bouwen Het nieuwe samenwerken Integrale advisering heeft de toekomst Nieuwbouw Erasmus Medisch Centrum Constructief glas in Gouda

/ bouwen aan ambities “Het nieuwe samenwerken”

“Integrale advisering heeft de toekomst”

Nieuwbouw Erasmus Medisch Centrum

Constructief glas in Gouda

Spoorzone Delft

The Base, Schiphol: Houten diagrid voor bijzonder atrium

C-City: rekenen aan een creatieve stad

1

Het nieuwe samenwerken Hoe ziet het ingenieursbureau van de toekomst eruit? Daarover wisselt ABT graag van gedachten met zijn kennis van techniek op het hoogste niveau zijn, maar ook betrokkenheid

INLEIDING

TOELICHTING OMSLAG

klanten. Vanzelfsprekend moet de

en inleving zijn cruciaal. Dat is ook logisch. ABT werkt in een breed spectrum van de bouw, voor veel verschillende opdrachtgevers en in veranderende verhoudingen. De bouwer die in het ene traject

Michiel Pothof

is geselecteerd door onze directe opdrachtgever, is in het volgende project degene die ABT contracteert. Daarom streeft ABT ernaar zich goed in te leven in de klant. In de praktijk van vandaag stellen we vast, dat de klant steeds vaker komt met vragen die we ‘integraal’ moeten beantwoorden. En dat is nou net waar we goed in zijn: met onze specialisten uit verschillende disciplines de koppen bij elkaar steken en aan één project werken. Met de architect erbij. En regelmatig ook met de opdrachtgever, om te sparren over de opgave.

“Waar disciplines in elkaar overvloeien, ontstaan de innovatieve oplossingen die onze klant nodig heeft”

Luuk Kramer

Eyecatchers in de residentie

Waar we het samen doen, waar disciplines in elkaar overvloeien, daar ontstaan de innovatieve oplossingen die onze klant nodig heeft. Dat geeft ons enorm veel inspiratie. Natuurlijk, soms is het lastig, maar het werkt. Bij steeds meer projecten vult ABT de volledige engineering in.

Een nieuwe ondergrondse foyer verbindt

gevraagd. Hans van Heeswijk architecten

meesterwerken trekken de

het ‘oude’ Mauritshuis met het naastge-

ontwierp de lift maar vroeg zich af in

legen pand. De aanleg was een complexe

hoeverre dit haalbaar was. ABT maakte een

en spectaculaire onderneming. Verant-

constructief model om dit te onderzoeken.

woordelijk ontwerper ABT en aannemer

De verbindingen in de glasconstructie

Volker Staal en Funderingen pasten tal

vroegen speciale aandacht: deze

van complexe technieken toe. Er is gebruik

verbindingen, die het vervormingsgedrag

ingrijpende verbouwing en

gemaakt van cutter soil mixing voor de

grotendeels bepalen, moesten uit zachte

renovatie opende het Mauritshuis

wanden: de aanwezige grond is ter plekke

materialen bestaan vanwege het contact

met water en cement vermengd voor een

met het glas. Door de verbindingen in

grond- en waterwerende wand. Ook zijn

een 3D-model te modelleren, kon ABT

van het ondergrondse casco werd

jetgroutkolommen, softgelmassieven en

concluderen dat een glazen lift haalbaar

Funderingsproject van het jaar

vezelversterkt onderwaterbeton toegepast,

was. Octatube en Mitsubishi tekenden voor

evenals de techniek van het vijzelen.

de uitwerking.

De glazen lift brengt de bezoekers vanaf

Alle innovatie is bepaald niet onopgemerkt

Samen met jullie hopen we van 2015 een prachtig jaar

het voorplein naar de ondergrondse foyer.

gebleven. Niet alleen vakgenoten drukten

te maken!

Vanwege het monumentale karakter van

hun waardering uit, ook de bezoekersaan-

het Mauritshuis werd een ‘onzichtbare’ lift

tallen overtreffen alle verwachtingen.

Mauritshuis. Het museum zelf mag er ook zijn. Na een

dit jaar de deuren. De uitbreiding

2014 en werd genomineerd voor de Nederlandse Bouwprijs 2015. De glazen lift werd genomineerd voor de Glas Award 2014.

