Contouren Visie Sociaal Domein Rhenen Van maakbaarheid naar werkelijkheid

Contouren Visie Sociaal Domein Rhenen Van maakbaarheid naar werkelijkheid

Opsteller rapport: Mr Joost P.A. Spithoven CEIM

Gemeente Rhenen/Contouren Visie Sociaal Domein

Datum

2 april 2013

Kenmerk

Rhenen/JPAS

Status

Definitieve versie B&W

Inhoudsopgave 1.

Aanleiding .......................................................................................................................... 4 Omslag in het sociale domein ............................................................................................................ 4 Drie decentralisatieprocessen ............................................................................................................. 4 Samenhangende aanpak ..................................................................................................................... 4 Rhenense aanpak ................................................................................................................................ 5

2.

Samenhang ‘vier lokale opgaven’ Rhenen...................................................................... 6 Op weg naar de vitale duurzame samenleving? ................................................................................. 6 De vier lokale opgaven....................................................................................................................... 6 Visievorming gemeente...................................................................................................................... 7 Vraaggerichte aanpak ......................................................................................................................... 7 Nieuwe werkwijze burgers en professionals ...................................................................................... 7 Ander lokaal en regionaal samenspel ................................................................................................. 8

3.

Proces visievorming .......................................................................................................... 9 Meerwaarde visievorming .................................................................................................................. 9 Vertrekpunten visievorming ............................................................................................................... 9 Doorvertalen visie .............................................................................................................................. 9

4.

Contouren Visie Sociaal Domein ................................................................................... 10 Logisch en samenhangend redeneren ............................................................................................... 10 Principes ........................................................................................................................................... 10 Inzichten ........................................................................................................................................... 10 Aanknopingspunten decentralisatieprocessen .................................................................................. 11

5.

Uitwerking Contouren Visie Sociaal Domein ............................................................... 12 Procesmatige aanpak ........................................................................................................................ 12 Maatschappelijke agenda ................................................................................................................. 12 Toekomstig beleidskader.................................................................................................................. 12

6.

Regionale samenwerking ................................................................................................ 14 Meerwaarde regionale samenwerking .............................................................................................. 14 Aanscherping op basis decentralisatieprocessen .............................................................................. 14 Samenwerking zoeken vanuit de inhoud .......................................................................................... 14 2


7.

De kunst van het loslaten en anders oppakken! ........................................................... 16 Impact veranderingen ....................................................................................................................... 16 Onderscheid transitie en transformatie ............................................................................................. 16 Perspectief op de nieuwe gemeentelijke organisatie ........................................................................ 16 Typering regiegemeente ................................................................................................................... 17

8.

Vervolg ............................................................................................................................. 18 Eerstkomende stappen ...................................................................................................................... 18 Positionering CJG in kader Jeugdzorg ............................................................................................. 19 Vervolg decentralisaties ................................................................................................................... 19 Vormgeven regionale samenwerking ............................................................................................... 19 Organisatieontwikkeling ambtelijke organisatie .............................................................................. 19 Communicatietraject ........................................................................................................................ 19

3 Gemeente Rhenen/Contouren Visie Sociaal Domein

1. Aanleiding Omslag in het sociale domein Het Regeerakkoord VVD/PvdA van het kabinet Rutte II zet duidelijk in op de zelforganisatie van de samenleving. De veranderingen in het sociale domein gaan een enorme impact krijgen op het leven en wonen in kernen en buurten. Voor het kabinet is ‘Eén gezin, één plan, één regisseur’ het uitgangspunt bij de verschillende decentralisaties in het sociale domein. Door burgers zelf en onderling (weer) meer invulling te laten geven aan het organiseren van hun eigen welzijn en zorg, wil het kabinet bewerkstelligen dat geleverd wordt waar behoefte aan is. Tevens wil het kabinet hiermee de stijging van de kosten voor de zorg een halt toeroepen. Door gemeenten daar nu een centrale rol in te laten vervullen, verwacht het kabinet dat er effectiever en efficiënter met de inzet van middelen wordt omgegaan. Nog meer wordt van belang dat mensen bij gemeenten terecht kunnen, die als eerste overheid dichter bij de burger staan. De gemeenten staan nu voor de opgave om in korte tijd te komen tot een samenhangende en integrale benadering van het sociale domein. Het kabinet verwacht dat gemeenten in dat verband de juiste regionale samenwerkingsverbanden weten te organiseren.

Drie decentralisatieprocessen Er komt één budget voor de taken binnen het sociaal domein, die naar gemeenten worden overgeheveld. Het huidige Gemeentefonds omvat voor gemeenten een jaarbudget van € 18 miljard. Met de decentralisatie in het sociaal domein wordt het Gemeentefonds verhoogd naar € 34 miljard. Door het Kabinet wordt bij deze operaties een totaalkorting doorgevoerd van € 6 miljard. Minister Plasterk is als coördinerend bewindspersoon verantwoordelijk gesteld om de decentralisaties in goede banen te leiden. Op basis van de decentralisatieprocessen in het sociaal domein zijn alle gemeenten inmiddels sinds eind 2012 druk met drie opgaven: - Transitie Jeugdzorg (inclusief de nieuwe Jeugdwet; mede in relatie tot Passend onderwijs); - Aanpassing AWBZ/WMO; - Invoering nieuwe Participatiewet. Voor zover nu bekend krijgen de gemeenten € 1,2 miljard minder voor de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) en € 1,6 miljard euro minder voor de taken die vanuit de Algemene wet bijzondere ziektekosten (Awbz) naar gemeenten worden overgeheveld. Alle delen van de Jeugdzorg worden voor 2016 gedecentraliseerd naar de gemeenten.

