COMPLEMENTAIR GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm:

TSO

GRAAD:

TWEEDE GRAAD

LEERJAAR:

EERSTE EN TWEEDE LEERJAAR

Studiegebied:

Toerisme

Optie:

TOERISME

COMPLEMENTAIR GEDEELTE

Vak(ken):

PV Praktijk toerisme 2 lt/w

Vakkencode:

WW-o

Leerplannummer:

2001/801 (nieuw)

TSO – 2de graad – Toerisme PV Praktijk toerisme – C.A. (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week)

INHOUD Visie ........................................................................................................................................................2 Beginsituatie............................................................................................................................................2 Algemene doelstellingen .........................................................................................................................2 Leerplandoelstellingen / leerinhouden.....................................................................................................3 Pedagogisch-didactische wenken en timing ...........................................................................................6 Minimale materiële vereisten ..................................................................................................................8 Evaluatie .................................................................................................................................................9 Bibliografie ..............................................................................................................................................9

1


2

VISIE In de studierichting Toerisme heeft het praktijkvak toerisme een aanvullende positie ten aanzien van de algemene en technische leervakken, vooral inzake toepassingen in het kader van het technisch vak toerisme. Aansluiting bij het leerplan TV Toerisme is dan ook aangewezen, maar ook oefeningen en taken die aansluiten bij vakoverschrijdende toeristische projecten of thema’s dienen ruimte te krijgen binnen dit leervak. Een onderlinge afstemming van alle leervakken uit de studierichting bevordert de veelzijdigheid waarmee toeristische producten worden ontwikkeld. Leerlingen dienen via een verschillende methodiek praktijkgerichte oefeningen toegelicht te krijgen en uit te voeren. Deze taken dienen een initiërend licht te werpen op de verschillende bedrijven en instanties die betrokken zijn bij de wereld van het toerisme en de recreatie: vervoermaatschappijen, touroperators, reisagentschappen, recreatieparken, logies verschaffende bedrijven en allerlei toeristische diensten. Als finaliteit is deze studierichting gericht op de voorbereiding van de leerlingen op een latere tewerkstelling in de toeristische sector, meer bepaald op uitvoerende, begeleidende of ondersteunende taken in de verkoop en uitvoering van reizen, het onthaal en de dienstverlening in recreatieve centra en vormen van sociaal toerisme en het organiseren van activiteiten in het kader van vrijetijdsbeleving. Hierbij gaat het zowel om loopbanen in binnen- en buitenland als om inkomend toerisme, uitgaand toerisme en het toerisme dat erop gericht is om de vakantieganger in het eigen land van dienst te zijn. In de tweede graad wordt vooral de nadruk gelegd op het veelzijdig karakter van die bedrijvensector. Het praktijkvak Toerisme kan als complementaire activiteit hierin een smaakgevende en concretiserende rol spelen.

BEGINSITUATIE Naast de algemene voorwaarden om als regelmatige leerling toegelaten te worden tot een leerjaar van de tweede graad TSO, zijn geen bijzondere eisen gesteld voor deze studierichting en voor dit leervak. Er wordt op gerekend dat de leerlingen de basisleerstof van het technisch vak Toerisme verworven hebben, bereid zijn om extra-murosopdrachten en praktijkgerichte taken te verrichten en bereid zijn om zich passend en vlot uit te drukken, zowel schriftelijk als mondeling.

ALGEMENE DOELSTELLINGEN In de tweede graad van deze studierichting streeft men naar een sterke concretisering van de leerstof via praktische oefeningen die aansluiten bij de technische en algemene vakken. Praktische toepassingen op een basisleerstof en concretiseren van diverse inzichten houden in dat voor dit leerplan de algemene doelstellingen hoofdzakelijk vaardigheids- en attitudegericht zijn. De leerlingen -

kennen de technische componenten van bestudeerde toeristische producten;

-

beschikken over voldoende analytisch vermogen om reizen en toeristische producten te vergelijken;

-

zijn voldoende communicatief en technisch vaardig om zich vlot schriftelijk en mondeling uit te drukken over toeristische componenten of producten;

-

zijn contactvaardig, creatief en kunnen een klantvriendelijke houding aannemen;

-

vertonen een aanpassingsvermogen aan de vereisten van de toeristische sector;

-

zijn contactbereid, hebben een dienstverlenende ingesteldheid en een empatisch vermogen;

-

bezitten doorzettingsvermogen, verantwoordelijkheidsgevoel en zin voor initiatief;

-

kunnen profileren in groepswerk en kunnen ernstig anticiperen op simulaties;

- hebben zin voor tijdsmanagement, afwerking, orde, netheid en nauwkeurigheid. Vele van deze algemene doelstellingen kunnen gerealiseerd worden door inbreng van andere leervakken van de studierichting en via de specifieke leerplandoelstellingen die bij bepaalde inhouden horen (zie verder).