Een ander voorbeeld van samenwerking is het initiatief ABT / bouwen aan ambities / december 2014

aandacht in stadspaleis het

ABT / bouwen aan ambities / december 2014

Niet alleen de 17e-eeuwse

van Wassenaar Ingenieurs en ABT in Groningen. Samen werken we aan de aardbevingsbestendigheid van nieuwe of bestaande gebouwen. Dat loopt van de inventarisatie van risico’s tot het uitwerken van bouwkundige versterkingen. Lees meer over deze samenwerking in een interview met Roel de Jong van Wassenaar Ingenieurs en ABT’s Margriet Krüse en Rudi Roijakkers. Of bekijk de fraaie projectvoorbeelden in deze nieuwsbrief die ABT samen met zijn partners tot een succes maakt: in traditionele opdrachtvorm, in consortia, in bouwteamverband of in een VOF.

Gerard Doos en Walter Spangenberg

INLEIDING Mauritshuis Den Haag

OMSLAG

Inleiding door Gerard Doos en Walter Spangenberg

1

Inhoudsopgave 2

4

GLAS

ONDERWIJS

14

Spiders op dun glas

22

Worden wie je bent in het Geert Groote College

30

Pionieren op Schiphol

14


23

Bèta Campus Leiden krijgt vorm

31

Klaar voor een toekomst in techniek

14

Zorg voor de wijk

15

CineMec: Fast and Furious

15

Bedrijfshal betaalbaar brandveilig

15

14

30 INHOUDSOPGAVE

4

3

Taipei Performing Arts Center krijgt vorm

INHOUDSOPGAVE

TOTAL ENGINEERING Campus in ontwikkeling

2

BOUWEN AAN AMBITIES

23

SPORT EN RECREATIE Groen gebouw in groene omgeving

INNOVATIE IN TECHNIEK

VEILIGHEID ABT|Wassenaar biedt seismisch advies

6

Beheerst exploderen

8

Veilig wonen aan de galerij

9

Dynamisch Cultuurhuis in Winschoten

27

19 ABT / bouwen aan ambities / december 2014


20

HKU TOETSKADER 2014-2016

Leidsche Rijn

GEZONDHEIDSZORG

13

Efficiënte oplossing voor trillende brug

Vastgesteld door het CvB d.d. 17 november 2014

18

Samen sterk bij stationshal en stadskantoor

Beheerst bouwen in Breda

26

33

Vijzelen aan de Vijzelgracht

34

Eigentijds onderwijs in oorspronkelijk gebouw

35

34

17

Spannend op het spoor

Spoorzone Delft

12

Standaard composietbruggen

Schitterend wonen in kantoor Molenwerf

AFFICHE

Historische materialen voor nieuwe Markthal

Kloostertuin innovatief in energie

25

16

INFRASTRUCTUUR

10

Windpark Hartel II

BESTAANDE GEBOUWEN

KUNST EN CULTUUR

Grensverleggend in pop

Nieuwbouw Erasmus Medisch Centrum

24

Nationaal Militair Museum Soesterberg

6


32

26 KORT NIEUWS

HOUT

The Base, Schiphol

28

Houten diagrid voor bijzonder atrium Early Childhood Center Wassenaar Puzzelen met hout

ABT zoekt de zon op

36

Succesvolle proeven op

36

glazen kolom 29

Nationale Staalprijs 2014

36

naar Carnisselande Melkwegbrug en Meubelplein

36

Ekkersrijt onderscheiden Frank Huijben promoveert

37

op vacuumatics Communicatiemast A2

37

wint Oasys GSA-prijs

12

18

29

ABT Design Academy - Een krachtig platform OMSLAG

Campus in ontwikkeling

4

5

Team V Architectuur ontwierp een getrapt oplopend gebouw van 31.000 m2 vloeroppervlak. Aan

Vanaf eind 2017 vormt het Nieuwe Universiteitsgebouw het kloppend hart van de

de campuskant heeft het gebouw

VU campus in Amsterdam. Hier werken de twee grote universiteiten VU en UvA van

zeven en aan de De Boelelaan twaalf

Amsterdam samen aan een betere toekomst. In het flexibele en duurzame gebouw

het hart van het gebouw. Het Nieuwe

Universiteitsgebouw. ABT levert integrale expertise op het gebied van de disciplines bouwkunde, constructies, geotechniek en bouwmanagement.

