Collegebesluit. Gemeente Amersfoort

Gemeente Amersfoort

Collegebesluit

Org. onderdeel: Opsteller: User-id:

SB J. de Boer BOEJ

Tel:

4585

Onderwerp:

ECONOMIC BOARD UTRECHT EN DOORONTWIKKELING EN OPSCHALING AMERSFOORTBREED TOT SERVICE ACADEMY Toelichting:

De Economic Board Utrecht (EBU) heeft onlangs haar visie, ambitie en dynamische werkagenda voor 2013 en 2014 bekend gemaakt. De speerpunten van de EBU agenda (groene economie, gezond leven en diensteninnovatie) passen goed bij het profiel van Amersfoort. Amersfoort ondersteunt de doelen van de EBU agenda en participeert in een aantal concrete initiatieven. Het project AmersfoortBreed is een succesvol project gericht op diensteninnovatie, 1 van de speerpunten van de EBU. Amersfoort speelt een leidende rol in de doorontwikkeling en opschaling van dit project naar de regio in de vorm van de Service Academy. Dit biedt Amersfoort de kans haar koppositie op het gebied van diensteninnovatie te versterken en uit te bouwen naar regio.

Reg.nr. Datum

4434895 17-07-2013

Afdoening Motie / Toezegging

Uit Raad datum:

M nr. M-………………………. DOCS nr. besluitenlijst: T ………………………………

Het college besluit:

1. In te stemmen met de visie, ambitie en dynamische werkagenda van de Economic Board Utrecht (EBU) en incidenteel 100.000 euro beschikbaar te stellen; 2. bij de volgende Kadernota (2015) af te wegen of we meerjarige financiering mogelijk maken; 3. kennis te nemen van onze verkenning rond de doorontwikkeling en opschaling van AmersfoortBreed tot Service Academy (diensteninnovatie).

Verantwoordelijk Ambtenaar

Datum

Paraaf

Afdelingshoofd Controller GMT …… Collegebehandeling agenderen voor datum: agendastuk hamerstuk geheim embargo

datum:

Verantwoordelijk Portefeuillehouder

tijd:

Datum

Paraaf Akkoord

burgemeester weth. Van den Berg weth. Buijtelaar weth. Van Eijk weth. Lubbinge weth. Van Muilekom weth. Van der Werff

Advies De Raad De Ronde

Collegebesluit d.d.: 16-07-2013

conform aangehouden vervallen

Het Besluit Raadsinformatiebrief geen

Peiling Voorbereiding besluit

Bijlagen Collegevoorstel Reg.nr. : 4438482 Datum :

Gemeente Amersfoort

Collegevoorstel

Sector

:

Opsteller

:

Telefoon

:

User-id

:

SB J. de Boer (033) 469 45 85 BOEJ

Reg.nr. : Datum

:

4438482 16 juli 2013

Onderwerp

Economic Board Utrecht en doorontwikkeling en opschaling AmersfoortBreed Voorstel:

1. In te stemmen met de visie, ambitie en dynamische werkagenda van de Economic Board Utrecht (EBU) en in 2014 incidenteel 100.000 euro beschikbaar te stellen. 2. Bij de volgende Kadernota (2015) af te wegen of we meerjarige financiering voor de EBU mogelijk maken. 3. Kennis te nemen van onze verkenning rond de doorontwikkeling en opschaling van AmersfoortBreed naar de regio: Service Academy (diensteninnovatie).

AANLEIDING Eind vorig jaar is de Economic Board Utrecht (EBU) opgericht: een nieuw regionaal platform waar kennisinstellingen, bedrijven en overheden (de zogeheten triple helix instellingen) samenwerken aan versterking van de regionale economie. Amersfoort neemt hieraan deel. Enkele weken geleden heeft de EBU haar visie en ambitie en bijbehorende werkagenda voor 2013 en 2014 bekend gemaakt. Deelname aan de EBU vraagt ook een financiële bijdrage. Dit is de afgelopen weken concreet geworden. Mede dankzij het succesvolle project AmersfoortBreed behoort de regio Amersfoort tot de landelijke koplopers op het gebied van de ontwikkeling van innovatieve digitale diensten. Diensten die oplossingen bieden voor maatschappelijke vraagstukken en tegelijk nieuwe marktkansen creëren voor het bedrijfsleven. De afgelopen jaren is veel kennis en ervaring opgebouwd bij Amersfoortse instellingen en bedrijven over diensteninnovatie. En dat is niet onopgemerkt gebleven in de regio Utrecht. Opschaling van het AmersfoortBreed project naar de rest van de regio Utrecht biedt kansen. Kansen voor Amersfoort om haar koploperspositie te versterken én uit te bouwen naar de regio Utrecht. Dit sluit bovendien goed aan bij de agenda van de EBU, want diensteninnovatie is één van de drie speerpunten waar de EBU zich de komende jaren op richt. BEOOGD EFFECT Wij verwachten via deelname aan de EBU met deze agenda onze economie als onderdeel van de regio Utrecht te versterken. Met onze verkenning van de mogelijkheden rond de doorontwikkeling en opschaling van AmersfoortBreed tot Service Academy voor de regio willen we onze positie als koploper op het terrein van diensteninnovatie versterken. Dit creëert nieuwe marktkansen voor onze (MKB)bedrijven en biedt oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. TOELICHTING OP BEOOGD EFFECT 1.EBU - agenda De aanleiding tot oprichting van de EBU is de wens een steviger geluid vanuit de regio Utrecht in de Noordvleugel (Amsterdam) te laten horen en in andere regio’s (zoals bijvoorbeeld regio Eindhoven). De EBU biedt kansen voor samenwerking en kennisdeling met nieuwe partners uit de regio Utrecht en met andere regio’s in en buiten Nederland.

1


Gemeente Amersfoort

Ons college is één van de initiatiefnemers tot de oprichting van de Economic Board Utrecht. Burgemeester L. Bolsius heeft zitting in de EBU. Voor een compleet overzicht van alle EBU leden zie www.economicboardutrecht.nl Relatie met Economische Agenda Enkele weken geleden hebben we ingestemd met de actualisatie van de Economische Agenda. In deze agenda focust de gemeente, samen met partners uit het bedrijfsleven, op zes aanvalsplannen vanuit drie invalshoeken: 1. Smoel: be good and tell it: gericht op de marketing van de regio Amersfoort. 2. Rode Loper: warm welkom en prettig verblijf: gericht op acquisitie & accountmanagement, dienstverlening en ruimte voor ondernemen. 3. Economische pijlers: stimuleren en groeien: gericht op innovatie en duurzaamheid en het verbinden van economisch sterke clusters. En gericht op een duurzame arbeidsmarktregio. De ambities en doelen van de EBU passen goed binnen onze eigen Economische Agenda, met name bij 3. Economische pijlers: stimuleren en groeien. Daarnaast sluiten ze uitstekend aan bij het profiel van de Amersfoortse regio. Samenvatting agenda EBU U treft de visie en ambitie en bijbehorende werkagenda voor 2013 en 2014 van de EBU (document Stepping Stones) in de bijlage aan. De economie staat aan de vooravond van een structurele verandering. Meer dan ooit wordt een beroep gedaan op de economie om oude en nieuwe sectoren met elkaar te verbinden, om oplossingen te bieden voor maatschappelijke vraagstukken. Vraagstukken waar ook de grootste marktkansen liggen. Het afgelopen jaar is met 300 regionale werkgevers gesproken over deze marktkansen. Uit die consultatie is de agenda van de EBU ontstaan. Werkgevers gaven een beeld van de transities waartoe zij zich uitgedaagd zien: 1.Zuiniger met energie en grondstoffen omgaan; 2.Betaalbare basisvoorzieningen leveren; 3.Optimaal benutten van technologische mogelijkheden op een maatschappelijk aanvaardbare manier. Onder het motto ‘Samenwerken aan de meest leefbare economie van Europa’ focust de EBU zich de komende jaren op drie speerpunten:

Deze drie speerpunten kennen een aantal actielijnen: Actielijnen groene economie: - Energiepositief wonen en werken - Duurzame herontwikkeling stedelijk gebied - Circulaire economie Actielijnen diensteninnovatie - Versnellen ‘next generation’(ICT) infra en info structuren - Ontwikkeling en opschaling (innovatieve) diensten - Versterking kennis en vaardigheden

