Brede scholen in Alkmaar Stand van zaken 2007 Inleiding Sinds 2001 wordt gewerkt aan het ontwikkelen van brede scholen in Alkmaar. In die periode is het aantal brede scholen en het aantal wijken met brede scholen gegroeid, is de relatie tussen brede scholen en hun samenwerkingspartners verdiept en zijn er naast brede scholen primair onderwijs ook brede scholen voortgezet onderwijs gekomen. Beleidsmatig maakt de brede school ontwikkeling in Alkmaar deel uit van het lokale jeugdbeleid, met name de programma’s 1, 2 en 5, te weten ‘Kinderen hebben een goede start’, ‘De school in de wijk’ en ‘Jongeren besteden op verantwoorde wijze hun vrije tijd’. Belangrijke thema’s zowel in 2007 als op dit moment zijn: - de samenwerking onderwijs en buitenschoolse opvang - de combinatiefuncties sport en cultuur - afstemming en kwaliteitsverbetering aanbod naschoolse activiteiten - de samenwerking onderwijs & peuterspeelzaal o.m. in programma’s voor- en vroegschoolse educatie - ouderbetrokkenheid - (brede) scholen en Centra voor Jeugd en Gezin Onderstaande stand van zaken bevat actuele feiten en cijfers over de brede school ontwikkeling in Alkmaar in primair en voortgezet onderwijs, onder meer gebaseerd op de ‘Evaluaties brede school 2006-2007’ van de brede scholen in Alkmaar. Deze gegevens worden vergeleken met het ‘Jaarbericht 2007: Brede scholen in Nederland’, een rapport dat tweejaarlijks wordt gemaakt door Oberon in opdracht van het ministerie van OCW. Aantal brede scholen Op dit moment zijn er in Alkmaar 16 brede scholen in het primair onderwijs en 2 brede scholen in het voortgezet onderwijs (vmbo). Landelijk gezien groeit het aantal brede scholen explosief; in Alkmaar is van een dergelijke groei geen sprake meer, omdat er al een behoorlijk aantal brede schopen is. De helft van de gemeenten in Nederland kiezen voor één of twee brede scholen; de andere helft kiest voor drie of meer. In Alkmaar zijn op dit moment al 18 brede scholen. Waar een groot deel van de gemeenten zich nog bevindt in de fase van oriëntatie en voorbereiding, is de meest voorkomende fase in Alkmaar die van evaluatie en consolidatie. Brede school primair onderwijs De brede school in het primair onderwijs richt zich (Oberon; 43) met name op: kinderen: bieden van ontwikkelingskansen, uitbreiding/verbetering activiteitenaanbod ouders: ouders betrekken, opvoedingsondersteuning, combinatie arbeid/zorg bevorderen de wijk: sociale cohesie versterken en activiteiten voor wijkbewoners bieden de organisatie: samenwerking versterken Ook in Alkmaar zijn de doelstellingen met name gericht op bovenstaande aandachtsgebieden, waarbij de doelen en activiteiten voor ouders en kinderen de hoogste prioriteit hebben. Onderstaand wordt per aandachtsgebied aangegeven welke activiteiten het afgelopen schooljaar (2006/2007) zijn ondernomen1. 1. Stimuleren van ontwikkelingskansen Binnen dit aandachtsgebied valt met name de samenwerking met de peuterspeelzalen. Steeds meer basisscholen in Alkmaar werken meer of minder intensief met de peuterspeelzaal samen. Sommige scholen hebben een eigen peuterspeelzaal, die aansluit bij de onderwijsmethodiek van de school (bv vrije school of montessori). Bij andere scholen is de peuterspeelzaal in of in de directe nabijheid van de school gevestigd en wordt op practisch niveau samengewerkt. In 16 basisscholen is de peuterspeelzaal gebouwelijk geïntegreerd. Intensieve, programmatische samenwerking bestaat tussen scholen en peuterspeelzalen die samenwerken in een programma voor voor- en vroegschoolse educatie, waarbij sprake is van een 1
Gegevens zijn o.a. afkomstig uit de evaluaties van de brede scholen in Alkmaar voor schooljaar 2006-2007; gegevens van één van de scholen ontbreken wegens ziekte.