3

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN 1ste jaar: 2 lestijden/week Decr. nr.

2de jaar: 2 lestijden/week (Uitbreidingsdoelstellingen en uitbreidingsinhouden worden cursief weergegeven) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen -

-

-

-

kunnen de toepasbaarheid van verschillende definities aantonen aan 1 de hand van voorbeelden uit de wereld van het toerisme, de recreatie 1.1 en de vrijetijdsbesteding • zoeken teksten en (foto)grafische documenten op die de ontwikkeling • van de wereld van het toerisme, de recreatie en de vrijetijdsbesteding verduidelijken •

Toerisme en de reisindustrie Toerisme, recreatie en vrijetijdsbesteding

schematiseren het tot stand komen van een toeristisch product

1.2

Toeristisch product en reisindustrie

• • 1.3

Samenhang tussen de verschillende componenten Bedrijven en instanties betrokken bij de reisindustrie Maatschappelijke betekenis van het toerisme en de reisindustrie

tonen het belang van het toerisme en de reisindustrie in diverse aspecten van de maatschappij aan via kritische tekstanalyse

•

-

concretiseren een organogram van de organisatie van het Toerisme in Vlaanderen door er de werking, omvang en invloed van op te zoeken

-

schrijven een toeristisch bureau of andere instantie aan omtrent een concreet toeristisch gericht initiatief

-

vergelijken informatiemateriaal van diverse bronnen

-

kunnen een brochure van een toeroperator en het aanbod van een reisbureau typeren volgens vooraf opgegeven criteria en eventueel vergelijken met andere

-

rapporteren kritisch over een info-evenement van een toeristisch producent of reisbureau na een bezoek

-

kunnen de betekenis van het begeleidend kader voor de bescherming van de consument en de producent toelichten aan de hand van voorbeelden

2 2.1 •

Vergelijken van definities Voorbeelden van toerisme, recreatie, vrijetijdsbesteding en randverschijnselen Historische ontwikkeling

Actualiteitsonderzoek naar de diverse krachten die inspelen op het toerisme op verschillende schalen Het intermediair en distribuerend kader Het stimulerend en promotioneel kader

• •

Organisatie van een lokaal, regionaal of nationaal toeristisch infobureau Dienstverlening Beoordeling van de informatiestroom

2.2

Het producerend en distribuerend kader

• • •

Het aanbod van een toeroperator en reisbureau Evaluatie van een info-evenement van een producent Vergelijken van een homoloog aanbod van verschillende toeroperators of reisbureaus

3 •

Het begeleidend kader Rol en functie aan de hand van voorbeelden

TSO – 2de graad – Toerisme PV Praktijk toerisme – C.A. (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

4

LEERINHOUDEN

De leerlingen -

werken een internationale reis uit door vooraf bepaalde criteria i.v.m. belangrijke elementen van verschillende transportmiddelen toe te passen

4 •

-

kunnen aan specifieke transportmiddelen verbonden reisdocumenten • invullen en lezen •

-

kunnen de kenmerken van een hotel in verband brengen met reisformules en de wensen van de toerist

-

zien het belang in van classificatiesystemen en organisatievormen van hotels

5 5.1

De vervoerssector Concrete voorbeelden van reisformules met belangrijke inbreng van vervoer per schip, trein, vliegtuig, autocar en persoonlijke vervoersmiddelen Reisdocumenten die specifiek verbonden zijn met de transportmiddelen Vergelijking van de waarde van de verschillende inbreng van het vervoersmiddel bij identieke reisbestemmingen De logiesverschaffende sector Het hotel

• • uit vergelijking een keuze tussen verschillende accommodatievormen 5.2 uitwerken voor een bepaalde vakantiebestemming of combinatiefor- • mule •