2


Gemeente Amersfoort

Actielijnen gezond leven - Zelfmanagement en langdurig thuis wonen - Preventie en bestrijding van infectieziekten - Voeding en gezondheid - Versterken valorisatieketen Life Sciences De ambitie van de EBU past goed bij het profiel van de stad en regio Amersfoort. De werkagenda van de EBU is een dynamische agenda, hier kunnen altijd kansrijke initiatieven aan toegevoegd worden. De huidige werkagenda biedt veel kansen voor Amersfoort, vooral op de thema’s diensteninnovatie en groene economie. Dit vertaalt zich in de betrokkenheid van Amersfoort bij de volgende initiatieven. Groene economie: Smart grids (slimme elektriciteitsnetwerken): rendement voor iedereen: In de wijk Nieuwland doen 100 huishoudens mee aan een pilot over slim energieverbruik. Door inwoners uit Nieuwland worden methodes getest. Ambitie EBU is deze nieuwe methode breed te gaan toepassen in de regio. Energiebesparing bestaande bouw: Amersfoortse bestaande projecten zijn 033 energie en de Blok voor Blok aanpak (energiezuinig maken van bestaande woningen). Ambitie is om succesvolle aanpakken in de regio op te schalen. Diensteninnovatie: Service Academy/doorontwikkeling en opschaling Amersfoort Breed. Zie tweede deel van het collegevoorstel. Gezond leven: Op dit moment zien we in de actielijnen van de EBU nog geen concrete Amersfoortse initiatieven staan. Maar dat betekent niet dat er geen relevante Amersfoortse ontwikkelingen zijn. Er is in onze stad veel aandacht voor preventie, beweging en gezond leven. Een concreet voorbeeld is ons BSlimproject, gericht op gezond gewicht bij jongeren. In dit project werken we samen met FrieslandCampina. Amersfoort heeft voor dit project als eerste in Nederland een wetenschappelijke erkenning gekregen van het RIVM. Ook gezien andere ontwikkelingen in het sociale domein, is het thema gezond leven relevant in de toekomst. Middelen Op dit moment levert Amersfoort bestuurlijke en ambtelijke capaciteit. Ook zijn wij financieel betrokken bij de bovengenoemde initiatieven. Andere stakeholders van de EBU die capaciteit leveren en betrokken zijn bij EBU: gemeente Utrecht, TNO, Provincie Utrecht, TFI, Utrecht Life Sciences, Izovator, UMC Utrecht, HKU en Hogeschool Utrecht. U10 (voorheen het Bestuur Regio Utrecht) is voornemens 395.000 euro ter beschikking te stellen voor de EBU. De Provincie Utrecht is voornemens de komende jaren structureel ruim 2 miljoen euro beschikbaar te stellen voor de EBU. De vraag om een meerjarige bijdrage aan de EBU ligt nu voor. Op dit moment hebben we incidentele middelen beschikbaar waarmee we een toezegging voor 2014 kunnen doen. Ondertussen kan de EBU agenda concreter worden en kan de deelname van bedrijven zichtbaarder vorm krijgen. In 2014 wegen we af of we meerjarige financiering aan de EBU kunnen geven. 2. Doorontwikkeling en opschaling AmersfoortBreed naar de regio: Service Academy AmersfoortBreed is onderdeel van de Economische Agenda en we zien kansen om dit project in regionaal verband verder uit te bouwen. Het is een voorbeeldproject voor diensteninnovatie. Concrete nieuwe diensten zijn de afgelopen periode ontwikkeld binnen dit project. Daarbij is veel kennis en expertise opgebouwd. Het succes van het project zit hem in de aanpak en de resultaten. - Maatschappelijke innovatie: concrete en innovatieve digitale diensten die een oplossing bieden voor maatschappelijke vraagstukken en problemen. - Economische ontwikkeling: betrokken MKB-ers (met name ICT en creatieve bedrijven) krijgen nieuwe marktkansen en -perspectieven. Zij kunnen zich ontwikkelen en groeien door de nieuwe klantrelaties, de opschaling van diensten en door het opbouwen van unieke praktijkkennis. - Werkwijze blijkt succesvol: publiek-private samenwerking waarbij co-creatie centraal staat met als resultaat een robuust proof-of-concept. Dit is een werkende dienst die klaar is voor de markt en voor opschaling.

3


-

-

-

Gemeente Amersfoort

Eén concreet voorbeeld van een nieuwe dienst: Samzo Wat is Samzo Een innovatieve communicatiedienst voor SAMen ZOrgen (Samzo). Het maakt de communicatie en samenwerking tussen mantelzorgers, zorgprofessionals en verzorgenden beter en efficiënter. Welk vraagstuk Zorginstelling Beweging 3.0 uit Amersfoort wil a) de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg overeind houden b) de omslag maken van ‘zorg verlenen’ naar ‘zorg ondersteunen’ en c) mantelzorgers beter faciliteren met inzet ICT waardoor zij efficiënter en prettiger kunnen werken. Hoe aangepakt Het adviesbureau Ideate uit Amersfoort heeft volgens methodiek van Service Design de dienst ontwikkelt in nauwe samenwerking met medewerkers en cliënten. Het ICT-bedrijf ENRISE uit Amersfoort heeft de applicatie ontwikkeld. Nieuw perspectief Deze dienst is klaar om opgeschaald te worden in Nederland. Doelstelling is dit jaar vijf zorginstellingen die de dienst overnemen en ook investeren in de doorontwikkeling. Hierdoor profiteren deze instellingen direct van de dienst maar ontstaan ook nieuwe businesskansen voor de betrokken MKB-ers.

Door concrete nieuwe diensten te ontwikkelen is de regio Amersfoort erin geslaagd een koploperspositie op te bouwen op het gebied van diensteninnovatie. Er is interesse vanuit zowel de private hoek als publieke instellingen voor een vervolg en opschaling van AmersfoortBreed tot Service Academy: diverse gemeenten uit de regio Utrecht ( oa. Hilversum, Utrecht, Veenendaal en Woerden), MKB bedrijven uit de regio, maatschappelijke instellingen die als launching customer willen fungeren, TNO en de EBU. Bovendien zijn er diverse Europese subsidieprogramma’s die mogelijk financiering bieden voor de invulling van de Service Academy. Wat houdt de Service Academy precies in? De Service Academy is een samenhangend programma om diensteninnovatie te ondersteunen, te versnellen en voor iedereen efficiënter te maken. Uit het voorbeeld van Samzo blijkt dat deze ontwikkeling ontstaat door publiek-private samenwerking. De Service Academy bestaat uit de volgende onderdelen: - Kennis, opleiding en technologie. - Netwerkvorming tussen bedrijven, onderwijs, instellingen en bewonersnetwerken - Pilots en projecten. - Werkplaats voor instellingen en bedrijven die willen investeren in nieuwe diensten, zogenaamde launching customers. - Het opschalen en uitwisselen van succesvolle diensten om het wiel niet opnieuw uit te vinden. Kansrijke Europese programma’s: o.a. Future Internet Public Private Programma Het Europese programma Future Internet Public Private Programme biedt op dit moment concrete kansen voor een deel van de financiering van de Service Academy. Dit programma biedt MKB bedrijven budget (tussen de 5 tot 8 miljoen euro) voor het ontwikkelen van nieuwe diensten binnen een technologieplatform. Voor zover nu bekend is, wordt dit programma voor 100% gefinancierd. Maar er bestaat de kans dat er een co-financiering van 25% wordt gevraagd. In samenwerking met onder andere de gemeente Utrecht wordt bekeken of Amersfoort voor het einde van het jaar een aanvraag kan indienen. Naast dit programma wordt de komende maanden verkend of het bedrijfsleven, regionale overheden en maatschappelijke instellingen een bijdrage kunnen leveren aan de Service Academy. ARGUMENTEN 1.1 EBU agenda past bij Amersfoort De focus op groene economie, gezond leven en diensteninnovatie past uitstekend bij de ambities van de Amersfoortse regio en kunnen deze versterken in de toekomst.

4


Gemeente Amersfoort

2.1 De doorontwikkeling en opschaling van AmersfoortBreed tot de Service Academy biedt kansen. KANTTEKENINGEN 1.1 EBU samenwerking vergt commitment en financiële middelen van bedrijven en kennisinstellingen Voor het realiseren van de doelen van de EBU agenda is commitment en investeringsbudget van het bedrijfsleven en de kennisinstellingen nodig. Dit moet de komende periode concreter worden. FINANCIËN Voor de EBU leveren we al uren, aanvullend ligt nu de vraag voor om een meerjarige bijdrage. Voor 2014 stellen we een incidentele bijdrage beschikbaar van 100.000 euro, te dekken uit het budget van de Economische Agenda. De portefeuillehouder maakt hier nadere afspraken over. In 2014, bij de bespreking van de Kadernota (2015), wegen we af of we meerjarige financiering aan de EBU mogelijk maken. De verkenning rond de doorontwikkeling en opschaling van AmersfoortBreed tot Service Academy dekken we vanuit het resterende budget van Amersfoort Innovatief Sterk (EFRO-project). DUURZAAMHEID Via de speerpunten groene economie, gezond leven en diensteninnovatie en de bijbehorende projecten leveren we een belangrijke bijdrage aan een duurzame economische ontwikkeling van onze stad en regio. VERVOLG We zullen onze samenwerking in EBU-verband de komende tijd uitbouwen. Onze verkenning rond de doorontwikkeling en opschaling van AmersfoortBreed ronden we in 2013 af. Als dit kansrijk blijkt, geven we hier een vervolg aan. COMMUNICATIE Binnen EBU-verband en AmersfoortBreed werken we met een groot en divers aantal partijen samen. De communicatie over de EBU met de diverse stakeholders wordt verzorgd door de EBU. De communicatie over het project AmersfoortBreed doen we zelf. Bijlage : Visiedocument Stepping Stones, visie en ambitie Economic Board Utrecht 2013-2018, werkagenda Economic Board 20132014

--

5

Stepping stones Visie en ambitie Economic Board Utrecht 2013- 2018 Werkagenda Economic Board Utrecht 2013-2014

2

Inhoudsopgave Samen werken aan de meest leefbare economie van Europa ............................................ 4 1.

Ondernemers zien kansen .......................................................................................... 6

2. Maatschappelijke behoefte als marktkansen: gezond leven, groene economie en slimme toepassing van technologie & diensteninnovatie................................................... 8 2.1 Gezond leven ........................................................................................................................................................... 9 Economisch relevant ............................................................................................................................................................ 9 Maatschappelijk urgent ....................................................................................................................................................10 Ondernemers zien kansen ................................................................................................................................................10 2.2 Groene economie ................................................................................................................................................. 11 Economisch relevant ..........................................................................................................................................................11 Maatschappelijk urgent ....................................................................................................................................................11 Ondernemers zien kansen ................................................................................................................................................11 2.3 Slimme toepassing van technologie en diensteninnovatie ................................................................ 12 Economisch relevant ..........................................................................................................................................................13 Maatschappelijk urgent ....................................................................................................................................................13 Ondernemers zien kansen ................................................................................................................................................13

3.

