Casus 3: Grondafhandeling 3.1 Inleiding en achtergrond Grondafhandeling vormt een belangrijk onderdeel in de afhandeling van vliegtuigen op Schiphol. De grondafhandeling omvat alle handelingen omtrent de passagiersafhandeling, vrachtafhandeling, catering, schoonmaak van de binnenkant van het vliegtuig, lijnonderhoud, security en brandstof tankdiensten.
Op dit moment zijn acht grondafhandelingsbedrijven actief op Schiphol. Drie daarvan zijn gespecialiseerd in vracht, twee in passagiers en drie van deze bedrijven handelen zowel passagiers als vracht af. De grondafhande lingssector biedt werk aan ongeveer 9.000 mensen. Veruit de grootste grondafhandelingsbedrijven zijn KLM Ground Services & KLM Cargo ( o n g e v e e r 5 . 5 0 0 m e d e w e r k e r s , a f h a n d e l i n g v a n v r a c h t e n p a s s ag i e r s ) e n Menzies Aviation Amsterdam (ongeveer 1.350 medewerkers, afhandeling van vracht en passagiers)
De markt voor de grondafhandeling is in de afgelopen vijf jaren geliberaliseerd (EU -Richtlijn 96/97/EC). Deze openstelling van de markt heeft geleid tot een toegenomen concurrentie. Om de gevolgen van de liberalisatie voor de veiligheid van de grondafhandeling in kaart te brengen, heeft IVW een onderzoek uitgevoerd. Op basis van dit onderzoek heeft IVW een aantal aanbevelingen geformuleerd in het rapport Safety First, vastgesteld op 12 november 2003.
3.2 Onderzoeksvragen en -aanpak Hoofdonderzoeksvraag De centrale onderzoeksvraag voor deze casus is:
" W a t i s d e s t a t u s v a n d e a a n b e v e l i n g e n z o a l s g e g e v e n i n h e t I V W- D L rapport 'Safety First'?"
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
1
Subvragen De aanbevelingen in dit rapport zijn vertaald in de volgende subvragen:
1. Op welke wijze is wetgeving aangaande het grondafhandelingsproces verbeterd (Aanbeveling 1)? •
Aanvullende eisen voor de certificering van veiligheidskritische processen en functies van grondafhandeling.
•
De structuur van grondafhandelingsbedrijven zou vergelijkbaar m o e t e n z i j n m e t J A R- 1 4 5 o n d e r h o u d s b e d r i j v e n .
2. Wat zijn de veiligheidskritische functies van het grondafhandelingsproces? Hoe zijn deze geharmoniseerd? (Aanbeveling 2) 3 . H o e v e r ze k e r t D G T L d a t w e r k e l i j k e g e w i c h t e n w o r d e n g e b r u i k t v o o r gewicht- en zwaartepuntsberekeningen? (Aanbeveling 3) 4. Hoe is coördinatie en supervisie van grondafhandeling formeel ingericht? (Aanbeveling 4) •
Hoe verzekert de luchtvaartmaatschappij dat personeel dat deze taak uitvoert op voldoende wijze is opgeleid en beschikt over geschikte verantwoordelijkheden en bevoegdheden?
5. Hoe is veiligheidstoezicht van het grondafhandelingsproces ingericht. •
Is er een toezichtsarrangement (K+V)?
•
Wat is de rol van risicoanaly se in dit proces? (Aanbeveling 6)
6. In hoeverre is er samenwerking tussen Airside Authority Officers en inspecteurs van IVW (Aanbeveling 7)
De geïnterviewden zijn vooral afkomstig uit de organisaties die verantwoordelijk zijn voor regelgeving, toezicht en s upervisie over de grondafhandeling: de luchtvaartmaatschappijen, AAS, IVW en DGTL. Hiervoor is gekozen omdat de aanbevelingen van IVW vooral op deze elementen betrekking hebben. Opgemerkt dient dan ook te worden dat de grondafhandelingssector zelf maar zeer beperkt betrokken is geweest bij het onderzoek. Er is vooral over, maar relatief gezien weinig mét de grondafhandelingssector gesproken.
Tot slot is het van belang in gedachten te houden dat het rapport van IVW pas sinds halverwege 2004 onder de aandacht van de sector is gebracht. Dit wil zeggen dat er 8 maanden zijn verstreken voor kennisname en eventuele implementatie van de aanbevelingen.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
2
3.3 Aanbevelingen van IVW: borging van de veiligheid van de grondafhandeling In de aanbevelingen van IVW ligt h et uitgangspunt besloten dat de structurele veiligheid van de grondafhandeling wordt geborgd in kwaliteit: goede grondafhandeling is vanzelfsprekend ook veilige grondafhandeling. Een veiligheidsmanagementsysteem is onderdeel van het kwaliteits zorgsysteem. De aanbevelingen van IVW gaan over de drie essentiële elementen van kwaliteitszorg en kwaliteitsborging. Deze zijn in volgorde van belang:
1. een goed functionerend kwaliteitszorgsysteem bij individuele grondafhandelingsbedrijven als primaire borging voor kwaliteit en veiligheid; 2. adequate toetsing van en toezicht op de kwaliteit van de grondafhande lingsprocessen als vangnet; 3. regelgeving als normatief kader voor de mate van veiligheid waaraan de grondafhandeling moet voldoen.
De aanbevelingen van IVW gaan v ooral over de laatste twee elementen: verbetering van het toezicht op de grondafhandeling en een aanscherping van de regelgeving zodat grondafhandelaars voldoende impulsen krijgen om de kwaliteit van de grondafhandeling op orde te krijgen en te houden. IVW acht deze externe impulsen nodig omdat de zeer concurrerende markt waarin de grondafhandelingsbedrijven werken, zelfregulering niet voldoende waarborgt. Hieronder volgen de aanbevelingen gegroepeerd naar aard:
Verbetering van het toezicht Over verbeterin g van het toezicht heeft IVW de volgende aanbevelingen gedaan in haar rapport 'Safety First': •
een verbetering van de supervisie op de grondafhandeling door harmonisering van de veiligheidskritische functies door: −
de inzet van adequaat gekwalificeerde mensen in veiligheidskritische functies;
−
een heldere structuur voor de supervisie op en coördinatie van grondafhandelingsprocessen.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
3
•
een verbetering van het directe toezicht op de grondafhandeling door: −
h e t v e r s t e r k e n v a n d e r o l v a n d e r i s i c o a n a l y s e i n d e i n r ic h t i n g v a n het toezicht;
−
het vaststellen van een toezichtarrangement op basis van een risicoanalyse.
•
een versterking van het toezicht op de veiligheid van het werk door het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid;
•
een verbetering van de samenwerkin g tussen AAS in hun rol als haven meester, en IVW in de uitvoering van hun toezichtstaken zowel in: −
de uitwisseling van informatie;
−
de samenwerking bij onderzoek naar incidenten en accidenten.
