Gemeente Amersfoort
Collegebesluit
Opsteller:
SOB/RO/VV/BS A.M. van den Aker
User-id:
AKEA
Org. onderdeel:
Tel:
4928
Onderwerp:
STAND VAN ZAKEN UITVOERINGSPROGRAMMA GRATIS OV EN MOTIE VERBETERINGEN OV Toelichting:
De RIB beschrijft de stand van zaken rondom het uitvoeringsprogramma OV. Het project gratis of goedkoop OV voor werknemers krijgt geen vervolg. Wel wordt de provincie om een tariefsactie op de lijn van Soest naar AmersfoortLeusden gevraagd. De tariefsactie met de Spitser (tussen Amersfoort en Utrecht) was een redelijk succes. De verbinding wordt verbeterd (comfortabeler en sneller). De insteek voor het project 'wat beweegt Vathorst' wordt anders. Uit de evaluatie '65+? Gratis met de bus!' blijkt dat de proef vooral een sociaal doel heeft. De RIB gaat verder in op de motie om het OV te verbeteren en versnellen. Dat wordt in de pakketstudie (studie naar regionale bereikbaarheid) al opgepakt.
Reg.nr. Datum
2853456 10-10-2008
verantwoordelijken
datum
paraaf
……….. sectorcontroller directeur sector directeur sector …… juridisch advies gemeentecontroller
Het college besluit:
staf
In te stemmen met bijgaande Raadsinformatiebrief.
VRK
d.d. 28-7-2008
Collegebehandeling agendastuk hamerstuk geheim embargo datum: vergadering
tijd: datum
agd.pnt paraaf
secretaris
Hamerstuk
akkoord
secretaris burgemeester weth. Luchtenveld weth. Hekman weth. Eerdmans weth. Van Daalen weth. Kruyt weth. Boeve Advies De Raad De Ronde Het Besluit Raadsinformatiebrief geen
Collegebesluit d.d.:
conform aangehouden vervallen
Peiling Voorbereiding besluit
Gemeente Amersfoort
RAADSINFORMATIEBRIEF : Burgemeester en Wethouders : Gemeenteraad
Reg.nr.
Aan Portefeuillehouder
: Wethouder mr. R. Luchtenveld
Programma
Van
Datum
: 2820699 : 14 oktober 2008 7. Economie en : bereikbaarheid
TITEL Stand van zaken Uitvoeringsprogramma Gratis Openbaar Vervoer 2008 en motie verbeteringen openbaar vervoer.
KENNISNEMEN VAN 1. De evaluatie van de projecten ‘gratis of goedkoop OV voor werknemers’, Spitslijnen, ‘Wat beweegt Vathorst’ de proef ‘65+? Gratis met de bus!’. 2. Ons antwoord op de door u aangenomen motie (M. 7.5) over de verbeteringen van het openbaar vervoer.
AANLEIDING Inmiddels is het enige tijd geleden dat wij u informeerden over het uitvoeringsprogramma Gratis Openbaar Vervoer 2008. In het collegeprogramma (2006-2010) hebben we opgenomen dat we het openbaar vervoer willen versterken en stimuleren. We gaven aan dat we de mogelijkheid van goedkoop dan wel gratis openbaar vervoer voor zoveel mogelijk doelgroepen willen onderzoeken. We kondigden aan voorstellen te doen indien uit de uitkomsten blijkt dat gratis dan wel goedkoop openbaar vervoer voor doelgroepen mogelijk is. Op 8 mei 2007 heeft u het toetsingskader voor gratis en/ of goedkoop OV vastgesteld. Hierin heeft u de prioriteit gelegd bij de spitsvarianten: de experimenten om reizigers tijdens de spits uit de auto te krijgen. U heeft besloten dat wij de experimenten ‘Spitslijnen’ en ‘werknemers’ verder uit zouden werken. Ook kregen wij de opdracht om het onderzoek “Wat beweegt Vathorst” uit te werken. U heeft op 16 oktober 2007 een Raadsinformatiebrief ontvangen over het Uitvoeringsprogramma Gratis Openbaar Vervoer 2008. In die brief gaven we nader inzicht in de kosten van twee varianten (gratis OV voor kinderen en gratis OV na 19 uur). Ook schreven wij over de stand van zaken van de projecten Spitslijnen, Werknemers, Vathorst en 65+? Gratis met de bus! In deze raadsinformatiebrief geven we aan hoe we met de projecten uit dit uitvoeringsprogramma zijn omgegaan. Daarnaast nam U op 17 juni 2008 de motie ‘Openbaar Vervoer’ aan. Hierin draagt u ons op om een studie naar de effecten van het versnellen en verbeteren van het openbaar vervoer binnen Amersfoort te verrichten. We moeten daarbij rekening houden met de bevindingen van het landelijk onderzoek. In de paragraaf “motie” gaan wij eerst in op de resultaten uit het recente landelijke onderzoek naar gratis openbaar vervoer. Vervolgens gaan wij in op uw verzoek om een studie te starten.
