COMMISSIE VAN TOEZICHT P.l. Veenhuizen, locatie Esserheem
correspondentie: Postbus 50036 9400 LA Assen
Aan:
telefoon 088-3611331 fax 088-3610222
Kenmerk: Jaarverslag 2013 Commissie van Toezicht
Assen, 25juni 2014
Geachte heer, mevrouw, Bijgaand treft u een afschrift aan van het Jaarverslag 2013 van de Commissie van Toezicht behorende bij P.l. Veenhuizen, locatie Esserheem.
Met vriendelij /
Bureau commissie n toezicht Namens S. Obbes, cretaris S. Fokkema, administratie CvT Pl Veenhuizen, locatie Esserheem
vw—o1
Jaarverslag 2013 Commissie van Toezicht 1) Inrichting P.I. Veenhuizen, locatie Esserheem te Veenhuizen De Commissie van Toezicht voorzitter dhr. drs. N.J. Rommes, (psycholoog) leden dhr. Mr. J.J. Schoemaker, (rechter) mevr. mr. J.B. Pieters, lid, (advocaat) dbr. drs. S. Sabanga, lid, (ouderenadviseur) dhr. R.G.J. Derksen, lid, (ambtenaar provincie Drenthe) dhr. mr. J. van der Wal, lid, (jurist) dhr. J.W. van den Boogaard, lid, (pensionado) mevr. M.J. van Laere, (arts n.p.) mevr. drs. L.Y. van Kan, lid, (docent) Secretariaat Mevrouw S. Obbes, juridisch medewerker binnen de Rechtbank Noord Nederland, locatie Assen, is als secretaris aan de commissie verbonden. Ledenwerving: De procedure om nieuwe leden te werven is als volgt. Om nieuwe leden te werven wordt gekeken in de sociale omgeving van de zittende leden. Een mogelijk nieuw lid woont een vergadering bij en oriënteert zich op de functie. Tijdens deze wederzijdse kennismakingsperiode wordt gekeken of het over en weer klikt. Als dat het geval is, wordt het beoogde nieuwe lid voorgedragen voor benoeming. In het verslagjaar zijn geen nieuwe leden verwelkomd. Vroeg in het verslag jaar heeft dhr. Van Urk Dam zijn werk voor de commissie beëindigd. In afwachting van de ontwikkelingen rond de plannen van de staatsecretaris is besloten om de vacature vooralsnog aan te houden. Inmiddels is medio 2014 de werving via het Kenniscentrum voor een nieuw lid gestart. De Commissie van Toezicht heeft geen suggesties voor het CvT Kenniscentrum. Het Kenniscentrurn werkt goed en de website, evenals de Nieuwsbrief, wordt regelmatig bekeken enlof geraadpleegd.
2) Algemeen:
Er wordt maandelijks overleg gepleegd met de directie van de inrichting. De agenda wordt opgesteld door de commissie maar de directie heeft ook de mogelijkheid om punten op de agenda te zetten. In de vergaderingen zijn diverse onderwerpen besproken. Maandelijks terugkerende onderwerpen in de vergadering van de commissie waren: Het verslag van de maandcommissarissen Mededelingen vanuit de Commissie van Toezicht Esserheem Het verslag van de beklagcommissie Mededelingen van de directie Aandachtspuntenlj St. De commissie heeft voorafgaand aan elke vergadering een overzicht van straffen en maatregelen van de maand ervoor ontvangen. Op die manier blijft de commissie op de hoogte van de opgelegde straffen en maatregelen. In de vergadering wordt deze lijst met de directie besproken. Het beleid van de commissie bij het verzamelen van informatie voor de uitvoering van hun taak is om deze informatie ter plekke te verzamelen met betrokkenheid daarbij van personeel, gedetineerden, feiten en omstandigheden. In november 2013 hebben enkele leden en de secretaris de landelijke themadag Commissies van Toezicht bijgewoond met als thema “Kwaliteitsontwikkeling van Commissies van Toezicht”. In november 2013 hebben enkele leden en de secretaris het RSJ congres “Zit ik hier goed?” bijgewoond. De Commissie van Toezicht is op haar verzoek door nieuwsbrieven die verstrekt zijn aan de medewerkers van de inrichtingen op de hoogte gehouden rondom allerlei ontwikkelingen binnen de Pl. Veenhuizen. In september 2013 is het regiem binnen Esserheem gewijzigd van vreemdelingen in detentie naar gevangenis, huis van bewaring en Isd. 3) Activiteiten in het kader van de adviestaak
Overzicht en omschrijving van aan de directeur gegeven adviezen, besproken aandachtspunten, belangrijke gebeurtenissen: Adviezen over het voorgenomen plan van de staatssecretaris om de gevangenissen in Veenhuizen te sluiten. 4) Activiteiten in het kader van de toezichthoudende taak De Commissie heeft toezicht gehouden op de wijze waarop disciplinaire straffen en maatregelen ten uitvoer werden gelegd. Daarnaast heeft de Commissie toezicht gehouden op de wijze van bejegening.