Aanscherping van de regelgeving I V W c o n s t a t e e r t i n h a a r r a p p o rt S a f e t y F i r s t h e t v o l g e n d e :
"Doordat er geen wettelijke basis voor certificatie van grondafhandelingsbedrijven is, is er geen uniformiteit in kwaliteits - en veiligheidswaarborging van grondafhandelingsdiensten. Hierdoor is de v e i l i g h e i d v a n g r o n d a f h a n d e li n g s d i e n s t e n a f h a n k e l i j k v a n i n d i r e c t e e i s e n van enerzijds de luchtvaartmaatschappijen en anderzijds de luchthaven exploitant waarbij tegenstellingen tussen economie, veiligheid, milieu en arbeidsomstandigheden een rol spelen."
IVW constateert dat veiligheid onder druk staat in de huidige scherp concurrerende markt. IVW acht het daarom noodzakelijk dat de veiligheid wordt gewaarborgd door scherpere regelgeving. Concreet stelt zij de volgende aanscherpingen voor: •
•
a a n s c h e r p i n g v a n d e J A R- O P S e i s e n g e s t e l d a a n : −
veiligheidskritische processen;
−
veiligheidskritische functies in de processen.
harmonisering van de eisen aan veiligheidskritische functies zodat deze functies op een veilige manier worden ingevuld;
•
aanscherping van de regelgeving voor "weight en balance" zodat alle luchtvaartmaatschappijen op dezelfde manier omgaan met het gewicht van bagage en passagiers.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
4
3.4 Kwaliteitszorg, toezicht en regelgeving: de aangetroffen situatie In dit hoofdstuk wordt op hoofdlijnen beschreven wat de situatie is zoals aa n g e t r o f f e n i n d i t o n d e r z o e k t e n a a n z i e n v a n d e b o r g i n g v a n k w a l i t e i t e n veiligheid.
Kwaliteitszorg bij grondafhandelingsbedrijven De veiligheid van de grondafhandeling zou in de eerste plaats moeten w o r d e n g e b o r g d d o o r e e n g o e d f u n c t i o n e r e n d k w a l i t e i t s - , en veiligheidszorgsysteem bij de individuele grondafhandelingsbedrijven. Elk grondafhandelingsbedrijf dat wil toetreden als aanbieder op Schiphol, moet b e s c h i k k e n o v e r e e n g e c e r t i f i c e e r d k w a l i t e i t s -, e n v e i l i g h e i d s z o r g s y s t e e m . Dit wordt vereist in de Regeling Grondafhandeling Luchtvaartterreinen.
Een goed functionerend kwaliteitszorgsysteem wordt gekenmerkt door: •
goed opgeleide, kwaliteitsbewuste werknemers;
•
heldere, uitvoerbare werkprocessen;
•
een verbetercyclus bestaande uit een goed gestructureerde in c i d e n t r a p p o r t a g e e n - a n a l y s e .
De huidige situatie met betrekking tot deze drie elementen bij de gevestigde grondafhandelingsbedrijven is onbekend. Geen van de partijen betrokken in dit onderzoek kan hierover voor de hele sector uitspraken doen.
De situatie lijkt niet te zijn veranderd ten opzichte van 2003: grondafhande lingsbedrijven lijken zeer verschillend om te gaan met de genoemde elementen van kwaliteitszorg en veiligheidsmanagement. Sommige g r o n d a f h a n d e l i n g s b e d r i j v e n m a k e n g e b r u i k v a n e e n k w a l i t e it s z o r g s y s t e e m waarin concrete normen zijn geformuleerd, heldere processen zijn beschreven, opleidingseisen zijn gesteld, verantwoordelijkheden zijn omschreven en waarin risicoanalyse een structurele rol heeft gekregen. Anderen lijken gebruik te maken van een generiek omschreven kwaliteits zorgsysteem waarin risicoanalyses geen structurele rol spelen.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
5
Vast staat dat de concurrentie op de luchtvaartmarkt nog steeds fel is. Deze concurrentie maakt het voor luchtvaartmaatschappijen en in hun verlengde, d e g ro n d a f h a n d e l a a r s n o o d z a k e l i j k o m k o s t e n z o l a a g m o g e l i j k t e h o u d e n e n zo efficiënt mogelijk te werken. Deze marktontwikkeling heeft een aantal oorzaken. •
Ten eerste, de opkomst van de Low Cost Carriers (LCC) als sterke concurrenten voor de traditionele luchtvaartmaatschappijen. Op Schiphol heeft EasyJet na KLM, de meeste vluchten. LCC's besparen kosten door d e t i j d t u s s e n d e a a n k o m s t e n h e t v e r t r e k v a n h e t v l i e g t u i g ( t u r n -a r o u n d time) zo kort mogelijk te houden om optimaal gebruik te maken van hun v l o o t . D e ze k o r t e t u r n -a r o u n d t i m e s t e l t h o g e e i s e n a a n d e s n e l h e i d e n d e efficiency waarmee de betrokken grondafhandelingsbedrijven hun werk uitvoeren. Dit kan negatieve gevolgen hebben voor de kwaliteit en dus voor de veiligheid van de werkzaamheden.
Dat dit gee n n o o d z a k e l i j k g e v o l g i s , b l i j k t u i t o n d e r a n d e r e u i t d e w i j z e w a a r o p Menzies werkt. Menzies werkt voor EasyJet, de grootste LCC op Schiphol. Door te investeren in goede apparatuur en in de opleiding van mensen, behaalt M e n z i e s g r o t e r e t i j d - en kosteneffic i ë n t i e t e r w i j l d e k w a l i t e i t e n d e v e i l i g h e i d van hun diensten verbetert. Hiermee voldoen zij aan de wensen van een veeleisende klant terwijl zij een relatief lage prijs kunnen vragen. De combinatie van hogere tijd- en kostenefficiëntie enerzijds en betere kwaliteit en veiligheid anderzijds, biedt Menzies een betere positie ten opzichte van de concurrentie, aldus het management van dit bedrijf en haar klant EasyJet.
•
Ten tweede, in 2001 raakte de luchtvaartmarkt in een stevige recessie die zeer negatieve gevolgen had voor de groei en de winst van luchtvaartmaatschappijen. Deze recessie had een aantal oorzaken waaronder de gebeurtenissen op 11 september 2001 en de SARS epidemie. Door deze recessie moesten luchtvaartmaatschappijen scherpe kostenreducties doorv oeren om het hoofd boven water te houden. Grondafhandeling werd één van de posten waarop kostenreductie werd nagestreefd. Prijs van de dienstverlening werd hiermee de belangrijkste factor in de concurrentie tussen grondafhandelaars.
•
Een derde ontwikkelin g die luchtvaartmaatschappijen dwingt tot kostenreductie is de hoge prijs voor brandstof door de sterke stijging van de olieprijzen.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
6
De toenemende aandacht voor kostenreductie en efficiëntie zou negatieve g e v o l g e n k u n n e n h e b b e n v o o r d e v e i l i g h e i d v a n d e we r k p r o c e s s e n e n z o u h e t zelfregulerend vermogen van de sector kunnen compromitteren. IVW heeft signalen beschreven in het rapport Safety First, die er op duiden dat grondafhandelaars kosten besparen door te wachten met investeringen in a p p a r a t u u r e n d e o p le i d i n g v a n m e d e w e r k e r s . I V W c o n s t a t e e r t d a t grondafhandelaars regelmatig gebruik maken van verouderde en onvoldoende onderhouden apparatuur.