Samenhangende aanpak De VNG heeft ten behoeve van de kabinetsonderhandelingen het rapport ‘Bouwen op de kracht van burgers’ uitgebracht. In het rapport werkt de VNG de werkwijze uit voor een krachtige en samenhangende aanpak op het sociale domein. In hoofdlijnen gaat het om de volgende kanteling: van een plan gestuurde welzijn en zorg in wijken door de overheid en instellingen naar een eigen koers organiseren op het vlak van zelfredzaam en samenredzaamheid door mensen zelf. De gemeente is daar waar nodig bezig met activeren en ondersteunen van inwoners, die zich (tijdelijk) niet kunnen redden. 4 Gemeente Rhenen/Contouren Visie Sociaal Domein

Deze omslag vergt een flinke kanteling in de wijze van werken als gemeente. Om deze kanteling doordacht te maken is gemeente Rhenen is aan zet om ‘de stip op de horizon’ te zetten als het gaat om de maatschappelijke ordening van het sociaal domein. De eerste stap daartoe vormt het schilderen van de Contouren van de Visie op het Sociaal Domein.

Rhenense aanpak Begin 2013 is gemeente Rhenen van start gegaan met het opstellen van de Contouren van de Visie op het Sociaal Domein. Dit mede op verzoek van de gemeenteraad, die op zoek is naar het (integraal) referentiekader voor de drie grote decentralisatieprocessen. Op basis van deze Contouren gaat

gemeente Rhenen met andere belangenhouders lokaal en regionaal de dialoog aan. Aan de hand van deze dialoog gaat helder worden hoe in het sociaal domein vorm en inhoud valt te geven aan vertrouwen op de veerkracht van de samenleving, het loslaten van het ‘oude beleidsdenken’, het faciliteren en stimuleren èn de regievoering rond operationele samenwerking. Vanuit deze invalshoek van lokale visievorming en het gezamenlijk oppakken van projecten met andere gemeenten wordt gestreefd naar een versterking van de integrale beleidsontwikkeling (minder sectoraal acteren). Daarnaast gaat het om invulling geven aan het oppakken van de lokale en regionale opgaven vanuit de juiste opdrachtgeving. In dat kader zijn het terugdringen van de middelenrisico’s en het operationaliseren van de bedrijfsvoeringkant van de grote decentralisaties van essentieel belang. Centraal staat de vraag: hoe kunnen wij ons als gemeente voegen in het sociaal domein?


2. Samenhang ‘vier lokale opgaven’ Rhenen Op weg naar de vitale duurzame samenleving? Bij een vitale duurzame samenleving voorzien de mensen op eigen kracht in hun bestaan. Het zelforganiserende vermogen van mensen bestrijkt het organiseren van de zelfredzaamheid en de samenredzaamheid. Het globale beeld is dat 80% van de samenleving op deze wijze kan functioneren. Bij de andere 20% is er voor een korte of lange periode sprake van kwetsbaarheid. Deze bewoners hebben (tijdelijk) collectieve of individuele voorzieningen nodig. Met als insteek een aanpak op maat. Elke gemeenschap (gemeenten, dorpen, wijken en buurten) is context gebonden en vereist een aanpak op maat. Een aanpak die past bij de lokale leefwereld van de bewoner(s). Daar werken alle betrokken partijen en instellingen vanuit een integrale benadering naar toe. Professionals en bewoner(s) in het veld begrijpen de context als geen ander en weten de vereiste steun en zorg te ontsluiten naar de degenen die het nodig hebben. De gemeente weet wat er speelt in de verschillende gemeenschappen in het sociale domein en de openbare ruimte. De gemeente speelt daar op in met het creëren van een veilige leefomgeving, welzijnsvoorzieningen, preventief gezondheidsbeleid en het ontsluiten van zorg op maat naar gezinnen en individuen. Professionals en bewoner(s) zijn samen verantwoordelijk voor een integrale aanpak. De kracht van een vitale samenleving zit in de samenwerking tussen burgers onderling en in het verlengde daarvan bewoners met en professionals. Deze kracht komt tot stand door te investeren in vertrouwen, reciprociteit, sociaal kapitaal en netwerken. Deze investering betaalt zich uit in een krachtige collectieve samenleving waarin synergie ontstaat tussen bewoner(s), stakeholders en de gemeente. Samen slaan ze met elkaar de brug tussen het nu en de vitale samenleving van morgen waarin iedereen meetelt, participeert en verantwoordelijkheid draagt. Dit beeld van de vitale samenleving is nog geen werkelijkheid. Het is wel de bedoeling dat in deze kabinetsperiode de omslag plaatsvindt van de bestaande verzorgingsstaat naar de vitale netwerksamenleving. Voor deze transformatie dienen zich vier lokale opgaven aan.