Wat doen we, wat ambiëren we? ............................................................................. 15

Versterken organisatiekracht .................................................................................................................................... 15 Ambitie gezond leven: twee jaar langer in gezondheid leven ...................................................................... 15 Ambitie groene economie: het expertise- en praktijkcentrum voor circulaire economie ................ 16 Ambitie slimme toepassing technologie en diensteninnovatie: service innovation leader ............. 16

4.

Actielijnen 2013 - 2018 ............................................................................................. 18

Gezond leven ..................................................................................................................................................................... 19 Groene economie............................................................................................................................................................. 19 Diensteninnovatie ........................................................................................................................................................... 20

Bijlage 1: Regionale agenda 2013 - 2014 per actielijn ....................................................... 21 Gezond Leven.................................................................................................................................................................... 21 Groene Economie ............................................................................................................................................................ 24 Slimme toepassing van technologie & diensteninnovatie.............................................................................. 27

Bijlage 2: De Kracht van de regio: illustraties van cross-sectorale initiatieven en aansluiting bij marktkansen .............................................................................................................. 30 Bijlage 3: Trendanalyse ................................................................................................... 33

3

Samen werken aan de meest leefbare economie van Europa De economie staat aan de vooravond van een structurele verandering. Niet langer ontwikkelt zij zich langs traditionele lijnen, naast en los van maatschappelijke vraagstukken. Meer dan ooit wordt een beroep gedaan op de economie om oude en nieuwe sectoren met elkaar te verbinden, om in onverwachte combinaties oplossingen te bieden voor maatschappelijke vraagstukken. Immers: in de grootste maatschappelijke uitdagingen schuilen ook de grootste marktkansen. Uiteindelijk gaat het erom dat mensen, waar ook ter wereld, leven in goede gezondheid, in een veilige woonomgeving, zich kunnen ontplooien en kunnen voorzien in hun levensonderhoud. Dat vraagt om slimme oplossingen, slimme toepassing van kennis en technologie, nieuwe vormen van ondernemerschap. Dat vraagt ook om slimme combinaties van bedrijfsleven, openbaar bestuur, onderwijs en onderzoek. Met een bloeiende dienstensector en unieke kennis op het terrein van duurzaamheid en gezondheid heeft Utrecht alles in zich om uit te groeien tot een slimme en duurzame regio die leidend is in de ontwikkeling van de economie van de 21e eeuw. Een economie waar bewoners, bezoekers en bedrijven zich, ondanks een toenemende druk op de ruimte, thuis voelen. Een economie waarin publieke en private investeringskracht elkaar versterken. Waarin de excellente kennis, expertise en ondernemerschap in onze regio bijdragen aan een gezonder woon-, werken leefklimaat. In de regio zelf en - als regionaal exportproduct - daarbuiten. De Economic Board Utrecht is een regionaal platform waarin overheid, kennisinstellingen en (maatschappelijke) ondernemers samenwerken aan versterking van de regionale economie. De Economic Board Utrecht is een netwerk voor nieuwe, innovatieve allianties, voor afstemming van regionale investeringen, voor lobby en profilering van de regio. Doel van de EBU is de economie te versterken door maatschappelijke uitdagingen om te zetten in economische kansen.

4

De Economic Board Utrecht versnelt de ontwikkeling en vermarkting van nieuwe producten en diensten die het leven van mensen gezonder, makkelijker en mooier maken en waar de regio Utrecht geld mee verdient.

5

1. Ondernemers zien kansen Welvaart, zowel in economische als in maatschappelijke termen, komt nergens meer aanwaaien - zelfs in Utrecht niet. Jarenlang voerde de regio een weinig zichtbaar regionaal-economisch beleid. Dat kan niet meer: de economische vooruitgang die Utrecht decennia lang beleefde, is niet langer vanzelfsprekend. Vanwege de conjunctuur, maar vooral vanwege structurele veranderingen in de economie. Die structurele veranderingen raken de kern van de regionale economie: o Maatschappelijke behoeften zijn steeds bepalender voor economische groei: betaalbare, beïnvloedbare en laagdrempelige zorg, een veilige en duurzame woonomgeving en voedselketen, duurzame energievoorziening vormen groeimarkten. o Bedrijven worden kleiner en specialistischer, waardoor de noodzaak groeit tot samenwerking om te komen tot integrale producten en diensten, die ook snel kunnen worden doorontwikkeld. o Om de voorsprong te houden in de eigen specialisaties, willen ondernemers dicht bij het vuur zitten, bij state-of-the art kennis en technologie. o Het besef groeit dat innovatie niet alleen bestaat bij de gratie van technologie, maar dat toepassing van technologie vraagt dat financiële, wettelijke en organisatorische kaders en modellen mee-ontwikkelen. o ICT heeft productieprocessen in bedrijven en kantoren de afgelopen decennia fundamenteel veranderd. Nu dringt ICT ook door in de haarvaten van de samenleving: ze beïnvloedt maatschappelijke processen en menselijk gedrag, en betrekt consumenten in de ontwikkeling van producten en diensten. o ICT is een basistechnologie geworden voor maatschappij en economie, maar nieuwe doorbraaktechnologieën rammelen aan de deur: verschillende vormen van biotechnologie, nanotechnologie. Regio's die kunnen meebewegen met deze structurele veranderingen, zien hun welvaart nog steeds groeien, zelfs in de huidige laagconjunctuur. Dat zijn regio's waar bedrijven, onderwijs- en kennisinstellingen nauwe banden hebben, en waar snel flexibele allianties kunnen worden gevormd dwars door sectoren heen. Dat zijn ook regio's waar bedrijven en organisaties de vinger aan de pols houden van trends in technologie, economie en samenleving. Waar gezamenlijk wordt geïnvesteerd om te kunnen anticiperen op bedreigingen en kansen. Utrecht heeft tot nu toe een beperkt antwoord gehad op deze structurele veranderingen. Een woud aan grote en kleine netwerken kan flexibele alliantievorming belemmeren. Veel Utrechtse werkgevers houden de snelle technologische ontwikkeling niet makkelijk bij, investeren zelf beperkt in onderzoek en ontwikkeling en missen daardoor kansen om hun concurrentiepositie te versterken en om waarde toe te voegen. De excellente (publieke) kennispositie waar de regio zich op laat voorstaan, komt onvoldoende ten gunste van de regionale economie. Maar juist in een economie die structureel verandert, identificeren echte ondernemers kansen en maken zij op basis daarvan strategische keuzes. De gesprekken van afgelopen jaar met 300 werkgevers toonden vele voorbeelden. In de aard van die voorbeelden zitten opvallend vaak twee niet-traditionele componenten besloten:

6

a) Cross-sectoraal werken als basis. De ontwikkeling van nieuwe producten en diensten is steeds minder in traditionele sectoren te plaatsen: het gaat om crossovers. Ondernemers doen het niet alleen, ze kijken over hun branchegrenzen heen. Denk aan: - nieuwe ICT-diensten voor zorg, logistiek en de overheid, - nieuwe samenwerking in de keten, bijvoorbeeld tussen installateurs, bouwbedrijven en beheerders van technische installaties, - nieuwe samenwerking juist buiten de keten, bijvoorbeeld tussen de agro- en de energiesector, tussen creatieve industrie en de zorg, of tussen kennisinstellingen en pioniers in zonne-energie etc. b) Maatschappelijke behoefte als marktkans. Met hun meest succesvolle producten en diensten voorzien ondernemers in een (soms latente) maatschappelijke behoefte (zoals schoner vervoer of betere zorg) of meer efficiency in het productieproces (zoals nieuwe distributiesystemen of besparing op energie en grondstoffen). De kracht van cross-overs (zoals e-health, smart grids, big data processing, health tech, greentech) voor innovatieve oplossingen van veranderende maatschappelijk vraagstukken biedt economische kansen. Kansen waar de regio Utrecht uitstekend op is voorgesorteerd - als het zich weet te organiseren, nieuwe vormen van ondernemerschap weet te vinden en als de regio erin slaagt private en publieke investeringslijnen met elkaar te synchroniseren. Het afstemmen van publieke en private agenda’s en investeringslijnen is hierin cruciaal. Ondernemers hebben up-to-date kennis nodig om een concurrentievoordeel te behouden. Kennisinstellingen hebben ondernemers nodig in het aanboren van onderzoeksgelden. Overheden kunnen beide bij elkaar brengen en hen ondersteunen door op te treden als partner of launching customer, met flankerende faciliteiten, door experimenteerruimte te scheppen en door succesvol nieuw ondernemerschap een podium te bieden. De Economic Board Utrecht staat precies die bundeling van krachten en synchronisatie voor van ondernemers, kennisinstellingen en overheden. Dat doet de Board door een visie te ontwikkelen over de marktkansen voor regionale ondernemers onder drie thema's: o een gezonde samenleving, o een groene economie, en o het slim toepassen van technologie & diensteninnovatie. De voorliggende agenda formuleert voor ieder van deze overkoepelende thema's een ambitie, zet de koers uit voor de komende jaren en geeft een concrete invulling voor het komende jaar. Deze zijn echter niet in beton gegoten. De kracht van de regio beter benutten betekent namelijk ook: daadkracht ondersteunen daar waar die ontstaat, en ambities loslaten daar waar bij regionale partijen het draagvlak wegebt. Dat kan per moment verschillen en daarmee zal de agenda zich aanpassen aan de actuele kracht van de regio.