Inlichtingen bij:
A.M. van den Aker, SOB/RO, (033) 469 49 28
Gemeente Amersfoort raadsinformatiebrief 2746437
PROEVEN GRATIS/ GOEDKOOP OV 1. Het project ‘Gratis of goedkoop openbaar vervoer voor werknemers’ wordt niet verder ingevoerd. In het project ‘Gratis of goedkoop openbaar vervoer voor werknemers’ is de eerste fase afgerond. Die fase bestond uit een onderzoek naar draagvlak bij werkgevers op de Isselt en De Hoef en Calveen. De conclusie uit dit onderzoek is dat een pilot op het bedrijventerrein Isselt niet haalbaar is. Draagvlak bij deze bedrijven ontbreekt. Bij bedrijven op Calveen en De Hoef lijkt het draagvlak beperkt aanwezig. Er zijn echter meer argumenten om een dergelijke pilot nu niet te starten. De belangrijkste daarvan zijn: de kosten zijn hoog en de effecten naar verwachting gering. Uit een rekenvoorbeeld blijkt dat bij een 50% reductie van de kosten voor de werknemer de kosten voor de gemeente € 193.000 zijn. Er worden dan 90 nieuwe reizigers verwacht. Dat is dus € 2.144 per nieuwe reiziger. Dat de kosten per reiziger zo hoog zijn komt doordat ook bestaande reizigers gecompenseerd worden. De gratis OV-variant levert 400 nieuwe reizigers op, maar kost gemeente Amersfoort € 720.000. (€ 1.800 per reiziger). Wij hebben daarom afgezien van verdere invoering van deze pilot. We blijven werknemers een belangrijke doelgroep vinden. Maatregelen om het OV gebruik te promoten zullen we oppakken in het kader van mobiliteitsmanagement. Zie ook verderop in deze brief. 2. We zetten in op een tariefsactie op de buslijn van Soest naar Amersfoort en Leusden. Op de route van buslijn 70 (de bus van Soest naar Amersfoort en Leusden), de Birktstraat, is de doorstroming slecht. Daarom willen we met een tariefsactie meer mensen motiveren om de bus te pakken. Provincie Utrecht is concessiebeheerder van deze lijn. Wethouder Luchtenveld heeft samen met de wethouders uit Leusden en Soest aan de provincie inmiddels haar medewerking aan een proef gevraagd. Provincie Utrecht heeft nog geen definitieve reactie op ons voorstel gegeven. Zij zal in oktober hierover nader besluiten. Zo nodig gaan we hierover nader bestuurlijk overleg voeren. 3. Uit de tussentijdse resultaten met de tariefactie voor de spitslijnen blijkt dat de doelstellingen deels gehaald zijn. De proef met de Spitser hield in dat de eerste helft van het jaar op de spitslijnen tussen Amersfoort/ Leusden en Utrecht met 50% korting gereisd kon worden. Inmiddels zijn de resultaten van de voor- en tussenmeting bekend. Het rapport “Monitor tariefactie spitslijnen 276, 296 en 299” (juni 2008) ligt voor u ter inzage. De doelstelling van een toename van 15 % meer reizigers is ruim gehaald. Vergeleken met het jaar ervoor is de reizigersgroei 32 %. Een tweede doel was dat 70% van de nieuwe reizigers uit de auto kwamen. Deze doelstelling is niet gehaald. Van de nieuwe reizigers heeft ruim 34% de overstap gemaakt van de auto naar de bus. De overige nieuwe reizigers maakten de reis eerder per trein of (brom)fiets. We zijn tevreden met de resultaten. Het heeft ons en provincie Utrecht belangrijke informatie opgeleverd over de motieven van (nieuwe) reizigers. De meeste nieuwe reizigers kiezen voor deze spitsbussen, vanwege de snelheid waarmee zij naar hun plek van bestemming worden vervoerd. Dit sluit aan bij de resultaten uit de landelijke proeven met gratis OV (zie paragraaf “motie”). Ruim twee derde van de reizigers in de bussen is zeer positief