De vier lokale opgaven In het verlengde van de vraagstelling ‘hoe willen wij ons als gemeente Rhenen voegen in het sociaal domein?’ ligt een flinke transformatie in het verschiet. Rhenen kiest ervoor om uitgaande van principes in de VNG-nota ‘Bouwen op de kracht van burgers’ de transformatie via vier opgaven vorm te geven op lokaal niveau: 1. Visievorming in de gemeente (maatschappelijk agenderen); 2. Vraaggerichte aanpak (gericht op ‘1 gezin’ met domeinoverstijgende, effectgerichte aanpak); 3. Nieuw lokaal samenspel (gemeenten en instellingen met toepassing opdrachtgever- en opdrachtnemerschap); 4. Nieuwe werkwijze voor de burgers en professionals (omdenken met concrete invulling en uitvoeringen). 6 Gemeente Rhenen/Contouren Visie Sociaal Domein

Hieronder worden de vier lokale opgaven toegelicht. Het oppakken van deze vier opgaven start in eerste instantie met het aangeven van de Contouren van de Visie op het Sociale Domein (hoofdstuk 6).

Visievorming gemeente In de netwerksamenleving vergt de zelforganisatie van mensen ook een ‘ander wijze van besturen’ van bedrijven, instellingen en overheden. Dit vanuit het uitgangspunt: dat als het bestuur inspeelt op de wezenlijke behoeften van mensen, er ook waar nodig een wezenlijke behoefte aan bestuur is. De gemeente Rhenen wil verdiepen in de vraag hoe zij zich dienstbaar kan voegen in het sociaal domein als het gaat om het bewerkstelligen van: - de ‘omslag’ van verzorgingsstaat naar netwerksamenleving; - perspectief op participatie en sociale innovatie; - de invulling van de gemeentelijke rollen en taken in het sociaal domein; - met elkaar oog houden op het algemeen maatschappelijk belang.

Vraaggerichte aanpak Kenmerkend voor een vraaggerichte aanpak is de samenwerking tussen de burger en de professional op basis van gelijkwaardigheid en respect. Het betekent dat de belanghebbende zorgbehoevende niet langer object van zorg is of een leidend voorwerp, maar zelf actief betrokken is bij dit proces. Dat varieert van enerzijds wensen kenbaar maken tot en met zelf er aan meewerken. De zorgbehoevende en de professional geven zo samen inhoud aan de zorg. Een vraaggerichte cultuur stelt eisen aan alle betrokkenen. De burger die ondersteuning nodig heeft verandert van zorgvrager in een bewuste zorggebruiker. Iemand die aangeeft wat zijn wensen zijn, iemand die commentaar geeft op de geleverde zorg, iemand die meedenkt met de verzorgende over de oplossing van een probleem. Kortom: iemand met een actieve, onafhankelijke houding, die mee doet in het zorgproces. Ieder persoon geeft hier een eigen invulling aan, afhankelijk van de mogelijkheden. Het is de bedoeling deze vraaggerichte aanpak met elkaar te ontdekken en in te slijpen.

Nieuwe werkwijze burgers en professionals Centraal staat het eigen huishouden van mensen, met één of meerdere gezinsleden. Vanuit de eigen levenssfeer mensen in hun eigen kracht houden of versterken. Met elkaar op zoek naar de vraag en behoefte, die daarbij in het dagelijks bestaan van belang. Eerst vanuit het gezin, dan in familieverband, door mensen uit de buurt of vrijwilligers elkaar ondersteunen. Wanneer professionele of specialistische hulp geboden is komt de gemeente in beeld. En als het goed verloopt, kan via de door de gemeente ingerichte ketens en netwerken toegang gecreëerd worden naar de juiste professionele ondersteuning. De professional werkt vanuit een dienstbare houding. Dienstbaarheid betekent

vooral meedenken met de burger die ondersteuning behoeft, om een oplossing te vinden voor zijn probleem. Dit vereist een portie gezonde nieuwsgierigheid naar het verhaal van deze burger en de echte vraag achter het verhaal. Niet als professional in de valkuil stappen door het probleem over te nemen. 7 Gemeente Rhenen/Contouren Visie Sociaal Domein

Ander lokaal en regionaal samenspel Meer dan tot nu gebruikelijk wordt dus in de directe omgeving van de zorgbehoevende de ondersteuning geboden en op maat georganiseerd. Daarbij gaan termen spelen als uitvoerend vermogen en doorzettingskracht. Het idee daarachter is dat professionals vanuit verschillende organisatie in netwerkverband collegiaal schakelen en zaken regelen, als het gaat om het leveren van de juiste zorg. In dat verband gaat nagedacht worden over de meerwaarde van flexibele sociale teams, die op buurtniveau functioneren. Met daarachter zorgregisseurs; die vanuit de integrale aanpak bij meervoudige problematiek de benodigde doorzettingskracht weten te organiseren. Sommige vraagstukken vergen specialismen, die overstijgen wat lokaal aanwezig is. Dan is het van belang dat vanuit de lokale situatie snel opgeschaald kan worden naar een bovenlokale, regionale of desnoods bovenregionale schaal met voorzieningen. In regionaal verband worden over de inkoop van dat soort voorzieningen afspraken gemaakt. Dat om te voorkomen dat voor burgers te veel omwegen of tussenstappen nodig zijn, voordat de benodigde zorg kan worden geleverd.