TOTAL ENGINEERING

film kijken in de collegezaal van overdag: dat kan in het multifunctionele Nieuwe

Universiteitsgebouw is een duurzaam TOTAL ENGINEERING

komen ruimtes waarin onderwijs, onderzoek en cultuur elkaar afwisselen. ‘s Avonds

verdiepingen. Een ruim atrium vormt

gebouw, dat wil voldoen aan de criteria voor het keurmerk BREEAMNL Excellent. Die duurzaamheid komt onder andere tot uiting in het ontwerp. Door rekening te houden met de oriëntatie op de zon, is de energiebehoefte minimaal. Ook is het gebouw eenvoudig aanpasbaar aan wisselende functies en daarmee levensduurbestendig. ABT adviseerde over het verwezenlijken van de duurzaamheidsambities en leverde ook zelf een bijdrage: door geavanceerd rekenwerk zijn er veel minder vervoersbewegingen en is er minder constructiemateriaal nodig. Paal-plaat-fundering Een ondergrondse parkeergarage biedt plaats aan zo’n 600 auto’s en 1.600 fietsen. Uit een door ABT uitgevoerde quickscan bleek een op staal gefundeerde drielaagse parkeergarage zeer kostenefficiënt. Vervolgens wordt er een gedetailleerd bouwput- en funderingsontwerp gemaakt. De garage is met geavanceerde software gemodelleerd als paal-plaat-fundering. Het Nieuwe Universiteitsgebouw komt aan de oostzijde op de parkeergarage te staan. Aan de westzijde houdt het ontwerp vast



rekening met de toekomstige bouw van een zevenlaags Alliantiegebouw. Monitoring In juli 2014 startte de bouw. ABT verricht controles op de uitvoering en kwaliteitsinspecties. Daarnaast wordt de monitoring van de omgeving gecoördineerd. Zettingen van belendende panden, kabels en leidingen, onderwaterbeton én de nieuwbouw worden in de gaten gehouden, evenals grondwater, trillingen en damwandvervormingen.

Team V Architectuur

Als de aarde beeft

6

7

ABT|Wassenaar biedt seismisch advies

dat moment konden we onze opdrachtgevers concrete in-

detaillering? Dat speelt allemaal mee. Aanpassingen om een

formatie bieden en hebben we de knoop doorgehakt om dat

gebouw aardbevingsbestendig te maken hebben bovendien

als ABT|Wassenaar te doen. Dat liep vanaf het begin eigenlijk

effect op het gedrag van dat gebouw tijdens een beving.

vlekkeloos, omdat onze culturen zo goed bij elkaar passen.”

Vanwege deze dynamiek zijn meerdere rekenstappen nodig.”

Respons berekenen

ABT|Wassenaar brengt dit al direct in de praktijk bij diverse nieuwbouwprojecten in de regio voor verschillende opdracht-

Lange tijd is de magnitude van de aardbevingen de maatstaf

gevers als de Hanzehogeschool, het UMCG en de Rijksuniver-

geweest voor de risico-inschatting, zegt Roel de Jong. “Maar de

siteit Groningen. De eerste door ABT|Wassenaar ontworpen

bijzondere samenwerking aangegaan. Als ‘ABT|Wassenaar

Dat was het moment waarop ABT en Wassenaar Ingenieurs

gemeten schade verhield zich niet tot de magnitude. Dat komt

aardbevingsbestendige gebouwen zijn al in uitvoering en vele

Seismisch Advies BV’ ondersteunen ze opdrachtgevers

besloten te onderzoeken of ze de krachten konden bundelen

doordat hier sprake is van geïnduceerde bevingen op een diepte

anderen liggen op dit moment op de tekentafel. Dit betreft

bij aardbeving gerelateerde vragen. “De problematiek is

op het gebied van seismisch advies. Rudi Roijakkers: “We

van enkele kilometers. De magnitude gaat uit van tektonische

zowel gebouwen in staal als in beton.

omvangrijk en divers. Samen kunnen we opdrachtgevers

hadden al eerder samengewerkt en vastgesteld dat onze

snel hoogwaardig specialistisch advies bieden”, zeggen Rudi

expertises elkaar uitstekend aanvullen. Nu werden we beide

Roijakkers, Margriet Krüse en Roel de Jong. De omvang van de gevolgen van de aardgaswinning in

VEILIGHEID

installatietechnische aspecten van de gebouwde omgeving.