In dit verslagjaar heeft een vertegenwoordiging uit de Commissie van Toezicht ook enkele malen contact gehad met de Gedeco over het reilen en zeilen in de inrichting. Deze gesprekken worden door de Gedeco, de directie en de Commissie van Toezicht als waardevol gezien. In januari 2013 is de onderwijsnotitie van de P.I. Veenhuizen aan de orde geweest waarbij er vanuit de Commissie van Toezicht gecontroleerd is of de punten die in de notitie staan ook binnen Esserheem werden uitgevoerd. Daarnaast zijn er vanuit de Commissie van Toezicht verschillende suggesties gedaan om voor wat betreft de vreemdelingen in strafrecht detentie (VRISSERs) extra onderwijs aan te kunnen bieden. Sinds november 2013 is er in verband met de bestemmingswijzigingen en de daarop volgende nieuwe populatie wederom onderwijs gegeven. In januari 2013 is de P.I. Veenhuizen, net als alle penitentiaire inrichtingen in Nederland, overgegaan op een financieel systeem genaamd Leonardo. Gedetineerden hebben bij het overzetten van de financiële zaken vanuit de inrichting naar dit systeem gekoppeld aan het Shared Service Centre (SSC) hinder gehad. Klachten hierover zijn met de gedetineerden besproken en ook direct bekend gemaakt bij de directie. Ook is er contact geweest met het SSC om de hinder zo min mogelijk te laten zijn.
4) Activiteiten in het kader van de bemiddelingstaak
De voorzitter en leden van de commissie zijn beurtelings maandcommissaris. De maandcommissarissen bezoeken de inrichting twee keer per maand. Ook worden er een bezoek gebracht aan de afzonderingscellen. Binnen de inrichting wordt bekend gemaakt wanneer de maandcommissaris komt. Gedetineerden kunnen zich dan vooraf opgeven. De maandcommissaris biedt een luisterend oor, bemiddelt tussen de gedetineerde en de directie of verwijst naar de klachtenprocedure. De maandcommissarissen hebben een verscheidenheid aan onderwerpen besproken: • • • • • • • • • • • • • • • • 3
Medicijnverstrekking (interne) postbezorging plaatsing afzondering overplaatsing bejegening bezoek disciplinaire straf/oplegging rapport sporten medische dienst winkel vermissing goederen na overplaatsing rekening-courant arbeid invoer/uitvoer dagprograrnrna Shared Service Centre
4
Om de beklagcommissie te ontzien is de taak van de maandcommissaris geïntensiveerd. Klachten waarin eventueel bemiddeld kan worden door de maandcommissaris worden door de secretaris, indien nodig in samenspraak met de voorzitter van de beklagcommissie, doorgestuurd naar de maandcommissaris. 5) Overige vermeldenswaardige activiteiten/gebeurtenissen In januari 2013 is er een verkorte cursus gegeven over de WETS en de WOTS. Enkele leden en de secretaris hebben deze verkorte cursus bijgewoond om meer inzicht te krijgen in de procedures over uitzetting van VRISSERS. In januari 2013 is er door de voorzitters van de Commissies van Toezicht verbonden aan de P.I. Veenhuizen, locaties Norgerhaven, Bankenbosch en Esserheem een brief verzonden naar de Staatssecretaris, i.a.a. aan de fracties van de 2e Kamer, waarin er gepleit is de inrichtingen in Veenhuizen open te houden. In goed overleg met de CvT van Norgerhaven is een reactie op de voornemens van de staatsecretaris gestuurd. Hierin hebben wij onze zorg over de voorgenomen sluiting van de inrichtingen in Veenhuizen uitgesproken. Omdat in het nabije verleden al verschillende inrichtingen in het Noorden zijn