3. Proces visievorming Meerwaarde visievorming Als we leren beter op de toekomst te anticiperen, hoeven we de toekomst minder te vrezen. De complexe netwerksamenleving heeft behoefte aan een gedragen toekomstbeeld. Dat kan een belangrijke bijdrage leveren aan het wegnemen van onzekerheid.Door juist met elkaar eens te kijken naar de samenhang van behoeften op de lange termijn, kunnen we acties veel gerichter inzetten. En wanneer het op keuzes maken aankomt (ook bij bezuinigen) valt dat beter en verantwoord te doen tegen de achtergrond van een duidelijk toekomstbeeld. Het komt er in wezen op neer om met elkaar (burgers, maatschappelijke organisaties en gemeente) de toekomst vorm te geven. Voor de gemeente Rhenen is het proces van visievorming van belang voor het ontwerpen van de kapstok, waaraan de drie decentralisatieprocessen vanuit het rijk kunnen worden opgehangen. De visie vormt tevens de overkoepeling voor het transformatieprogramma, dat gemeente Rhenen wil doorvoeren in de eigen organisatie (zie hoofdstuk 9).

Vertrekpunten visievorming De Visie op het Sociaal Domein ziet op verschillende identiteiten in verschillende straten, buurten en kernen. Daarbij is een belangrijk vertrekpunt dat ruim 80% inwoners geeft eigen invulling aan bestaan. Op basis van macro-gegevens kunnen we er vanuit gaan dat 20% van de inwoners af en toe of langer kwetsbaar is. Vervolgens is dan aan de orde dat er bij mensen voldoende zelforganiserend vermogen voorhanden is rond de kwetsbaarheid. Dit vindt zijn weg via de zelfredzaamheid of samenredzaamheid. Neemt de kwetsbaarheid vormen aan die de zelfredzaamheid of samenredzaamheid overstijgt, dan komt de gemeente in stelling.

Doorvertalen visie Op basis van deze visie met de bijbehorende doelen, is het de bedoeling beleidsstrategieën in te zetten en te volgen, die maken dat we deze doelen bereiken. Daarbij wordt de besturing van de eigen gemeentelijke organisatie en andere partijen in het maatschappelijk veld (opdrachtnemers) gericht op aansluiting bij het leven van alledag en de belevingswereld van de huishoudens met gezinnen, jeugd en ouderen. Aansluitend op hun daadwerkelijke behoeften aan (tijdelijke) ondersteuning met zorg of welzijn draagt de gemeente de verantwoordelijkheid ervoor dat professionals op dat vlak snel en adequaat ‘de goede dingen doen’ en het lerend vermogen wordt versterkt om waar nodig ‘de dingen beter te doen’. Eerst dus de pijlen richten op de effectiviteit richting de zorgbehoevenden en vervolgens op basis van de kennis en opgedane ervaringen het lerend vermogen van de betrokken professionals versterken.


4. Contouren Visie Sociaal Domein Logisch en samenhangend redeneren Wij kiezen ervoor om de visie op het sociaal domein uit te werken aan de hand van een aantal principes en inzichten, aangevuld met de inhoudelijke aanknopingspunten vanuit de drie decentralisaties. Op basis van deze contouren willen wij de visie op het sociaal domein uitwerken, in goed overleg met de instellingen en organisaties die binnen Rhenen op dit gebied actief zijn. Door met elkaar het proces van cocreatie aan te gaan verwachten wij als dagelijks bestuur een groeiend besef en inzicht rondom de consequenties van de decentralisaties voor Rhenen. Tijdens het cocreëren gaat zeker de nodige casuïstiek aan de orde komen. Wij willen als gemeente daar steeds onderstaande principes en inzichten op loslaten, zodat we de verschillen helder krijgen tussen hoe het nu gaat en hoe het straks zal gaan.

Principes Het bovenliggende, alomvattende principe is: werken aan een duurzame samenleving in Rhenen. Dit steeds op basis van de toepassing van de trits: people, planet en profit. Direct daaronder liggen vier gezaghebbende principes: - Vertrouwen hebben in de zelforganiserende kracht van burgers; - Een belanghebbende of één gezin waar nodig in de eigen omgeving activeren of ondersteunen; - Vraaggericht werken met effectgerichte arrangementen zorg en welzijn (maatwerk); - Innovatief samenwerken op lokaal en regionaal niveau. En vervolgens gelden op strategisch niveau als werkprincipes: - Uitgaan van- en versterken van de eigen kracht van mensen; - Opvoeden versterken, dan wel versterking ondersteunen, dan wel opvoeding overnemen; - Met creatieve werkvormen burgers laten meedoen in Rhenen of werk helpen vinden in regio; - Verhelpen onevenredige kwetsbaarheid van een zorgbehoevende; - Lokaal effectief opereren door waar nodig regionaal efficiënt samen te werken.