VEILIGHEID

In het Groningse Haren zijn Wassenaar Ingenieurs en ABT een

bevingen op een diepte van wel dertig kilometer. Dat brengt grote verschillen met zich mee voor de energie die aan een

Prioriteren en faseren

geconfronteerd met een acute behoefte bij opdrachtgevers

gebouw wordt afgegeven.” En dus baseert ABT|Wassenaar zich

ABT|Wassenaar ontwikkelde de ‘seismische scan’. Roijakkers:

om te weten wat de bevingen voor hun panden betekent.

op de vingerafdruk van de beving, legt Roijakkers uit. “Als we

“We analyseren een bestaand gebouw op aardbevingsgevoe-

Samen kunnen we diepgaander, breder en sneller adviseren.”

weten hoe snel en groot de trilling is, kunnen we de respons van

ligheid en zoeken naar de kritische elementen. Vervolgens

Groningen is groter en reikt verder dan lange tijd werd aan-

het gebouw berekenen. Dat is niet eenvoudig, want die respons

komen we met oplossingsrichtingen, waarbij we de opdracht-

genomen. Begin 2014 bleek dat de aardbevingsgordel zich

In mei 2014 bracht het Ministerie van Economische Zaken

hangt af van een groot aantal gebouwgebonden factoren.

gever duidelijk informeren over urgentie, mogelijke maatrege-

uitstrekt tot de stad Groningen. De aardbevingen hebben

een interim advies uit met de randvoorwaarden voor aardbe-

Betreft het hoge of lage gebouwen, zijn ze van beton of staal,

len en kosten. We kijken niet alleen naar het risico op instorten

invloed op de constructieve, bouwkundige, geotechnische en

vingsbestendige nieuw- en verbouw. Margriet Krüse: “Vanaf

zijn er kelders, is het pand symmetrisch, hoe is de bouwkundige

bij een grotere aardbeving, maar ook naar het risico op letsel en schade dat al bij kleinere, meer frequente aardbevingen kan optreden. Ook een relatief klein ongeluk – zoals een glasplaat die uit een atriumdak valt – kan grote gevolgen hebben. We helpen opdrachtgevers gebouwen en maatregelen te prioriteren en faseren.” Inmiddels heeft ABT|Wassenaar al seismische scans uitgevoerd voor bijvoorbeeld de Gemeente Groningen en de Hanzehogeschool. In opdracht van de gemeente Groningen brengt het bureau nu vijftien ‘exemplarische gebouwen’ in kaart, gebouwen die representatief zijn voor hun type. De Jong: “Bij deze inspecties gaan inspecteurs van de gemeente mee om hun kennis van de problematiek te vergroten. Aardbevingsbestendigheid is ook voor hen een nieuw onderdeel van het werk.” Verdiepen en verbreden ABT|Wassenaar heeft ook een kennisuitwisselingsproject opgezet met een ingenieursbureau uit Nieuw Zeeland. “Daar hebben ze veel ervaring met bevingen. Dat heeft hen geleerd verder te kijken dan naar het voorkomen van een instorting: zij slagen erin gebouwen functioneel te houden na een beving, waardoor de samenleving kan blijven draaien.” Omdat bij aardbevingen eigenlijk alles nieuw en ingewikkeld is, lichten de adviseurs de rapporten altijd persoonlijk toe. Begin 2015 is de verwachting dat de Rijksoverheid met nieuwe richtlijnen komt die de opgave voor de komende jaren helderder zullen maken. ABT|Wassenaar is er klaar voor, besluit Krüse: “In de afgelopen maanden hebben we samen veel meer kennis opgebouwd dan we afzonderlijk hadden kunnen doen. Die kennis hebben we vertaald naar een praktisch instrument; de seismische scan. En terwijl dit seismisch advies zich elke dag in de praktijk bewijst, verdiepen en verbreden we onze kennis verder om onze relaties nog beter van dienst te kunnen zijn.” Rudi Roijakkers, Margriet Krüse en Roel de Jong

Peter Wassing

Beheerst exploderen

8

9

Veilig wonen aan de galerij

Veiligheid staat hoog op de maatschappelijke agenda. De samenleving accepteert

Na de Tweede Wereldoorlog bouwde Nederland voortvarend woningen voor

steeds minder risico’s en eist dan ook een actief beleid om risico’s te beheersen. Ook

de groeiende bevolking. Bij honderden appartementencomplexen zijn daarbij

ABT heeft veiligheid hoog in het vaandel staan. Naast bijvoorbeeld constructieve

uitvoeringsfouten gemaakt. Dat leidde in 2011 tot het instorten van een uitkragende

veiligheid en brandveiligheid, heeft ABT expertise op het gebied van explosieveiligheid.

galerij van de Antillenflat in Leeuwarden. Om te voorkomen dat bij andere complexen

en trafodeuren uit Zevenaar, constateerde een groeiende vraag naar

Interne gevolgen

drukontlastende panelen, oftewel

L

8,0 m

Explosion Release Mechanism (ERM).

Breedte

B

4,0 m

Hoogte

H

Intern oppervlak

A0

184,0 m2

5,0 m

explosiebelasting is echter lastig.