over deze actie. In oktober houden we samen met de provincie een nameting. Dit is om na te gaan of de gesignaleerde groei ook blijvend is. Wij zullen met provincie Utrecht verder overleg hebben over eventuele vervolgacties. Uit het onderzoek blijkt dat veel reizigers aangeven dat de bussen vaker zouden moeten rijden. De frequentie wordt in de nieuwe dienstregeling (per 15 december 2008) met het aanbieden van een kwartiersdienst al behoorlijk verbeterd. De doorstroming kan verbeterd worden door het gebruik van de vluchtstrook op de A28. We hebben samen met provincie bij Rijkswaterstaat aangedrongen op een oplossing. Rijkswaterstaat werkt momenteel hard aan het mogelijk maken van dit vluchtstrookgebruik vanaf januari 2009.
Gemeente Amersfoort raadsinformatiebrief 2746437
4. Het onderzoeksproject ‘Wat beweegt Vathorst’ gaan we anders insteken Voor de variant Vathorst hebben wij u in het uitwerkingsprogramma Gratis Openbaar Vervoer 2008 een vooronderzoek naar het mobiliteitsgedrag van Vathorsters toegezegd. Het idee hiervan was om eerst te onderzoeken hoe het mobiliteitsgedrag van de Vathorster eruit ziet. Dit om gerichter een eventuele gratis OV-actie te kunnen aanbieden. Vooralsnog was de gedachte dat een dergelijke actie zou helpen om mensen uit de auto in de bus te krijgen. Uit het landelijke onderzoek naar gratis OV (zie hiervoor bij “Motie”) blijkt dat prijs geen prikkel is. Bovendien blijkt uit een onderzoek naar mobiliteitspatronen op een VINEX locatie dat een gemiddelde VINEX bewoner 4 km meer reist dan de gemiddelde Nederlander. Ook is het autobezit hoger en worden meer autokilometers gemaakt. Hij of zij reist minder per openbaar vervoer en loopt en fietst ook minder. Dit komt doordat nieuwbouwbewoners sowieso mobieler blijken te zijn. De bevolkingssamenstelling blijkt ook een belangrijke oorzaak voor de extra mobiliteit. Deze factoren zijn moeilijk beïnvloedbaar. Wij gaan het stimuleren van het OV in Vathorst breder trekken en bezien in combinatie met de Pakketstudie en mobiliteitsmanagement. We kijken niet alleen naar Vathorst, maar naar het gebruik van het openbaar vervoer in de gehele driehoek A1/A27/A28. Bovendien verbreden we dan richting de doelgroep bedrijven. Los van bovenstaande discussie gaan we in op het verzoek dat Staatssecretaris Huizinga van Verkeer en Waterstaat onlangs heeft gedaan. Zij wil in het najaar van 2008 een nieuwe reeks van experimenten beginnen. Een van de thema’s waaraan ze denkt is de kennismaking met het OV voor mensen die een nieuwe woon- of werkplek hebben. We willen met klem bij de provincie bepleiten om hierover een experiment in Amersfoort te starten. 5. 65+? Gratis met de bus! Zoals u bekend is, is de proef voor ouderen verlengd tot en met het einde van de concessie in december. In juni heeft er een laatste onderzoek plaatsgevonden naar de effecten van de proef 65+? Gratis met de bus! De proef had vijf doelstellingen. Hieronder staan per doelstelling de belangrijkste conclusies. toename van het OV-gebruik door ouderen: Deze doelstelling is gerealiseerd. Er zijn 64% meer instappers. 