COGNITIEVE REVALIDATIE: ALLEEN STIMULEREN OF OOK COMPENSEREN ?
Luciano Fasotti Radboud Universiteit Nijmegen
NEUROCOGNITIEVE VEROUDERING • Recent neuro-imaging onderzoek suggereert dat de hersenen reageren op leeftijdsgerelateerde veranderingen • Functies ondergaan kennelijk een grondige reorganisatie op anatomisch niveau • Twee belangrijke hypothesen: HAROLD en PASA modellen
HAROLD model • Hemispheric Asymmetry Reduction in Older Adults
• “…under similar circumstances , prefrontal activity during cognitive performances tends to be less lateralized than in younger adults.”
• Compensatoire functie of dedifferentiatie- proces ?
PASA model • Posterior-Anterior Shift in Aging • “…in older adults, increased frontal activation is associated with increased demand for executive control: - as cognitive processing becomes less automated - as neural processing becomes noisier - or neural circuits become less efficient.”
TWEE STANDPUNTEN OMTRENT COGNITIEVE REVALIDATIE • RESTAURATIEF OF HERSTELGERICHT - functietraining - gericht op de restauratie van een minder goed functionerende of beschadigde cognitieve functie • COMPENSATIEGERICHT -gericht op het leren van nieuwe cognitieve strategieën (interne en externe) om stoornissen te compenseren op beperkingenniveau
HERSTELGERICHTE THERAPIE • Mentaal spiermodel • Veel oefenprogramma’s die geen link hebben met functioneren in het dagelijks leven (BrainTrain programma’s) • Top 10: Brain Age 2, Play with your mind, Happy Neuron, Brainbuilder, etc… • Specifiek voor geheugen: The Ultimate Memory Course, The Mighty Memory, Mega Memory, Awaken Your Memory, etc…
RESULTATEN BRAINTRAIN PROGRAMMA’S ? •
Sandra Aamodt (editor in chief of Nature Neuroscience, chief-editor science New York Times) Sam Wang (professor of molecular biology and neuroscience at Princeton)
• •
New York Times artikel in 2007 Booming business: van 2 miljoen $ in 2005 naar 80 miljoen $ in 2007
•
• Conclusie: “To be charitable, we would call them inspired by science - not to be confused with actually proven by science” • “So instead of spending money on computer games or puzzles to improve your brain’s health, invest in a gym membership. Or just turn off the computer and go for a brisk walk”
Vermoeidheid:
Post-stroke fatigue Vermoeidheid is een vaag/vluchtig begrip: PSF> 20 definities:
Fatigue as a window to the brain. John DeLuca (Ed.),2005
“ Snelle vermoeidheid die zich ontwikkelt tijdens de uitvoering van mentale of fysieke activiteiten, of beide, met als gevolg een tekort aan energie, uitputting en een aversie voor inspanning. Deze vermoeidheid heeft vaak langere hersteltijden nodig” Subjectief Perifere vs Centrale vermoeidheid Hoge prevalentie 38-77% (Lerdal et al, 2009) Afhankelijk van bestudeerde steekproef, definitie van vermoeidheid en gebruikte meetinstrumenten (en cut-off scores) Chronisch (> 6 jaar)
Negatieve invloed op HRQOL, iADL, revalidatie outcome, en zelfs mortaliteit
Behandeling van PSF
COGRAT-behandeling Secundair/bidirectioneel
Primair: de hersenen
±
COGRAT-behandeling COGRAT
Cognitive and Graded Activity Training Behandeling in kleine groepen (max. 4 patiënten)
Cognitieve Behandeling
Graded Activity Training
Neuropsycholoog (met CGTexpertise) 1x week (12)
Fysiotherapeut 2x week (12)
Cognitieve compensatiestrategieën: •Voorkomen PSF: activiteitenpatroon wijzigen, betere planning, zoeken naar ontspanning •Hanteren: CGT, rusten
Verbeteren van fysiek uithoudingsvermogen, kracht & flexibiliteit
Voorkomen en hanteren
Generalisatie van bewegingsactiviteiten naar thuissituatie
vermoeidheid
COGRAT-Study
COGRAT: studie design Screening
CVA > 3maanden Ernstige vermoeidheid Ambulant Geen co-morbiditeit: -Depressie -Ernstige Cogn. St. -Cardio-pulmonale aand.
