Commissie van Toezicht bij De PI Achterhoek, locatie Ooijerhoek te Zutphen
JAARVERSLAG 2014
INHOUD De Inrichting en de Commissie van Toezicht
p. 3
Vergaderingen van de commissie
p. 4
Maandcommissariaat
p. 6
Beklagcommissie
p. 9
Managementoverzicht 2014
Bijlage I
Uitspraken RSJ 2014
Bijlage II
2
De inrichting en de commissie van toezicht Inrichting Dit verslag ziet op de werkzaamheden die de commissie van toezicht als bedoeld in artikel 7 van de Penitentiaire Beginselenwet (Pbw) in het verslagjaar heeft verricht bij de Penitentiaire Inrichting (P.I.) Achterhoek, locatie Ooijerhoek, te Zutphen. De P.I. Achterhoek is een inrichting voor mannen. Afdeling A is de ISD-afdeling, de afdeling voor stelselmatige daders. De EZV-afdeling, die begin 2014 nog op locatie de Kruisberg gevestigd was, is nu in de Ooijerhoek gevestigd op afdeling B1. Afdeling B2 is aangewezen als huis van bewaring en afdelingen C en D als gevangenis. Het beveiligingsniveau van de inrichting is drie op de landelijk geldende schaal van nul tot drie. Van oktober tot december 2014 heeft in de Ooijerhoek een verbouwing plaatsgevonden, waarbij onder meer het aantal meerpersoonscellen is vergroot. Daardoor is het aantal plaatsen in de Ooijerhoek uitgebreid tot 250. Commissie van toezicht en secretariaat Aan het einde van het verslagjaar was de commissie van toezicht (verder: de commissie) als volgt samengesteld: Naam Dhr. mr. D. Vergunst Voorzitter
Functie Rechter
Dhr. R.G.B. Stokman vice-voorzitter
Werkbegeleider Reclassering Nederland
Dhr. W.J.G. Koekkoek Lid
Trajectbegeleider Onderwijs
Mw. mr. S. ten Doesschate lid
Advocaat
Mw. M.J. Seijger Lid
Gemeenteraadslid, lid steunfractie waterschap
Mw. drs. A.E. van der Brug-Hooij lid
Specialist Ouderengeneeskunde
Dhr. G.J. van Dijk Lid
Gemeenteraadslid Vastgoedadviseur
Mw. mr. H.C.C. Berendsen, Lid
Officier van Justitie
In dit verslagjaar zijn voor de commissie werkzaam geweest als (plaatsvervangend) secretaris: mw. drs. P.F. Lammers mw. mr. M.J. Derksen
3
Deskundigheidsbevordering commissie Op 9 januari 2014 heeft een bijeenkomst van de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) plaatsgevonden in de P.I. Daarbij was (in elk geval) één van de leden van de commissie aanwezig. Eén van de leden van de commissie heeft de landelijke themadag voor commissies van toezicht op 3 november 2014 bijgewoond. Eén van de secretarissen heeft op 4 september 2014 in de P.I. de themamiddag over de ISDmaatregel bijgewoond. Daarnaast worden bij gelegenheid van de vergaderingen van de commissie telkens de meest recente en relevante uitspraken van de RSJ en de beklagcommissie besproken. Vergaderingen van de Commissie van Toezicht In 2014 is de commissie elf keer in vergadering bijeen geweest en wel op 8 januari, 5 februari, 5 maart, 2 april, 7 mei, 4 juni, 2 juli, 3 september, 1 oktober, 5 november en 3 december. De vergaderingen van de commissie werden steeds bijgewoond door de vestigings- of locatiedirecteur. Vaak was ook de ambtelijk secretaris/ juridisch medewerker aanwezig. Bij enkele vergaderingen was daarnaast een andere medewerker van de P.I. aanwezig om een toelichting te geven over een specifiek onderwerp. De samenwerking met de directie was – net zoals voorgaande jaren – constructief te noemen. De sfeer tijdens de vergaderingen was steeds goed. De vergaderingen vonden plaats aan de hand van een aantal vaste vergaderpunten te weten: - het verslag van de vorige vergadering - de ingekomen stukken en mededelingen - het verslag van de directie - het verslag van de maandcommissaris - indien aanwezig de notulen van de Gedeco - de uitspraken van de beklagcommissie en/of de RSJ - Bespreekpunten