Gemeente Nijmegen oktober 2011
Contextbeschrijving gemeente Nijmegen, behorend bij de profielschets burgemeester d.d. 21 oktober 2011 1. Nijmegen in historisch perspectief Oudste stad Nijmegen is de oudste stad van Nederland. Al rond het begin van de jaartelling was er een groot Romeins legerkamp en een stedelijke burgerlijke nederzetting daaromheen. Diverse perioden van een rijke geschiedenis zijn nog zichtbaar in de hedendaagse stad. De gemeente markeert de bijzondere historische locaties, bijvoorbeeld met een plaquette in de Burchtstraat op de plek waar het graf van een Romeinse dame is gevonden. De historische stadsparken zijn in oude luister hersteld. Op de vindplaats van de Godenpijler, het bewijs dat Nijmegen de oudste stad is, is een eigentijdse versie opgericht als monument voor de viering van het 2000-jarig bestaan in 2005. Tweede Wereldoorlog, wederopbouw en huidige tijd In de Tweede Wereldoorlog werd de stad zwaar getroffen. Eerst door een “vergissingsbombardement” van de Amerikanen, waarbij 800 Nijmegenaren omkwamen en de binnenstad grotendeels werd verwoest. Na de bevrijding van Zuid- Nederland was Nijmegen acht maanden lang frontstad. Na de oorlog werd de binnenstad vernieuwd en in de jaren vijftig en zestig kende de gemeente een sterke expansiedrift. Rondom de vooroorlogse stad verrezen nieuwe wijken, die de enorme woningnood moesten opvangen, zoals de Hatertse Hei, Grootstal, Hatert en Neerbosch-Oost. De vraag naar woningen bleef. Na de wijken Dukenburg en Lindenholt volgde de Waalsprong, een uitbreiding van de stad ten noorden van de Waal, die nog volop in ontwikkeling is. Het verleggen van de gemeentegrenzen vond plaats in de jaren 1996-1998. Sindsdien horen het dorp Lent en terreinen buiten de kom van Oosterhout en Ressen ook bij de gemeente. In de jaren negentig ging de binnenstad op de schop. De nieuwe Marikenstraat en het vernieuwde Mariënburgplein werden in 2000 geopend. Het gemeentebestuur voerde na de oorlog een actief industrialisatiebeleid. Nieuwe haven- en industrieterreinen werden aangelegd en bedrijven werden overgehaald zich in de gemeente te vestigen. Maar al maakte de industrie in de eerste jaren na de oorlog een bloeiperiode door. Met de uitbreiding van de universiteit, te beginnen met de medische faculteit en de bouw van het academisch ziekenhuis in de jaren vijftig, werd onderwijs en gezondheidszorg van cruciaal belang voor de werkgelegenheid. Activistische stad Nijmegen als universiteitsstad had vanaf de jaren zeventig een sterke studentenbeweging. Nog sterker dan elders in het land deden hier nieuwe sociale bewegingen hun intrede. De vrouwenbeweging en krakersgroepen waren bijvoorbeeld zeer actief. Studenten leverden een belangrijke bijdrage aan het veelzijdige culturele klimaat. Naast de gevestigde instellingen, zoals De Vereeniging en de schouwburg, kwamen er vele alternatieve theaters en concertzalen. Altijd Nijmegen De slogan 'Altijd Nijmegen' geeft aan, dat Nijmegen 'van alle tijden' is. Hij combineert de rijke geschiedenis met de hedendaagse dynamiek van de stad. 'Altijd Nijmegen' wijst naar verleden, heden en toekomst.
2. Beschrijving stad Met ruim 160.000 inwoners zijn we de tiende gemeente van Nederland. Vanwege de aanwezigheid van de Hogeschool Arnhem-Nijmegen en de Radboud Universiteit heeft de gemeente een relatief jonge bevolking en een hoog opgeleide beroepsbevolking.De stad verkeert in de bijzondere situatie dat de bevolking de komende decennia blijft groeien.
