke gebieden. Dat is ook niet verwonderlijk, want de stadsbewoners willen variatie en de stad biedt die ook. Naar de stadsrand toe wordt die variatie vaak groter en blijkt de rand niet een scherpe grens, maar een brede vaak wat rommelige zone met veel kansen voor spontane planten en dierenwereld.” schrijft Sybrand in het artikel De mythe van de stadsrand (2).

Sybrand en Noor Tjallingii op het dakterras

Jonge bomenaanplant

Aan de noordkant van Steigereiland staat altijd veel wind, waardoor het er guur aanvoelt. Wat meer luwte door begroeiing, bij voorkeur van bomen, zou het voor o.a. vogels (en mensen) milder maken. Maar hier komen we op een heikel punt: bomen op IJburg. De nieuwe bewoners hebben bij de gemeente herhaaldelijk de wens geuit om bomen aan te planten. Het blijkt echter moeilijk te zijn om te bepalen wáár bomen kunnen worden geplant. De kabels en leidingen in de grond schijnen namelijk nogal ver uit elkaar gelegd te zijn in plaats van compact bij elkaar gebundeld. Dit probleem ‘bij de wortel’ aanpakken werd te duur gevonden. Besloten werd om dan maar bomen in bakken te zetten. “Natuur begint waar de stad ophoudt en waar de stad begint eindigt de natuur. Deze mythe van de stadsrand is hardnekkig en diep geworteld. Maar natuur houdt nooit op bij de rand. De stadsecologen die in de afgelopen twintig jaar in veel steden aan het werk gingen, hebben het nog eens bevestigd: Groenbewuste Amsterdammer - Jaargang 33 - Lente 2013

Pionieren blijft het vooralsnog voor bewoners op Steigereiland, zoals Sybrand en Noor Tjallingii. Op hun dakterras met fantastisch 360° uitzicht probeert Noor in bakken en potten allerlei plantjes uit. Sybrand overweegt om zich te verdiepen in ‘wolkenkunde’. In de vroege lente zullen er weer spontaan wilde planten en bloemen op de basaltkade voor hun deur verschijnen. “We verheugen ons nu alweer op de eerste vroegeling!”

Vroegeling

1) zie GBA winter 2012 pagina 14 e.v. / M.Melchers, Van Eiburg tot IJburg, 2012 2) S.Tjallingii, De mythe van de stadsrand, tijdschrift Milieu, Special: Natuur, oktober 2011

20

Voorjaarsogentroost Just Wiarda Elf februari. Ik maak ’s ochtends een rondje op de fiets door het Vondelpark. Het is best koud. Ik ben op zoek naar de winterakoniet, maar die zit vermoedelijk onder de sneeuw, als hij al zin heeft om zich te vertonen. Opgewonden en opdringerig lawaai van nijlganzen en halsbandparkieten, maar gelukkig ook het geroffel van de grote bonte specht, het iele subtiele gezang van de heggenmus en het strelende gezeur van de groenling. Ik zie groene stengels uit de grond opkomen: voorzichtige voorboden van de lente. Het duurt niet lang meer of de bodem van het park zal in voorjaarsbloei staan. Nog even geduld.

Dat lot delen ze met meer planten die kwetsbaar zijn. Maar als stinsenplanten kom je ze gelukkig nog tegen. In het park ogen ze wild genoeg. Verderop staan langs dezelfde laan tapijten van vogelmelk, sneeuwroem en puschkinia.

Puschkinia

Kievitsbloem

In het najaar van 2010 hebben enthousiaste medewerkers van parkbeheer Vondelpark duizenden bollen in de grond gestopt. Toen was er gelukkig nog geld voor weelde. Kennelijk heb ik in het voorjaar van 2011 met mijn neus gekeken, want pas april vorig jaar werd ik voor het eerst getroffen door de uitbundige tooi waarin het park zich in de vroege lente hult. Het is dan waarlijk een feest in deze oase tussen Amsterdam Zuid en West. De bomen vertonen hun eerste zachte groen. De lente viert haar komst en betrekt ons daarbij ruimhartig.

Er is veel meer te zien. Weiden, blauw van de scilla’s. Er zijn ook witte scilla’s, en de kenner kan naar verluidt nog een derde soort ontdekken. Langs de paden borders van blauwe druifjes tegen een achtergrond van elegante zomerklokjes. Bij de grote vijver staat daslook, een uiensoort. Velden vol krokussen, en overal narcissen, wel zes verschillende soorten. In de bosjes tref je nog meer stinsenbloemen aan, zoals de vingerhelmbloem (geen bol), zacht roze of wit met weelderig blad, dat het na de bloei voor gezien houdt. En later zullen de bluebells komen. Het is eigenlijk een doorlopende voorstelling.