7

2. Maatschappelijke behoefte als marktkansen: gezond leven, groene economie en slimme toepassing van technologie & diensteninnovatie In een consultatie gaven 300 regionale werkgevers een beeld van de transities waartoe zij zich uitgedaagd zien: zuiniger met energie en grondstoffen omgaan, betaalbare basisvoorzieningen leveren, optimaal benutten van technologische mogelijkheden op een maatschappelijk aanvaardbare manier. We evolueren van een sectorale economie naar een kennisintensieve netwerkeconomie. De regio Utrecht heeft een uitstekende uitgangspositie om te profiteren van deze transformatie. De regio heeft de reputatie een draaischijf te zijn in (inter)nationale kennisrelaties, is groot als exporteur van diensten, kent een excellent kennisaanbod, een hoogopgeleide beroepsbevolking, hoge R&Dinvesteringen (vooral publiek en semi-publiek), een hoog welvaartsniveau en een uitstekend woon-, leef- en werkklimaat met een grote aantrekkingskracht. De kunst is die sterke economische basis beter te benutten door: o te zorgen voor korte lijnen tussen ondernemers, onderwijs en onderzoek, o snelle en flexibele allianties mogelijk te maken, en o toepassing van innovaties in de praktijk te versnellen en vereenvoudigen. Dat vraagt om intensieve contacten tussen sectoren en om meer open vormen van ondernemerschap. De Economic Board Utrecht ziet een structurele versterking van de economie voor zich die zich vertaalt langs drie thema's:

8

Deze thema's zijn te beschouwen als verzamelingen van marktkansen. Ze staan niet op zichzelf: ze beïnvloeden elkaar en gaan in elkaar over. Gezamenlijk geven ze vorm aan een nieuwe economie en aan nieuwe vormen van ondernemerschap.

2.1

Gezond leven

De wereldwijde trend van verstedelijking, groeiende behoefte aan grondstoffen, energie, een gezonde leefomgeving en veilig en gezond voedsel levert een mondiaal vraagstuk op. De regio Utrecht staat excellent voorgesorteerd om hierin oplossingen te bieden - en ze doet dat steeds vaker. Private en publieke partijen uit de regio werken mee aan het bouwen van de steden van de toekomst over de hele wereld. Voedselproducenten ontwikkelen niet alleen hoogwaardige voeding maar investeren ook in innovatie in gebieden waar goede voeding schaars is. De regio is een testbed voor nieuwe behandelingsmethoden en innovatieve medische apparatuur en heeft een sterke positie in ziektepreventie. De regio beschikt over een internationaal onderscheidende kennisbasis met brede en specialistische oplossingen voor leefbaarheidsvraagstukken. De regio kent een groeiend cluster van kenniscentra, opleidingen, maatschappelijke ondernemingen en bedrijven rondom Public Health (o.a. opkomende infectieziekten, voeding en gezondheid), de ontwikkeling van nieuwe medische apparatuur vanuit de behoefte van de klinische praktijk, en in de zorgtechnologie. Economisch relevant De ‘gezondheidseconomie’ is een substantieel deel van de economie van de regio Utrecht. Het domein ‘gezond leven’ rust op twee sterke Utrechtse pijlers met een groot aantal vertakkingen naar andere sectoren, zoals de voedingsmiddelenindustrie, bouw, ICT en zakelijke en creatieve diensten. A. Het cluster Zorg en Medisch, dat zowel de 'care' (zorg) als de 'cure' (geneeskunde) omvat, is goed voor 14% van de economie en 17% van de werkgelegenheid. Het cluster groeit snel, maar staat ook midden in een structurele transitie met een groot aantal opgaven: technologische mogelijkheden optimaal benutten om laagdrempelig, toegankelijk en betaalbaar te blijven en zowel thuis als institutioneel hoogwaardige zorg te blijven bieden, in een periode dat de financiële kaders fundamenteel wijzigen. B. De life sciences. Op deeldomeinen van de brede life sciences onderscheidt de regio Utrecht zich door excellentie in kennis in Nederland en daarbuiten. De expertise vertaalt zich naar kenniscentra zoals het Utrecht Center voor Food en Health, het Innovation Center for One Health, het Centrum voor Beeldgestuurde Oncologische Interventies, en het Holland House for Regenerative Medicine. Uniek is de expertise op het gebied van ziekten die van dier op mens overgaan en op het gebied van oncologie. Steeds vaker werken die kenniscentra intensief samen met private koplopers en steeds vaker binden deze bedrijven zich aan de regio.

9

Maatschappelijk urgent Het domein van gezond leven gaat iedereen aan, mondiaal, nationaal en regionaal. Niet voor niets heeft de Europese Unie gezondheid als een van de centrale thema's aangeduid in haar ontwikkelingsstrategie. Tegelijk moet de zorg op nationaal niveau effectiever, efficiënter, meer op menselijke maat worden ingericht. Dat vraagt meer dan oplossingen via traditionele weg. Vernieuwing, innovatieve oplossingen en nieuwe combinaties zijn nodig. Ondernemers zien kansen Binnen het domein Zorg en Medisch zijn er twee hoofdthema’s voor economische spinoff geïdentificeerd tijdens de bedrijventafels: zelfmanagement en langer thuis wonen dankzij technologie. Kruisbestuiving tussen de technologie en ICT-sector enerzijds en de zorgen medische sector komt langzaam op gang in de regio. Versterking van de samenwerking biedt veel kansen. In de lifesciences is er vooral aandacht voor het versterken van de kennisvalorisatie. Hoe kunnen we de wetenschappelijke ontdekkingen, onderzoeksexpertise en klinische data beter omzetten naar economische waarde?

Figuur 2: marktkansen vanuit verschillende sectoren (vaak crossovers) voor gezond leven. De zorg, geneeskunde, life sciences en (een deel van) de voedingsmiddelenindustrie zijn voor het thema 'gezond leven' de dragende sectoren. Daarnaast zien ondernemers in de ICT, zakelijke dienstverlening en de bouw kansen om bij te dragen aan de opgaven voor een langer gezond leven.

10

2.2

Groene economie

Bij een gezonde leefomgeving hoort een groene economie. Hoewel de stapjes soms nog klein zijn (van de voedselconsumptie is nu 4,5% duurzaam), is de trend naar een duurzamere economie onmiskenbaar. Consumenten kopen steeds vaker diensten en producten die zich ethisch, maatschappelijk en milieutechnisch positief onderscheiden. Soms oefenen ze ook maatschappelijke druk uit op organisaties die zich niet groen genoeg gedragen. Producenten pakken deze trend op en richten zich op duurzame energie, kleding en voeding, maar ook op hergebruik en nieuwe diensten zoals autodelen. Hun inspanningen zijn niet alleen idealistisch gemotiveerd. Zij zien zich ook geconfronteerd met de eindigheid van fossiele energie en schaarste (en daarmee prijsstijgingen) van grondstoffen. Hun aantrekkelijkheid als werkgever hangt steeds meer af van de mate waarin zij maatschappelijk verantwoord ondernemen. De transitie van een fossiele naar een duurzame en uiteindelijk circulaire economie gaat gepaard met nieuwe diensten, producten, businessmodellen en een brede definitie van welvaart. Juist in de Utrechtse regio zijn veel kennisinstellingen, dienstverleners, ingenieursbureaus en maatschappelijke organisaties op het gebied van duurzaamheid gevestigd. Door het bundelen van deze kennis kunnen we bestaande en nieuwe technologie, soft- en orgware op een slimme wijze ontwikkelen en combineren ten gunste van klanten binnen en buiten de regio. Economisch relevant De ‘duurzaamheidseconomie’ als sector bestaat niet en vraagt daarom per definitie een crosssectorale benadering. Alle trendrapporten wijzen één richting uit: groen = poen. De groei van ‘greentech’ en groene producten is evident - tegelijkertijd vaak nog een niche. Als de groei doorzet, zijn er wel grote markten te veroveren. Utrechtse bedrijven verdienen al aan verduurzaming. Een eerste verkenning in 2012 liet zien dat circa 10% van het Utrechtse MKB duurzame producten en diensten levert: innovatieve installatiebureaus, ingenieursbureaus, adviseurs, bouwbedrijven. Allemaal zien ze kansen in verduurzaming van de eigen bedrijfsvoering en - vooral - die van anderen. Er klinkt een steeds luidere vraag om verduurzaming vanuit verschillende markten en klantgroepen. Er is veel expertise in de regio. Kunnen we in Utrecht de juiste verbindingen maken om onze klanten te ondersteunen en de groeiende markt van de groene economie te ontsluiten? Maatschappelijk urgent Er zijn mondiaal grote problemen op te lossen omtrent de groeiende milieudruk en een veranderend klimaat. Grondstoffen worden schaars, terwijl een groeiende (mondiale) bevolking leidt tot een toename van industriële processen wereldwijd en tot een hoger energieverbruik. Klimaatadaptieve strategieën vragen grote investeringen. Een steeds groter deel van de wereldbevolking is gehuisvest in sterk verstedelijkte gebieden; leefbaarheid en publieke voorzieningen staan hier onder druk. Duurzaamheid gaat daarnaast ook om het bieden van ontplooiingskansen aan iedereen. EU, OESO en VN wijzen erop dat gebrek aan aandacht hiervoor kan leiden tot groeiende sociale spanningen tussen bevolkingsgroepen. Ondernemers zien kansen Utrechtse ondernemers kunnen grote stappen nemen in de richting van een duurzamere 11

economie door: a) het opschalen van bestaande technologie en b) de regionale positie te versterken in de (inter)nationale duurzaamheidstransitie. Voor deze transitie zijn innovatieve allianties binnen en buiten de regio nodig om kennis te combineren op technologisch, financieel, juridisch, academisch en organisatorisch terrein. Hiermee kunnen bestaande markten beter worden bediend en kunnen ook nieuwe markten worden betreden, zowel nationaal als internationaal. Tegelijkertijd is het vanzelfsprekend nodig om aangetakt te blijven op nieuwe technologische ontwikkelingen (blauwe biotechnologie, biobased economy, greentech, ICT, big data processing) en businessmodellen die kunnen worden ingezet voor verduurzaming.