T0
TIJD
T1 R CO
COGRAT T2
T3
Meting van vermoeidheid, CIS en SOL-vermoeidheid FSS:
SOL
Cis20-R Subschaal Verm.
Vraag; Heeft u de afgelopen uren last van moeheid gehad ?
Vragen (over periode vorige 2 weken): Ja
Nee
1. Ik voel me moe 1‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐7 2. Lichamelijk voel ik me uitgeput 3. Ik voel me fit 4. Ik voel me slap 5. Ik voel me uitgerust 6. Lichamelijk voel ik me in slechte conditie 7. Ik ben gauw moe 8. Lichamelijk voel ik me in uitstekende conditie
0= geen moeheid 1= lichte mate van vermoeidheid 2= tamelijk last van vermoeidheid 3= ernstige mate van vermoeidheid 4= zeer ernstige mate van vermoeidheid 4x per dag (ontbijt, lunch, avondeten, bedtijd) 7 dagenweekgemiddelde
PSF: studie design Screening Qualificatie per. 3 maanden
T0
TIJD
T1 Behandeling 3 maanden
Follow-up 6 maanden
R CO
COGRAT T2
T3
COGRAT: studie Screening: N=231 N berekend voor een CIS-f afname van8 punten Beta= .10;Alpha=.05 48 per groep
T0: N=88
TIJD
T1: N=84 R
drop out: 10, T2: 6
CO N=45
COGRAT N=38 T2 (73) N=39; N=34
T3 (68) N=35; N=33
COGRAT: kenmerken steekproef (T1) T1: N=84
± 50% mannen, 55 jr (±9 jr), opleiding mediaan: 5 Motricity index: 90 (±13) lichte parese 75% voorheen revalidatie (64% fysiotherapie, 50% ergo) CVA post-onset: 4 jr (±4 jr) 5pt > 10 jr single stroke: 75% Type: Ischemisch LH/RH/Bilateraal: 17 / 51 /3 Bloeding LH / RH / bil : 4 /1 / 1 SAB: 9 ander (infratentorieel/gemengd) : 7
COGRAT: uitkomsten en analyses
Hebben CO/ COGRAT effect? Voegt GRAT iets toe? Primaire outcome variaben: -Vermoeidheid: CIS-f & SOL-f
Secondaire outcome variabelen: -Depressie (HADS-D) -Angst (HADS-A) -Slaap stoornissen (SOL-slaap) -Pijn (SOL-pijn) -Functionele gezondheid (SASIP-30) -Fysiek uithoudingsvermogen (6MWT)
Analyses: -ITT -ANCOVA non parallel regression MANOVA Klinische significantie: groepsniveau: CIS-f ≤ 35 Individueel niveau CIS-f 8 (χ2 test)
COGRAT: uitkomstmaten met ITT (N=83)
Primair: Vermoeidheid
Treatment effects
CIS-f
50
T1-T3 Tijd:
CIS-f
45
F(2)=37.74, p<.001, ηp2 =.48 CO
40
COGRAT
35
Klinisch relevante verbetering: CO: No. 11 (24.4%) COGRAT No. 22 (57.9%)
30 T0
T1
T2 Time
treatment
T3
Likelihood ratio: X2= 9.63, p=.002; Contingency coefficient = .322
COGRAT: uitkomstmaten met ITT (N=83)
SOL-fatigue 6,5
6
5,5
CO COGRAT
5
SOL-f T1-T3 Tijd:
4,5
4 T0
T1
T2
T3
F(2)=5.24, p<.007, ηp2 =.12
Time
Geen interactie/gr.
COGRAT: uitkomstmaten met ITT (N=83)
Primaire uitkomstmaten: -Fatigue: CIS-f & SOL-f
Secondaire uitkomstmaten: Secundaire uitkomstmaten: -Depressie (HADS-D) Depressie: ηp2 =.14, group -Angst (HADS-A) Slaap stoornissen: ηp2 =.12, group -Slaap stoornissen (SOL-sleep) -Pijn (SOL-pain) 2 -Functionele gezondheid (SASIP-30) Functionele gezondheid: ηp =.12, group -Fysiek uithoudingsvermogen (6MWT) 6mwt
COGRAT: uitkomstmaten met ITT (N=83)
Condition 6MWT
Meters walked
520 500
6MWT,
480
Tijd & groep interactie
CO
460
COGRAT
440 420 400 T0
T1
T2 Time
T3
p<.001
4. COGRAT studie: conclusies
Vragen?