Ondanks de toenemende druk op de grondafhandeling, gaan geïnterviewden e r v a n u i t d a t d e k w a l i t e i t e n d e v e i l i g h e id v a n d e g r o n d a f h a n d e l i n g o p Schiphol in het algemeen beter is geworden ten opzichte van 2003. Deze stelling onderbouwen zij ondermeer met een geconstateerde daling van het aantal gerapporteerde incidenten. De toename van de kwaliteit is te denken aan de v olgende factoren, aldus geïnterviewden: •
verbeterde opleidings- en kwaliteitsprogramma's binnen de grondafhandelingsbedrijven;
•
een toenemend veiligheidsbewustzijn onder medewerkers van grondafhandelingsbedrijven;
•
meer bereidheid tot uitwisseling en samenwe rking binnen het VpS op het gebied van veiligheid van de grondafhandeling.
Echter, de indruk bestaat dat deze oorzaken worden geconstateerd op incidentiele kennis, niet op basis van gegevens uit toezicht en monitoring van de veiligheid van grondafhandeling. Vooralsnog heeft geen van de partijen een structureel inzicht in de veiligheid van grondafhandeling.
De rol van de expertgroep Ground Safety De twee expertgroepen in het VpS Flight Safety en Ground Safety formuleren op basis van analyse van incidenten prioriteiten die - na accordering door de stuurgroep - door de expertgroep 'Uitvoering' in concrete projecten vertaald worden.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
7
Deze prioriteiten hebben betrekking op de belangrijkste risico's op de interfaces tussen partijen. Deelnemers van deze twee exp ertgroepen zijn de incidentenonderzoekers en safety experts van de verschillende bedrijven. Hierbij wordt gekozen voor een pragmatische aanpak. Uitgaande van de eigen incidentenanalyse van alle deelnemers worden prioriteiten gesteld. De b e l a n g r i j k s t e v e i l ig h e i d s o n d e r w e r p e n e n r i s i c o ' s d i e d o o r d e e x p e r t g r o e p Ground Safety zijn geïdentificeerd betreffen: •
equipement;
•
toezicht en controle;
•
weersomstandigheden;
•
bagagekelder - verkeersveiligheid.
I n h e t k a d e r v a n d e v e i l i g h e i d v a n g r o n d a f h a n d e l i n g , h e e f t h e t Vp S i n 2 0 0 4 e e n aantal projecten uitgevoerd. Deze betreffen:
•
de Platvormveiligheidcampagne: deze campagne heeft ertoe geleid dat platformmedewerkers 200 ideeën hebben ingeleverd ter verbetering van de veiligheid op platforms. De expertgroep zal deze ideeën analyseren en eventuele vervolgacties formuleren;
•
dangerous goods: gericht op uniformering van de incidentrapportage, de regelgeving, de ontwerprichtlijnen voor een transportkar en een code of good conduct;
•
integrale RI&E vliegtuigopstelplaatsen: inventar isatie van de interfaces tussen processen op de vliegtuigopstelplaatsen en de risico's in die interfaces. Hieruit is een aantal aanbevelingen voortgekomen die op dit moment verder worden afgestemd;
•
k e u r i n g a f h a n d e l i n g s m a t e r i e e l : d i t p r o j e c t h e e f t g e l e i d t ot e e n v e r s c h e r p i n g van de keuring van het materieel door middel van een technische keuring en reactief toezicht van AAS op het materieel;
•
safety training airside: per 1 september is de Basis Training Platformveiligheid g e s t a r t w a a r i n a l l e s t a r t e n d e m e d e w e rk e r s i n d e g r o n d a f h a n d e l i n g e e n t r a i n i n g k r i j g e n v o o r d a t z i j e e n S c h i p h o l-p a s o n t v a n g e n ;
•
attentieborden.
Het functioneren van het VpS wordt nader beschreven in casus 6 van dit onderzoek. Met betrekking tot het onderwerp grondafhandeling kan echter worden gezegd dat het VpS een belangrijk en redelijk functionerend
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
8
instrument is om de algemene veiligheid van de grondafhandeling te analyseren en om initiatieven te nemen die de veiligheid moeten verbeteren. D i t b l i j k t o n d e r a n d e r e u i t h e t a a n t a l g e r e a l i s e e rd e p r o j e c t e n .
Echter, de activiteiten in het VpS worden nu vooral geïnitieerd in reactie op problemen zoals die door de sector reeds zijn geconstateerd. De activiteiten zijn niet gebaseerd op een structurele, branche brede risicoanalyse. Daarnaast zijn d e activiteiten van het VpS vooral gericht op de uitvoering van de projecten. De activiteiten van het VpS zijn nog niet gericht op een verbetering van het veiligheidsmanagementsysteem binnen de sector grondafhandeling en tussen de sector grondafhandeling en andere sectoren op Schiphol.
Toetsing en toezicht Toetsing en toezicht op de kwaliteit vormt een vangnet wanneer het kwaliteitszorgsysteem niet optimaal functioneert. Alleen door toetsing en toezicht kan worden geconstateerd of een kwaliteitszorgsysteem optimaal functioneert.
Bij de toetsing en toezicht op de kwaliteit van de grondafhandeling zijn betrokken: •
de grondafhandelingsbedrijven;
•
de luchtvaartmaatschappijen als klant;
•
Schiphol als luchthavenautoriteit;
•
IVW als inspectie op de luchthaven;
•
Arbeid s i n s p e c t i e a l s t o e z i c h t h o u d e r o p d e A R B O - v e i l i g h e i d ;
•
DGTL als wet - en beleidsmakend orgaan in Nederland.
De grondafhandelaren zijn vanzelfsprekend de eerst verantwoordelijke wanneer het gaat om het functioneren van hun eigen kwaliteitssysteem. Alle gronda fhandelaren die hun diensten willen aanbieden op Schiphol moeten bij toetreding beschikken over een gecertificeerd veiligheidsmanagement systeem. In dit systeem moet toetsing en toezicht zijn ingebouwd om te k u n n e n w o r d e n a a n g e m e r k t a l s k w a l i t e i t s z o r g s y s te e m . N i e t z i c h t b a a r i s i n hoeverre deze kwaliteitszorgsystemen na toetreding daadwerkelijk worden geïmplementeerd en onderhouden en leiden tot een adequaat inzicht in de risico's en verbeteracties op geconstateerde risico's.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
9
De l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j e n h e b b e n e e n r o l i n h e t t o e z i c h t a l s opdrachtgever van de grondafhandelaars. Uit het onderzoek blijkt dat luchtvaartmaatschappijen in verschillende mate toezicht houden op kwaliteit en veiligheid van de grondafhandeling. KLM en EasyJet voeren audits uit op het kwaliteits - en veiligheidsmanagementsysteem van hun grondafhande lingsbedrijven. Zij voeren risicoanalyses uit op basis van deze audits. Daarnaast verwachten zij dat hun grondafhandelaars incidenten rapporteren voor risicoanalyse. EasyJet gebruikt de resu ltaten van hun audits als input voor een bonus-malus systeem waarmee zij hun grondafhandelingsbedrijven stimuleren verbeteringen in de processen aan te brengen. J A R-O P S 1 - e n F A R-g e c e r t i f i c e e r d e l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j e n z i j n v e r p l i c h t kwaliteit - e n v e i l i g h e i d s a u d i t s u i t t e v o e r e n b i j d e d o o r h e n i n g e z e t t e grondafhandelingsbedrijven. Het gaat hierbij om een belangrijk deel van de l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j e n d i e l a n d e n o p S c h i p h o l . E c h t e r , d e J A R- O P S e n d e FAA-regulations2 stellen geen specifieke eisen aan de wijze waarop deze worden uitgevoerd en de diepgang van de audits. Hierdoor verschilt de kwaliteit van deze audits.