De parkbeheerders hebben eer van hun werk gekregen. Hun liefde voor natuurlijk beheer spat er af. We moeten hen daarvoor dankbaar zijn. Ik geef mijn ogen de kost. Je weet niet wat je ziet. Zomaar kievitsbloemen in het park, verscholen onder de bosjes langs de lange rechte laan aan de NW zijde. Die tere schitterend gespikkelde paarse kelkjes en een enkel wit kelkje. Toch moet je goed kijken, want ze vallen niet eens zo op tussen de dorre bladeren op de ondergrond. Kievitsbloemen zijn schaars in het wild.


Scilla

Ik ga dit voorjaar het park in al zijn hoeken en gaten opnieuw verkennen, maar grondiger en regelmatiger dan in 2012. Paadjes nemen die je anders laat liggen. En nog beter kijken. Amsterdam, bollenstad, gaat het zien.

21

Nieuwjaarsreceptie geheel in het teken van groen

Tevens zijn er nog twee subsidies in de wacht gesleept, voor boekjes over het Vondel- en Flevopark en voor een beeldscherm in de Rietschuur.

Ellen Hageman Groen jasje De gezellige nieuwjaarsviering van IVN Amsterdam op 13 januari staat natuurlijk in het teken van groen. IVN wil herkenbaarder zijn. Daarom is er naast het logo een nieuwe felgroene outfit ontworpen voor de natuurgidsen en excursiebegeleiders. In dit geval heeft Gert Snoei de primeur. Hij zal ons meenemen voor een wandeling door het Amstelpark. Onder hilariteit helpt voorzitter Paul Panhuizen Gert in zijn nieuwe jas. Een groep van zo’n 20 man loopt het park in, op zoek naar het ‘echte’ groen.

Diverse werkgroepen zijn vertegenwoordigd. IVN Amstelveen is ook van de partij. Webmaster Marisa maakt foto’s. Het is een zonnige koude dag. Bomen en planten worden bekeken. Gert vertelt. We leren weer veel. Soms vullen de wandelaars aan. Jan Hinloopen kan het natuurlijk niet laten. Maar ook de andere leden vertellen interessante weetjes, zoals verklaringen voor namen van planten. Bijvoorbeeld Maagdenpalm, gebruikt voor het boeket van de bruid, lees: maagd. Terugblik Het is aangenaam toeven in de Rietschuur na de frisse wandeling. Er druppelen nog wat meer IVN leden binnen. We zijn nu met zo’n 30 IVN’ers. Eerst een kop heerlijke warme soep en dan blikt Paul samen met ons terug op 2012. Er zijn veel successen geboekt: voor ‘Knuffelen in Artis’ is inmiddels een wachtlijst; de moestuin in Diemen heeft al twee keer een oogstfeest gevierd; de website is vernieuwd en de GBA wordt steeds professioneler.


Vooruitblik Voor 2013 staat er natuurlijk weer het nodige op stapel zoals ‘Biowalking’; moestuin ‘de Groene Fred’ en in juni studeren de nieuwe natuurgidsen af. Ook nieuw is ‘Scharrelkids’: een cursus met natuuractiviteiten voor kinderen en hun (groot) ouders. Marijke Zoetelief van IVN Afdeling Vecht- en Plassengebied kondigt een evenement aan dat binnenkort in het Amstelpark of Amsterdamse Bos zal plaatsvinden. Het wordt een grote happening, inclusief buffet. Marijke geeft de cursus zodat de vrijwilligers van IVN Amsterdam ervaring kunnen opdoen voor de vervolgcursussen. Houd de berichten dus in de gaten, want hulp is gewenst! Maar het mooiste nieuws is toch wel dat het aantal leden is gegroeid van 470 naar 520. Als laatste geeft Paul een demonstratie van de nieuwe IVN uitrusting: een groen shirt, polo en jack.

We worden als vanouds verwend met de lekkere biologische hapjes van Edsart Santema. Drankje erbij. Goed gezelschap. Een mooi begin van 2013!