1
doorlopende leerlijn van peuterspeelzaal naar basisschool. Het aantal scholen dat werkt met een dergelijk programma is in 2007 uitgebreid. Met Evean zijn afspraken gemaakt over de toeleiding van doelgroeppeuters. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de (brede) scholen, hun samenwerkingspartners, al dan niet werkend met een programma voor- en vroegschoolse educatie. Samenwerking basisscholen en peuterspeelzalen Wijk School Peuterspeelzaal SKOA; PSZ de Bungalow Overdie Wegwijzer2 SKOA St. Matthias SKOA Fontein SKOA; PSZ de Toermalijn Kardinaal de Jong Rollebol; kinderdagverblijf De Mare ’t Baeken Eigen PSZ Bambi De Vlieger SKOA; PSZ het Rakkertje Oranjehof 1 en 2 Hoefplan SKOA; PSZ de Stulp Driemaster Bosboom SKOA; PSZ De Wachtertjes Oudorp/ Jules Verne Schermer-eiland De Regenboog SKOA; PSZ de Dondersteentjes De Prinsenhof De Zes Wielen De Sterrenzanger Eigen PSZ het Zonnekind Centrum SKOA, PSZ Bello Bello Eigen PSZ: Tierelier + Daalmeer/ Koedijk Liereland/Cilinder De kleine Cilinder De Zandloper SKOA het Zandmannetje Huiswaard SKOA, het Speelhuisje Jules Verne Prinsenhof Regenboog Vroonermeer SKOA, PSZ de Ganzeveer De Lispeltuut
VVE-programma Piramide Piramide Kaleidoscoop Ko-totaal Ko-totaal Ko-totaal Ko-totaal Ko-totaal Ko-totaal
Ko totaal Ko totaal
2. Zorg Al enige jaren verzorgt Bureau Jeugdzorg het schoolmaatschappelijk werk op de basisscholen de Wegwijzer, De Fontein, St. Matthias en Jules Verne, lokatie Oudorperdijkje. Deze vorm van schoolmaatschappelijk werk wordt ingezet bij problematiek die met name voortkomt uit de gezinssituatie Met ingang vanhet schooljaar 2006-2007 is de inzet van het schoolmaatschappelijk werk uitgebreid naar de basisscholen Bosboom-Toussaint en Kardinaal de Jong. Een belangrijke functie van de schoolmaatschappelijk werker is het adviseren en consulteren van de intern begeleider van de scholen bij probleemverheldering en het motiveren van ouders voor hulp. De populatie van de brede scholen zijn veelal gezinnen met weerstand tegen de hulpverlening. Vooral voor ouders die zelf de stap naar de hulpverlening niet of moeilijk kunnen zetten, vormt de schoolmaatschappelijk werker (laagdrempelig en outreachend) het eerste contact met de hulpverlening en vervult waar nodig een brugfunctie naar de reguliere hulpverlening. In totaal werden in schooljaar 2006-2007 59 gezinnen geholpen3. 3. Vrijetijdsbesteding: Alle 16 brede scholen voor primair onderwijs in Alkmaar bieden hun leerlingen activiteiten aan na schooltijd. Zij werken hierbij samen met aanbieders van naschoolse activiteiten zoals het cursusbureau van Kern8, het Sportbureau, Centrum voor de Kunsten Artiance en Sportinstituut Tom van der Kolk. Daarnaast hebben sommige scholen hun eigen netwerk van vrijwilligers / docenten die jaarlijks een aanbod na schooltijd voor kinderen verzorgen. In 2007 zijn Sportbureau, Kern8 en Artiance actief gaan samenwerken om de kwaliteit van hun dienstverlening aan scholen op elkaar af te stemmen, ondermeer door te streven naar gezamenlijke 2
De brede scholen worden in cursief aangegeven. ‘Jaarverslag schoolmaatschappelijk werk binnen de Brede Scholen schooljaar 2006-2007’; BJZ 23-07-2007.