Inzichten Op basis van al deze principes onderscheiden wij als gemeente op tactisch niveau een aantal inzichten: Ten aanzien van de samenleving: - Accepteren complexiteit netwerksamenleving; - Kunnen hanteren van verschillende leefstijlen; - Toegankelijke publieke voorlichting in de informatiemaatschappij; - Mogelijke aanwezigheid stapelingseffecten financiële maatregelen (hardheidsclausule). 10 Gemeente Rhenen/Contouren Visie Sociaal Domein

Ten aanzien van de overheid: - Over de gehele breedte hanteren van de verantwoordelijkheidtrap - Rollen invullen op basis van de overheidsparticipatieladder - Balans houden tussen verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen - Beschikbaar maken van een adequate informatievoorziening voor alle partijen Ten aanzien van operationeel werken: - Belevingsgericht werken - Erop af waar nodig (uitgangspunt van het ‘keukentafelgesprek’) - Dichtbij de burger en snel beschikbaar - Situationeel opschalen in de hulpverlening en zorg: zo licht als mogelijk en zo zwaar als nodig

Aanknopingspunten decentralisatieprocessen Op basis van de kennis en het inzicht dat wij rond de drie decentralisatieprocessen tot dusver hebben kunnen vergaren, hanteren wij in de contouren voor de visie de volgende aanknopingspunten. Nieuw jeugdstelsel: gericht op versterken van de opvoeding  Opvoeden versterken; lokaal en wijkgericht via preventie  Versterken opvoeden ondersteunen: intensievere hulp eventueel met aanschuiven benodigde hulpverleners, waarbij oorspronkelijke sociale context centraal staat  Opvoeding overnemen: door uitplaatsing in daghulp, residentiële hulp, pleegzorg of een speciale onderwijsvoorziening Verschuiving zorg van de AWBZ naar de WMO: gericht op kunnen volstaan met zorg aan huis  Bewerkstelligen met partners dat mensen fysiek en mentaal langer zelfstandig thuis kunnen wonen  Bevorderen dat hulp vanuit familie of nabuurschap wordt geboden  Voeren van ‘keukentafelgesprekken’ om echte zorgbehoefte te kunnen vaststellen en daarin te kunen voorzien  Afgeven zorgbewijs voor zorgbehoevende en daarop budgetcontrole toepassen Nieuwe Participatiewet jeugdstelsel: gericht op mensen meer en beter laten meedoen  Bevorderen betere aansluiting met de arbeidsmarkt en het onderwijs  Creatieve vormen organiseren voor het bevorderen van participatie  Maatwerk leveren de ondersteuning van mensen bij het vinden van werk of bieden van beschutting


5. Uitwerking Contouren Visie Sociaal Domein Procesmatige aanpak Het is van belang dat met diverse organisaties en instellingen de contouren van deze visie verder worden uitgewerkt. Samen met hen wordt de externe Visie op Sociaal Domein verder vorm gegeven. Door dit te doen op basis van cocreatie zal zich teven de maatschappelijke agenda aftekenen, waarop wij willen inspelen met het toekomstige gemeentelijke integrale beleidskader.

Maatschappelijke agenda Tijdens het proces van cocreatie willen we met de strategische partners elkanders toegevoegde waarde (her)ontdekken en erkennen. Op de diverse onderdelen van het sociaal domein willen we naar elkaar toe duidelijkheid creëren over wat er beoogd wordt. In die sfeer ook duidelijk zijn over wat de wederzijdse verwachtingen zijn. Streven naar concreetheid over de uitvoerbaarheid en betaalbaarheid. Met ook het formuleren van de resultaten, waar partijen verantwoordelijk voor zijn. En werken vanuit het besef dat de maatschappelijke agenda nooit af. De voortgang monitoren en ontvankelijk blijven voor nieuwe vraagstukken.

Toekomstig beleidskader Op basis van de maatschappelijke agenda en de positionering van de gemeente in het sociaal domein willen wij het toekomstig gemeentelijk beleidskader uitwerken. Dit integrale beleidskader vormt de basis voor het gemeentelijk opereren in het sociaal domein. Daarmee wordt helder wordt hoe de gemeente Rhenen zich op basis van de maatschappelijke agenda na de decentralisatieprocessen wil gaan opstellen bij de vraagstukken binnen de verschillende huishouden. Het gaat dat om de vraagstukken, die raken aan de verschillende leefgebieden van mensen: 1. Huisvesting Voorzien in huisvesting met bijbehorende voorzieningen, die het zo lang mogelijk zelfstandig wonen werkbaar maken. 2. Inkomenssuppletie De mogelijkheid van een uitkering in het geval loon door arbeid is verstoord. Dit met inspanningen om zo snel mogelijk weer betaalde arbeid te gaan verrichten. Waar nodig bestaat er bij de Participatiewet binnenkort de mogelijkheid van loondispensatie. Daarmee wordt het weer verrichten van betaalde werkzaamheden versneld. 3.

Sociaal functioneren Sociaal functioneren betreft de relatie tot anderen: het gezin, familie en vrienden, andere cliënten, hulpverleners en/of werkgever. Waar dit verstoort raakt en ondersteuning vanuit de gemeente nodig blijkt biedt de nieuwe Participatiewet mogelijkheden om mensen weer te laten interacteren in hun sociale omgeving. 12


4.

Psychisch functioneren Hierbij gaat het om het functioneren van mensen in relatie tot zichzelf (het geestelijk welbevinden). Problemen op dit gebied kunnen zijn oorsprong vinden in traumatische ervaringen. Bij specifieke vragen en problemen kan via de gemeente de toegang naar een psycholoog of psychiater worden gecreëerd.