22

Cursusnieuws Samenspel en tegenspel in de natuur, een korte ecologiecursus Deze cursus is bedoeld voor iedereen die meer wil weten over de samenhang in de natuur en het beheer van ons Nederlandse landschap. In de lessen staat onze Nederlandse flora en fauna centraal, zowel op micro- als op macroniveau. We gaan zien hoe de natuur als samenleving functioneert. Wie heeft er wat nodig en waar valt dat te halen. En hoe past het kleine detail in het grote beeld. In de excursies bekijken we als voorbeelden duinen en duinvorming, rietmoerassen en de veenvorming rond Amsterdam en ten slotte de heidevelden en bossen in het Gooi. Ecologie is het inzicht dat alles in de natuur samenhangt: het klimaat, de aard van de bodem, bacteriën, schimmels, planten en natuurlijk dieren. Deze vormen samen zogenaamde ecosystemen. En daarin leven we ook als mensen en we bouwen er onze steden, industrie en verbindingswegen. Vroeger werd de ons omringende ‘woeste’ natuur gezien als een hinderpaal die overwonnen moest worden. Tegenwoordig zien we de natuur meer en meer als de meest waardevolle pijler waarop onze menselijke samenleving rust, maar ook als een factor die scherpe grenzen stelt aan wat we willen en kunnen. Kennis van de samenhang binnen de natuur is daarom van groot belang voor onze manier van leven. Docenten zijn Arend Wakker en Gert Snoei Data: De vier lessen zijn op woensdag 28 augustus; 4, 11, en 18 september 2013. De les begint om 19:30 uur en duurt tot 21:30 uur. Er zijn vijf excursies (vier op zaterdag en een op zondag) 31 augustus 11:00-13:00 uur Amstelpark 7 september 12:00-16:00 uur Duinen Kennemerstrand 14 september 11:00-13:00 uur Diemer Vijfhoek 21 september 11:00-13:00 uur Diemerpark (voormalige Diemerzeedijk) (zondag) 22 september 12:00-16:00 uur Zuiderheide Laren bij het Geologiemuseum Let op de verschillende tijden!! Locatie: De lessen worden gehouden in het Amstelpark in ons bezoekerscentrum ‘De Rietschuur’ naast de kinderboerderij ‘De Amsteldieren’.


Opgave: Bij Carry Pot bij voorkeur via e-mail [email protected] of tel. 020-6902283. De cursus kost € 50,- voor leden/donateurs en € 65,- voor niet-leden. Dit bedrag kan overgemaakt worden op bankrekeningnummer 4740601 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam o.v.v. ecologiecursus.

Bloemencursus U leert in deze cursus hoe de bloemen zijn opgebouwd, tot welke familie ze behoren en hoe de bestuiving plaatsvindt. Deze cursus zal in drie lessen en één excursie gegeven worden. Docenten zijn Arend Wakker en Gert Snoei. Data: De drie lessen zijn op woensdag 17 april, 22 mei en 6 juni 2013. De les begint om 19:30 uur en duurt tot 21:30 uur. De excursies zijn op zaterdag 20 april, 26 mei en 15 juni van 11:00 uur tot 13:00 uur in respectievelijk het Amstelpark, Park Frankendael en het Diemerpark. Locatie: De lessen worden gehouden in het Amstelpark in ons bezoekerscentrum ‘De Rietschuur’ naast de kinderboerderij ‘De Amsteldieren’. Opgave: Bij Carry Pot bij voorkeur via e-mail [email protected] of tel. 020-6902283. De cursus kost € 40,00 voor leden/donateurs en € 50,00 voor niet-leden. Dit bedrag kan overgemaakt worden op bankrekeningnummer 4740601 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam o.v.v. bloemencursus.

23

Vogelwerkgroep Amsterdam 50 jaar De Vogelwerkgroep Amsterdam is een vereniging die zich onder andere ten doel stelt de kennis over de Amsterdamse vogelwereld te vergroten. Hiertoe organiseren leden van de vogelwerkgroep verschillende activiteiten.

Agenda IVN excursies en activiteiten in en rond Amsterdam

De Vogelwerkgroep bestaat al 50 jaar en organiseert daarom twee bijzondere jubileumexcursies. IVN-leden zijn van harte welkom.