13 % van de 65+ers in de bus reisde voor de actie niet met de bus. afname van het gebruik van de regiotaxi door ouderen Bijna een derde van de 65plussers zou ten tijde van de actie met de regiotaxi hebben gereisd als de bus niet gratis geweest was. Het lijkt er dus op dat door het gratis abonnement mensen minder met de regiotaxi zijn gaan reizen. afname van het gebruik van de auto door ouderen Slechts 8% van de 65+ers in de bus geeft aan de auto te hebben laten staan, 56% van de 65+ers in de bus zegt de fiets te hebben laten staan. afname van eenzaamheid en isolement Van de gebruikers van het gratis abonnement zegt bijna tweederde vaker van huis te gaan door het gratis abonnement. Bijna alle inwoners van de gemeente Amersfoort, van 65 jaar en ouder, zijn van mening dat ouderen door de proef met het gratis openbaar vervoer minder afhankelijk zijn van anderen en dat het ervoor zorgt dat ze vaker op pad gaan. toename van de waardering van het openbaar vervoer Ruim driekwart van de gebruikers is positiever gaan denken over de Stadsdienst Amersfoort, sinds de invoering van het gratis abonnement. 65plussers vinden gratis openbaar vervoer een zeer goed idee/initiatief. Het reismotief onder de 65plussers is vooral winkelen, bezoek/visite of ontspanning/recreatie. De conclusies zijn: er is nauwelijks een effect op het verminderen van het autogebruik. Wel dient de proef een duidelijk sociaal doel en is het positief voor het imago van de bus. Wij gaan de provincie dan ook vragen om deze proef voort te zetten.
Gemeente Amersfoort raadsinformatiebrief 2746437
MOTIE 1. Uit de landelijke evaluatie blijkt dat gratis of goedkoop openbaar vervoer kan leiden tot sociaalmaatschappelijke winst voor ouderen, het vullen van lege stoelen in de bus en betere regionale bereikbaarheid. Dat blijkt uit de evaluatie van de tien experimenten om de filedruk te verminderen en vier experimenten met gratis openbaar vervoer (OV) voor ouderen in 2007 waarin het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft geparticipeerd. Samengevat geven de onderzoeken aan dat gratis of goedkoop OV nieuwe reizigers aantrekt, dat het tot extra reizen en het ondernemen van activiteiten door ouderen leidt. De files zijn niet aantoonbaar verminderd door het aanbieden van gratis of goedkoop OV. Wel is de stedelijke bereikbaarheid verhoogd. Gemak blijkt het belangrijkste argument om gebruik te maken van het OV. Het gemakkelijk verkrijgen van een vervoerbewijs, goede OVbeschikbaarheid en toegankelijke voertuigen en haltes zijn ook belangrijk. Daarbij moet er voor de filerijders een gevoel van urgentie zijn. Dus pas als de filerijder de file voldoende hinderlijk vindt, overweegt hij de overstap naar het OV te maken. Belangrijk is dan vervolgens dat er een goed OV netwerk beschikbaar is (snel en frequent) en dat daarmee substantiële reistijdwinst behaald kan worden. Prijs blijkt geen allesbepalende factor te zijn. Leerervaringen zijn dat een goede communicatie over de mogelijkheden van het OV en gemak bij het verkrijgen van het plaatsbewijs succesfactoren zijn. Dit beeld wordt bevestigd door experimenten elders in het land waar VenW niet in heeft geparticipeerd. Onze eigen proef 65+? Gratis met de bus! is daar een voorbeeld van. 2. Verbeteren en versnellen van het openbaar vervoer valt binnen de pakketstudie. We zijn blij dat het openbaar vervoer hoog op uw agenda blijft staan. Graag informeren wij u over een aantal ontwikkelingen. In de Pakketstudie zijn we momenteel al bezig met het formuleren van verschillende pakketten met maatregelen. Het verbeteren van het openbaar vervoer is daarbij een belangrijk onderdeel. Het gaat dan over aanvullende infrastructuur, maar ook over projecten om het gebruik van OV te stimuleren. Deze OV-maatregelen zijn bepaald naar aanleiding van een knelpuntenanalyse