achtergrondinformatie gemeente Nijmegen
p. 1
Gemeente Nijmegen oktober 2011 Het centrum ligt aan de oevers van de Waal. Het hart van de stad bestaat uit winkels en uitgaansgelegenheden. De woningbouw bestaat in het Stadscentrum uit woningen boven winkels en etagewoningen. In de Benedenstad vinden we zowel historische als nieuwere koop- en/of huurwoningen. Hier heeft in de jaren ’70 een grondige renovatie plaatsgevonden. De wijken rondom het centrum kenmerken zich door een grote diversiteit. Elke wijk heeft zijn eigen karakteristiek. Er is veel geïnvesteerd in de wijken waarbij wordt gedacht in kansen, naast het bestrijden van achterstanden en het oplossen van problemen. De gemeente heeft een multiculturele bevolkingssamenstelling. 25% van de Nijmegenaren is van buitenlandse afkomst. De grootste groep nieuwkomers kwam na de onafhankelijkheid van Indonesië. In de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw kwamen er gastarbeiders uit Spanje, Griekenland en Italië, gevolgd door de immigratie van Surinamers en Antillianen. De tweede groep arbeidsmigranten kwam vooral uit Turkije en Marokko. Nijmegen heeft een groot aantal culturele instellingen binnen de stadsgrenzen, waaronder poptempel Doornroosje, arthouse Lux en concertgebouw de Vereeniging. Bekende musea in de stad en omgeving zijn het Valkhofmuseum, Museumpark Orientalis, het Afrikamuseum en het Bevrijdingsmuseum. De stad heeft een jarenlange traditie waar het gaat om loopevenementen. Naast de Vierdaagse Wandelmarsen zijn dat onder meer de Zevenheuvelenloop, de Marikenloop en de Batavierenrace. Binnen de stad is drietal topsportclubs actief: voetbalclub NEC, turnvereniging de Hazenkamp en Topjudo Nijmegen. De zomderfeesten die gelijktijdig met de Vierdaagse worden georganiseerd, zijn het grootste openluchtfeest van Nederland. Meer dan een miljoen bezoekers bezoeken jaarlijks de zeven dagen durende feesten. Daarnaast zijn er gedurende het jaar heen tientallen grote en kleine evenementen in de stad zoals de Music Meeting, Circus Colourful City en de Dag van het Levenslied. De beroepsbevolking is vastgesteld op 79.000 (peildatum: 2010). 4,5% van de 15-64-jarige Nijmegenaren ontvangt een Wet werk en bijstand (inclusief Wet investeren in jongeren) uitkering. Van de 1564-jarige Nederlanders ontvangt 2,8% een WWB/WIJ-uitkering (peildatum juli 2011). Grote werkgevers in onze stad zijn de onderwijsinstellingen (o.a. universiteit, hogeschool en ROC), drie grote ziekenhuizen, NXP Semiconductors en de gemeente Nijmegen. In het economisch beleid nemen kennisintensieve bedrijvigheid en creatieve bedrijvigheid een steeds belangrijker plaats in. Health en Technology, Energie en Milieu en Toerisme zijn de speerpunten.
3. Bestuur en ambtelijke organisatie Gemeenteraad In de gemeenteraad hebben 39 raadsleden zitting, die verdeeld zijn over 9 partijen. De zetelverdeling is: GroenLinks 8 zetels fractievoorzitter Noël Vergunst PvdA 8 Rutger Zwart D66 6 Rob Jetten SP 5 Hans van Hooft VVD 4 Hayke Veldman CDA 3 Chantal Teunissen Verenigde Senioren Partij 2 Michel Hulskorte Gewoon Nijmegen 2 Jo Janssen Stadspartij Nijmegen NU! 1 Ben van Hees Met de installatie van de nieuwe gemeenteraad in maart 2010 zijn er veel nieuwe jonge raadsleden aangetreden. De raad is actief, er zijn regelmatig werkbezoeken of stages bij organisaties en instellingen in de stad en twee keer per jaar is er een uitgebreid wijkbezoek met de gehele raad. De raad zet regelmatig de haar ter beschikking staande instrumenten in om het college kritisch te volgen.
achtergrondinformatie gemeente Nijmegen
p. 2
Gemeente Nijmegen oktober 2011
College Het college van Nijmegen wordt gevormd door de burgemeester en zes wethouders. De portefeuilleverdeling is: •
• • • • • •
Burgemeester Openbare orde & Veiligheid, Burger & Bestuur, Communicatie en Citymarketing & Externe betrekkingen Jan van der Meer (GroenLinks) Ruimtelijke Ontwikkeling Waalsprong, Wonen, Klimaat & Energie en Groen & Water Hannie Kunst (PvdA) Stedelijke Ontwikkeling, Cultuurhistorie, Maatschappelijk Vastgoed en P&O Bert Jeene (D66) Financiën, Economie & Toerisme en Stadsregio Bert Frings (GroenLinks) Zorg & Welzijn en Sport Turgay Tankir (PvdA) Werk & Inkomen, Openbare Ruimte en Wijken Henk Beerten (D66) Cultuur, Mobiliteit en Onderwijs
Ambtelijke organisatie De ambtelijke organisatie telt bijna 2000 formatieplaatsen en ruim 2100 medewerkers. Als gevolg van de bezuinigingen verdwijnen er arbeidsplaatsen. De gemiddelde leeftijd is ongeveer 46 jaar. Het percentage vrouwen is circa 47% en het percentage deeltijders circa 46%. Momenteel vindt er een doorontwikkeling van de organisatie plaats. Het doel is een betere samenwerking met de stad en tussen de gemeentelijke afdelingen, meer ruimte voor de uitoefening van het eigen vakmanschap en meer kostenbewustzijn. Een belangrijk onderdeel van de doorontwikkeling is de overgang naar een nieuwe organisatiestructuur. Vanaf 1 januari 2012 wordt de huidige directieverdeling opgeheven. Dan bestaat de organisatie uit een Directieraad, die de diverse afdelingen rechtstreeks en in samenhang aanstuurt. Het doel is een netwerkorganisatie, die als één geheel opereert om zich zodoende goed te positioneren ten opzichte van wat zich in de samenleving afspeelt.