Schiphol als luchthavenautoriteit dient erop toe te zien dat de grondafhan delaars bij toetreding als partij op Schiphol, beschikken over een gecertificeerd kwaliteitszorgsysteem en een veiligheidsmanagementsysteem.
Naast het toezicht bij toetreding, houdt AAS als luchthavenautoriteit toezicht op de veiligheid en de goede orde op de Airside. Dit wil onder andere zeggen dat er functionarissen van AAS rondlopen om te controleren of er zich geen onveilige situaties voordoen in de grondafhandeling. Deze functionarissen zijn bevoegd te eisen dat de onveilige situatie wordt weggenomen, de situaties te rapporteren en in het uiterste geval, m e d e w e r k e rs d i r e c t v e r a n t w o o r d e l i j k v o o r d e o n v e i l i g e s i t u a t i e h u n toegangsbatch voor Schiphol af te nemen. De rapportages hiervan worden door AAS gebruikt om risicoanalyses op uit te voeren.
1
De luchtvaartmaatschappijen met een thuisbasis in Europese Landen moeten voldoen aan JAR- OPS.
2
De luchtvaartmaatschappijen met als thuisbasis de VS moeten voldoen aan de FAAregulations ook buiten de VS. Echter, IVW heeft geen bevoegdheid tot handhaving van deze regelgeving.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
10
Tot slot, verzorgt AAS een ééndaagse opleiding voor medewerkers in de g ro n d a f h a n d e l i n g w a a r i n h e n d e g r o n d b e g i n s e l e n e n r e g e l s v a n v e i l i g werken worden bij gebracht. Met deze opleiding, streeft AAS naar een hoger veiligheidsbewustzijn bij de mensen die werken op Schiphol.
IVW s p e e l t e e n b e l a n g r i j k r o l i n h e t t o e z i c h t o p d e v e i l i g h e i d v a n d e grondafhandeling. Echter, zij kan alleen verbeteracties opdragen wanneer de l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j o n d e r J A R- O P S v a l t .
Wanneer IVW -inspecteurs (potentieel) onveilige situatie aantreffen tijdens hun surveillances en hun SAFA/SANA inspecties op de luchthaven, rapporteren zij dit aan de betreffende grondafhandelingsbedrijven en de betrokken luchtvaartmaatschappij. Wanneer zij bij een inspectie niets aantreffen ontvangt alleen de grondafhandelaar het rapport. IVW heeft verder geen eerstelijns bevoegdheden om daadwerkelijk op te treden ten behoeve van de structurele kwaliteit en veiligheid van grondafhandeling omdat daarvoor geen wettelijke eisen bestaan.
IVW kan structurele situaties die zij als onveilig aanmerkt rapporteren aan AAS omdat die als luchthavenexploitant de eerst verantwoordelijke is voor het toezicht.
De Arbeidsinspectie heeft ook een rol als toezichthouder op de kwaliteit van de grondafhandeling maar alleen voor zover dit de arbeidsveiligheid betreft. Deze inspectie ziet er op toe dat medewerkers van de grondafhandelingsbedrijven op een veilige manier hun werk doen. Omdat arbeidsveiligheid vaak een directe relatie heeft met de kwaliteit en de veiligheid van de wijze van werken, heeft hun toezicht ook effect op de kwaliteit van de grond afhandeling.
DGTL h e e f t e e n r o l a l s w e t g e v e r e n b e p a a l d h i e r m e e d e k a d e r s w a a r b i n n e n eisen kunnen worden gesteld aan de kwaliteit van grondafhandelaars en de wijze waarop hierop toezicht moet worden gehouden. DGTL is terughoudend met het stellen van wettelijke eisen aan de veiligheid van de grondafhan deling voor de Nederlandse situatie zolang hiervoor geen internationale regelgeving bestaat.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
11
Deze houding wordt gemotiveerd door het belang dat DGTL hecht aan het Level Playing Field voor Schiphol als concurrerende luchthaven binnen de internationale markt.
Regelgeving Grondafhandelingsbedrijven zijn vanuit veiligheid gehouden aan de v o l g e n d e r e g e l g e v i n g 3: •
De Regeling Grondafhandeling Luchtvaartterreinen 1998;
•
Algemene Luchthaven Reglement;
•
Aanvullend luchthavenreglement Luchthaven Schiphol;
•
Arbeidsomstandighedenwet 1998;
•
luchtvaartregelgeving van verschillende luchtvaartautoriteiten via l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j e n ( b . v . J A R- O P S v o o r E u r o p e s e e n F A R- 121 voor Amerikaanse luchtvaartmaatschappijen).
In t e r n a t i o n a a l n o c h n a t i o n a a l b e s t a a t r e g e l g e v i n g d i e d i r e c t e , s p e c i f i e k e eisen stelt aan de implementatie van een kwaliteits - en veiligheidszorg systeem bij grondafhandelingsbedrijven, met uitzondering van de technische afhandeling en het vliegtuigonderhoud.
Er bestaat wel indirecte regelgeving. De Regeling Grondafhandeling Luchtvaartterreinen eist dat een grondafhandelingsbedrijf een gecertificeerd k w a l i t e i t s z o r g s y s t e e m h e e f t m e t d a a r i n o p g e n o m e n e e n v e i l i g h e i d s m a n a g ementsysteem.
Daarnaast bestaat er regelgeving waarin luchtvaartmaatschappijen verantwoordelijk worden gesteld voor de kwaliteit van de grondafhandeling en erop toe dienen te zien dat de grondafhandeling aan de gestelde eisen v o l d o e t . D e z e r e g e l g e v i n g s t e l t d o o r g a a n s g e n e r i e k e e i s e n e n g e e ft d e luchtvaartmaatschappijen veel ruimte zelf normen te formuleren waarop zij de kwaliteit en veiligheid van grondafhandeling beoordelen.
Een deel van de luchtvaartmaatschappijen met een thuisbasis in Europa d i e n t t e v o l d o e n a a n d e J A R- O P S . J A R- O P S s t e ll e n g e n e r i e k e e i s e n a a n h e t kwaliteits - en veiligheidsmanagementsysteem van luchtvaartmaatschappijen.
3
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
Safety First, IVW, 12 november 2003, blz. 43.
12
D a a r n a a s t e i s e n d e J A R- O P S d a t d e z e l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j e n g e b r u i k maken van grondafhandelingsbedrijven die voldoen aan hun kwaliteits normen. De luchtv aartmaatschappij wordt geacht door middel van regelmatige audits, erop toe te zien dat haar grondafhandeling volgens haar veiligheidsnormen wordt uitgevoerd. Eisen gesteld in FAA -regulations ( F A R- 1 2 1 ) z i j n v e r g e l i j k b a a r m e t d i e g e s t e l d i n d e J A R- O P S .