3
2
programmering, deskundigheidsbevordering van de vakkrachten en een kwalitatieve verbetering van de activiteiten. Daarnaast zijn in 2007 de voorbereidingen getroffen voor combinatiefunctionarissen sport, die zowel onder als na schooltijd sportieve activiteiten verzorgen. Begin 2008 zijn drie van deze functionarissen aan het werk gegaan. In het kader van de rijksregeling ‘Impuls brede scholen, sport en cultuur’ zullen de komende jaren meer van deze functies gerealiseerd worden, uitlopend op 14 combinatiefuncties in 2012. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het soort naschoolse activiteiten dat wordt aangeboden op brede scholen en het aantal kinderen dat daaraan deelnam in schooljaar 2006-2007. Brede school activiteiten naar soort en aantal deelnemers primair onderwijs Taal (Engels, Frans) Muziek (schoolorkest, gitaar, musical, blokfluit, didgeridoo, percussie, accordeon Creatief (knutselen, werken met klei, keramiek, mozaiek, sieraden maken, pretex, taartdecoratie, tasjes pimpen, fotografie, tekenen en schilderen, striptekenen, graffity Sport (sportinstuif, zaalvoetbal, pilates, training motorische vaardigheden) Dans (sprookjesdans, kleuterballet, ballet, hiphop, streetdance, linedance Toneel/ drama Verlengde schooldag (computer, huiswerkbegeleiding, begrijpend lezen, budgetteren) Diversen (kinderredactie, kinder-ehbo, schaken, speurneuzen in de natuur, koken, dierverzorging en lego Niet omschreven activiteiten Totaal
39 120 258 347 112 62 112 251 170 1471
4. Ouderbetrokkenheid & opvoedingsondersteuning: Activiteiten op dit gebied zijn er vooral op scholen in Overdie, Kooimeer en Hoefplan. Op het gebied van ouderbetrokkenheid blijkt de formule van ‘de ouderkamer’ goed te werken. Basisschool de Wegwijzer heeft sinds enige jaren een ouderkamer, een ruimte in de school ingericht voor en door ouders. Deze ruimte is een aantal dagdelen beschikbaar voor open inloop en wordt daarnaast gebruikt voor ouderactiviteiten. Er is een jaarlijks programma aan ouderactiviteiten dat wordt samengesteld door de coördinator van de ouderkamer in samenwerking met de directie van de school. Door de ouderkamer is het contact tussen school en ouders aanzienlijk verbeterd; dit blijkt onder andere uit een bereik van gemiddeld 17 ouders per themaochtend. Ook de Fontein, St. Matthias en Kardinaal de Jongschool willen graag met deze formule gaan werken. In het Wijkactieplan Overdie heeft de gemeente de ambitie geformuleerd tot het inrichten van ouderkamers op de 4 brede basisscholen in Overdie en Kooimeer onder begeleiding van een intermediair / coördinator. Op het gebied van opvoedingsondersteuning is een geslaagde samenwerking ontstaan met het Steunpunt Opvoeding en met medewerkers van Steunpunt Hayat: ‘Bij de scholen is opvoedingsondersteuning organisatorisch ingebed en scholen ondersteunen voorlichters geregeld in signalering, verwijzing en uitvoering. Het aantal oudercursussen is verdubbeld, waarbij er vooral meer cursussen ‘Omgaan met pubers’ zijn gegeven. Er is een verdubbeling in het aantal individuele contacten van het Steunpunt Opvoeding (spreekuur); met name ouders in Overdie weten het Steunpunt Opvoeding beter te vinden. Daarnaast blijft de samenwerking niet beperkt tot de school; in de afgelopen periode is ook veel aandacht geweest voor het intensiveren van contacten met peuterspeelzaalleidsters in de VVE voorzieningen bij de betrokken scholen’4. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de activiteiten die door Steunpunt Opvoeding op brede scholen zijn uitgevoerd plus het aantal ouders dat aan deze activiteiten heeft deelgenomen. Aantal deelnemende ouders opvoedingsondersteuning Themabijeenkomst Overdie 340 Hoefplan
Cursus 55 24
Spreekuur 67 11
Voor de komende periode is van belang te zorgen voor een goede aansluiting tussen het aanbod opvoedingsondersteuning op brede scholen en het Centrum voor Jeugd en Gezin.