gesloten en Bankenbosch in 2014 gesloten zal worden zal dit is dit onoverkomelijke problemen opleveren voor de werkgelegenheid, de detentie en het dorp. Door de redactie van de kennissite is deze brief op de site geplaatst. e Door de OR van Veenhuizen zijn de verschillende fracties uit de 2 Kamer uitgenodigd voor een bezoek aan de inrichtingen. De directie van de inrichting en de burgemeester van Noordenveld vergezelden de fracties. Ook de CvT nam deel aan de bezoeken van de fracties, Op een na zijn alle fracties in de eerste helft van het jaar op bezoek geweest. Daarnaast hebben de voorzitter en enkele leden de bijeenkomsten voor het personeel over de destijds ophanden zijnde sluiting bij gewoond In maart 2013 heeft de vestigingsdirecteur, de heer Yntema, de vergadering bijgewoond om informatie te verschaffen over lopende zaken en toekomstige plannen binnen de P.I. Veenhuizen. In maart 2013 heeft het hoofd Onderwijs een presentatie gegeven over de aangeboden onderwij smogelij kheden. In hun rapport van 2010 wordt door de RSJ ondermeer geconstateerd dat: “Scholing in vaardigheden die zinvol zijn na terugkeer naar het land van herkomst acht de Raad ook in Esserheem van belang, maar, zo constateert de Raad. Echter, voor zover de gedetineerde hiermee bagage meekrijgt voor het opbouwen van een bestaan in zijn land van herkomst, berust dat grotendeels op toeval.” Omdat voor de VRISSERs geen ESF subsidie wordt ontvangen is het budget voor onderwijs beperkt. Het blijft merkwaardig dat er onder deze groep VRISSERS ook ingezetenen zijn van andere landen uit de EU voor wie toch om redenen van administratieve aard geen ESF subsidie wordt gegeven. Ook in het verslag van 2012 is al aandacht gevraagd bij het onderwijs voor het gesignaleerde analfabetisme onder een groep gedetineerden. Onderwijs in lezen en schrijven zou een waardevolle bijdrage zijn voor een betere re-integratie. Het draagt bij om de kans op recidive te verminderen. Het bleek niet mogelijk om hierin te voorzien. Het vraagt een meertalige en daardoor kostbare aanpak. Het recht op re-integratieactiviteiten wat ook voor vreemdelingen geldt volgens de RSJ, is in de regelgeving voor de VRISSERs terzijde geschoven. Het VRIS beleid blijft, zoals al in eerdere jaarverslagen is opgemerkt beperkt tot uitzitten voor de gedetineerde en het uitzetten door D. Ten V. 5
Al in 2012 is de directie er, binnen de bestaande krappe budgetruimte, wel in geslaagd om in een ontwikkelwerkpiaats een beperkt maar breed scala aan cursussen en vaardigheid trainingen aan te bieden. Ook dit jaar voor zag dit in behoefte. Het verwerven van voldoende opdrachten voor de arbeid blijft een belangrijk punt van aandacht en vraagt om soms creatieve oplossingen. Zo is in het verslagjaar in de leegstaande ruimte van de voormalige keuken ingericht voor het kweken van tilapia’s. Verveling tijdens detentie kan leiden tot blijvende detentieschade. Hospitalisatie treedt al snel op en vormt een rem op het nemen van veel verantwoordelijkheid voor eigen gedrag. Desalniettemin heeft dit de staatssecretaris er niet van weer houden om in een nieuw regiem van beperkte gemeenschap en een beperkt dagprogramma voor de basis met een geringe opslag voor de zgn. plussers voor te stellen. Dit zal in 2014 worden ingevoerd en moet per saldo een personele bezuiniging naast de dan al gerealiseerde sluitingen opleveren. Het beëindigen