4. Bestuurlijke opgaven In april 2010 heeft de gemeenteraad het coalitieakkoord van GroenLinks, PvdA en D66 aangenomen. In het coalitieakkoord “Werken aan een duurzame toekomst” is als visie voor de huidige bestuursperiode geformuleerd: • We gaan op weg naar een duurzame stad. We stimuleren bewoners, instellingen en bedrijven om duurzaam te wonen, te werken en te leven. • We blijven een sociale stad. We ondersteunen bewoners op weg naar zelfredzaamheid en geven extra aandacht aan mensen met minder kansen. • We werken aan een sterke stad. We helpen de Nijmeegse economie duurzaam sterker te worden om zo de werkgelegenheid te bevorderen. Enkele grote opgaven zijn: Ruimte voor de Waal De Waal versmalt zich bij Nijmegen in een nauwe, scherpe bocht. Deze ‘flessenhals’ zorgt bij hoge waterstanden voor opstuwing in de rivier. Met verhoogde risico’s op overstromingen. Na een uitvoerige maatschappelijke discussie is in het kader van het landelijke programma “Ruimte voor de Rivier” besloten om de dijk bij Nijmegen-Lent 350 meter landinwaarts te verleggen. Zodoende komt er ruimte om een nevengeul voor de Waal aan te leggen. Deze nevengeul biedt bij hoogwater extra capaciteit voor de waterafvoer, zodat minder opstuwing optreedt. Voor de gemeente betekent het ook een grote ruimtelijke ingreep in het hart van de stad. Door het verleggen van de dijk en het graven van een nevengeul ontstaat een langgerekt eiland in de Waal. Dit
achtergrondinformatie gemeente Nijmegen
p. 3
Gemeente Nijmegen oktober 2011 eiland komt te liggen pal tussen de historische binnenstad op de zuidoever en het nieuwe stadsdeel Waalsprong op de noordoever. Het eiland en de nevengeul vormen samen een uniek rivierpark, dat zal worden ingericht met een mix van water en natuur, recreatie en stedelijke activiteiten. De planning is dat de verlegging van de dijk, de aanleg van de nevengeul en de bouw van de bruggen in 2016 klaar is. De ontwikkeling van het eiland vindt in de jaren erna plaats. Tweede stadsbrug De stad is dringend toe aan een tweede oeververbinding. De Waalbrug dateert uit 1936. Sinds die tijd is de gemeente behoorlijk gegroeid en vandaag de dag is deze brug ontoereikend om het verkeer in en uit de stad te verwerken. Daarom wordt een nieuwe brug gebouwd die vanaf november 2013 Nijmegen West gaat verbinden met de Waalsprong. Deze stadsbrug zorgt niet alleen voor een betere bereikbaarheid maar ook voor een betere spreiding van het verkeer over de stad. Verkeer van en naar de westkant van de stad rijdt in de toekomst niet meer door het centrum maar over de nieuwe brug. Op de plek waar de stadsbrug komt te liggen vond in september 1944 de heldhaftige oversteek van de geallieerden plaats, in het kader van Operatie Market Garden. Deze oversteek leidde tot de bevrijding van Nijmegen op 20 september 1944. Als eerbetoon aan de bevrijders wordt de naam van de brug ´De Oversteek´. Ontwikkelingen stadsdeel Waalsprong Aan de overkant van de Waal, direct tegenover het stadscentrum, worden bijna 12.000 woningen gebouwd. Daarnaast wordt er ook een nieuw centrumgebied gerealiseerd, de Citadel, met woningen, voorzieningen, winkels en kantoren. Ook komen er bedrijventerreinen, scholen en wegen. Bovendien krijgt het gebied een uitgestrekt water- en reactiegebied, de 'Landschapszone'. De planning is dat het hele gebied in 2020-25 zijn definitieve vorm heeft gekregen. De voortdurende internationale crisis op de financiële markten heeft in Nederland al enige jaren een stagnatie op de woningmarkt tot gevolg. Dat is ook merkbaar bij de ontwikkeling van het nieuwe stadsdeel Waalsprong. In de huidige marktomstandigheden is het