De kosten hiervoor zijn een vrijwillige bijdrage (tenzij anders vermeld). Het is raadzaam om voor elke excursie even te informeren of deze doorgaat. Dan komt u niet voor niets. Zaterdag 11 mei:

Amsterdamse Bos

Naast het kijken en luisteren van vogels wordt tijdens deze excursie ook aandacht besteed aan de achtergronden van natuurbosbeheer, natuurlijke oevers, begrazing met Schotse Hooglanders en het ontwerp van het Schinkelbos. Excursieleider: Remco Daalder Verzamelen: Bosmuseum, aan het begin van de Bosbaan Info: www.vogelsamsterdam.nl onder ‘excursies’

 = Tijd -  = Start -  = Info

- Maart Zondag 17 maart

Beatrixpark 75 jaar

Maandelijkse wandeling door het jubilerende park, met deze keer aandacht voor knoppen, katjes, bladontluiking, bloei en bestuiving.  14:00-15:30 uur  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Heijermansweg  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected]

Zondag 17 maart

Bomen in het Vondelpark

Aspirant IVN natuurgidsen geven een rondleiding langs diverse bomen in het Vondelpark. Bomen laten op verschillende manieren zien dat het voorjaar wordt. Takken met bladknoppen die beginnen uit te lopen of bomen die al in bloei staan.  11:00–12:00 uur  Vondelpark t.o. voormalig Filmmuseum  Carry Pot, 020-6902283, [email protected]

Zaterdag 8 juni:

Donderdag 21 maart

Het Diemerpark heeft de afgelopen decennia een onstuimige ontwikkeling doorgemaakt: van buitendijks land tot stortplaats, niemandsland en gifbelt. Tegenwoordig is het een bijzonder stadspark. Als geen ander weet Martin Melchers als medeschrijver van het boek ‘Diemerzeedijk, zand erover’ op geheel eigen wijze te vertellen over de ontwikkeling van dit gebied. Excursieleider: Martin Melchers Verzamelen: Nesciobrug, Diemerparkzijde Info: www.vogelsamsterdam.nl onder ‘excursies’

We gaan in de natuurtuin op zoek naar de eerste lentebodes in het vogelreservaat. Bloeien er al veel stinzenplanten, hebben de bosuilen al jongen, zijn er al jonge hazen of konijnen? Kom zelf kijken en luisteren op de eerste lentedag van het jaar en laat u rondleiden door de beheerder. Geschikt voor rolstoelen, geen kosten.  10:00-11:30 uur  EECO gebouw, S.F. van Ossstraat 1  Ruud van Kempen, 020-3670256 / 0622469847, [email protected]

Voormalige Diemerzeedijk


Lente in de Wiedijk

24

- April -

- Mei -

Zondag 14 april

Zondag 12 mei

Omgeven door woonwijken en een snelweg ligt een spannend natuurgebied: de Riethoek. Hoge en droge delen, lage en natte stukken, hooilanden met wilde bloemen en dicht struikgewas, kortom een oase van groen waar veel te ontdekken valt. We gaan op zoek naar voorjaarsplanten en we luisteren welke vogels hun prachtige liedjes laten horen. Het kan er drassig kan zijn, laarzen aangeraden.  11:00-12:30 uur  De Riethoek ligt in Gaasperdam, tussen de Schoolwerktuinen en kinderboerderij 't Brinkie. Bewegwijzering vanaf de metrostations Holendrecht, Reigersbos en Gaasperplas. Parkeren bij Langbroekdreef (daarna onder viaductje door, de Riethoek is dan meteen aan je rechterhand). Bus 47, halte Leerdamhof stopt op de dreef, dan naar beneden lopen.  Maddie Bartels, 020-6765761, [email protected] of Wil van Hal, 0613282575, [email protected]

Maandelijkse wandeling door het jubilerende park, met deze keer een selectie van kruiden uit de Artsenijhof, die nu op hun mooist zijn.  14:00-15:30 uur  parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Heijermansweg  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected]

Avonturen in de Riethoek

Beatrixpark 75 jaar

- Juni Zaterdag 8 juni

De Amstel – geschiedenis en natuur

Zondag 21 april

Beatrixpark 75 jaar

Maandelijkse wandeling door het jubilerende park, met aandacht voor knoppen, katjes, bladontluiking, bloei en bestuiving.  14:00-15:30 uur  Parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Heijermansweg  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected]

Zaterdag 27 april

Koraalriffen en woestijnzanden

Lopend langs de Amstel speuren we het kadegroen af naar vondsten. In de bomen boven ons nestelen merels en langs de waterkant schelden de meerkoeten elkaar uit. Tussen het fluitenkruid gaan we zoeken naar exotische planten. En op rustige momenten, als die er zijn, wordt onze groene safari aangevuld met interessante details over de geschiedenis van de Amstel en zijn bewoners.  14:00-16:00 uur  Voor café de Ysbreker, Weesperzijde 23, 1091 EC Amsterdam  Arend Wakker, 020-4191412, [email protected].