Andere luchtvaartmaatschappijen moeten voldoen aan de eisen die gesteld worden door de luchtvaartautoriteit van hun thuisbasis. Deze regelgeving moet minimaal voldoen aan ICAO standaarden.
3.5 Stand van zaken aanbevelingen IVW Het rapport Safety First is bij een aantal sectorpartijen waarmee gesproken is onbekend. Voor hen die het rapport wel kennen, is het te kort geleden beschikbaar gekomen om al daadwerkelijk een start te maken met de i m p l e m e n t a t i e v a n d e a a n b e v e l i n g e n 4.
Echter, zowel nationaal en intern ationaal zijn er duidelijke signalen dat de sector wil werken aan een verbetering van de kwaliteit en veiligheid van de grondafhandeling. Ook de sector constateert een grotere noodzaak voor goed f u n c t i o n e r e n d e k w a l i t e i t s z o r g s y s t e m e n , g o e d w e r k e n d t o e z i c h t e n i n t e rnationale normering voor de kwaliteit en veiligheid van grondafhandeling. Deze ontwikkeling sluit deels aan bij de aanbevelingen van IVW.
Hieronder volgt de stand van zaken per aanbeveling van IVW.
Verbetering van het toezicht Verbetering van de supervisie op grondafhandeling IVW constateerde dat de supervisie en coördinatie van de grondafhandeling verbeterd moest worden. Zij trof aan dat niet altijd duidelijk was wie de eindverantwoordelijkheid had over de grondafhandeling of dat de eindverantwo ordelijke niet altijd beschikte over de juiste vaardigheden om deze verantwoordelijkheid goed in te vullen.
4
Het rapport Safety First van IVW is 12 november 2003 afgerond. Echter, na afronding van het rapport heeft het tot midden 2004 geduurd voordat de sector over de aanbevelingen beschikte.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
13
Daarom adviseerde IVW:
1. een heldere supervisie - en coördinatiestructuur met een duidelijke eindverantwoordelijke; 2. goed opgeleidde eindverantwoorde lijken die voldoen aan de eisen die de eindverantwoordelijkheid aan deze mensen stelt.
A d 1 : Heldere, geformaliseerde supervisie - en coördinatiestructuur Nog steeds maken grondafhandelaren en luchtvaartmaatschappijen samen uit w i e o p e r a t i o n e e l e i n d v e r a n t w o o r d e li j k i s v o o r h e t g r o n d a f h a n d e l i n g s p r o c e s . Dit werkt naar tevredenheid volgens de geïnterviewde luchtvaartmaat schappijen. Zij zien geen noodzaak in een uniformering en formalisering van afspraken over de coördinatie en supervisie van het grondafhandelingsproces.
De andere partijen verwachten meer helderheid in coördinatie en supervisie o p h e t p l a t f o r m d o o r d e i n v o e r i n g v a n e e n " R e d C a p " -s y s t e e m w a a r b i j é é n persoon duidelijk eindverantwoordelijk is. Invulling van dit concept wordt o p d i t m o m e n t u i t g e w e r k t i n h e t V p S -p r o j e c t " I n t e g r a l e R I & E v l i e g t u i g opstelplaatsen". Een mogelijk struikelblok voor feitelijke invoering van dit concept is de financiering van het systeem en de bemensing. Dit blijft een struikelblok wanneer luchtvaartmaatschappijen geen noodzaak zien in dit systeem.
A d 2 : Goed opgeleide eindverantwoordelijken IVW acht het noodzakelijk dat luchtvaartmaatschappijen er voor zorgen dat eindverantwoordelijken (Flight Dispatcher) in de grondafhandeling voldoende vaardigheden en kennis hebben om die eindvera ntwoordelijkheid goed in te vullen. Nu is onduidelijk of eindverantwoordelijken aan de gestelde eisen voldoen door de grote diversiteit aan eisen die nu gesteld worden en de verschillende manieren waarop wordt gecontroleerd of iemand i n d i e f u n c t i e a a n d e g e s t e l d e e i s e n v o l d o e t . D e z e d i v e r s i t e i t e n o n d u i d elijkheid in de kwaliteit van eindverantwoordelijken bestaan nog steeds. Echter, de sectorpartijen zien geen noodzaak in verdere duidelijkheid over de kwalificaties en opleidingseisen voor eindverantwoorde lijken.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
14
De eisen die AAS stelt aan de grondafhandelingsbedrijven bij toetreding, omvatten een gecertificeerd kwaliteits - en veiligheidssysteem waarbinnen is gespecificeerd waarvoor opleiding wordt verzorgd en hoe verantwoordelijkheden zijn verdeeld binnen de organisatie. Daarnaast verzorgt AAS een basistraining voor alle medewerkers van bedrijven op Schiphol. Echter, dit systeem laat veel ruimte voor eigen invulling door grondafhandelingsbedrijven en luchtvaartmaatschappijen. Het is daarom geen garantie voor adequate training van eindverantwoordelijken.
Alle geïnterviewde luchtvaartmaatschappijen en de grondafhandelaar zijn er van overtuigd dat zij er voor zorgen dat de eindverantwoordelijken aan de gestelde eisen voldoen. Allemaal geven zij aan dat zij hierop voldoende zicht hebben om daar zeker van te zijn.
Echter, de wijze waarop dit inzicht tot stand komt verschilt sterk. Terwijl een aantal regelmatig audits uitvoeren, voeren anderen de controle meer ad hoc uit. Daarnaast hanteren de verschillende partijen verschillende normen om vast te stellen of eindverantwoordelijken zijn toegerust op hun taak.
Verbetering van het direct toezicht door IVW op de grondafhandeling IVW ziet mogelijkheden om haar eigen toezicht op de grondafhandeling te verbeteren door:
1. het versterken van de rol van risicoanalyse; 2. invoering van een toezichtarrangement.
Ad 1: Versterking van de rol van risicoanalyse IVW heeft stappen gezet om meer structureel gebruik te maken risicoanalyses om vast te stellen waarop zij hun toezicht moeten richten.
Een stap om meer structureel gebruik te maken van risicoanalyses is een intensievere uitwisseling van informatie met AAS over de grondafhandeling. Deze stap heeft informeel reeds vorm gekregen. Echter, deze uitwisseling z o u I V W w i l l e n f o r m a l is e r e n .
Een tweede stap is gebruik te maken van de informatie die in het VpS aan de orde komt om risico's vast te stellen.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
15
Een derde stap in de structurering van risicoanalyses wordt mogelijk geacht wanneer wettelijke barrières worden weggenomen voor dire cte incident rapportage door betrokken partijen aan IVW. Op dit moment wordt onder andere EU Richtlijn 2003/42/EG ingevoerd en zal per 4 juli 2005 in werking treden. De wetgeving voortvloeiend uit deze richtlijn biedt aanmerkelijke b e s c h e r m i n g v o o r p e r s o n e n d i e v o o r v a l l e n r a p p o r t e r e n 5. I V W v e r w a c h t d a t de toename van het aantal rapportages, goede en betrouwbare risicoanalyses mogelijk zouden maken.