Volume

V

160,0 m3

Bovendien beschikken klanten vaak

Initiele druk

P0

1,013 bar

niet over de benodigde input. Daarom ontwikkelde ABT in opdracht van Jazo, met subsidiesteun van het Platform voor Creatieve Technologie Midden Gelderland, een instrument waarmee de onderneming de explosiebelasting in een gebouw kan berekenen. Rekentool ABT onderzocht hiervoor de verschillende fenomenen van een interne

Gegevens primaire ontlastvoorzieningen: Type ERM

Type 3

Samengesteld oppervlak Efficientie

Ef

Effectief oppervlak

Av

2 2,00 m 8 stuks 2 16,00 m 95% 2 15,20 m

Statische activeringsdruk

Pstat

5 kN/m

Gegevens Explosie: Soort explosie Methode 1

Pd;1

Methode 2

Pd;2

Gas 2 9,93 kN/m 2 8,00 kN/m

Pd

2 9,93 kN/m

Geometrisch oppervlak Aantal toegepast

A

Gereduceerde piekoverdruk

Lengte

Breedte

Oppervlak

1m

2m

2 m2

2

Berekening geldig

explosie: om welke typen explosie kan het gaan, wat gebeurt er dan precies en welke Europese en internationale regelgeving is van toepassing? Dit leidde tot een rekentool voor gas-,

Samenvatting: Absolute druk in de ruimte tijdens explosie Maximale belasting op constructie

10,00

explosie-gerelateerde projecten uitgevoerd. Zo zijn de ERM’s van een aantal melkpoederfabrieken (stofexplosie)

Overdruk (kN/m2) -->

situaties doorrekenen.

2 16,00 m

P(t) explosie

8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 0

berekend. Ook zijn verschillende stookruimten met gastoestellen explosieveilig (gasexplosie) gemaakt. Ook worden verkennende berekeningen gemaakt naar de explosieveiligheid in tunnels (gasexplosie) en naar de explosiebestendigheid van gevels.

P(t) explosie

0,05

0,1

0,15 tijd (sec) -->

0,2

Grafiekgegevens: T (s) 0 0,01 0,02 0,03 0,04 0,05 0,06 0,07 0,08 0,09 0,1

2

P (kN/m ) 0,00 1,55 3,07 4,51 5,84 7,02 8,04 8,85 9,45 9,81 9,93

T (s) 0,11 0,12 0,13 0,14 0,15 0,16 0,17 0,18 0,19 0,2

2

P (kN/m ) 9,81 9,45 8,85 8,04 7,02 5,84 4,51 3,07 1,55 0,00

0,25

Onderzoek naar de instorting bracht

boren of de afwerkvloeren of coa-

gaten carbonstaven gelijmd zouden

aan het licht dat de wapening van de

tings van de galerijen te beschadigen?

worden. De uitvoering bezorgde de

galerijvloer van de Antillenflat veel te

Verschillende partijen braken zich de

partijen de nodige hoofdbrekens. Aller-

laag lag en bovendien gecorrodeerd

tanden er op stuk.

eerst is het niet eenvoudig om zo’n lang

was. Daardoor kon de galerij afbreken.


12,00

2

111,23 kN/m 2 9,93 kN/m


instrument kan Jazo veelvoorkomende

Inmiddels hebben Jazo en ABT diverse

1,11 bar 0,10 bar

Toegepast ontlastoppervlak

stof- en kortsluitboogexplosies. Met dit

Explosie-gerelateerde projecten

koolstofwapeningsleverancier S&P een innovatieve oplossing.

Rekenmodule ontlastoppervlak Gegevens gebouw: Lengte

Het nauwkeurig berekenen van de

VEILIGHEID

VEILIGHEID

Jazo, leverancier van roosters, puien

hetzelfde gebeurt, ontwikkelde ABT samen met betononderhoudsspecialist Vogel en

en recht boorgat te maken; dat vergt

De Antillenflat is niet de enige flat

Hoofdbrekens

waar zich dit probleem voordoet:

In een brainstormsessie kwamen Vogel,

moest een gladde carbonstaaf heel

na de oorlog is massaal zo gebouwd.