4
Opvoedingsondersteuning, een steen in het water; evaluatie 2006-2007’; BJZ november 2007
3
5. Opvang: Sinds augustus 2007 hebben scholen de wettelijke opdracht tot het organiseren van voor- tussen- en naschoolse opvang (BSO). Hierdoor zijn de kinderopvangorganisaties, als partner van de (brede) school, nadrukkelijker in beeld gekomen.In 2007 heeft de gemeente met schoolbesturen en kinderopvangorganisaties afspraken gemaakt over de uitbreiding van het aantal buitenschoolse opvang vestigingen. De uitgangspunten zijn hierbij : iedere wijk beschikt in ieder geval over één goede accommodatie voor BSO de BSO wordt zo dicht mogelijk in de buurt van of in de school gevestigd In 2006 werd nog geconstateerd dat in Alkmaar weinig scholen samenwerkten met een kinderopvangorganisatie. In 2007 is dit, om bovenstaande reden, gestegen naar 43%. Samenwerking basisscholen en buitenschoolse opvang Wijk School Buitenschoolse opvang SKOA; Rondeel, Toermalijn Overdie Wegwijzer Nauwelijks vraag St. Matthias SKOA; Rondeel, Toermalijn Fontein SKOA; Toermalijn Kardinaal de Jong Rollebol / Bolleboos De Mare ’t Baeken Eigen bso De Vlieger SKOA; Speelkwartier Oranjehof (Kfschp) Oranjehof(Elgerwg) Kompas Kiddies, Schoenmakerstr De Troubadour De Burijn SKOA, de Stulp Hoefplan Driemaster Kiddies, Olympiaweg Bosboom Bergermeer De Rank Kiddies, Olympiaweg De Kinderkamer Oudorp/ Jules Verne Schermereiland De Kinderkamer + SKOA de Oever De Regenboog De Prinsenhof De Zes Wielen SKOA; BSO de Komeet, in school; + SKOA de Oever Centrum Rollebol /Holderdebol Bello De Kring Kennemerpoort Daalmeer Kits Oonlie Liereland/ Koedijk Cilinder Erasmus De Gondelier De Zandloper Broer Konijn Huiswaard Jules Verne Rollebol, Knikkebol Prinsenhof Regenboog Vroonermeer De Lispeltuut SKOA; Kinderkroon Voor de komende periode is van belang om het aantal kindplaatsen verder uit te breiden. Daarnaast wordt ingezet op het realiseren van inhoudelijke samenwerking tussen scholen, kinderopvang en aanbieders van activiteiten. 6. Leefbaarheid: Deze activiteiten komen met name uit de verf bij brede scholen die samenwerken met een wijkraad of wijkvereniging. Zo heeft de samenwerking in Overdie geleid tot een al jaren goed draaiend Kinderpersburo (De Wegwijzer) en Overdie TV (i.s.m. videoteam PCC). In de Mare leveren vier basisscholen maandelijks een bijdrage aan wijkkrant ‘De Jonge Mare’. Daarnaast doen scholen mee met een eigen activiteit binnen de wijkactiviteit ‘De Horn loopt uit’.
4
Samenwerking in de wijk gebeurt ook door middel van gezamenlijke bovenschoolse activiteiten. Hierbij nemen kinderen van verschillende scholen in de wijk deel aan één wijkactiviteit. Zo waren in wijkcentrum Mare Nostrum twee bovenschoolse activiteiten van Artiance, speciaal voor de kinderen van de vier brede scholen in deze wijk. Hoefplan heeft al enkele jaren het project ‘De blijvende ontmoeting: Jong ontmoet oud’. Een werkgroep bestaande uit de twee brede scholen in de wijk, De Wissel, bewoners van zorgcentrum de Vleugels en de sociaal cultureel werker organiseren gezamenlijk activiteiten rond verschillende thema’s. Ook in Huiswaard wordt al een aantal jaren gewerkt met bovenschoolse activiteiten. Daarnaast is er jaarlijks een project waarbij kinderen van de basisscholen in deze wijk in de klas kennismaken met mensen met een handicap en vervolgens uitgedaagd worden om mee te doen aan activiteiten op de Zilvermeeuw, samen met de gehandicapte vaste bezoekers. Het project is ontwikkeld en wordt gecoordineerd door het sociaal cultureel werk van Kern8. Brede school voortgezet onderwijs De brede schoolontwikkeling in het voortgezet onderwijs heeft een wat ander karakter dan in het basisonderwijs. De definitie die in het Oberonrapport gebruikt wordt (Oberon; 7), geldt ook voor de situatie in Alkmaar: ‘Een brede school heeft een brede maatschappelijke functie en richt zich op de gehele ontwikkeling van het kind, ter voorbereiding op het functioneren in de maatschappij’. Daarnaast is de aard van de samenwerking tussen de brede school voortgezet onderwijs en haar partners anders dan in het primair onderwijs. Een trend die landelijk wordt waargenomen (Oberon; 13), geldt ook in Alkmaar: de brede school voortgezet onderwijs houdt meer het heft in eigen handen, organiseert en voert activiteiten zelf uit of huurt eventueel derden in (zie ook onder vrijetijdsbesteding). De doelstelling versterking van sociale cohesie in de wijk is als doelstelling voor de brede school voortgezet onderwijs veel belangrijker geworden (Oberon; 63). Deze trend zien we ook in Alkmaar bij het PCC, die ‘school in de wijk’ wil zijn en zich oriënteert op manieren om samenwerking op dit gebied vorm te geven. 