van de commissie Bespreekpunten in de vergaderingen van de commissie in 2014 waren onder andere: Ontwikkelingen landelijk/regionaal niveau minVenJ: het Masterplan DJI minVenJ: de wijziging Regeling Selectie, Plaatsing en Overplaatsing Gedetineerden (SPOG) in verband met promoveren en degraderen binnen het gevangeniswezen RSJ: de toetsingscriteria Kenniscentrum: de landelijke themadag commissies van toezicht 2014 Ontwikkelingen Inrichtingsniveau de implementatie van het Masterplan/ de sluiting van de Kruisberg en de gevolgen; voor het personeel van de P.I. als geheel afhandeling van klachten door de medische dienst; (bestrijding van) drugsgebruik binnen de inrichting; de invoering van DBT en de gevolgen daarvan; het lage aanbod van gedetineerden met een ISD-maatregel; de kwetsbaarheid van het onderwijs; 4
de tijdelijke leegstand binnen de Ooijerhoek; de plaatsing van een kleedhok voor bezoekers voor gevallen waarin nader onderzoek nodig is als het detectiepoortje afgaat en de oorzaak onbekend is; de invoering van een nieuw rooster/dagprogramma en de problemen die daarbij in de opstartfase naar voren kwamen; de aanwezigheid van naar verhouding veel gedetineerden die extra geestelijke gezondheidszorg nodig hebben; de beperkte bezetting bij de psychologen van de P.I.; de vraag of gedetineerden die niet deelnemen aan kerkdiensten tijdens die diensten moeten worden ingesloten of niet; de invoering van een nieuw dagprogramma; de pogingen om nieuwe leden van de Gedeco te werven; de onder het kopje ‘inrichting’ genoemde verbouwing; de mate waarin gedetineerden toegang hebben tot computers; de gang van zaken bij afwezigheid van docenten op de afdeling onderwijs; het gebruik van een zogeheten ‘randomizer’ om te bepalen welke gedetineerden gevisiteerd worden; Praktijk verslagen van de maandcommissarissen; verslagen van de Gedeco-vergaderingen; Casuïstiek het arrest Varnas-Litouwen van het Europese Hof voor de Rechten van de Mens over bezoek zonder toezicht (BZT) in het Huis van bewaring en de gevolgen daarvan; Werkwijze commissie manieren om de doorlooptijden van de beklagzaken te versnellen; aanlevering per mail van inlichtingen (reacties van de directie op klachten). In aanvulling op het overzicht van bespreekpunten in de commissievergadering wordt het volgende opgemerkt. Bij meerdere gelegenheden werd stilgestaan bij de betekenis van het beleidskader Dagprogramma, beveiliging en toezicht op maat (DBT), de wijziging van de Regeling SPOG en de invoering van het systeem van promoveren en degraderen binnen het gevangeniswezen (het ‘stoplichtmodel’). De invoering van DBT en daarmee van het stoplichtmodel was in de Ooijerhoek voorzien voor 1 maart 2014, maar is uitgesteld tot 1 mei 2014. Er is gesproken over het feit dat de invoering van het stoplichtmodel voor de meeste gedetineerden een teruggang in de mate van vrijheid heeft betekend, over de invloed van het stoplichtmodel op de sfeer in de P.I. en over de klachten over dit onderwerp. Onder meer is gesproken over een ‘serieklacht’ over diverse deelonderwerpen, grotendeels gerelateerd aan (de invoering van) het stoplichtmodel, die door meerdere gedetineerden is ingediend. Naar aanleiding van de uitspraak van de kort-geding-rechter in Den Haag van 24 juni 2014 (zaaknummer C/09/464462/KG ZA 14-469), waarin de voorzieningenrechter de Staat heeft veroordeeld om binnen twee weken na betekening van het vonnis het dagprogramma van eisers in overeenstemming te brengen met de eisen gesteld aan een regime van algehele gemeenschap als bedoeld in artikel 20 van de Pbw, heeft de P.I. het programma in het basis-plus-regime met ingang van 1 juli 2014 aangepast.