Zondag 16 juni

Beatrixpark 75 jaar

Een geologische excursie. We starten bij de oorsprong van Amsterdam aan de monding van de Amstel in het IJ. Bij de expo in het station duiken we in de ondergrond van de stad en daarna vervolgen we onze route in de richting van de dam. De winkelpanden met al hun natuursteen geven ons een kans om de geologie van West-Europa te bespreken en vooral te bekijken. En zo vinden we koraalriffen en woestijnzanden in hartje stad!  14:00-16:00 uur  De Ruiterkade 105, 1011 AB Amsterdam (Langs het IJ achter Station Amsterdam CS en dan aan de oostkant)  Info: Arend Wakker, 020-4191412, [email protected]


Maandelijkse wandeling door het jubilerende park, met deze keer een selectie van kruiden uit de Artsenijhof die nu op hun best zijn.  14:00-15:30 uur  parkingang Diepenbrockstraat, tegenover de Herman Heijermansweg  Henk Wolters, 020-6644506, [email protected]

25

Kinderactiviteiten

Knuffelen in Artis Iedere zondag knuffelen met kleine dieren voor jonge kinderen in twee rondes.

Sedert januari 2012 is ons gebouw ‘de Rietschuur’ van 13:00-16:00 uur open voor bezoekers. Iedereen is dan welkom om binnen te lopen voor informatie, de tentoonstelling of een kop koffie/thee. Op de eerste zondag van elke maand zijn daar kinderactiviteiten, tenzij in deze lijst anders vermeld staat. Enkele activiteiten hebben namelijk plaats in het Amsterdamse Bos. Aanmeldingen lopen dan via het bezoekerscentrum aldaar. Kijk dus goed naar de opgegeven locatie! Op de zondagen in het Amstelpark vertrekt de Excursie om 13:15 uur en duurt ongeveer anderhalf uur. Bij grote belangstelling proberen we een 2e excursie te realiseren. Hierover nader bericht via de mail. Aanmelding via het mailadres of telefoonnummer dat onder de activiteit staat. S.v.p. het aantal volwassenen en kinderen (met hun leeftijd) vermelden. We willen de deelnemers voldoende individuele aandacht kunnen geven. Daarom kiezen we er bewust voor om de groep(en) klein te houden. Zonder aanmelding is er kans dat de excursie vol is en dat er niet kan worden meegegaan. Zondag 31 maart

  

Om 13:30-14:15 en 14:45-15:30 Stolp in Artis; Kosten: Toegang Artis Ellen Verbraak, 020-4702191; [email protected]

Activiteiten KNNV Amsterdam Meer informatie op www.knnv.nl Zaterdag 16 maart

Wandeling landgoed Elswout

o.l.v. Ria Simon Tijd: Amsterdam CS 9:49, Overveen ca 10:10 uur Dagexcursie

Zaterdag 13 april

Kijkje in Jac. P. Thijssepark o.l.v. Ria Simon Tijd: 11:00 uur Start: ingang park Prins Bernhardlaan

Zondag 14 april

Ringslangen zoeken in Muiden o.l.v. Edo Goverse Tijd: 13:00 uur Start: Vestingplein Muiden Aanmelden op 13 april 18:00-20:00 uur 06-41949582

Zaterdag 20 april

Paasactiviteit

Stinzenplanten kasteel Nijenrode

Zondag 7 april

Dinsdag 23 april

  

13:00–16:00 uur De Rietschuur in het Amstelpark Inloop tot ca. 15:30, aanmelden niet nodig

Lente-excursie

Met loepjes, schepnet en potjes op zoek naar de lente. Door het Amstelpark en eventueel over de Kalfjeslaan, afhankelijk van hoe ver de lente is…  13:00–14:30 uur  Rietschuur in het Amstelpark  [email protected]

Zondag 2 juni

Wat zwemt er in sloot en poel?