1. Vrijetijdsbesteding Activiteiten op dit gebied in het voortgezet onderwijs hebben soms de vorm van workshops, soms de vorm van een cursus, maar ook voorlichtingsactiviteiten worden hieronder gerekend. De manier waarop deze activiteiten worden aangeboden, hangen nauw samen met de manier waarop het onderwijs is ingericht. Zo heeft het PCC aan de Vondelstraat een kunstprofiel en een sportprofiel. De activiteiten worden soms aangeboden na schooltijd, soms op een daartoe speciaal gecreëerd tussenuur. De brede scholen voortgezet onderwijs doen minder dan de brede scholen primair onderwijs een beroep op aanbieders van naschoolse activiteiten, zoals het cursusbureau van Kern8, het Sportbureau of Artiance. Reden hiervoor is, dat deze scholen met hun vakgroep docenten vaak een behoorlijk eigen netwerk hebben waar ze een beroep op kunnen doen voor het uitvoeren van activiteiten. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het soort activiteiten dat op de brede school voortgezet onderwijs wordt aangeboden en het aantal leerlingen dat daaraan heeft deelgenomen in schooljaar 2006-2007. Brede school activiteiten naar soort en aantal deelnemers voortgezet onderwijs Workshops / cursussen (bv: weerbaarheid, dramaproject, graffity, werkstuk maken; schermen, karate, jumpen, west afrikaanse dans) Voorlichting (loverboys, klas op wielen, roofvogels, weet wat je eet, down syndroom Totaal
297 550 847
In de komende tijd wordt onderzocht welke rol het tienerwerk kan vervullen in de brede school ontwikkeling in het vmbo.
5
2. Veiligheid op school De gemeente heeft een convenant veilige scholen met alle scholen voor (s)vo in Alkmaar. Iedere school heeft een aanspreekpunt in de vorm van een veilige school coördinator. Problemen en signalen die zich voordoen worden thematisch opgepakt binnen het platform veilige school coördinatoren. Waar nodig komen daar gezamenlijke acties uit voort, zoals een brief juni 2007 over vandalisme van gemeente, politie en scholen gezamenlijk. 3. Participatie: Op het gebied van ouder- en leerlingparticipatie worden geen brede school activiteiten ondernomen. Scholen zoeken wel actief samenwerking op het gebied van politieke en maatschappelijke participatie van jongeren. In 2006-2007 zijn 22 scholierenspreekuren uitgevoerd zowel op school als op het stadhuis, waarbij 649 jongeren bereikt zijn. Daarnaast werden twee drukbezochte debatten gehouden over verkiezingen (landelijk en lokaal), waarbij jongeren via school benaderd werden om mee te doen. Uit twee expertmeetings, één met politiek actieve jongeren in Alkmaar en één met VO-scholen, bleek dat samenwerking met scholen van groot belang is om jongeren te informeren over en te laten kennismaken met politiek. Scholen zijn bereid om op dit gebied met elkaar en met de gemeente samen te werken en te experimenteren met nieuwe soorten activiteiten, zoals een wegwijsdag of een debattournooi. Het bevorderen van maatschappelijke participatie van jongeren krijgt vorm in de maatschappelijke stage. Het CVO heeft de rol op zich genomen van makelaar tussen scholen en organisaties voor het realiseren van Maatschappelijke Stages. In het bestuurlijk overleg met de schoolbesturen juni 2007 hebben deze de bereidheid uitgesproken bij de organisatie van de Maatschappelijke Stage in Alkmaar zoveel mogelijk met het CVO samen te (gaan) werken. Het CVO heeft in 2007 een dienstenpakket voor scholen en organisaties ontwikkelt en is op dit moment druk bezig met het creëren van voldoende maatschappelijke stageplaatsen. Maatschappelijke stage’s worden al uitgevoerd door de Rein Abrahamse school, het Clusiuscollege, Willem Blaeu, het PCC en het Jan Arentsz. In het schooljaar 2007-2008 zijn ook het Dalton college en het Murmellius gestart met (de voorbereidingen voor de) maatschappelijke stages.
6