5
Ook bij de invoering van het Masterplan werd meerdere keren stilgestaan, met name omdat het Masterplan sluiting van de Kruisberg, van één van de locaties van de P.I. Achterhoek, met zich heeft meegebracht. Deze sluiting treft de P.I. als geheel: 34% van het personeel is boventallig geworden en daarbij is geen onderscheid gemaakt tussen personeelsleden van de Kruisberg en de Ooijerhoek. De sluiting treft senior piw-ers naar verhouding het zwaarst. In die categorie wordt 54% boventallig. Als uitgangspunt geldt dat personeelsleden die boventallig zijn geworden, zoveel mogelijk van werk naar werk worden begeleid. Per 1 mei 2014 is de leegstand binnen de P.I. Ooijerhoek geconcentreerd in de Kruisberg. Vanaf dat moment is het van werk-naar-werk-programma in werking getreden. Er is een aantal personeelsbijeenkomsten belegd. Dit is ten koste gegaan van een aantal activiteiten van gedetineerden. Na de komst van de personeelsleden uit de Kruisberg is gesproken over de moeilijkheden bij het laten samengaan van personeel uit de Kruisberg en de Ooijerhoek. Het inwerken van de relatief grote groep voormalige Kruisberg-medewerkers trok een zware wissel op de medewerkers die vóór de sluiting van de Kruisberg al in de Ooijerhoek werkten. Niet lang na het vertrek van gedetineerden en personeel uit het gebouw van de Kruisberg is het overgedragen aan het COA. De commissie heeft in 2014 enkele onderwerpen besproken die worden genoemd in voornoemde toetsingscriteria van de RSJ: - rechtmatige insluiting: Namens de directie is toegelicht welke procedures worden gevolgd om de rechtmatige insluiting te waarborgen, zoals steekproefsgewijze controles door de directeur. - huisregels: De huisregels zijn ooit per cel zijn verspreid, maar zijn nu niet meer per cel voorhanden. Ze zijn nog wel beschikbaar op de afdeling en in de bibliotheek. - accommodatie: Namens de directie is onder meer aangegeven dat gedetineerden in de Ooijerhoek zes keer per week kunnen douchen, dat de was één keer per week kan worden geruild en dat de luchtplaats verticaal zicht biedt op de open lucht. - preventie en beheersing van calamiteiten en agressiebeheersing Tijdens de vergadering van juni heeft het hoofd veiligheid, mede naar aanleiding van de agendering van de hiervoor genoemde voor de toetsingscriteria gehanteerde thema’s preventie en beheersing van calamiteiten en agressiebeheersing een voordracht gegeven over het thema veiligheid. Het gaat daarbij zowel om externe (het binnen houden van gedetineerden) als interne veiligheid (waarbij het m.n. gaat om het welzijn van zowel gedetineerden als medewerkers). Het hoofd veiligheid heeft toegelicht dat hij zich heeft beziggehouden met het overzichtelijk en toegankelijk maken van protocollen, met name via de veiligheidssite. Voor de opzet van die site geldt een landelijk format. Om de actualiteit te waarborgen wordt de inhoud van de site niet op grote schaal in hard copy verspreid. Voorts heeft het hoofd veiligheid onder meer aangegeven dat iedere twee jaar vindt een veiligheidsaudit plaatsvindt en dat het IBT zes keer per jaar een grote training doet. De commissie heeft na de voordracht aangegeven de indruk te hebben dat de directeur en de medewerkers de veiligheid in de inrichting deugdelijk organiseren. Maandcommissariaat De leden traden volgens het jaarrooster telkens twee aan twee op als maandcommissaris en hielden minimaal eenmaal per maand spreekuur. Een medewerker van het backoffice/ het Bureau Sociale Dienstverlening (BSD) treedt op als contactpersoon met betrekking tot het bezoek van de maandcommissarissen. Deze medewerker informeert de maandcommissarissen
6