5.

Zingeving Zingeving betreft de vragen die betrekking hebben op het doel en de zin van het leven. Hierbij gaat het vooral om uw beleving. Juist deze belevingskant komt centraal te staan in de situaties waarin de gemeente of in opdracht van de gemeente opererende instellingen met (tijdelijk) kwetsbare mensen optrekken.

6.

Lichamelijk functioneren Voor het goed functioneren als mens is een goede lichamelijke basisconditie een belangrijke voorwaarde. Dit heeft zeker ook van doen met gezond eten en drinken, maar ook met voldoende bewegen en rusten. In algemene zin wil de gemeente voorlichting op dit vlak ondersteunen, basisgezondheidsdiensten aanbieden (GGD) en voor kwetsbare mensen aanvullende voorzieningen aanbieden

7.

Praktisch functioneren Het praktisch functioneren gaat om alles wat de eigen huishouding betreft, zoals: tuinonderhoud, corvee, wassen, koken en strijken. Maar ook het zelfstandig schrijven van een zakelijke brief en een instantie te woord staan komen aan de orde. De bedoeling is vooral dat mensen daarin ondersteuning krijgen vanuit het eigen gezin, de familie of vrienden. Maar waar nodig kan mantelzorg georganiseerd worden of een specifieke hulpdienst.

8.

Dagbesteding Onder dagbesteding verstaan we activiteiten waarmee mensen hun dag indelent, zoals (vrijwilligers)werk, scholing, vrijetijdsbesteding en specifieke hobby's. Een vaste dagindeling geeft ritme, afleiding, ontspanning en kan de gewenste contacten en relaties met anderen bevorderen. Een vaste dagbesteding draagt bij aan een positief zelfbeeld, doordat persoonlijke kwaliteiten steeds weer worden ontdekt en ontwikkeld. Waar nodig willen wij via het welzijnswerk dagbesteding helpen bevorderen.

9.

Verslaving Er zijn verschillende vormen van verslaving. Wanneer deze problematische vormen aannemen, ontstaat vaak een verwijdering binnen het gezin, vriendenkring en op het werk. De ontwikkeling van de persoonlijke kwaliteiten wordt daardoor verstoord. Daar waar preventieve acties geen uitkomst meer bieden, willen wij dat snel professionele ondersteuning geboden wordt. Dit om een steeds groter wordende persoonlijke schade om te buigen in een beter perspectief.

Bij het ontwikkelen van het beleidskader is ons streven gericht op een gezonde samenleving als basis, met zorgzaamheid als algemene levenshouding, het voorkomen van- of omgaan met ziektes en handicaps en het inrichten en onderhouden van sociaal duurzame wijken, met plekken voor mensen met handicaps en zorgbehoeften, waar gezamenlijke activiteiten plaatsvinden.


6. Regionale samenwerking Meerwaarde regionale samenwerking Bij (regionale) samenwerking tussen gemeenten is vergroting van de schaal vanuit de invalshoeken kennis, kwaliteit en doorzettingsmacht vaak van doorslaggevende betekenis. Dit om op de juiste schaal het organiserend vermogen en de uitvoeringskracht te borgen, die past bij maatschappelijke vraagstukken en een efficiënt en effectief overheidsoptreden. Dit is ook de achterliggende gedachte van het Kabinet Rutte 2 als het gaat om het schaalniveau van gemeenten, in relatie tot de drie grote decentralisatieprocessen vanuit het rijk richting de gemeenten: transitie Jeugdzorg, overheveling AWBZ/WMO en Participatiewet.

Aanscherping op basis decentralisatieprocessen Bij de drie decentralisatieprocessen staan de menselijke maat en het samen organiseren van welzijn en de zorg binnen huishoudens voor ouders, jeugd en ouderen voorop. Bij (tijdelijk) kwetsbare mensen problemen zo snel mogelijk oplossen, om verergering te voorkomen. Voor deze mensen samen met betrokken professionals en hun achterliggende organisaties de beoogde ontschotting handen en voeten geven.

Samenwerking zoeken vanuit de inhoud Het is voor ons als dagelijks bestuur van de gemeente helder dat Rhenen op het vlak van de decentralisatieprocessen gehouden is tot regionale samenwerking. De lokale opgaven in het sociaal domein denken wij vorm en inhoud te kunnen geven met de lokale partners. Maar de opdrachten op bovenlokaal en regionaal niveau vergen afstemming en bestuurlijke afspraken met andere, omliggende gemeenten. Voor ons als college geldt bij het denken vanuit de inhoud en het werkingsgebied in het sociaal domein, de provinciale grens tussen Utrecht en Gelderland als een virtuele grens. Wij willen op basis van de Contouren voor de Visie op het Sociaal Domein op zoek gaan naar samenwerking met gemeenten in de Utrechtse en Gelders gebieden. Denkend vanuit enerzijds de context van de maatschappelijke en bestuurlijke opgaven en anderzijds de mogelijke samenwerkingsverbanden van (netwerk)gemeenten en verbonden (netwerk)organisaties. Dit denken komt voort uit ‘portfoliomanagement’. Bij portfoliomanagement is er sprake van het periodiek maken van strategische afwegingen ten aanzien van de bedrijfsvoerings- en/of beleidsinhoudelijke componenten van de mogelijk verschillende samenwerkingsvormen. Voor gemeenten en regio’s heeft portfoliomanagement een grote meerwaarde. Het brengt overzicht bij: -

het in beeld brengen van de leemtes dan wel dubbelingen in de bestuurlijke samenwerkingsvormen; het ontstaan van een overzicht met in opbouw dan wel in afbouw zijnde samenwerkingsvormen;