Vergelijken van een concreet aanbod in diverse brochures Opmaak van documenten Andere verblijfsvoorzieningen

-

kunnen de functies van verschillende beroepen uit de toeristische sector beoordelen

6 •

Beroepen in de toeristische sector Functiebeschrijvingen interpreteren

-

kunnen diverse polisformules beoordelen en formulieren in verband met verzekeringen invullen

-

zoeken geactualiseerde informatie op i.v.m. reisdocumenten

7 • • •

Reisverzekeringen en reisdocumenten Types reisverzekeringen Documentenbeheer Regel- en wetgeving i.v.m. diverse reisdocumenten

-

kunnen een marketingplan i.v.m. toerisme lezen

-

voeren een marktverkenning in groep uit voor een deelsector

-

interpreteren een beperkt marktonderzoek in de reisindustrie

8 • •

-

betrekken de onderscheiden p-elementen in de profilering van de marktwaarde van een toeristisch product

Marketing in de reisindustrie Een marketingplan voor de toeristische sector De marktverkenning voor een specifieke deelsector van het toerisme Het marktonderzoek De marketingmix

-

• •

Concrete voorbeelden van andere verblijfsvoorzieningen Gecombineerde oplossingen voor reis en verblijf

TSO – 2de graad – Toerisme PV Praktijk toerisme – C.A. (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

5

LEERINHOUDEN

De leerlingen -

kunnen individueel of in groep een viertal types van toeristische producten uitwerken door rekening te houden met de vraag, de overbrugging en het aanbod

-

kunnen zelfstandig of in groep een dossier presenteren van een micro- of macro-toeristisch product

9 Onderscheid in het toeristisch productengamma Telkens minimaal 1 voorbeeld uitwerken uit ieder van onderstaande 4 types: 9.1 Onderscheid tussen micro- en macroproducten uit het toerisme en de recreatie 9.2

Onderscheid op basis van het doel: bijv. zakenreis, congresbezoek, cultuurrondreis, natuurexploratie

9.3

Onderscheid volgens de combinatieformule vervoer/logies

9.4

Onderscheid volgens de combinatie van het aanbod: bijv. zon/zee/strand-verblijf, wintersportreis Met bij ieder voorbeeld aandacht voor: - het type toerist (het vraagmilieu) - de typering van de te overbruggen afstand (transportmiddel en verkeersnetwerk, tijd/comfort/prijs) - het aanbodmilieu: de attractiefactoren


6

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Nr. 1.1

Pedagogisch-didactische wenken

Timing

-

schematiseren van definities, opzoeken van voorbeelden en uitzonderingen

-

de types toerisme worden met een voorbeeld toegelicht, al dan niet zelfstandige uitwerking volgt als een synthese op het einde van het leerplan

1.2

-

het tot stand komen van verschillende producten (levensloop) koppelen aan de betrokken bedrijfssectoren en er concrete voorbeelden van prijsvorming aan toevoegen

2à4 lestijden

1.3

-

syntheses maken aan de hand van voorbeelden op basis van statistieken, leesteksten en getuigenissen

3à5 lestijden

2.1

-

het organogram van Toerisme Vlaanderen opvragen en vervolledigen

-

andere vormen van het intermediair en distribuerend kader opzoeken op internet en met concrete voorbeelden zoeken naar de meest geschikte dienst voor informatie, boeking, enz.

4à6 lestijden

-

contact opnemen met een plaatselijke toeristische dienst, er een bezoek aan brengen, al dan niet met behulp van een vooraf opgestelde vragenlijst

-

de inhoud en vormgeving van diverse brochures onderzoeken in functie van opgegeven criteria en er besluiten uit trekken t.a.v. concrete vragen

-

aan de hand van concrete voorbeelden verschillende types qua distributie onderscheiden

-

concrete opdrachten op internet (bijv. aanbod van toeroperators, de beschikbaarheid aan hotelkamers, plaatsen op vliegtuigen, treinen, enz.)