Een vierde stap is de ontwikkeling en invoering van een checklist aan de hand waarvan grondafhandeling kan wo rden meegenomen in de SAFA/SANA inspecties. Op dit moment wordt een conceptversie van de checklist getest. Hoewel de checklist primair is bedoeld om resultaten van de audit te communiceren met de grondafhandelaar, de luchtvaartmaatschappij en AAS, i s i n f o rm a t i e u i t d e c h e c k l i s t o o k t e g e b r u i k v o o r r i s i c o a n a l y s e .
A d 2 : Invoering van een toezichtarrangement Op dit moment is het toezichtarrangement in voorbereiding en moet rond de zomer in 2005 worden afgerond, aldus het Jaarwerkplan 2005 van IVW. Overigens kan in h e t a l g e m e e n g e s t e l d w o r d e n d a t i n v o e r i n g v a n e e n toezichtsarrangement op basis van een adequate risicoanalyse expertise en bemensing vereist. Op dit moment ondergaat IVW een reorganisatie waarin n o g n i e t d u i d e l i j k i s h o e v e e l e n w e l k e m e n s e n b e s c h i k b a a r zu l l e n z i j n o m d e genoemde activiteiten uit te voeren. Verder blijkt uit het Jaarplan 2005 geen specifieke aandacht van IVW voor de grondafhandeling.
V e r s t e r k i n g v a n h e t t o e z i c h t o p d e a r b e i d s v e i l i g h e i d d o o r d e A r b e i d sinspectie (AI) D e A r b e i d s i n s p e c t i e zi e t t o e o p d e v e i l i g h e i d v a n h e t w e r k e n d i e n t e n g e volge op de veiligheid van de grondafhandeling. Omdat de relatie tussen arbeidsveiligheid en veiligheid van het eindproduct voor veel meer gebieden g e l d t , w o r d t o p d i t m o m e n t g e w e r k t a a n e e n n a u w e r e s a m e n we r k i n g t u s s e n
5
Naast de invoering van de richtlijn, zijn een aantal andere maatregelen doorgevoerd of in voorbereiding die ertoe moeten dienen de bereidheid te verhogen voorvallen en incidenten te melden. Eén en ander wordt uitvoerig toegelicht in het rapport "Incidentrapportage".
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
16
IVW en AI over de hele breedte van hun activiteiten. Echter, vooralsnog heeft dit niet concreet geleid tot een meer specifieke aanpak van de AI in het toezicht op de grondafhandeling.
Verbetering van de samenwerking tussen AAS en IVW A A S en I V W h e b b e n e e n r o l i n h e t t o e z i c h t o p d e g r o n d a f h a n d e l i n g s processen. Beide partijen vinden een nauwere en verbeterde samenwerking dan ook nuttig. Zowel AAS als IVW vinden de samenwerking verbeterd in het afgelopen jaar. Met name de informele relaties zijn verbeterd.
Echter, er zijn nog geen formele afspraken over verdergaande uitwisseling van informatie en samenwerking bij de uitvoering van onderzoek naar incidenten en ongelukken. Dit is op termijn wel het streven van IVW.
Aanscherping wettelijk kader Naast verbetering van de coördinatie, de supervisie en het toezicht op de grondafhandeling, ziet IVW ook noodzaak voor aanscherping van het wettelijk kader: de bestaande wetgeving biedt niet voldoende mogelijkheden om onveilige situaties aan te pakken en stelt daarmee niet voldoende randvoorwaarde voor een veilige grondafhandeling.
A a n s c h e r p i n g J A R - OPS IVW ziet zich geconfronteerd met een wettelijk kader dat (op enkele kleine onderdelen na) geen specifieke eisen stelt aan de veiligheid van de grondafhandeling. Het bestaand wettelijk kader stelt alleen generieke eisen aan de kwaliteit - en veiligheidssystemen van luchtvaartmaatschappijen en de eisen die moeten stellen aan de veiligheid van de grondafhandeling. Het g a a t h i e r b i j o m i n t e r n a t i o n a l e r e g e l g e v i n g : I C A O- , J A R- O P S e n F A A regelgeving. In alle gevallen gaat het om internationale regelgeving die is gebaseerd op internationale consensus over minimale veiligheidseisen. Tevens betreft het regelgeving die zich concentreert op vluchtafhandeling, onderhoud en ontwerp en minimale aandacht besteedt aan elementen van de grondafhandeling.
Met name op twee onderwerpen ziet IVW aanmerkelijk risico's ontstaan wanneer de bestaande minimumeisen als standaard worden gehanteerd.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
17
Deze onderwerpen zijn:
1. het gebruik van werkelijke versus standaard gewicht bij belading van vliegtuigen; 2. De eisen gesteld aan "Operational Officers" en/ of "Flight Dispatchers" d i e d e l o a d -s h e e t s o p s t e l l e n .
IVW is van mening dat bestaande regelgeving voor deze onderwerpen dermate generiek is dat dit leidt tot onveilige situaties waarin zij als inspectie niet kan optreden omdat daarvoor geen wettelijke basis bestaat. D a a r o m b e p l e i t I V W v o o r b e i d e o n d e r w e r p e n e e n a a n s c h e r p i n g v a n d e J A RO P S . I V W b e p l e i t j u i s t d e a a n s c h e r p i n g v a n d e J A R- O P S o m d a t h i e r m e e a l l e Europese luchtvaartmaatschappijen zich moeten houden aan de regels en daarmee het Level Playing Field voor Schiphol niet in gevaar wordt g e b r a c h t . V o o r a l s n o g z i j n d e J A R- O P S o p d e g e w e n s t e o n d e r w e r p e n n i e t aangescherpt.
Hoewel DGTL de wens ondersteunt van IVW tot aanscherping van deze regelgeving, ziet DGTL daarin voor haar geen rol weggelegd. Vanuit IVW acht men het echter wel zinvol wanneer DGTL meer actief invloed probeert u i t t e o e f e n e n o p d e a a n s c h e r p i n g v a n d e J A R- O P S o p d e g e n o e m d e p u n t e n .
Andere partijen betrokken in het onderzoek onderschrijven het belang van zorgvuldige belading van vliegtuigen. Echter, geen van de partijen is overtuigd van de noodzaak voor stringentere regelgeving op dit gebied. Een meer stringent regime voor het omgaan met gewicht of de harmonisering van de opleiding voor flight dispatcher ziet men niet als een prioriteit vanuit veiligheidsperspectief.