-

de mogelijkheid tot het versterken van de effectiviteit en efficiency van samenwerken (door verbanden te leggen tussen bijvoorbeeld de beleidsinhoudelijke- en de bedrijfsvoeringkant); het transparant maken en houden van de besturing- en organisatorische vormgeving van samenwerking; inzicht in de mogelijkheden van versterken van de democratische legitimatie van een samenwerkingsvorm.

Met gemeenten in het Utrechtse èn het Gelderse provinciale gebied wil Rhenen zich op basis van het principe van samenwerkende netwerkgemeenten en met behulp van het portfoliomanagement op twee niveaus door ontwikkelen: op beleidsniveau met versterking van de integrale beleidsontwikkeling en op bedrijfsvoeringniveau door steeds flexibel te kunnen inspelen op nieuwe ontwikkelingen vanuit de bedrijfsvoering.


7. De kunst van het loslaten en anders oppakken! Impact veranderingen Gemeente Rhenen wil met haar drie kernen op weg naar een duurzame, vitale samenleving. Vooral op basis van de overtuiging dat in een moderne netwerksamenleving juist zelforganisatie beter is voor participatie en zelfontwikkeling. Voor de gemeente heeft het loslaten van het maakbaarheidsdenken (‘wij maken en bepalen het beleid voor de samenleving!’) een forse impact in alle geledingen. Daarvoor hoort welzijn en zorg op maat voor (tijdelijk) kwetsbare mensen voor in de plaats te komen, zo trefzeker en zakelijk mogelijk georganiseerd met de juiste netwerken. Daar ligt rond doorzettingsmacht en uitvoeringskracht een flinke uitdaging op alle gemeentelijke bordjes in regionaal verband.

Onderscheid transitie en transformatie In het eerste hoofdstuk is in gegaan op de decentralisatieprocessen van het rijk richting de gemeenten. De transitie Jeugdzorg betreft het eerste transitieproces. Bij een transitie gaat het in eerste instantie om een stelselwijziging. Daarbij staat met name de structuur centraal met regels, wetten en financiële verhoudingen. Bij de Transitie Jeugdzorg verschuift de verantwoordelijkheid van de aansturing van de provincie naar de gemeente. Maar om te komen tot een effectiever functionerend jeugdstelsel worden nog meer veranderingen voorgestaan. Het gaat om een nieuwe manier van werken in het (lokale) sociale domein. Dit raakt vooral aan de wijze van werken als professionals en bestuurders. Daarbij zijn nieuwe verhoudingen, ander samenspel, andere werkwijzen en zeker ook de mentale kant van het werk betrokken. Daarmee gaat de transitie over in een transformatie (naar een verandering met veel impact). Bij de andere twee decentralisatieprocessen (AWBZ/WMO en Participatiewet) speelt dat precies zo.

Perspectief op de nieuwe gemeentelijke organisatie In Rhenen willen we in eerste instantie koersen op het perspectief van de regiegemeente. Dit houdt in een omgevingsgerichte organisatie, die haar eigen effectieve omvang heeft bepaald en vanuit het door haar opgestelde strategisch beleid efficiënt op output/outcome focust, stuurt en monitort. Dit alles met de inzet van partners vanuit ieders expertise en inbreng met een duidelijke doelomschrijving en positionering van de gemeente en op basis van duidelijke afspraken met de partners over noodzakelijke inspanningen en investeringen. Als een perspectief op het toekomstig functioneren van de gemeentelijke organisatie met de bijhorende rollen en taken houden wij voorlopig onderstaande opzet aan: Gemeentelijke rollen: Beschermen, ondersteunen, activeren en verbinden Gemeentelijke taken: - Strategisch beleidsontwikkelaar (vanuit visie) 16 Gemeente Rhenen/Contouren Visie Sociaal Domein

- Opdrachtgeverschap (programmeren opdrachten sociaal domein / fysiek domein) - Als opdrachtnemer specifieke diensten & producten leveren (WMO-keukentafelgesprek) - Netwerkpartner (innovatiegericht lokaal/regionaal) Opdrachtgeverschap (regie)gemeente

Typering regiegemeente Met als vertrekpunt de zelfstandigheid van Rhenen om invulling te geven aan de lokale opgaven, maar daarnaast het besef dat de bovenlokale en regionale opgaven vragen om opschaling vanuit de opdrachtgeversrol in het sociale domein, hanteren wij het volgende concept van de regiegemeente: a. Zoeken in netwerkverband naar geschikte partners om resultaten mee te behalen b. Formuleren van de externe visie met strategische partners; c. Opereren vanuit een interne visie op bedrijfsvoering; op basis daarvan de uitvoering meer op afstand zetten; deels ook de verantwoordelijkheid voor (integrale) beleidsvorming deels bij partners leggen; d. Sturen op resultaten, die bijdragen aan het gewenste maatschappelijk effect; e. Integraal opereren; f. Een open cultuur creëren, waarin op basis van vertrouwen wordt samengewerkt.