Figuur 3: marktkansen vanuit verschillende sectoren (vaak crossovers) voor een groene economie. Ook hier kenmerken de kansen zich door crosssectorale toepassing. Een duurzame logistiek vraagt slimme ICT-systemen en nieuwe businessmodellen. Verduurzaming van de gebouwde omgeving vraagt betrokkenheid van corporaties, beleggers, particulieren, financiers, installatietechniek, bouw en industrie. Een energienet dat de groeiende opwekking van decentrale energie aankan, vraagt betrokkenheid van tientallen partijen.

2.3

Slimme toepassing van technologie en diensteninnovatie

Mensen zitten niet te wachten op printers, ze willen kunnen printen. Evenzo hoeven mensen geen lampen te bezitten, ze willen licht (en veiligheid). Bedrijven als Xerox en Philips passen hun marktaanbod daarop aan en bieden niet de printer, maar de dienstverlening die het printen waarborgt, of niet de lamp, maar de garantie op licht. Daarmee vervaagt het onderscheid tussen product en dienst. De snelle technologische ontwikkeling in de informatie- en communicatietechnologie stimuleert dat en ontsluit potentieel enorme, nieuwe markten voor innovatieve product-dienstcombinaties.

12

Economisch relevant De ICT-sector, en de zakelijke en financiële diensten zijn in omvang en groei de meest onderscheidende sectoren in de regio Utrecht. Meer dan 160.000 banen bieden ze in de regio en ze verdienen hun geld typisch buiten de regio, veelal in Nederland. De sectoren zijn sterker in de regio Utrecht vertegenwoordigd dan in welke andere regio in Nederland dan ook. Het maakt de regio Utrecht tot hofleverancier van slimme diensten voor de BV Nederland. Tegelijk is de binding van deze bedrijven met de regio beperkt. Ze zijn in Utrecht gevestigd om vanuit hier de (inter)nationale markt te bedienen. Fysieke bereikbaarheid speelt een steeds minder prominente rol. Het is dan ook van belang om deze bedrijven op een andere dan enkel fysieke manier te binden. Bijvoorbeeld door ze nadrukkelijker te betrekken bij regionale, maatschappelijke opgaven, door ze te faciliteren in het dichte, regionale netwerk van dienstverlening, industrie en maatschappelijke partijen en door ze te ondersteunen in een propositie waarmee ze zich kunnen onderscheiden. Ook zij zien de trends die de economische structuur fundamenteel beïnvloeden: kleinere bedrijven, meer specialisaties, meer crosssectorale samenwerking, nieuwe marktkansen in verdergaande digitalisering, technologisering, gezondheid en verduurzaming. Dat biedt kansen. Maatschappelijk urgent Het slim toepassen van technologie en diensteninnovatie is op twee manieren ondersteunend aan maatschappelijke uitdagingen: a) door technologie en diensteninnovatie in te zetten ten behoeve van die maatschappelijke opgaven, bijvoorbeeld in e-health, of slimme energienetten b) door kennis en kunde omtrent diensteninnovatie en nieuwe technologie in te zetten bij regionale werkgevers om hun productieprocessen effectiever te laten verlopen. Regionale werkgevers kunnen meer profiteren van de nabijheid van expertise dan ze nu doen. Het slim toepassen van technologie en diensteninnovatie is misschien wel een van de sleutels om de Nederlandse concurrentiepositie te verbeteren. Al jaren constateren beleidsmakers een beperkte innovatiekracht van de Nederlandse economie, ondanks de sterke kennispositie. De focus ligt op het stimuleren van onderzoek en techniek, maar de vraag is of dat niet te beperkt is. In de woorden van de Advieraad voor Wetenschap en Techniek: “Het Nederlandse innovatiebeleid is sterk gericht op technologische innovatie. Daardoor laten we kansen liggen op het terrein van diensteninnovatie”, aldus de AWT in zijn nieuwste advies ‘Diensten Waarderen’, dat op 7 mei 2013 verscheen. Ondernemers zien kansen In geen ander domein komen crossovers zo sterk naar voren. Geen sector is zo verknoopt met andere als de ICT-sector; ook de zakelijke dienstverlening werkt veelal voor andere sectoren. De kansen van nieuwe technologie en diensteninnovatie zijn economiebreed.

13

Figuur 4: marktkansen vanuit verschillende sectoren (vaak crossovers) voor het slim toepassen van technologie & diensteninnovatie. Kansen in diensteninnovatie liggen in hervorming van bestaande markten (o.m. de zorg, de logistiek), maar de technologische ontwikkeling maakt ook geheel nieuwe diensten mogelijk en opent nieuwe markten (het economisch benutten van grote hoeveelheden data, applied gaming, etc.).

14

3. Wat doen we, wat ambiëren we? In het vorige hoofdstuk schetsten we de marktkansen, in dit hoofdstuk schetsen we een realistische ambitie voor de regio op de verschillende marktkansen. Dat doen we beredeneerd vanuit zowel de veranderende buitenwereld (zie ook bijlage 3) als vanuit de huidige organisatiekracht in de regio. Waar is die organisatiekracht sterk aanwezig? Waar zitten lacunes in het ecosysteem? Wat is een realistische en onderscheidende regionale ambitie?

Versterken organisatiekracht Wie een analyse maakt van de netwerken in de regio, ziet dat die: a) sterk branche- of gebiedsgeoriënteerd zijn. Dat sluit niet automatisch aan bij de crossoverfilosofie b) er steeds beter, maar nog altijd beperkt in slagen om in publiek-private samenwerking tot structuurversterkende programma’s te komen c) tot in de haarvaten van de regio functioneren, waarbij ze soms slechts enkele gelijkgestemde ondernemers bijeen brengen, en soms duizenden zeer uiteenlopende bedrijven. Het publiek-private investeringspotentieel van de regio kan nog veel beter benut worden: o De lifesciences-sector is wellicht het beste georganiseerd, vooral vanuit de kennisbasis. Er ontstaan soms sterke allianties met de high tech-sector. o De zorgen ICT-sector vinden elkaar steeds beter, maar op incidentele basis. De omvangrijke ICT-sector is regionaal niet sterk georganiseerd. De zorgsector vindt het moeilijk zijn langere termijn vraag te articuleren, ook al omdat ze op korte termijn onder grote druk staat. o In de creatieve industrie vinden ondernemers, kennisinstellingen en overheden elkaar (met name rond gaming) in structuurversterkende investeringsprogramma’s. o De kern van de Utrechtse economie, ICT en zakelijke dienstverlening, participeert slechts beperkt in regionale publiek-private (structuurversterkende) investeringsprogramma’s. Dat is een gemiste kans. Als we de marktkansen over de organisatiekracht heen leggen (zie bijlage 2), ontstaat een beeld op welke punten Utrecht het redelijk goed doet en waarin potentie schuilt om marktkansen beter te benutten. Per domein levert dat een aantal ambities op.

Ambitie gezond leven: twee jaar langer in gezondheid leven Doelen: o Economisch profiteren van transities in de zorg: o van ziektedenken naar gezondheidsdenken o van collectief naar individueel gezondheidsmanagement o van hiërarchische, bureaucratische organisaties naar flexibele, platte zorg met de cliënt centraal o Versterken valorisatieketens voor de deeldomeinen waarop het regionale life science onderzoek excellent is

15

o Het economisch-maatschappelijk benutten van kennis en data van kennisinstellingen, overheden en ondernemers en deze toepassen in producten diensteninnovatie. Organisatiekracht uitbouwen

Kansen beter benutten

Cross-overs ICT en zorg

Cross-overs ICT en life science

Medische technologie en zorg

Versterken valorisatieketen life sciences o.a. m.b.t. ondernemerschap en support doorgroei bedrijven

Life sciences onderzoek Betrekken creatieve sector, financiële/zakelijke diensten en bouwsector bij gezond-levenagenda Financiële sector en kostenreductie zorg

Ambitie groene economie: het expertise- en praktijkcentrum voor circulaire economie Doelen: o Economisch profiteren van verduurzaming van de gebouwde omgeving o Innovatiekracht versterken door vergroening van productieprocessen o Innovatiestimulering door de regio te ontwikkelen tot en te positioneren als het expertise- en praktijkcentrum voor duurzame verstedelijking, zowel nationaal als internationaal Organisatiekracht uitbouwen


Betrokkenheid ‘traditionele’ bedrijfsleven bij duurzame ontwikkeling

Ketenintegratie bouwsector

Expertiseontwikkeling duurzame steden

Ontwikkeling 'groene' producten en diensten

Opschaling bestaande technologie

Ambitie slimme toepassing technologie en diensteninnovatie: service innovation leader Doelen: o Versterken nieuwe vormen van ondernemerschap en diensteninnovatie o Vorm geven aan en experimenteren met nieuwe businessmodellen 16

o Versterken vestigingsklimaat met state-of-the-art infrastructuur o Betere aansluiting van ICT- en dienstensector op groeiende economische activiteiten (nieuwe vernetwerking) o Utrecht als‘ Demonstrator Region’ voor diensteninnovatie in Europa Organisatiekracht uitbouwen


Pilotprojecten

Betrekken industrie bij uitrollen infrastructuur

Gaming

Opschalen nieuwe dienstverleningsconcepten ICT-sector van ‘leverancier’ naar co-creatie

Aan bovenstaande ambities en doelen toetsen we regionale investeringen en langs deze lijnen stellen we prioriteiten. Als we dat doen, komen we tot 10 actielijnen, die we in het volgende hoofdstuk uitwerken.