S&P, B+BTec en ABT tot een ogenschijn-

stevig in het eveneens gladde boorgat

Er was dan ook alle reden om een

lijk simpele oplossing: op de kopse kant

gelijmd worden. Dat kon alleen als de

oplossing te bedenken. Dat bleek

van de galerij zouden lange boorgaten

juiste lijm de hele staaf volledig omhulde.

echter niet eenvoudig: hoe versterk je

tot in de vloer van de woningen geboord

Toen ook dat lukte, kon ABT proefbelas-

een galerij zonder door gevels heen te

moeten worden, waarna in deze boor-

tingen doen om te zien hoe en wanneer

een speciale boorstandaard. Vervolgens

de constructie zou bezwijken. Veilig Het is de samenwerkende partijen gelukt een situatie te bereiken waarin de galerij pas bezwijkt bij een belasting van 500 kg/m2. De oplossing is corrosiebestendig, spaart de woningen, de coatings en de afwerkingen en is bovendien onzichtbaar. De oplossing is in alle vergelijkbare situaties toepasbaar, al zal per flat berekend moeten worden hoeveel carbonstaven op welke plek moeten worden toegepast. Bewoners kunnen straks gerust zijn: het is weer veilig wonen aan de galerij.

10

11

GEZONDHEIDSZORG

GEZONDHEIDSZORG



Nieuwbouw Erasmus Medisch Centrum “Samen Champions League spelen” Het Erasmus MC in Rotterdam ondergaat een grootscheepse transformatie. Op de bestaande locatie, in het centrum van de stad, komt een nieuw academisch ziekenhuis. Het Erasmus MC heeft bewust gekozen om op de huidige locatie te blijven. Door de vestiging in het centrum van Rotterdam blijft het Erasmus MC zichtbaar, bereikbaar en herkenbaar voor alle Rotterdammers, mensen uit de omstreken en voor zijn studenten. De nabijheid van alle kennis in de bestaande gebouwen die gehandhaafd blijven, zoals het Erasmus MC-Sophia Kinderziekenhuis en de medische faculteit, speelt hierbij ook een grote rol.

EGM architecten

De Jong luchtfotografie

In opdracht van EGM architecten tekent

nauw contact met de opdrachtgever,

bouwen 200.000 m2 aan onder meer

ABT sinds 2010 voor de hoofddirectie-

de architect, de aannemer, de (hoofd)

(poli)klinieken, OK’s, IC’s en onder-

voering. Een uitdaging, gezien de

opzichters en veertien technische

zoeks- en onderwijsvoorzieningen. Dat

omvang en complexiteit van het project.

ontwerpteams. “Bouwen doe je samen”,

doen we op een postzegel middenin de

Maarten Huisman, bouwmanager/

zegt hij. “We hebben elkaar heel hard

stad, terwijl het huidige ziekenhuis ge-

senior directievoerder bij ABT, werkt

nodig om eind 2017 ons gezamenlijke

woon in bedrijf blijft: de patiëntenzorg,

Planning en budget

nauw samen met zes directievoerders

doel – een functioneel gereed ziekenhuis

het onderwijs en de research dienen

voor de afzonderlijke disciplines en een

– te realiseren.”

regieteam. Hiermee zijn de voorbereiding en uitvoering goed op elkaar

State-of-the-art

aangesloten. Daarbij onderhoudt hij

Het project is bijzonder uitdagend. “We

wijziging door te voeren zoals het

als de klant. Tegelijkertijd mogen

waarden. “Het is belangrijk om alle

inpassen van het thoraxcentrum,

aanpassingen niet ten koste gaan van

partijen bij de besluitvorming te

zodat het eindresultaat een volledig

de doorlooptijd en het budget. Dat

betrekken, zodat er begrip voor elkaars

state-of-the-art medisch centrum is.”

lukt alleen met een fantastisch team

positie ontstaat. Op die basis kun je

dat onderling goed communiceert; we

heldere afspraken maken en verstoring

spelen tenslotte samen Champions

van het primaire proces voorkomen.

Proces- en budgetbeheersing

League.” Van de hoofddirectievoerder

Tot dusverre gaat het goed.“

zo ongestoord mogelijk te verlopen.

zijn cruciaal voor dit project, dat

vraagt dat klantgerichtheid,

Sloop en bouw vinden tegelijkertijd

voortdurend in ontwikkeling is. “We

inlevingsvermogen, inhoudelijke

plaats. En terwijl we bouwen, zijn de

willen de klant maximaal bedienen:

professionaliteit en een combinatie

ontwerpteams nog bezig om een grote

we denken niet aan de klant, maar

van stevigheid, autoriteit en zachte

Kloostertuin innovatief in energie

12

13

Beheerst bouwen in Breda Het Bredase Amphia Ziekenhuis is bezig om de nieuwbouw voor te bereiden voor de locatie Molengracht. ABT adviseert over de constructie, de fundering en de bouwput, en bewaakt de constructieve bouwkosten.