noodzakelijk om een deel van de plannen en afspraken tussen de aandeelhouders aan te passen. Sociaal domein Het Nijmeegse beleid kenmerkt zich doordat iedereen kansen moet kansen krijgen om volwaardig deel te nemen aan de samenleving. De rijksbezuinigingen als gevolg van de economische crisis hebben een weerslag op het voorzieningenniveau in de stad. Vooral de programma’s Werk&Inkomen, Zorg&Welzijn en Veiligheid krijgen te maken met aflopende budgetten en bezuinigingen op rijksbijdragen. De inspanningen zijn er op gericht de bezuinigingsopgaven zodanig in te richten dat het sociale gedachtengoed zoveel mogelijk behouden blijft. Het programma Werk & Inkomen staat met een ingrijpende modernisering van de gesubsidieerde arbeid centraal in het sociale domein in deze raadsperiode. Er is voor gekozen de oude vormen van gesubsidieerde arbeid af te bouwen. In werkcorporaties krijgen werkzoekenden de kans werkervaring op te doen en een kwalificerende opleiding te volgen. De gemeente werkt aan een nieuw reintegratiestelsel, samen met de uitvoerder van de Wsw, ter voorbereiding op de komst van de Wet werken naar vermogen (WWNV) en de bezuinigingen op de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Het Nijmeegse beleid voor Zorg & Welzijn staat in het teken van ‘meedoen’. Omdat participatie voor de meeste Nijmegenaren geen probleem is, ligt de nadruk op de groepen waarbij dit niet vanzelf gaat en bij wie eenzaamheid en isolement op de loer liggen. Daaraan gekoppeld is het streven dat mensen zolang mogelijk kunnen blijven wonen in de eigen omgeving. Het nieuwe WMO-beleidsplan 2012-2015 zoekt een nieuw evenwicht tussen de professionele en informele inzet. Het resultaat moet zijn dat er voor kwetsbare groepen voldoende professionele hulp naast informele hulp beschikbaar is De grootste decentralisatieopdrachten vanuit het Rijk voor Zorg & Welzijn zijn de Jeugdzorg en de AWBZ-functie Begeleiding. De rijksbezuinigingen op het gebied van veiligheid betreffen de integrale veiligheidsgelden. Integrale Veiligheid richt zich op de aanpak van (criminaliteitsgerelateerde) overlast en verloedering waarbij de verbinding met het sociale domein dominant is. Door integratie van taken blijven toezicht en handhaving overeind, terwijl de positie van het Veiligheidshuis onaangetast blijft. Binnen het Veiligheidshuis
achtergrondinformatie gemeente Nijmegen
p. 4
Gemeente Nijmegen oktober 2011 vindt de aanpak plaats van jeugdoverlast, jeugdcriminaliteit, huiselijk geweld en veelplegers. De lokale gezagsdriehoek vormt als het ware een soort dagelijks bestuur voor wat er in het Veiligheidshuis gebeurt. In het Veiligheidshuis werken ongeveer 30 verschillende partners samen, waaronder justitie, welzijnsinstellingen, verslavingszorg, GGZ en reclassering. Regionale samenwerking Voor het realiseren van doelen en projecten die de gemeentegrenzen overschrijden, werkt Nijmegen samen met andere gemeenten en organisaties in Euregionaal (Euregio Rijn Waal) en stadsregionaal (Stadsregio Arnhem-Nijmegen) verband. De oriëntatie richt zich op de wijze waarop de regionale samenwerking vorm krijgt na 2012, mede gelet op de decentralisatie-opdrachten van het Rijk met extra, deels bovenlokale, taken voor de centrumsteden. In het nieuwe politiebestel is de burgemeester van Nijmegen de beoogd regioburgemeester van de nieuwe politieregio Noord-Oost Nederland. De regio bestaat uit 81 gemeenten. Daarnaast is de burgemeester van Nijmegen de voorzitter van de veiligheidsregio Gelderland-Zuid. Een belangrijke ontwikkeling binnen de veiligheidsregio is de regionalisering van de brandweer.
achtergrondinformatie gemeente Nijmegen
p. 5