steeds voorafgaand aan hun bezoek aan de inrichting over de stand van de ingekomen sprekersbriefjes van de gedetineerden. Op verzoek van de Gedeco is de afspraak gemaakt dat de maandcommissarissen hun komst naar de inrichting een week tevoren bij het BSD aankondigen, zodat de mogelijkheid om daadwerkelijk gebruik te maken van het spreekuur, verbeterd wordt. Wat betreft de behandeling en afhandeling van de zaken die bij de maandcommissaris terechtkomen is het streven erop gericht dat de maandcommissaris na afloop van ieder bezoek met het afdelingshoofd de zaken bespreekt die zich daarvoor lenen en nagaat in welke gevallen dat tot een oplossing kan leiden. In de praktijk blijkt het lastig dit soort gesprekken ook daadwerkelijk in te plannen. In voorkomend geval kon de maandcommissaris ook bij de directeur terecht. Daar waar de beoogde terugkoppeling met het afdelingshoofd of de directeur kort na het maco-spreekuur tot stand kwam, leverde dit naar de ervaring van de maandcommissarissen ook dikwijls goede resultaten op. Van het bezoek van de maandcommissaris wordt schriftelijk verslag uitgebracht aan de vergadering van de commissie. In voorkomende gevallen worden kwesties uit dit verslag in de vergadering van de commissie met de directie besproken en – in de gevallen waarin dat mogelijk is – alsnog opgelost. De onderwerpen waarover de maandcommissarissen met de gedetineerden hebben gesproken in 2014 zijn onder andere: Over doen / laten inrichting / directeur / medewerkers - het niet kunnen krijgen van contact met de directeur - het niet kunnen krijgen van contact met de MMD - inzage in het pendossier door de gedetineerde - de vermeende vermissing van een brief aan de directeur - de bejegening door piw-ers - de privacy van een gedetineerde - de manier waarop de P.I. omgaat met een gevoel van onveiligheid bij een gedetineerde - de bereikbaarheid van de BSD Verblijf – voortgang detentie – behandeling - (het gebrek aan) voortvarendheid bij de faseringsprocedure - het niet aanbieden van een KVV-(‘kiezen voor verandering’)-training Cel en goederen - de manier waarop met spullen van een gedetineerde is omgegaan na een celinspectie - het zoekraken van goederen bij vervoer - plaatsing op een meerpersoonscel - defecte verlichting op cel - het ventilatierooster op cel Verzorging - de wens om koosjer te eten - problemen bij de verstrekking van medicijnen - het dieet van een gedetineerde 7
-
het verzuim om medicijnen klaar te leggen het niet mogen uitvoeren van etenswaren de bestelling van een speciaal matras om medische redenen het ontbreken van onderdelen van de maaltijd het niet kunnen douchen tussen de arbeid en het bezoek het onvoldoende malen van voedsel de mate van variatie in het menu het niet ontvangen van voeding volgens het juiste dieet
Financiële zaken - het niet krijgen van contact met de MMD om geldzaken te kunnen regelen - het bedrag dat de winkel teruggeeft voor de retournering van lege flessen - de loonbetaling - de vaststelling van een boete door de bibliothecaresse vanwege beschadiging van een boek. Afdeling - het ontbreken van een afdelingscomputer en dagbladen Arbeid - uitbetaling van wachtgeld - arbeids(on)geschiktheid Overige activiteiten/ insluiten/ uitsluiten - de regels over roken tijdens het luchten - (het niet aanbieden van) TRA-activiteiten - insluiting op het moment dat geen TRA-activiteiten worden geboden - het uitsluiten van de activiteit sport als een gedetineerde twee keer niet heeft meegedaan - verblijf op cel bij arbeidsongeschiktheid - het niet krijgen van een mogelijkheid om te luchten - het niet doorgaan van een sportmoment - het verkorten van de sportactiviteit - het aantal uitsluitings-uren in het basisprogramma - het recht op kappersbezoek - plaatsing in het basisprogramma of uitblijven van promotie naar het plusprogramma - het niet opgehaald worden voor religieuze bijeenkomsten - het samenvallen van diverse activiteiten in het dagprogramma - het door personeel niet juist hanteren van het rooster - onduidelijkheid over het rooster - onrust bij een gedetineerde door wisselingen in het rooster - het alleen mogen luchten in de luchtkooi Controles en disciplinaire straffen - de gang van zaken rond een urinecontrole - de duur van een disciplinaire straf - een disciplinaire straf voor het niet (kunnen) plassen tijdens een urinecontrole - het moment van opleggen van een disciplinaire straf Contact buitenwereld - het niet krijgen van een telefoonnummer van Jeugdzorg 8