17

4. Actielijnen 2013 - 2018

Gezond leven

Groene economie

Zelfmanagement en langdurig thuis wonen Preventie en bestrijding van infectieziekten Voeding en gezondheid Versterken valorisatieketen Life Sciences

Energiepositief wonen en werken Duurzame herontwikkeling stedelijk gebied Circulaire economie

Diensteninnovatie Versnellen ‘next generation’ (ICT) infra en info structuren Ontwikkeling en opschaling (innovatieve) diensten Versterking kennis en vaardigheden

Gezond leven 1. Zelfmanagement en langdurig thuis wonen Mensen willen autonomie, ook in de invulling van hun zorgbehoefte, en ze willen zo lang mogelijk thuis blijven wonen. Met deze actielijn zetten we in op versterking van de regionale ondernemerskracht om tot slimme inzet van nieuwe diensten en producten te komen die aan die behoefte bijdragen, en die tegelijk leiden tot meer kosteneffectiviteit in de zorg. 2. Preventie en bestrijding van infectieziekten Mensen willen niet ziek worden. De regio Utrecht heeft een unieke expertise met de enige faculteit diergeneeskunde in Nederland en een sterk kenniscluster daar omheen (o.a. RIVM, vaccinatie-instituten, kennis van dierziekten etc.). Met deze actielijn zetten we in op het benutten van die expertise om ziekten die overgaan van mens op dier te bestrijden. 3. Versterken valorisatieketen life sciences Mensen willen niet ziek zijn. De regio heeft op een aantal deelgebieden (oncologie, regeneratieve geneeskunde) excellente kennis in hun huis om ziekten te voorkomen en te bestrijden. Deze actielijn ondersteunt de ontwikkeling en inzet van die kennis en de vertaling ervan naar nieuwe zorgproducten en behandelingsmethoden. 4. Voeding en gezondheid Mensen willen kunnen beschikken over gezonde, duurzaam geproduceerde en betaalbare voeding. Met deze actielijn ondersteunen we de kennisopbouw en -toepassing bij de ontwikkeling en wereldwijde distributie van die voeding.

Groene economie 5. Energiepositief wonen en werken Mensen willen autonomie en willen zuinig omgaan met grondstoffen. Met deze actielijn dragen we vanuit ondernemers, kennisinstellingen en overheden bij aan (de uitrol van) vernieuwende concepten in de overgang van consument naar producent van energie. 6. Duurzame herontwikkeling stedelijk gebied Mensen willen wonen in een schoon, leefbaar gebied, dichtbij voorzieningen en met aandacht voor natuur. Met deze actielijn ontwikkelen we een koploperspositie in de herontwikkeling van stedelijk gebied dat aan die eisen voldoet. 19

7. Circulaire economie Mensen willen niet dat hun aankoopgedrag hier en nu leidt tot ellende elders of later. Met deze actielijn ondersteunen we de ontwikkeling van nieuwe productieconcepten die grondstoffen na gebruik herwaarderen.

Diensteninnovatie Onder de noemer van slimme toepassing technologie en diensteninnovatie creëren we het klimaat waarin we bovenstaande kunnen verwezenlijken. We stimuleren een state-of-the-art werkomgeving door onze koploperspositie in diensteninnovatie uit te bouwen langs drie lijnen: 8. Het versnellen van next generation infra- en infostructuren, zodat regionale werkgevers kunnen beschikken over de beste infrastructuur en de beste wijze om kennis en diensten via die infrastructuur uit te wisselen. 9. Ontwikkelen en opschaling (innovatieve) diensten, door met ideeën voor nieuwe diensten te experimenteren en door het succes van bestaande consortia uit te rollen. 10. Versterking kennis en vaardigheden, door publiek-private opleidingsmogelijkheden te creëren, waarin de nieuwste kennis overdragen kan worden en waarin we werken aan onze positie van nationaal opleidingscentrum voor slimme diensten en omgaan met (ICT) technologie.

20

Bijlage 1: Regionale agenda 2013 - 2014 per actielijn Gezond Leven Projectnaam Korte omschrijving en doel (eigenaar) Zelfmanagement en langdurig thuiswonen

Bestaand/ Rol Board nieuw

Inqubeter (ROC Midden NL, FrieslandCampina, CapGemini, UMCU)

Nieuw

Een (zelfbedruipende) incubator, te vestigen in Nieuwegein in najaar 2013, om lager en middelbaar opgeleide ondernemers hun bedrijf onder begeleiding te starten en economisch weerbaar te maken/ te laten groeien in de richting van zorg en techniek.

Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Ontwikkelen: toepassen, ondersteunen

Pazio (UMCU)

PAZIO stelt online diensten beschikbaar die de zorg beter, goedkoper en toegankelijker maken. Pazio zal onderdeel gaan uitmaken van het EuCePS (zie hierna).

Bestaand

Profileren: promoten, ambassadeurschap Opschalen: support, eigenaarschap, ontwikkelen aanpak

European Center Personalised Health and Selfmanagement (EuCePS)

Vergrijzing, kostenefficiënte zorg en meer invloed van de patiënt focussen de aandacht op zelfmanagement. Het Utrechtse zorginnovatienetwerk heeft de basis gelegd voor een Europees kenniscentrum. Hier liggen ook kansen voor versterking van het nationale programma Healthcare Innovation Transfer, dat zich richt op kennistransfer vanuit Nederland naar de Verenigde Staten en daarmee business development.

Nieuw

Realiseren Opschalen Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag

Growing Games

Steeds meer krijgt gaming een plaats in de zorg, bv. als instrument om Nieuw mensen letterlijk in beweging te krijgen. Zorgpersoneel kan d.m.v. serious games ook thuis trainen met nieuwe apparatuur. De in 2012 gepublcieerde Gamesmonitor gaf inzicht in de omvang en groei van de gamesindustrie, de onderscheidende positie van de Nederlandse developers (m.n. ta.v. applied gaming) en de knelpunten en kansen voor doorontwikkeling van de sector. Kenniscentrum Het Kenniscentrum doet onderzoek waaruit innovaties voortvloeien Bestaand Innovatie van die patiëntenzorg, beroepspraktijk en onderwijs verbeteren en sluit zorgverlening aan bij de roadmap ‘Homecare and selfmanagement’ in de topsector (HU) Life Sciences & Health. Zorg en technologie is een van de speerpunten van de HU, en beïnvloedt alle faculteiten: Natuur en Techniek (healing environment), Economie en Management (e-health business models), Communicatie en Journalistiek (kennisoverdracht), Educatie (inzet van serious games voor training), Maatschappij en Recht (technologie voor verbetering arbeidsproces). Technologiecluster Economisch onderzoek naar de effecten van het regeerakkoord op de Nieuw zorg + technologie verschuiving van institutionele zorg naar zorg thuis geeft inzicht in de (KvK MN) groeimarkt voor zorg en technologie. Biedt handvatten voor uitrol en opschaling van domotica.

Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) ondersteunen

Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen

Preventie en bestrijding infectieziekten Innovatiecentrum forOne Health/ Immunovalley

Binnen de topsector Life Sciences & Health is een roadmap ‘One Bestaand Health’ ontwikkeld. One Health is regionaal gepositioneerd rond Utrecht door de intensieve samenwerking tussen UMCU, Faculteit Diergeneeskunde-UU en RIVM, met verbindingen naar Wageningen, TNO, HU en het bedrijfsleven. One Health richt zich op de relatie tussen veterinaire en humane gezondheid, waaronder vaccinontwikkeling voor mens en dier, early warning systems voor monitoring van infectieziekten en antibiotica-resistentie, en evaluatie en monitoring van humane gezondheid door dierhouderij. Via de thema’s voedselveiligheid en duurzame veeteelt is er ook een brug met de 22

Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag

topsector AgroFood. Behandeling en zelfherstellend vermogen van het lichaam Holland House of ‘Regeneratieve geneeskunde’ is een nieuw biomedisch onderzoeksveld regenerative dat zich richt op het zelfherstellend vermogen van het lichaam bij Medicine aantasting van weefsel of organen, o.m. m.b.v. stamceltherapie. (Hubrecht Biomedisch onderzoek en klinisch onderzoek gaan hier samen. Ook de instituut, UMCU, faculteit Medische ethiek is hierbij betrokken vanwege de ethische en UU, TU/e, UT maatschappelijke discussies rondom stamcelonderzoek en -therapie. Voeding en gezondheid

Bestaand


Utrecht Center for Food and Health (Danone, UMCU, UU)

Bestaand

Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers

In het Utrecht Center for Food and Health wordt vanuit een ‘open innovatie’-benadering publiek-privaat en multisdiciplinair samengewerkt. De focus ligt op een voeding die bijdraagt aan enerzijds een goede start voor baby’s en anderzijds aan kwaliteit van leven van zieken en ouderen. Het Center initieert een zelfstandig Research program for Specialised Nutrition.

Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag

Versterken cluster en valorisatie speerpunten lifesciences PontesMedical

Life Science Incubator (UU, USP)

UMCU, Well Design en CCM werken sinds 2007 samen om medische technologie breed toepasbaar te maken. De samenwerking heeft zich verbreed naar AMC en het VUMC, waardoor nu snelle schakelingen mogelijk zijn tussen innovatie, ontwerp en business development.

Bestaand

Alexander Numangebouw (8500 m2) biedt kantoorruimtes, laboratoriumruimtes en laboratoriumondersteunende ruimtes aan startende en reeds gevestigde bedrijven in de life sciences. Deze incubator in het Utrecht Science Park wordt uitgebreid; deze uitbreiding wordt in 2014 opgeleverd.