Harmonisering van de eisen voor veiligheidskritische functies IVW doet de aanbeveling de eisen aan veiligheid skritische functies te harmoniseren zodat deze functies op een veilige manier worden ingevuld. IVW denkt hierbij primair aan de functie van flight dispatcher / operations officer. Maar ook aan de eisen gesteld aan andere veiligheidskritische functies.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
18
Op d i t m o m e n t i s n o g g e e n s p r a k e v a n h a r m o n i s e r i n g v a n v e i l i g h e i d s kritische functies. Er bestaan geen certificaten voor de uitvoering van functies in de grondafhandeling zoals die wel bestaan voor functies in de vluchtafhandeling. Geen van de geïnterviewde operationele partijen geeft uitdrukking aan de behoefte tot harmonisering. Men is van mening dat de huidige kwaliteits - en veiligheidsmanagementsystemen voldoende garantie beiden voor adequaat gekwalificeerde mensen in veiligheidskritische functies. Zoals e e r d e r a l i s a a n g e g e v e n , f u n c t i o n e r e n d e z e s y s t e m e n z e e r verschillend en hanteren partijen uiteenlopende normen. Het is daarmee waarschijnlijk dat de eisen gesteld aan medewerkers in veiligheidskritische functies ook verschillen.
V e r s c h e r p i n g e n h a r m o n i se r i n g v e r e i s t e n a a n g r o n d a f h a n d e l i n g d o o r IOSA -a u d i t H o e w e l d e J A R- O P S n i e t z i j n a a n g e s c h e r p t , i s e r e e n o n t w i k k e l i n g g a a n d e die op termijn wel zal leiden tot aanscherping en harmonisering van eisen d i e g e s t e l d w o r d e n a a n d e g r o n d a f h a n d e l i n g . D e z e o n t w i k ke l i n g i s d e implementatie van IATA Operational Safety Audit (IOSA). In tegenstelling t o t d e J A R- O P S e n a n d e r e i n t e r n a t i o n a l e r e g e l g e v i n g , b e v a t I O S A t w e e onderdelen die volledig gewijd zijn aan grondafhandeling en vracht afhandeling. De checklist voor deze twee onderwerpen bevat 155 kenmerken waaraan de grondafhandeling van een luchtvaartmaatschappij moet voldoen om te worden gecertificeerd. De checklist is tot stand gekomen in een samenwerking tussen sectorpartijen en verschillende luchtvaartautoriteiten. Deze kenmerken zijn veel minder generiek dan deze vastgelegd in internationale regelgeving. Deze kenmerken moet een luchtvaartmaatschappij hebben beschreven in haar handboeken en procesbeschrijvingen en geïmplementeerd in de dagelijkse processen.
D e v e rw a c h t i n g i s d a t d e m e e s t e v a n d e l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j e n a a n g e s l o t e n b i j I A T A z u l l e n t r a c h t e n e e n I O S A -g o e d k e u r i n g t e k r i j g e n . Deze verwachting is gebaseerd op het gegeven dat de IOSA internationaal wordt erkend als standaard voor de kwaliteit en veilighe id van een luchtvaartmaatschappij. Wanneer een luchtvaartmaatschappij is goedgekeurd volgens IOSA wordt dit vastgelegd in de IOSA Registry. Deze kan worden geraadpleegd door andere luchtvaartmaatschappijen die inzicht moet krijgen
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
19
in de kwaliteit van die luchtvaartmaatschappij bijvoorbeeld in het kader van c o d e -s h a r i n g . M e t e e n r e g i s t r a t i e i n I O S A h o e f t e e n l u c h t v a a r t m a a t s c h a p p i j niet meer geaudit te worden door andere luchtvaartmaatschappijen in het kader van samenwerking. Luchtvaartmaatschappijen kunnen hiermee aanmerkelijke efficiency behalen en kosten besparen. Dit maakt het aantrekkelijk om een plaats te krijgen in het IOSA Registry.
Naast kostenbesparing, wordt verwacht dat een IOSA goedkeuring ook nodig i s o m ü b e r h a u p t i n a a n m e r k i n g t e k o m e n a l s p ar t n e r v o o r a n d e r e maatschappijen omdat het dé internationale standaard voor kwaliteit zal zijn. In een markt waarin toenemende samenwerking en fusies vaak de enige manier zijn om te overleven, is het voor veel luchtvaartmaatschappijen van levensbelang om de goedkeuring te verwerven.
Wanneer IOSA inderdaad de breed gebruikte standaard zal worden voor onder andere grondafhandeling, betekent dit een feitelijke aanscherping van de regelgeving en zal dit mogelijk zorgen voor een harmonisering van g e s t e l d e e i s en a a n d e v e i l i g h e i d v a n d e g r o n d a f h a n d e l i n g .
De verwachting is dat eind 2006 85 á 90% van alle luchtvaartmaatschappijen in de wereld, een IOSA audit heeft ondergaan.Ten tijde van de interviews, s t o n d K L M o p h e t p u n t d e v o o r b e r e i d i n g e n v o o r h e t I O S A t e s ta r t e n .
3.6 Conclusies Op basis van het onderzoek worden de volgende conclusies geformuleerd: •
het IVW - r a p p o r t S a f e t y F i r s t i s n o g t e k o r t i n o m l o o p i n d e s e c t o r o m n u al tot concrete acties te hebben geleid;
•
grondafhandelingsbedrijven gaan nog steeds zeer verschillend om met de borging van kwaliteit en veiligheid;
•
de kwaliteit en veiligheid van de grondafhandeling zijn nog steeds afhankelijk van zelfregulerende mechanismen in een markt waarin investeringen in medewerkers en apparatuur zoveel mogelijk worden beperkt om kosten te besparen;
•
de veiligheidsdoelen die grondafhandelingsbedrijven zich stellen, lijken vaak sterk afhankelijk van de eisen die de klant stelt. De sector heeft in m e e r d e r h e i d g e e n e i g e n v e i l i g h e i d s d o e l e n o f -c r i t e r i a ;
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
20
•
d e l u c h t v a a r t m a a t s ch a p p i j e n g a a n z e e r v e r s c h i l l e n d o m m e t d e e i s e n d i e zij stellen aan hun grondafhandelaars. Sommige luchtvaartmaat schappijen hebben meer aandacht voor veiligheidseisen dan anderen. Ook controleren zij op verschillende manieren hoe hun grondafhandelaar aan de eisen voldoet;
•
AAS speelt een belangrijke rol in het toezicht op de kwaliteit en veiligheid van de grondafhandeling: AAS heeft geen specifiek inzicht in het functioneren van de kwaliteitszorgsystemen bij grondafhandelaars of controleert hoe luchtvaartmaatschappijen toezien op de kwaliteit van de grondafhandeling. Echter, AAS houdt wel toezicht op de specifieke uitvoering van de grondafhandeling. Geconstateerde voorvallen en incidenten worden onderworpen aan risicoanalyses. De uitkomsten hiervan vormen een basis voor toezichtstrategieën en worden onder de aandacht van de sector gebracht;
•
geen van de toezichthouders heeft overzicht van de kwaliteit en de veiligheid van de grondafhandeling. Inzicht lijkt incidenteel of partieel;
•
wetgeving is generiek en ste lt geen duidelijke normen voor de veiligheid van de grondafhandeling;
•
de sector lijkt geen noodzaak te zien voor strengere regelgeving;
•
wat betreft het door IVW voorgestelde stringenter regime voor "Weigh a n d B a l a n c e " e n e e n h a r m o n i s e r i n g v a n d e f u n c t i e -e is e n v o o r e e n F l i g h t Dispatcher, is de branche niet overtuigd van de noodzaak;
•
wat betreft de door IVW voorgestelde verduidelijking van de supervisie o p d e p l a t f o r m s ( R e d C a p -s y s t e e m ) w o r d t o p d i t m o m e n t e e n i n i t i a t i e f uitgewerkt vanuit het VpS. Een struike lblok voor de invoering is een verdeling van de kosten voor deze functie;
•
in een samenwerking tussen de sector en luchtvaartautoriteiten is een standaard ontwikkeld voor de veiligheid van grondafhandeling in de IOSA die specifiekere eisen stelt dan bestaande regelgeving. Bedrijven die zich niet certificeren na een IOSA kunnen worden beschouwd als risicovolle maatschappijen die extra aandacht verdienen van AAS en IVW. Uit deze ontwikkeling blijkt een toenemend bewustzijn in de s e c t o r v a n h e t b e l a n g v a n t o e z ic h t o p e n r e g u l e r i n g v a n v e i l i g h e i d i n d e grondafhandeling. Echter, de vraag is of de nieuwe IOSA standaard voldoende veiligheidseisen stelt.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
21
3.7 Aanbevelingen Wij adviseren een versterking en versnelling van de volgende reeds ingezette ontwikkelingen:
1. een versterking van de veiligheidscultuur in de grondafhandeling op Schiphol; 2. een versterking van het veiligheidsmanagementsysteem in de grondafhandeling op Schiphol; 3. een verbetering van het toezicht op de veiligheid in de grondafhandeling op Schiphol; 4. een aanscherping van de vereisten ter bevordering van de veiligheid van de grondafhandeling.