-
het lezen van de post door piw-ers een belkaart die geregistreerd staat op locatie de Kruisberg de postafhandeling het openen van advocatenpost de gang van zaken bij de aanvraag van verlof het niet doorgeven van terugbelverzoeken het niet krijgen van de gelegenheid om te bellen op een met een instantie afgesproken tijdstip
De beklagcommissie De beklagcommissie houdt in principe zitting in meervoudige samenstelling. Er wordt zoveel mogelijk mondeling uitspraak gedaan. Van deze mondelinge uitspraak wordt aan partijen een schriftelijke aantekening uitgereikt. Als er beroep wordt ingesteld, dan wordt de schriftelijke aantekening van de mondelinge uitspraak conform artikel 67 lid 6 van de Pbw in een schriftelijke uitspraak omgezet. In 2014 in totaal 706 klachten ingediend.1 Er zijn 738 klachten afgedaan, waarvan 29 rogatoire verhoren. Van de klachten zijn er 56 (deels) gegrond verklaard, 113 ongegrond en 32 niet-ontvankelijk. Daarnaast zijn er 25 klachten doorgezonden naar andere instanties. Er zijn in totaal 483 klachten ingetrokken. Een groot deel daarvan is ingetrokken na bemiddeling door de maandcommissaris (334), de rest bij andere gelegenheden, bijvoorbeeld na behandeling ter zitting. De cijfers volgen uit het zogenaamde managementoverzicht, zie bijlage I bij dit verslag. Het aantal klachten is in 2014 fors hoger dan het aantal klachten in 2013. De stijging kan voor een deel verklaard worden door de op pagina 5 genoemde serieklacht.
1
Zie ook het managementoverzicht in bijlage I bij dit verslag.
9
Vergelijking vorige verslagperiode Ingekomen klachten Afgehandelde klachten totaal Afdoening (Deels) gegrond Ongegrond Niet-ontvankelijk Ingetrokken totaal Ingetrokken na bemiddeling mc2 Rogatoir verhoor Doorgezonden aan andere instantie Andere wijze afgedaan
2008 234
2009 313
2010 294
2011 379
2012 298
2013 2014 335 706
328
284
293
326
330
286
40 115 43 47 31 34
32 81 50 60 31 23
21 77 38 108 46 33 3
19 61 80 96 26 34 14
40 47 18 115 21 44 22
18
7
56 76 32 66 19 34 5 5
738 56 113 32 483 334 29 25
In aanvulling op dit overzicht wordt opgemerkt dat - afgaande op hetgeen in beklagzaken en bemiddelingstrajecten wordt gesteld - het aantal incidenten waarin sprake zou zijn van fysiek geweld - door of ten opzichte van personeel - gelukkig nog steeds zeer beperkt is. Naar de indruk van de commissie speelt het klimaat van positieve bejegening, dat over het algemeen binnen de inrichting PI de Ooijerhoek heerst, hierin een belangrijke rol. De commissie is van oordeel dat de inrichting in het algemeen de nodige zorgvuldigheid in acht neemt als het gaat om de rechtspositie van gedetineerden. Bij de behandeling van beklagzaken worden - zoals ook over voorgaande verslagjaren is gemeld - de van belang zijnde rapportages en op schrift gestelde maatregelen vrijwel steeds tijdig en volledig beschikbaar gesteld en van de nodige toelichting voorzien. Deze werkwijze vormt in de visie van de commissie een belangrijk en praktisch instrument om de kwaliteit van de besluitvorming en daarmee de rechtspositie van gedetineerden te bewaken. Aan de hand van bedoelde gegevens wordt er immers op toegezien dat besluitvorming plaatsvindt op basis van verifieerbare feiten. Uitspraken RSJ Een overzicht van de beroepen bij RSJ in zaken die in 2014 door de beklagcommissie zijn afgedaan, gaat hierbij als bijlage II. Dit verslag is vastgesteld op 7 mei 2015. De secretaris,
De voorzitter,
drs. P.F. Lammers
mr. D. Vergunst.