8. Vervolg Eerstkomende stappen Op het vlak van het sociaal domein willen wij als gemeente Rhenen de volgende stappen zetten: -

Vormen van de visie op het sociaal domein (om de richting te kunnen bepalen) * in eerste instantie de contouren in beeld brengen (niveau gemeenteraad; mei 2015) * met de belanghebbende organisaties de contouren verdiepen * reacties rond principes en inzichten verwerken in het visiedocument * uitgewerkte visie vaststellen (gemeenteraad, november 2013)

-

Project Transitie jeugdzorg uitwerken parallel aan visieontwikkeling (inrichtingsvraagstuk) * in kaart brengen vraag en aanbod rondom jeugdvoorzieningen (maart - april 2013) * verdiepen thema’s jeugdstelsel in 2e Olympiade met organisaties (begin april 2013) * oefenen omslag naar effectief jeugdstelsel op basis casuïstiek (mei 2013) * uitwerken opdrachtgeverrol(len) en inkoopstructuur lokaal & regionaal (mei 2013) * zicht krijgen op concrete invulling regionale samenwerking (toets VNG half mei 2013)

-

Opstellen Maatschappelijke agenda (aanscherping richting beleid): * analyse bestaande en nieuwe beleidsstukken (Jeugdplan, Participatieplan en WMObeleidsplan met ondersteuningsstructuur) * betrekken uitkomsten overleg met stakeholders rond visievorming en jeugdzorg * doorvertaling maken op grove lijnen van decentralisaties WMO/AWBZ en Participatiewet

-

Integraal Beleidskader gemeente (vertalen richting beleid): * randvoorwaarden bepalen op het vlak van leefbaarheid, sociaal kapitaal en gezondheid * formuleren strategische doelen * relatie met WMO Beleidsplan, Jeugdplan in ontwikkeling en uitgangspunten Participatiewet

-

Invulling geven aan frontlijnsturing en allianties (procesregie & horizontale inrichting) * organiseren ‘sociale teams’ in de buurten vanuit verschillende organisaties * opvangen en doorgeven signalen * aanwijzen en inschakelen zorgregisseurs

-

Uitwerken frontoffice en midoffice taken gemeente (van horizontale naar verticale inrichting) * WMO-loket in relatie tot de keukentafelgesprekken * Inzet KlantContactCentrum * Uitbouwen Centrum voor jeugd en Gezin in kader van de uitbreiding met de jeugdzorg


Positionering CJG in kader Jeugdzorg Met het huidige CJG is de ontwikkeling ingezet van een herkenbaar loket voor Jeugd en Gezin. Het CJG willen wij doorontwikkelen naar een volwaardige mid-office binnen het sociaal domein, waarin: - kennispartners en breed inzetbare generalisten samenwerken; - lichte vormen van hulpverlening direct worden afgewikkeld zonder indicatiestelling; - voldoende capaciteit aanwezig is ter ondersteuning van de opererende sociale teams in buurten; - coördinatie zorgmeldingen; - toegang tot intensieve trajecten (pleegzorg, naschoolse dagbehandeling, Jeugd GGZ en Jeugd LVG). Wij zijn ons ervan bewust dat dit consequenties heeft voor de toerusting van het huidige CJG. Zowel qua capaciteit, als qua professionalisering en uitrusting. Bij dat laatste geldt zeker ook de huisvesting als een wezenlijk aandachtspunt. Dit alles gaan wij met behulp van de uitkomsten van het Project Transitie Jeugdzorg zijn beslag laten krijgen.

Vervolg decentralisaties Het wachten is op de mei-circulaire 2013 om zicht te gaan krijgen op de middelen, waarop Rhenen bij de decentralisaties mag rekenen. Uit deze middelen zal overeenkomstig de VNG-notitie Koers op kracht van burgers een transformatiebudget gevormd worden voor het bekostigen van de omslag. In de tweede helft van het jaar 2013 gaat met het project AWBZ/WMO en het project Participatiewet worden aangesloten op de koers voor het sociaal domein, richting, die in de visie met de bijbehorende principes en inzichten is uitgewerkt

Vormgeven regionale samenwerking Voor half mei 2013 is duidelijkheid geboden over de samenwerkingsvorm, waarin Rhenen met andere gemeenten de Transitie Jeugdzorg gaat oppakken. Wij willen als gemeente tijdens het uitwerken van de contouren van de ze visie helderheid krijgen over de wijze van samenwerken op het vlak van de Participatiewet.

Organisatieontwikkeling ambtelijke organisatie Gemeente Rhenen gaat de Contouren van de Visie nu eerst met de lokale partners uitwerken. De uitkomsten daarvan zullen betrokken worden bij het transformatieprogramma voor de gemeentelijke organisatie.

Communicatietraject April 2013 gaat het eerste nieuwsbericht uit naar bewoners over de Visie op het Sociaal Domein. Er wordt een heel communicatietraject uitgewerkt voor het jaar 2013. Daarin gaat de nodige aandacht uit naar de cocreatie rond de visievorming.


Contouren Visie Sociaal Domein Rhenen Van maakbaarheid naar werkelijkheid

Recommend Documents