-

simulatie van een klacht en de behandeling ervan

-

conflictsituaties toetsen aan de regel- en wetgeving en eventuele decreten

-

met specifieke situaties de invloed van de Europese Unie of de federale overheid op de reisindustrie toelichten (bijv. veiligheid van de consument, bescherming van het milieu en het patrimonium)

-

diverse brochures vergelijken op basis van vooropgestelde criteria t.a.v. specifieke vervoersmiddelen (bijv. boekingsfaciliteiten, frequentie lijnen, overzetduur, reis- en prijsformules, comfort, aansluiting op andere vervoerswijzen, tijdsbesteding, extradienstverlening, capaciteit)

-

diverse documenten ophalen, lezen en invullen i.v.m. het personenvervoer

-

op een beurs alternatieve formules verzamelen en typeren, verschillende reismogelijkheden qua transportmiddelen afwegen t.o.v. elkaar en de keuze(n) verantwoorden

-

bezoek aan een luchthaven, autocaronderneming, belangrijk dispatchingcentrum

-

concrete hotels en hotelketens kritisch beoordelen op basis van bestaand onderzoek en analyse van informatie op internet, folders, videomateriaal, enz.

-

de interne organisatie van een hotel of vakantiecentrum opstellen op basis van een bedrijfsbezoek en vooraf opgestelde vragenlijst

-

diverse verblijfsvoorzieningen vergelijken uit eenzelfde regionaal aanbod, relaties leggen tussen de aard van het toeristisch gebied en de doelgroep

-

de verschillende positie van een verblijfsaccommodatie in een pakketreis uit wervingsfolders

-

het tijdschema van een congres, symposium, colloquium, … beoordelen voor het toeristisch nevenbelang

2.2

3

4

5

2 à4 lestijden

4à6 lestijden

2 lestijden

12 à 15 lestijden

6à8 lestijden

TSO – 2de graad – Toerisme PV Praktijk toerisme – C.A. (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) Nr.

6

7

8

9

Pedagogisch-didactische wenken -

plattegronden van verblijfsaccommodatie bespreken en naar waarde schatten op basis van economische, urbanistische en ecologische argumenten

-

bezoek aan een belangrijk hotel, een vakantiedorp, een congrescentrum, enz.

-

interviews afnemen, getuigenissen vergelijken, sociale conflicten beoordelen via persknipsels en andere elementen

-

een elementair beroepsprofiel opstellen voor diverse beroepen uit de toeristische en recreatieve sector en zichzelf simulerend positioneren in deze beroepenvelden

-

een rollenspel i.v.m. beroepskeuze, nood aan nascholing, sociale aspecten i.v.m. de loopbaan, enz.

-

bestaande verzekeringsdocumenten invullen

-

vergelijken van tarieven, termijnen, criteria, enz.

-

opvragen van reglementeringen inzake reisdocumenten

-

verschillen in adviezen opsporen en kritisch beoordelen

-

groepswerk inschakelen om de verlangens van een bepaalde doelgroep in kaart te brengen

-

een toeristisch marketingplan in grote trekken opstellen voor een fictieve organisatie of overheidsinstantie

-

de behoeftepiramide van Maslow illustreren met voorbeelden uit de reiswereld, de recreatie en de vrijetijdsbesteding

-

nagaan of het imago van een aanbieder vertaald wordt in het aanbod uit brochures; evoluties in het aanbod herkennen

-

een mini-marktonderzoek in de klas, studierichting of school organiseren

-

de fasen in de levensloop van een concreet product bediscussiëren

-

marketingmix-elementen in een toeristisch bedrijf op hun waarde beoordelen

-

de mogelijke kortingen die de reiswereld aanbiedt in brochures, in overweging nemen om keuzes te maken uit het aanbod

-

stellen een schema op van verschillende toeristische producten die betekenisvol zijn in hun samenhang voor de keuzeverhouding van een doelgroep

-

ICT-technieken inschakelen om een vlotte presentatie van een opdracht te realiseren

-

Opzoekingwerk via internet of bibliotheekbezoek uitvoeren om een klein dossier samen te stellen en te presenteren

7

Timing

3à5 lestijden

6 à 10 lestijden

16 à 24 lestijden

8 à 12 lestijden


8

Naast de specifieke pedagogische wenken zijn er ook een aantal algemene die voor vrijwel alle hoofdstukken gelden: -

De keuze voor het praktijkvak Toerisme als complementaire activiteit in de tweede graad dient ingegeven zijn vanuit een algemene ondersteunende visie ten aanzien van diverse andere leervakken en met de bedoeling aan een belangrijk aantal vakoverschrijdende doelstellingen te beantwoorden. De interpretatie van dit leerplan als een half-open leerplan i.p.v. een rigide document is dan ook aangewezen. Overleg tussen de vakleraren die in de studierichting toerisme een inbreng hebben in de specifiek toeristische opleiding (zgn. vakgroepwerking) leidt ook tot horizontale afspraken. Hierbij bekleedt het vak Toerisme weliswaar een centrale positie, maar bepaalde onderdelen binnen het leerplan kunnen een belangrijker plaats innemen in andere vakken, zoals bijv. geschiedenis, aardrijkskunde, public relations, taalvakken, enz.