GEZONDHEIDSZORG

GEZONDHEIDSZORG

diederendirrix architecten

In opdracht van de Nederlandse Provincie der Paters Jezuïeten ontwikkelt Ballast Nedam een passende leefomgeving voor paters: appartementencomplex Kloostertuin Brakkenstein in Nijmegen. Kloostertuin Brakkenstein wordt het eerste Nederlandse appartementencomplex met thermische ijsopslag.

collector, een betonnen buffertank, twee

diederendirrix architecetn, omvat zes

warmtewisselaars, een pomp en vloer-

bouwlagen met 98 wooneenheden en

verwarming. Zon, lucht, aarde, water en

140 ondergrondse parkeerplaatsen.

730 m3 ijs doen de rest: het pand wordt

aandacht te besteden aan repetitie.

Het wordt de thuishaven voor Paters

duurzaam verwarmd en gekoeld. In de

Door de verdiepingsvloeren uit te

en Jezuïeten, maar ook voor niet-

zomer nemen de zon-luchtcollectoren

voeren als een breedplaatvloer met

religieuze bewoners. Het complex

zonne-energie op en slaan die op in een

verdikte koppen ontstond er voldoen-

voorziet in een zorgoproepsysteem,

ondergrondse ijsbuffer. Wordt het kou-

de ruimte voor de installaties. Voor de

centrale ruimten voor ontmoeting,

der, dan wordt de energie vrij gemaakt

vergadering en twee kapellen. Het

voor de warmtebehoefte. Een auto-

pand wordt medio 2016 opgeleverd.

matisch besturingssysteem reguleert

Een voormalige drukkerij, gelegen

dit proces. Het is een gesloten energie-

naast Kloostertuin, krijgt een

systeem, dat de waterkwaliteit van de

grootschalige opknapbeurt. Hier

grond niet beïnvloedt. Dat is belangrijk,

komen kantoren, een keuken, een

omdat het complex in een waterwin-

bibliotheek en een refter. Een gang zal

gebied staat. Het rendement van het

beide gebouwen verbinden.

systeem is ook net iets hoger dan van

Thermische opslag

een bodemopslagsysteem in de vorm


installatie bestaat uit een zon-lucht

Brakkenstein, ontworpen door


Appartementencomplex Kloostertuin

tunnel is een bouwkuip ontworpen met damwanden en een gelinjectie. Een trillingsarm heisysteem in de nabijheid van het ziekenhuis beperkt de overlast van trillingen en geluid. ABT berekent vanaf welke afstand een geheid systeem geschikt is. Constructieve bouwkosten Om de constructieve bouwkosten te De heldere opzet kent vier grote

installaties gesitueerd. Een tunnel onder

bewaken heeft ABT een BIM-model

bouwblokken die, evenals de entree

de passage koppelt de nieuwbouw aan

gebouwd en dat gekoppeld aan de

zaamheid krijgt het gebouw ook nog

en het restaurant, aan een centrale

de bestaande bebouwing.

bekende NL-SfB-elementenmethode.

moet zijn. Overal is gekeken naar

eens 300 m2 zonnecellen op het dak en

passage liggen. Drie blokken

mogelijkheden voor energiebesparing.

wordt het voortreffelijk geïsoleerd.

bieden ruimte aan poliklinieken en

Trillingsarm heisysteem

verpleegafdelingen, het vierde blok is

De gevel is uitgevoerd met dragende

te beheersen: aanpassingen in het

van een bron.

Uitgangspunt voor Kloostertuin is, dat

Naast dit staaltje van innovatie in duur-

het gebouw energetisch verantwoord

Dat resulteerde erin, dat dit een van de

Dit maakt het mogelijk om realtime de kosten inzichtelijk te krijgen en

eerste woongebouwen in Nederland

ABT is verantwoordelijk voor de instal-

bestemd voor het interventiecentrum.

gevelelementen. Het aantal basisele-

ontwerp vinden direct hun weerslag in

wordt met een thermische opslag. De

laties en bouwfysische advisering.

In dakopbouwen zijn de technische

menten kon worden beperkt door veel

het kostenplaatje.

Klaar voor een toekomst in techniek

Fotograaf

14

15

BOUWEN AAN AMBITIES

Pionieren op Schiphol

BOUWEN AAN AMBITIES

Taipei Performing Arts Center krijgt vorm

Zorg voor de wijk

CineMec: Fast and Furious

Gemeente Delft

Een fabriekshal in Zoetermeer krijgt een tweede leven: van productiehal naar opslaghal. Hierdoor neemt de hoeveelDP6

OMA, Philippe Ruault

heid aanwezig brandbaar materiaal toe. Dus was een nieuw brandbeveiligings-

TIEN+ architecten

concept nodig.