Versterking van de veiligheidscultuur Door het aanbieden van een basistraining aan alle startende medewerkers in grondafhandeling en door het toezicht van AAS, wordt nu reeds gewerkt aan e e n v e r s t e r k i n g v a n d e v e i l i g h e i d s c u l t u u r i n d e s e c t o r . O o k h e t V p S-p r o j e c t Platformveiligheid Campagne is een bijdrage aan de versterking van de veiligheidscultuur door medewerkers actief te betrekken bij de veiligheid op h e t p l a t f o rm . E c h t e r , d e z e a c t i e s z i j n v o o r a l g e r i c h t o p d e v e r h o g i n g v a n h e t veiligheidsbewustzijn van uitvoerende medewerkers.
De veiligheidscultuur voor wat betreft de grondafhandeling zou ook op strategisch niveau moeten worden verbeterd: in de bedrijfsvoering van grondafhandelingsbedrijven en hun klanten moet investeren in veiligheid van de grondafhandeling niet langer als een kostenpost worden ervaren maar ook als een aanmerkelijke bijdrage aan de kwaliteit en de kostenefficiency van de hele sector. Dit bewustzijn heeft al bij verschillende partijen in de sector postgevat maar dient wijder verspreid te worden. Middelen hiertoe kunnen zijn: •
sectorbrede analyse van de kosten van voorvallen en incidenten in de grondafhandeling zodat berekend kan worden wat verhoogde veiligheid kan opleveren en welke investeringen daarom verantwoord zijn bijvoorbeeld in het "red cap" systeem;
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
22
•
meer stringent toezicht op het functioneren van het kwaliteitszorg - en veiligheidsmanagementsysteem binnen de grondafhandelingsbedrijven op het stellen en behalen van veiligheidsdoelen;
•
een nadere structurering van de communicatie over geconstateerde voorvallen en incidenten over de hele breedte van de sector met name door de toezichthouders.
Versterking van het veiligheidsmanagementsysteem i n de grondafhandeling Met de activiteiten van het VpS is het veiligheidsmanagementsysteem in de sector als geheel versterkt. In het VpS worden incidenten aan de orde gesteld, aan analyse onderworpen en worden verbeteringen ter verlaging van d e r i s i c o ' s g e fo r m u l e e r d . E c h t e r , d i t s y s t e e m m o e t z i c h v e r d e r o n t w i k k e l e n naar een basis voor proactieve versterking van de veiligheid in de sector door een gestructureerde risicoanalyse.
Het onderzoeksteam ziet vooral verbetering door versterking van de incidentrapportage en -analyse. De incidentrapportage en -analyse kan worden verbeterd door: •
bevordering van de bereidheid van voorvallen - en incidentmelding door medewerkers in de grondafhandeling door: −
wegnemen van wettelijke barrières;
−
belonen van meldingen;
−
i n s t e l le n v a n d u i d e l i j k , g o e d t o e g a n k e l i j k , c e n t r a a l e n b r e e d b e k e n d meldingssysteem;
•
structureel koppelen van toezichtsgegevens van IVW en AAS als basis voor risicoanalyses.
N a a s t v e r s t e r k i n g v a n d e i n c i d e n t e n r a p p o r t a g e e n -a n a l y s e , k a n h e t veiligheidssysteem o ver de hele sector worden verbeterd door het meer intensief betrekken van de kennis van externe partijen in het VpS. Hierbij denken wij met name aan de betrokkenheid van IVW en de Arbeidsinspectie als partijen met externe expertise over mogelijke risico's in de grondafhandeling.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
23
Op deze wijze zou meer inzicht kunnen ontstaan in specifieke onderwerpen waaronder de door het IVW aangekaarte risico "weight and balance". Op basis van gedegen risicoanalyse kan worden bepaald hoe groot het risico is en/of een mee r precieze aanpak van "weight and balance" wenselijk is.
Verbetering van het toezicht Zowel IVW als AAS werken aan versterking van hun toezicht op basis van risicoanalyses.
De ingezette ontwikkeling naar samenwerking en intensivering van risicoanalyses maken een meer risicogericht toezicht op de uitvoering van grondafhandeling mogelijk. Beide ontwikkelingen kunnen leiden tot een meer gericht en effectief toezicht door zowel AAS als IVW.
N a a s t d e o n t w i k k e l i n g n a a r e e n m e e r r i s i c o -o n d e r b o u w d t o e z i c h t s r e g i m e , i s het zinvol de resultaten van het toezicht meer systematisch terug te koppelen aan de sector. Vooral de systematische terugkoppeling door IVW kan verder worden versterkt. Dit is noodzakelijk om er voor te zorgen dat z a k e n d i e w o r d e n a a n g e t r o f f e n e e n b a s i s k u n n e n b i e d e n v o o r e e n v e r b e t e rcyclus bij de grondafhandelingsbedrijven en hun klanten.
Naast uitvoeringstoezicht, is een ontwikkeling naar meer intensief systeemtoezicht nodig. In een sector die moet opereren onder aanmerkelijke c o m m e r c i ë l e r i s ic o ' s i s h e t n o d i g e e n e x t e r n e i m p u l s t e g e v e n a a n d e ontwikkeling en instandhouding van goed functionerende veiligheidsmanagementsystemen in de sector. De toezichthoudende instanties AAS en IVW kunnen deze impuls geven door hun systeemtoezicht te intensiv eren b i j v o o r b e e l d d o o r d e S c h i p h o l-b r e d e i n v o e r i n g v a n e e n s t a n d a a r d o p Schiphol volgens de IOSA. Een dergelijke ontwikkeling zal passen bij een reeds ingezette internationale ontwikkeling en levert daarmee geen gevaar op voor het Level Playing Field.
R- 0 4 - 0 8 -0 7 0 Casus 3
24