Met schepnet en emmer op zoek naar waterdiertjes die we in ons gebouw bekijken en op naam proberen te brengen.  13:00–15:00 uur  De Rietschuur in het Amstelpark  [email protected]


o.l.v. Hein Koningen Tijd: 10:20 uur Start: Kasteelplein Nijenrode

Nachtegalen in Brettenzone

o.l.v. Geert Timmermans en Hein Koningen Tijd 19:30 uur Start: Orlyplein bij station Sloterdijk

Dinsdag 14 mei

Boomkikkers in de duinen

o.l.v. Edo Goverse en Geert Timmermans Tijd: 21:00 uur Start: parkeerplaats Pannenland Amsterdamse Waterleidingduinen, Vogelenzangseduinweg 1, Vogelenzang Info: Geert Timmermans 06-41821601of Edo Goverse 06-41949582

26

Verenigingsgegevens Actief lid: Huisgenootlid: Donateur:

€.17,50 per kalenderjaar € 3,00 per kalenderjaar € 15,50 per kalenderjaar

Wat houdt lid, huisgenootlid en donateur in? Een lid wil actief deelnemen aan het afdelingswerk en krijgt: -

Voor aanmeldingen van juli t/m september geldt dat maar de helft van de contributie hoeft te worden overgemaakt. Indien een aanmelding na september binnenkomt, betaalt men de contributie met ingang van het volgende jaar.

4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste Amsterdammer’; het landelijke kwartaalblad ‘Mens en Natuur’; reductie op IVN-cursussen; korting bij aanschaf van artikelen bij de IVN-winkel; stemrecht op de algemene ledenvergadering; aanvullende WA-verzekering (schade aan derden) tijdens begeleiding van IVN-activiteiten; korting bij activiteiten van andere IVN-afdelingen.

Als u huisgenootlid wordt, betaalt u minder maar krijgt geen post toegestuurd. U hebt verder dezelfde privileges als een gewoon lid. Als donateur steunt u de afdeling Amsterdam en krijgt u: -

4x per jaar het afdelingsblad ‘de Groenbewuste Amsterdammer’; reductie op IVN-cursussen; korting bij aanschaf van een aantal artikelen bij de IVN-winkel.

Bestuur:

Voorzitter Secretaris Penningmeester Algemene functie Algemene functie

Paul Panhuizen Karine Klappe Harmen Binnema Riek Somsen Niek vom Bruch

Zoals het huishoudelijk reglement van het IVN bepaalt, dienen (huisgenoot)leden hun lidmaatschap minimaal 6 weken voor het einde van het kalenderjaar op te zeggen. (artikel 1 lid 5).

Doorgeven wijzigingen: Ledenadministratie IVN afd. Amsterdam Harmen Binnema, Penningmeester Griseldestraat 15-3 1055 AR Amsterdam 06- 47124482 [email protected]

020-6690758 020-6730300 06-47124482 06-46076279 06-43925363

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

Contactadres:

Olympiaplein 56/1, 1076 AE Amsterdam, 020-6730300, [email protected]

Verenigingsinformatie: ING Bankrekening Ledenadministratie Informatiecentrum De Rietschuur Parkwacht Amstelpark Verhuur tentoonstellingen Webmaster

Werkgroepen:

4740601 t.n.v. IVN afdeling Amsterdam Harmen Binnema Griseldestraat 15-3 - 1055 AR Amsterdam 06-47124482 - [email protected] Naast Stadsboerderij de Amsteldieren p/a Amstelpark 22 - 1083 HZ Amsterdam Voor navigatie/tomtom: A.J. Ernststraat 1 020-6444216 of 06-22075058 Louise Hakkert - 020-6791976 – [email protected] Marisa Stoffers - [email protected]

Cursussen (organiseren) Diemen Diemen Moestuin De Groene Fred Excursies op aanvraag Excursies regulier Groene Routes Info-centrum De Rietschuur

Carry Pot (tel/fax) Carry Pot (tel/fax) Markus Schmidt Ellen Jensen Diana Straten Vacature Maddie Bartels Roon van Nieuwenhuijzen

Informatiemarkten Kinderactiviteiten Knuffelen in Artis PR en communicatie Redactie GBA

Vacature Yvon Kraaijeveld Ellen Verbraak Kitty den Boogert Nico Groos


020-6902283 020-6902283 020-6812777 06-29088589 06-29208182

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

020-6765761 06-1846029 020-8454949

[email protected] [email protected]

06-38603344 020-4702191 06-49734773 06-12639478

[email protected] [email protected] [email protected] [email protected]

27

Indien onbestelbaar retour: Olympiaplein 56 1-H, 1076 AE Amsterdam

www.ivn.nl/amsterdam

De Groenbewuste Amsterdammer

Recommend Documents