2
mc = maandcommissaris
10
33 4 51 7 33 294 32 29 149 334
9 12 2 6 29
Eindvoorraad
13 8 5 6 32
Ingetrokken na bemiddeling Afdoening na rogatoir verzoek
1 1 2
9 8 3 5 25
ingetrokken
Niet ontvankelijk
23 36 30 24 113
Overgedragen
12 19 14 9 54
Deels gegrond
Doorlooptijd 81 44 50 65
Ongegrond
103 141 382 112 738
Gegrond
69 114 Kw 1 80 425 Kw 2 Kw 3 364 119 Kw 4 101 48 Totaal 706
Uitstroom
Instroom
Beginvoorraad
Bijlage I: Managementoverzicht 2014 CvT P.I. Achterhoek, locatie Ooijerhoek, zie volgende bladzijde
80 364 101 37
11
Bijlage II: RSJ-beroepen 2014 Klachtnummer
Uitspraak beklagcommissie
Beroep ingesteld door
Uitspraak RSJ
2013-229 2013-254 2013-266 2013-281 2013-285 2013-286 2013-287 2013-300 2013-313 2013-317 2013-327 2013-333 2013-334 2014-2 2014-3 2014-4 2014-5 2014-6 2014-11 2014-26 2014-34 2014-51 2014-57 2014-61 2014-65 2014-93 2014-99 2014-115 2014-120 2014-123 2014-131 2014-517 2014-518 2014-524 2014-527 2014-531 2014-539 2014-541 2014-546 2014-547 2014-552 2014-563 2014-572 2014-575 2014-589 2014-590 2014-677 2014-686
Gegrond; comp. € 400,- totaal Ongegrond Gegrond; comp. € 400,- totaal Gegrond Ongegrond Niet-ontvankelijk Niet-ontvankelijk Ongegrond Gegrond Niet-ontvankelijk Ongegrond Gegrond; comp. € 30,Gegrond; comp. € 22,50 Ongegrond Gegrond; comp. € 10,Gegrond; comp. € 10,Ongegrond Gegrond Ongegrond Ongegrond Gegrond; comp. € 10,Ongegrond Ongegrond Ongegrond Niet-ontvankelijk Ongegrond Ongegrond Gegrond Gegrond; comp. € 5,Gegrond; comp. € 50,Gegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ingetrokken??? Gegrond Gegrond; comp. € 10,Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Gegrond; comp. € 50,Niet-ontvankelijk Niet-ontvankelijk
Directie Klager Directie Directie Klager Klager Klager Klager Directie Klager Klager Directie Directie Directie Directie Directie Directie Directie Klager Klager Directie Klager Klager Klager Klager Klager Klager Directie Klager Directie Directie Klager Klager Klager Klager Klager Directie Klager Klager Klager Klager Klager Klager Klager Klager Klager Klager Klager
Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Niet-ontvankelijk Ongegrond Ongegrond Gegrond Ongegrond Ongegrond Gegrond Ongegrond Gegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Gegrond Gegrond Ongegrond Ongegrond Gegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Gegrond Ingetrokken Nog geen uitspraak Nog geen uitspraak Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Ongegrond Nog geen uitspraak Niet-ontvankelijk Ongegrond Niet-ontvankelijk Ongegrond Ongegrond Nog geen uitspraak Nog geen uitspraak Ongegrond Nog geen uitspraak Ongegrond
12