en in samenhang met verschillende regionale OV-maatregelen. Een van de geconstateerde knelpunten is bijvoorbeeld dat niet alle bedrijventerreinen in Amersfoort Noord goed bediend worden. Verder onderzoek naar het verbeteren en versnellen van het OV pakken we dus op binnen de Pakketstudie. Het voordeel is dan ook dat er meer afstemming met de regio is. Bovendien kan leerervaring elders ons helpen. U wordt over de resultaten van de Pakketstudie separaat geïnformeerd door het programmabureau Verder. Inmiddels heeft u van het programmabureau een uitnodiging ontvangen voor een informatiebijeenkomst op 24 november. Een belangrijk resultaat dat we al hebben bereikt in het verbeteren van het OV is de positieve uitkomst uit de aanbesteding van de nieuwe busconcessie. U heeft daarover alles kunnen lezen in onze raadsinformatiebrief (nummer 51) van 22 april 2008. Wij zijn ervan overtuigd dat de 20% meer dienstregelinguren meer en ook meer tevreden OV-gebruikers gaat opleveren.
CONSEQUENTIES EN VERVOLG Zoals u weet gaat op 15 december het concessiebeheer over naar de provincie. We hebben op 9 mei 2007 de afspraken over onze samenwerking vastgelegd in de bestuursovereenkomst “Samenwerking Provincie Utrecht en gemeente Amersfoort inzake het openbaar busvervoer”. Hierin is vastgelegd dat we vrij zijn om eventuele extra wensen zelf te bekostigen, mits ze niet strijdig zijn met het beleid van provincie Utrecht. We zijn in gesprek met provincie over het voortzetten van het gratis OV voor 65+ers en over een actie op lijn 70. Het voortzetten van de 65+proef zullen we bestuurlijk gezamenlijk vanuit de portefeuilles Verkeer en vervoer en Zorg bij de portefeuillehouders van provincie aankaarten. Provincie Utrecht zal in oktober bepalen welke projecten zij volgend jaar gaat uitvoeren. Wij komen bij u terug over eventuele aanvullende eigen projecten en de kosten. Wij zullen het verbeteren van het openbaar vervoer en de mogelijkheid voor nieuwe tariefacties natuurlijk ook daarna blijven bepleiten bij provincie.
Gemeente Amersfoort raadsinformatiebrief 2746437
MOBILITEITSMANAGEMENT In het kader van mobiliteitsmanagement zullen we samen met het bedrijfsleven kijken hoe we het openbaar vervoer nog verder kunnen verbeteren. We willen dan ook kijken naar hoe we het gebruik van het openbaar vervoer door werknemers verder kunnen stimuleren. Deze intenties liggen inmiddels vast in een convenant dat we hebben afgesloten met een aantal koplopende bedrijven, het convenant mobiliteitsmanagement Amersfoort. Daarmee geven we als gemeente aan dat we samen met de bedrijven de bereikbaarheid van Amersfoort willen verbeteren en alternatieven willen zoeken voor de auto. Via twee mobiliteitsplatforms, Amersfoort Noord en Amersfoort Centrum, gaan we met de bedrijven nader in overleg. Openbaar vervoer is daarbij een belangrijk onderwerp. Gemeente Amersfoort doet ook als werkgever mee in het platform Amersfoort Centrum.
BETROKKEN PARTIJEN Het Consumentenplatform Openbaar Vervoer is over deze resultaten van de proeven op de hoogte gebracht. Connexxion, Provincie Utrecht, gemeente Leusden, gemeente Soest en de andere gemeenten in de Pakketstudie zijn de belangrijkste externe partijen waarmee we over openbaar vervoer overleg hebben. Ook spreken we met verschillende bedrijven over mobiliteitsmanagement en openbaar vervoer. Burgemeester en wethouders van Amersfoort, de secretaris,
de burgemeester,
H. Huitink
A. van Vliet-Kuiper