-

In de tweede graad is de methodiek van het technisch vak Toerisme van belang bij het formuleren van de opdrachten in het praktijkvak Toerisme. De taken dienen het initiërend karakter van dit leervak te ondersteunen. Een meer diepgaande studie moet verwezen worden naar de derde graad. Verticale afspraken tussen eventueel verschillende leraren toerisme in de tweede en derde graad zijn dan ook noodzakelijk.

-

De specifiek aangegeven pedagogische wenken mogen niet limiterend geïnterpreteerd worden als het gaat over leermiddelen, werkvormen, technieken en methoden. Er wordt gestreefd naar een hogere participatiegraad van de leerlingen naar het einde van de tweede graad en dat niet alleen in het uitvoeren van taken, maar ook in het bedenken van concrete voorstellen en het evalueren van de geleverde inspanningen. Hierdoor treedt een verschuiving op qua werkvormen: meer interactievormen en een hogere inbreng van zelfstandig werk en groepswerk. In die zin zijn de aanbevelingen qua timing aangegeven. Een meer gelijkmatige spreiding van de leerstof over beide jaren kan tot gevolg hebben dat hoofdstuk 5 naar het tweede jaar verschoven wordt. Het staat tenslotte de leraar vrij de volgorde van de hoofdstukken te wijzigen. In een jaarvorderingsplan is de volgorde, keuze en timing opgenomen.

-

Extra-murosactiviteiten zijn onontbeerlijk voor dit leervak. Een oordeelkundige spreiding van doelgerichte activiteiten in samenwerking met leraren van andere leervakken is te verkiezen. Naast geleide oefeningen zijn individueel praktijkwerk en groepsopdrachten noodzakelijk.

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Omwille van de specifieke, eigentijdse eisen van het leervak dient de werksfeer in klasverband een eigenheid te vertonen, waardoor een eigen vaklokaal is aangewezen. Het kan de vergelijking met een reisbureau doorstaan. Een minimale infrastructuur in een dergelijk vaklokaal toerisme omvat: 1

promotiemateriaal en een prikbord;

2

elementaire projectie-infrastructuur zoals een reproprojector, diaprojector en movie-box;

3

toeristische naslagwerken zoals transportgidsen, ABC-guides, reisgidsen, hotelgidsen, kaartmateriaal, ..;

4

beeld- en klankmateriaal zoals dia's, foto's, video’s, cd-rom's, ...;

5

inschakeling van computers. Indien meerdere computers niet beschikbaar zijn, is een demonstratie via centrale projectie aangewezen.

Uiteraard draagt een toename van beschikbare hard- en software bij tot de professionalisering van de opleiding: 1

meerdere reisgidsen van eenzelfde gebied verhoogt de kans op kritische analyse;

2

een meertalige vakbibliotheek optimaliseert zelfstandige voorbereidings- en verwerkingsactiviteiten;

3

interactieve beeldkeuze kan ingeschakeld worden in bestaande infrastructuur (bijv. cd-rom) of een eigen profilering krijgen (bijv. cd-i);

TSO – 2de graad – Toerisme PV Praktijk toerisme – C.A. (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) 4

9

moderne communicatiemedia dragen bij tot de snelle verwerking van gegevens i.v.m. informatievragen, boekingen, bevestigingen, enz. Vandaar het belang van de aanwezigheid van fax, modem, telefooncentrale, ... op de school voor externe connecties met toeristische bedrijven, de toeristische overheidssector en informatie- en documentatiecentra.

Omwille van bepaalde didactische werkvormen of specifiek didactisch materiaal, kan het aangewezen zijn dat bepaalde lessen of lesfasen doorgaan in een ander vaklokaal (bijv. public relationslokaal, vaklokaal aardrijkskunde, mediatheek, informaticalokaal, …), maar dat mag geen aanleiding zijn om een specifiek toerismelokaal niet optimaal te benutten.