Bestaand

23

Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen Opschalen Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag

Alliantie medische technologie (Philips, UU, UMCU, TU/e)

UMC Utrecht, UU, de Technische Universiteit Eindhoven en Philips werken samen aan onderzoek en ontwikkeling van nieuwe diagnoseen behandelmethoden waarbij medische beeldvorming wordt ingezet. Binnen het in 2012 opgerichte Institute for Diagnostic and Interventional Imaging (IDII) richten zij zich op de ontwikkeling van behandelingen op basis van hoge precisie MRI- en röntgenbeeldvorming waardoor minder vaak open chirurgie nodig is. In het najaar van 2012 werd in Utrecht het eerste werkende prototype opgeleverd van de MRI-versneller opgeleverd.

Bestaand


Groene Economie Projectnaam + Korte omschrijving en doel eigenaar Energiepositief wonen en werken stedelijk gebied Smart grid: rendement voor iedereen

Zero emissie busvervoer

Verduurzaming


Gericht op het ontwikkelen van exploiteerbare Bestaand dienstverleningsconcepten rond smart grids en toepassing hiervan in pilots in Utrecht en Amersfoort.

Richt zich op het in fases verduurzamen van de busvloot in Bestaand Amersfoort (van pilot naar uitvragen zero-emissieconcessie in 2016). In samenwerking met marktpartijen nieuwe rollen en verdienmodellen binnen concessies ontwikkelen (energy service provider, tankstation van de toekomst etc.) Doel is 30% C02-reductie in 2020 (t.o.v. 1990) door middel van

24

Bestaand

Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) ondersteunen Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Ontwikkelen: toepassen,

bedrijventerrein Rijnsweerd (OndernemersKring/ St. Kantorenpark Rijnsweerd) Duurzaam Lage Weide (Industrie Vereniging Lage Weide) Port of Utrecht (KvK MN)

Energiebesparing bestaande bouw (Utrecht 2040)

Anders op weg

collectieve warmtekoude-opslag en realisatie van energielabel C in bestaande gebouwen, mede mogelijk gemaakt door het opschorten van handhaving Wet Milieubeheer voor deelnemende bedrijven. Revitaliseren en verduurzamen van bedrijventerrein Lage Weide: energieleverend op termijn (d.m.v. het bij elkaar brengen van bedrijven met restwarmte en warmtevraag, ontwikkeling van een biomassacentrale en lokale aanvoer van biomassa, opslaglocaties geschikt voor zonnepanelen, water, weg, en railtransport, vergroenen en optimaliseren stadsverwarming) Realiseren duurzamere logistiek en een schonere leefomgeving door logistieke processen efficiënter in te richten, ladingen te combineren en logistieke functies te verbinden rond de logistieke knooppunten Lage Weide in Utrecht en ’t Klooster in Nieuwegein.

ondersteunen

Bestaand

Bestaand

Ontwikkelen opschalingsaanpak: welke resultaten zijn behaald met Bestaand projecten als 033 Energie, Blok voor Blok Houten en Amersfoort, hoogvlieger /energienota loze woningcorporaties Utrecht, wat is nodig om op te schalen of te verbreden, wat betekent dit voor nieuwe initiatieven? Door het verminderen van het aantal voertuigverliesuren middels gedragsbeïnvloeding van rij- en reisgedrag, neemt de bereikbaarheid van de regio toe en de CO2-uitstoot van voertuigen af. Ontwikkelen van nieuwe verdienmodellen door inzet van creativiteit en succesvolle toepassing van innovatieve maatregelen.

Nieuw

Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) ondersteunen Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag Opschalen: support, eigenaarschap, ontwikkelen aanpak Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) ondersteunen

Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Duurzame herontwikkeling stedelijk gebied (integraal: vanuit 3p’s, slimme combinaties van energie, water en overige grondstofstromen, vanuit de invalshoek gezonde en leefbare steden) Utrechtse Verontreinigingen in de ondergrond van de Utrechtse binnenstad Bestaand Profileren: promoten, 25

Biowasmachine (USI/GU) Proeftuin duurzame opwek Utrechtse Heuvelrug

Urban lab (USI)

aanpakken en tegelijk energie besparen door middel van warmtekoudeopslagsystemen in de Utrechtse binnenstad. Ontwikkelen van een proeftuin waarin bedrijven, evenementenlocaties, stations, bewoners, overheden en kennisinstellingen samen energie-, water- en afvalkringlopen sluiten. Welke experimentele opstellingen voor duurzame opwek zijn mogelijk? Welke dienstverlening voor het bepalen van de potentie van het gebied en het organiseren van een proeftuin kan worden toegepast? Ontwikkelen van randvoorwaarden voor het inrichten van gezonde en leefbare steden met behulp van integrale modellering. Het nationaal model- en datacentrum vestigt zich binnenkort in Utrecht (shared facility) en heeft internationale promotiepotentie.

Beter benutten: Ontwikkelen van DVM-systeem waarbij wordt gestuurd op groen dynamisch doorstroming en vermindering van negatieve milieueffecten vervoersmanagement (doorstroming, luchtkwaliteit, energieverbruik/CO2, verkeersgeluid, veiligheid, multimodale mobiliteit). Informatie inwinnen en analyseren, beslissen, handelen. Circulaire economie Platform circular procurement

In 2015 wordt 5% van de inkopen door overheden in de regio prestatiegericht gedaan (lichturen ipv lampen, rioolmanagementdiensten ipv rioolmanagementsystemen). Bedrijven worden gestimuleerd om nieuwe verdienmodellen op de markt te brengen, die inspelen op grondstoffenschaarste en de trend van bezit naar gebruik. Het platform is de plek waar verschillende organisaties die betrokken zijn bij deze ontwikkeling, elkaar ontmoeten en kennis delen. Launching markten: bouw, kantoorinrichting/facilitaire diensten. 26

Nieuw

ambassadeurschap, EU en Den Haag Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) ondersteunen Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers

Bestaand

Nieuw

Ontwikkelen: Eigenaarschap, (vooral bij markt, nu zeer kennisgedreven) ondersteunen Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) ondersteunen Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers

Nieuw

Ontwikkelen: Eigenaarschap, (activeren aanbodkant) ondersteunen

Circulaire energie economie Lombok

Zoveel mogelijk lokaal opgewekte, duurzame energie in de wijk zelf gebruiken en het ontwikkelen van producten en diensten om dit mogelijk te maken.

Bestaand

Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen Profileren: promoten, ambassadeurschap, EU en Den Haag Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers

Overkoepelend Sustainable Finance Lab (USI)

Monitor Groen Geld Verdienen (EBU)

Denktank van financiële instellingen en vooraanstaande economen met als doel het verduurzamen van de financiële sector. Volgende stap is om financiële instellingen uit te dagen actief te participeren in het verduurzamen van de reële economie door deelname aan en het opschalen van projecten.

Bestaand

De Monitor Groen Geld Verdienen is een breed onderzoek dat de prestaties weergeeft van het Utrechtse bedrijfsleven op het vlak van groen geld verdienen. Een analyse van het innovatiesysteem geeft inzicht in motieven, knelpunten en kansen voor opschaling van groene business. Verschillende partijen (UU, KvK, provincie) leveren inhoudelijke bijdragen.

Nieuw

Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) ondersteunen Inspireren/ ontmoeten: inspireren peers Opschalen: incidenteel support, ontwikkelen Profileren: promoten, ambassadeurschap

Slimme toepassing van technologie & diensteninnovatie Projectnaam + eigenaar

Korte omschrijving en doel


27

Versnellen next generation infra- en infostructuren Publieke Wifi/ Breedband/ 4G

Ontwikkeling hoogwaarde infrastructuur en infostructuren

3voorU (Beter Benutten; Anders op Weg) (Provincie Utrecht)

Het doel is om de expertise en diensten die zich ontwikkelen in dynamisch vervoersmanagement, te verbreden en deelbaar maken naar andere domeinen (o.m. zorg). Daarnaast publieke taak combineren met marktmogelijkheden (oa met creatieve industrie).

Bestaand en nieuw

Opschalen

Nieuw

Profilering: promoten, ambassadeur

Nieuw

Ontwikkelen: ondersteunen, mogelijk deel eigenaarschap bij EBU partners

Bestaand en nieuw

Ontwikkelen: ondersteunen, eigenaarschap in markt

Ondersteunen, geen eigenaarschap, samenwerking in toepassing stimuleren

Doel: verliesuren vervoer realiseren, vergroenen vervoersmanagement en efficiëntere zorgdienstverlening. Leerstoel diensteninnovatie

Initieert een multidisciplinair onderzoeksprogramma voor diensteninnovatie

Ontwikkeling en opschaling diensten Service Academy/ opschaling Amersfoort Breed (Gemeente Amersfoort)

Diensteninnovatieprogramma gericht op benutten marktkansen MKB door ontwikkeling nieuwe (maatschappelijke) dienstverlening. Stevige basis gelegd met AmersfoortBreed. Opschaling naar andere steden in regio. Pull voor infra-ontwikkeling. Doel: Utrecht positioneren als testbed voor dienstenontwikkeling (Utrecht Europese demonstrator region voor dienstenontwikkeling)

Opschalen: Incidenteel support, ontwikkelen aanpak Profilering: promoten,

28

ambassadeur OpenInc (Co-operatie)

Growing Games

Open innovatie-omgeving. Publiek-private marktplaats rondom open data. Doel: professionalisering gebruik van data voor met name MKB en ZZPers Opschaling/ professionalisering game industrie, door het aanboren van nieuwe markten: applied games in de zorg, voor onderwijs en training.