van de algehele gemeenschap heeft tot gevolg dat de tijd op cel doorgebracht aanzienlijk groter zal zijn. Het toch al beperkte programma voor resocialisatie verder onder druk komen te staan. Voor het personeel heeft deze extra werkdruk als gevolg. Voor Esserheem betekent het voor de gedetineerden ook minder vaak toegang tot de binnenplaats. De ruimere toegang tot de mooie binnenplaats heeft destijds als compensatie gediend voor de strikt genomen te kleine cellen ( IsT rapport 210). Door de RSJ is in hun advies kritisch gereageerd op de plannen van de staatssecretaris. Slechts in de marge zijn de plannen iets bijgesteld. Over het geheel genomen wordt verwezen naar de verplichtingen waaraan de detentie volgens het PBW moet voldoen. De plannen van de Staatssecretaris zijn strikt juridisch gezien wellicht correct, maar hij gaat in deze plannen erg veel uit van de eigen verantwoordelijkheid van de individuele gedetineerde voor zijn situatie en dat in een situatie die optimaal beheersbaar moet zijn voor de Organisatie en waar de Vrije ruimte van het individu uiterst beperkt is. Het is zeer de vraag of het gestelde doel van het terugdringen van de recidive door deze beleidswijziging bereikt wordt, Waarschijnlijker si het dat de korte termijn bezuinigingsdoelstelling het enige zal zijn wat gerealiseerd zal worden ten koste van het terugdringen van de recidive. Het is zorgelijk dat de staatsecretaris belangrijke adviezen van de RSJ grotendeels naast zich neerlegt, daar waar hij deze adviezen ter harte zou moeten nemen. We roepen de klankbordgroep dan ook op deze waarneming met de staatssecretaris te bespreken.Per 1-12-2013 is locatie Esserheem aangewezen als een normale inrichting met een regime van algehele gemeenschap. Dit had tot gevolg dat de VRISSERS eind oktober en november bijna allemaal zijn overgeplaatst naar Ter Apel. Binnen Esserheem is er ook een afdeling gekomen voor ISD-ers (inrichting stelselmatige daders). Deze populatie heeft een maatregel opgelegd gekregen van twee jaar. Gedurende deze maatregel zullen zij worden voorbereid op terugkeer in de maatschappij. Deze populatie zit op een aparte afdeling binnen Esserheem. 6) Overzicht beklagzaken
De beklagcommissie heeft iedere maand twee zittingen gehouden. De zittingen vonden plaats in de inrichting Esserheem. In de vergaderingen van de Commissie van Toezicht werd door de voorzitter van de beklagcommissie telkens verslag gedaan van de op de beklagzittingen behandelde klachten. Het aantal klachten van de Vrissers was niet erg groot. De behandeling op zitting van de klachten vergt extra tijd omdat vrijwel altijd van een tolkentelefoon gebruik gemaakt moet worden. Het is niet duidelijk waarom er door de VRISSERS minder geklaagd wordt dan gebruikelijk is onder de Nederlandse gedetineerden. De taal en culturele achtergrond is onmiskenbaar een barrière. 6
Door de Gedeco is het grote aantal klachten dat ongegrond wordt verklaard mede als oorzaak aangewezen. Het verschil tussen niet ontvankelijk en ongegrond is voor niet juridisch geschoolde buitenlanders lastig te begrijpen. Omdat de VRISSERS eind 2013 naar Ter Apel zijn overgeplaatst en de vrijgekomen plaatsen bezet zijn door ISD-ers en normale Nederlandse gedetineerden is het verschil in aantal klachten opvallend. Bij de komst van de VRISSERs is aanvankelijk terughoudend en voorzichtig gereageerd door de directie. Men was