EVALUATIE Aangaande de evaluatie dient de leerkracht een differentiatie toe te passen die rekening houdt zowel met de vorderingen tijdens het dagelijks werk (de permanente evaluatie), de ontwikkelingen van de vaardigheden via de controle van taken en praktijk als met de resultaten van toetsen en proefwerken. Hierbij wordt beslist niet alleen gepeild naar de resultaten van inzichtelijk leren, maar tevens met creatieve aanleg en persoonlijkheidsontwikkeling rekening gehouden. Vraagstelling houdt vooral rekening met de praktijkgerichtheid via een variatie qua vraagvormen. Hierdoor beschikt de leerkracht over verschillende gegevens, cijfermatig of verbaal, om een duidelijk profiel en een evolutie van de prestaties van de leerling op te maken. Een duidelijke en open communicatie naar leerlingen en ouders is absoluut noodzakelijk. Er wordt aandacht geschonken aan de verbetering van de opdrachten en aan de remediëring. Leerlingen worden intens betrokken bij het reflecteren over de opdrachten

BIBLIOGRAFIE CLAEYS, U., 1992, Toerisme in Vlaanderen: beleidsnota, Toerisme Vlaanderen, Grasmarkt 61 Brussel, 48 p CLAEYS, U. (ed.) 1993, Toerisme Vlaanderen, Acco, Leuven, 160 p. DE BRABANDER, G., 1992, Toerisme en economie, Garant, Leuven-Apeldoorn, 252 p. DE GROOTE, P, 1998, The evolution of tourist information centres, Onderzoeksgroep Toerisme, L.U.C., Diepenbeek, 45 p. DE GROOTE, P., 1990, Toerisme, algemene inleiding, Tongeren, (cursus) DESMET, Chr., e.a., Economie van het Toerisme, Gemeenschapsonderwijs, syllabus, tel. 053 77 20 70, KLEYN, V., Reiskunde: algemene reiskennis, vervoer en verblijf, Wolters-Noordhoff, 501 p. KOSTERS, M.J., 1985, Focus op toerisme : inleiding op het toeristisch gebeuren, VUGA, 's-Gravenhage, 608 p. MAST, H. (e.a.), 1992, Handboek recreatie en toerisme, Bohn Staflen Van Loghum. MIDDLETON, V., Marketing in Travel and Tourism, Linacre House, Oxford PIERCE, D., 1993, Tourism Today, Longman Scientific & Technical. REUVERS, P., RONHAAR, A., Reiskunde: toeristische geografie buitenland, Wolters Noordhoff, 276 p. RYAN, C.,1993, Recreational Tourism, Routledge, London and New York, 227 p. SEPP, J.C., 1992, Nieuwe geographische Nederlandsche Reis- en zak-atlas, Roba BV, Weesp SOBCZAK, M., 1990, Toerisme en ondernemerschap, (+ werkboek), Educaboek, Culemborg, VAN EECKHOUT, A., 1992, Structuur van de reisindustrie, V.V.R., Zedelgem-Loppem, VENEMA, M., 1991, Syllabus Toerisme deel 1 (+ handleiding), Educaboek, Culemborg, 240 p. VENEMA, M., 1993, SEPR oefenboek, Stenfert Kroese, Leiden


10

VENEMA, M., 1990, Reisbureau-praktijk (+ uitwerkingen), Educaboek, Culemborg, VENEMA, M., 1991, Luchtvaart, een inleiding tot dienstregelingen, tarieven en ticketing (+ handleiding), Educaboek, Culemborg, 160 p. VENEMA, M., 1991, Syllabus Toerisme deel 2 (+ handleiding), Educaboek, Culemborg, 208 p. VENEMA, M., 1990, Toeristische geografie Buitenland, Educaboek, Culemborg, X, Informatiebrochure voor de logiesverstrekkende sector,Toerisme Vlaanderen YZEWIJN, D., DE BRABANDER, 1992, Toerisme, recreatie en economie: De provincie Antwerpen als voorbeeld, Garant, Leuven-Apeldoorn.

COMPLEMENTAIR GEDEELTE

Recommend Documents