Nieuw


Nieuw

Ontwikkelen: ondersteunen, eigenaarschap in markt

Doel: efficiëntere training en onderwijsmethoden, meer (gestructureerde) private investering in gamesector, doorgroei regionale gamebedrijven. Kennis is opgebouwd o.m. door het onderzoek Gamesmonitor 2012. Kennis en vaardigheden ICT Cross-over Academy (Skillcity)

Publiek-privaat opleiden voor state of the art ICT vaardigheden, aansluitend op andere sectoren/domeinen. Doel: aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Partners: MKB en grote bedrijven ICT, HU

29


Nieuw

Ontwikkelen: Eigenaarschap, (meer bij markt) & ondersteunen

Bijlage 2: De Kracht van de regio: illustraties van cross-sectorale initiatieven en aansluiting bij marktkansen

30

31

32

Bijlage 3: Trendanalyse (Bron: Trend- en SWOT-analyse provincie Utrecht, door EBU/KvK MN/KvK GEF/provincie/Utrecht/Amersfoort/UWV/UU) Macro-economie, arbeidsmarkt, economische structuur • Groeiende afhankelijkheid van innovatie. Hoewel langetermijnprognoses altijd zijn omkleed met onzekerheden, lijkt de economische groei van Nederland komt structureel onder het gemiddelde terecht van EU-zone, OESO-landen en de wereldeconomie.  Tijdvak 2011-2030: Nederland +1,8% gemiddeld/jaar (OESO: +2,2%, wereld: +3,7%).  Tijdvak 2030-2060: Nederland +1,6% gemiddeld/jaar (OESO: +1,8%, wereld: +2,3%) • Afnemende betekenis van Europese economie in mondiale economie. Door de verschuiving van de mondiale economische groei van westerse landen naar Azië, Latijns-Amerika en ook Afrika, neemt het aandeel van de eurozone in de wereldeconomie af van 17% in 2011 naar 9% in 2060. • Stijging werkgelegenheid in kennisintensieve diensten. De groei van de werkgelegenheid in Nederland zal zich blijven manifesteren in kennisintensieve diensten. Daarmee wordt de groei van deze sector sinds 1980 voortgezet. Binnen de kennisintensieve dienstverlening zijn echter verschillende deeltrends te identificeren:  krimp van overheid en not-for-profit  fundamentele herstructurering van de bankensector, herijking van groeimodellen  groeiende internationale markten voro professional services, noodzaak tot innovatie en specialisatie. • Economieën worden afhankelijker van kennis- en competentieontwikkeling : relevant startniveau, up-to-date houden van kennis, competenties en vaardigheden, aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt, structurele aandacht voor levenslange inzetbaarheid. • Lichte doorgroei aandeel zzp´ers in de economie. Het aandeel zzp’ers bedraagt nu 10% van de beroepsbevolking. Veel van deze zzp’ers beschouwen zichzelf primair als dienstverlenende professional zonder groeiambities in termen van personeel. Tegelijkertijd manifesteert zich binnen de groep zzp´ers toenemende armoede door overaanbod (in een aantal sectoren, zoals consultancy en communicatie), lage tarieven en uitval van markten. • Opkomst alternatieve wijzen van bedrijfs- en projectfinanciering. Nieuwe economische activiteiten worden voor traditionele bankfinanciering te risicovol geacht. Terugtredende overheid bouwt subsidies af. Dit stimuleert opkomst van alternatieve financieringswijzen:  crowdfunding, peer2peer lending zijn snelgroeiende alternatieven in jonge sectoren (creatieve industrie)  opkomst van specialistische investeringsfondsen (m.n. in technologiesectoren)  opkomst publiek-private streekfondsen (die o.m. investeren in omgevingskwaliteit (monumenten, natuur))  opkomst regionale revolverende fondsen als alternatief voor subsidies; • Focus van Europese financiering op de zeven grote maatschappelijke uitdagingen:

33

     

gezondheid en demografische ontwikkeling, in het bijzonder vergrijzing en krimp Europese beroepsbevolking voedselveiligheid, duurzame landbouw, bio-economie veilige, schonen en efficiënte energievoorziening slim, groen en integraal transport mitigatie effecten klimaatverandering, alternatieve grondstoffen innovatieve en 'inclusieve' samenlevingen.

Technologie: • Digitale technologieën vormen basisinfrastructuur voor samenleving en economie. Verdere groei breedband, mobiel internet, big data, cloud computing, machine-to-machine datauitwisseling (bv slimme energiemeters). Toenemende vraag naar digitale dienstverlening, maar ook noodzaak voor beleidsoplossingen rondom privacy, intellectueel eigendom, IT-vaardigheden in alle beroepen. • Groeiend belang van biotechnologie (nieuwe general purpose technology).  rode biotechnologie t.b.v. zorg en life sciences;  groene biotechnologie t.b.v. voedselvoorziening en duurzame landbouw  witte biotechnologie t.b.v. grondstoffen- en energievoorziening (clean tech);  blauwe biotechnologie t.b.v. watervoorziening en milieu. • Groeiend belang van nanotechnologie (nieuwe general purpose technology). Toepassingen in onder meer life sciences en zorg (nanomedicines), ICT, milieuzorg, landbouw, voeding, consumentenproducten • Nieuwe toepassing van oude technieken. Enerzijds herwaardering van ambacht (creatieve concepten moeten kunnen worden geproduceerd, zoals meubels en kleding), anderzijds zeer hoogwaardige toepassing van technieken zoals 3D-printing (bv in medische technologie) • Stijgende vraag naar energie. Tegelijkertijd groeit de noodzaak de energievraag te voldoen vanuit hernieuwbare bronnen. Met de opkomst van schaliegas is een nieuwe fossiele energiebron gevonden; deze is van groeiend belang voor bv de Verenigde Staten en Polen en geeft deze landen een economisch concurrentievoordeel. • Aandacht voor risicobeheersing en ethische vraagstukken in technologie. Van belang voor veilige toepassing en maatschappelijke acceptatie van nieuwe technologieën. Demografie, sociaal-culturele trends: • Utrecht: meer mensen en vergrijzing. In 2040 telt Utrecht 14% meer inwoners dan nu, en 17% meer huishoudens. In een aantal gemeenten stijgt het aandeel 65-plussers fors: Stichtse Vecht, Oudewater, Houten, Utrechtse Heuvelrug en Eemnes. De vergrijzing en de (lokale) bevolkingskrimp hebben invloed op veel beleidsterreinen, zoals de woningmarkt, de arbeidsmarkt, op mobiliteitspatronen en op de vraag naar zorg. • Afnemend vertrouwen in instituties.

34

• • • • •

Individualisering en globalisering. Minder binding aan familie, sociale klasse en eigen ‘zuil’. Grotere verwevenheid van de provincie Utrecht tmet de rest van de wereld. Revival van de streek. De globaliserende wereld wordt door sommigen als steeds onoverzichtelijker ervaren. Zij zoeken soms houvast in hun eigen omgeving. Denk aan de opkomst van streekproducten, interesse in landschappen en erfgoed in de buurt en de toename van het toerisme in eigen streek. Segregatie en minder participatie. In wijken en buurten is steeds vaker sprake van segregatie en van minder participatie, maar niet overal en bij iedereen. De arbeidsparticipatie van vrouwen en migranten stijgt bijvoorbeeld. Big society. Opkomende zelforganisatie in de samenleving, bij burgers, en in maatschappelijke allianties van burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en de overheid Voorzichtig veranderende vraag van consumenten:  gezond (ook: groeiende kloof tussen bevolkingsgroepen die een gezonde levensstijl kunnen betalen en zij die dit niet kunnen)  duurzaam (hoewel duurzaam wel betaalbaar moet blijven)  van eigendom naar gebruik (opkomst auto delen, gereedschap delen)

Ruimte, ecologie: • Concentratie van bevolkingsgroei in stedelijke gebieden. Steden (wereldsteden maar ook middelgrote steden) zullen blijven groeien, ook bij een krimpende bevolking, door beschikbaarheid en grotere keuzemogelijkheden van sociaal kapitaal (sociaal netwerk, vrienden, partners) en economisch kapitaal (zakelijk netwerk en partners, arbeidsmarkt) in stedelijke gebieden. • Minder vraag naar bedrijventerreinen. De vraag naar nieuwe bedrijventerreinen stabiliseert. Oorzaak hiervoor is dat de economie in deze provincie steeds meer door de dienstensector bepaald zal worden. • Groei van mobiliteit. Utrecht staat een flinke groei van de mobiliteit te wachten. Het langeafstandsgoederenvervoer van west naar oost groeit met circa 100% tot 2040, afhankelijk van het scenario. • Afname verkeersemissies, toename geluidshinder. De emissies van NO2 en fijn stof nemen de komende jaren af. De geluidshinder neemt de komende jaren toe. • Gevolgen van klimaatverandering in de provincie. Ook als mondiaal de uitstoot van broeikasgassen drastisch wordt teruggebracht, hebben wij in de toekomst te maken met klimaatverandering. In de provincie merken wij dit door extremen in het weerbeeld: hoosbuien met als gevolg wateroverlast, lange periodes van droogte, langdurige hitte in steden en steeds vaker een hoge stand van het water in de grote rivieren. • Het leefmilieu verslechtert op onderdelen. Klimaatverandering leidt tot een verandering van de soortensamenstelling van de natuur, een verslechtering van de waterkwaliteit en een verschuiving van het groeiseizoen. Daarnaast veroorzaakt het hittestress in de steden. • Bedreiging biodiversiteit. Het aantal planten- en diersoorten neemt mondiaal en ook in Utrecht af. De verdere verstedelijking in Utrecht zorgt voor toename van de druk op de natuur en het landschap.

35

Collegebesluit. Gemeente Amersfoort

Recommend Documents