bevreesd voor een te grote menging van cultuurverschillen en daarmee samenhangend spanningen. Dat is in de praktijk alleszins meegevallen. Er was sprake van weinig incidenten, maar als er iets was dan was dat ernstig. Doorgaans zat men zijn tijd uit zonder al te veel te willen opvallen. Men had grote bezwaren e tegen de overplaatsing naar Ter Apel. In de gesprekken met de 2 Kamerleden werd dat ook door de gedetineerden naar voren gebracht. Tegen de tijd dat men overgeplaatst zou worden nam de onvrede onder de gedetineerden toe en uitten zij dit ondermeer door opstandig gedrag en enkele mislukte pogingen tot ontsnappen. Op verzoek van de CvT Van Ter Apel is uitleg gegeven over onze ervaringen met deze groep in Esserheem. In het verslagjaar is er een tijd lang sprake geweest van veel klachten over de temperatuur op cel. De oorzaak daarvan was gelegen in het feit dat er een beter beveiligde voorziening, bestand tegen smokkel van buitenaf, voor de ramen moest worden aangebracht. Omdat de buitenzijde van het gebouw valt onder de monurnentenwet is toestemming vereist voor een ander soort venstertralies. Het raam aan de binnenzijde moest daarom te allen tijde gesloten blijven. Gedurende enkele maanden was het daarom niet mogelijk om de cel te luchten en op een temperatuur te houden op de wijze die men gewend was. Dit was aanleiding voor enkele hardnekkige klachten. Hoevvel het gebruik van de Isolatie cellen zoveel mogelijk wordt beperkt, valt er soms niet aan te ontkomen. In het jaarverslag van 2012 is al geconstateerd dat deze cellen niet aan de bouwvoorschriften voldoen. Het is een kale ruimte met een beperkte daglicht toetreding via een opening in het plafond en een WC in de hoek. Soms, in geval van insluiting voor eigen veiligheid, worden een bed,een tafel en stoel in de cel geplaatst. Vaak wordt volstaan met een matras en een soort zitkussen. Zo’n cel is niet geschikt voor eenzame opsluiting. Op het RSJ congres is in een workshop door de Forensisch psychiater profdr. H.J.C van Marie en de GZ psycholoog drs. M Schoone aandacht besteed aan de gevolgen van het verblijf in de ISO. Deze vorm opsluiting kan na twee dagen al leiden tot sensorische deprivatie. Daardoor ontstaat een verstoord tijdsgevoel en het kan uiteindelijk tot psychische stoornissen. Het afharden van criminelen op deze inhumane wij ze is niet acceptabel. Er zal gezocht moeten worden naar andere methodes voor bestraffing van ongewenst gedrag. De klaagschriften werden alle ingeboekt in het elektronische registratiesysteem KLAVER. Hieronder is het jaaroverzicht van het aantal klachten in 2013 opgenomen.
Inrichting [)oorloup terniijnen in dagen
ngetrokke >6 Gegron Ongegron Deels Overgedrage Niet Ingetrokke n na gegron ontvankelij 0 cl d bemiddelin d k g 17 46 39 33 12 16 5 27 11 33 40 9
Insiron Uilstroo 0— 1 t) in rn Esserhee m
7
196
163
Beslissingen
1
31— 40
41 51
-
A Fdueii in g na rogatoir verioek 38
1
1
Ter vergelijking is ook het jaaroverzicht van het aantal klachten in 2012 opgenomen. Inrichting Doorloop
tcrinii1eI1 in
218
219
]l3sIissinen
Ingetrokke
Afdoenin Deels Niet >6 Gegron Ongegron Ovcrcdrage Inoetrokke n na g na gegron ontvankelij 0 d d ii hemiddelin rogatoir d verzoek 12 61 28 30 59 29 7 1 4 22 27 140 18
lnstroo Uitstroo 0— m 10 rn Esserhee m
dagen
31— 40
4! 51
-
Ook in 2013 zijn er een aantal klaagschriften doorgeschoven naar het volgende jaar.
8