De gemeente Delft organiseert de zorg

De in 1992 gebouwde hal meet

zoveel mogelijk in de wijk, in de buurt

ongeveer 6.000 m2 vloeroppervlak-

van de mensen die zorg nodig hebben.

te. Er is gekozen voor een opdeling in

Daarom faciliteert de gemeente

brandcompartimenten. Het ontwerp

sinds 1999 eerstelijnszorgaanbieders

van het pand en de opslagwijze in de stellingen maken dit goed uitvoerbaar.

bij het realiseren of renoveren Fotograaf

Bedrijfshal betaalbaar brandveilig

van gezondheidscentra. Dit jaar

CineMec realiseert een nieuwe bioscoop

ABT’s brandveiligheidsspecialist Stefan

is Gezondheidscentrum Tanthof

annex congrescentrum in Nijmegen.

de Kool onderzocht welk toetsingska-

gerenoveerd. Tineke Meerman van

De tijd voor ontwerp en bouw is

der van toepassing was om het niveau

TIEN+ architecten ontwierp een

beperkt. Architect DP6 en ABT kiezen

van brandtechnische voorzieningen te

plan dat het verouderde gebouw

voor een onconventionele aanpak.

kunnen bepalen. Opdeling in brandcompartimenten van 3.000 m2 met een

nieuw leven inblies. ABT tekende In 2009 won architectenbureau OMA

voor het constructieontwerp, de

Het complex omvat acht zalen, horeca

WBDBO-eis (Weerstand tegen Brand-

de ontwerpprijsvraag voor het Taipei

kostenadvisering en de begeleiding

en kantoren. Het is gesitueerd op een

doorslag en Brandoverslag) van slechts

Performing Arts Center. Hun thea-

van de uitvoering. Projectleider

archeologisch rijksmonument, wat

30 minuten volstond.

ter van 58.658 m2 heeft een stalen

namens de gemeente Delft was

extra aandacht voor de fundering en

constructie, die wordt bekleed met

Medio 2015 wordt Hilton Amsterdam

Johan Ammerlaan, een gedreven en

constructie vraagt. Toch is de tijd voor

Een brandwerende wand van 10 meter

aluminium panelen en gebogen glas. De

Airport Hotel, een initiatief van Schiphol

vakkundig beheerder. Helaas heeft

ontwerp en bouw minimaal: december

hoogte kan eenvoudig worden ont-

hoofdvorm is een grote, opgetilde ku-

Real Estate, geopend. Een spectaculair

Johan de opening van Tanthof niet

2015 opent CineMec de deuren. Om

worpen en gebouwd. De standzeker-

bus, waar drie theaters in zijn geplugd.

gebouw, bijzonder van architectuur,

meer mee mogen maken: enkele

in vijf maanden tijd een hoogwaardig

heid van de brandwand vormde een

maanden daarvoor is hij overleden. De

ontwerp te maken dat aan alle eisen

knelpunt: de aanwezige staalconstruc-

RSG Lingecollege

op een prominente plaats op de In de jonge onderwijsvorm

officiële opening van het gerenoveerde

voldoet, besluit ABT het plan terug te

tie was onvoldoende brandwerend

vat het Grand Theatre, het Multiform

constructie, fundering en bouwput:

‘Technasium’ staat onderzoekend en

centrum op 11 september jl. is aan

brengen tot de essentie en consequent

en zou bij een brand bezwijken. Het

Theatre en het Proscenium Playhouse.

geen sinecure, gezien de omvang

ontwerpend leren centraal.

hem opgedragen.

te kiezen voor eenvoudige oplossingen.

brandwerend bekleden van de staal-

De theaters kunnen onafhankelijk van

van het hotel en de complexiteit van

Dat vraagt extra faciliteiten,

Vervolgens bracht ABT, dat tekent voor

constructies in het dak en de gevels zou

elkaar opereren, maar ook samen een

het ontwerp. Om problemen tijdens

waaronder een werkplaats. Het

vrijwel alle adviestaken, specialisten uit

een enorme kostenpost betekenen. De

super theater vormen. Een openbaar

de bouw te voorkomen, heeft ABT

budget dat het RSG Lingecollege in

alle betrokken disciplines bijeen in één

disciplines brandveiligheid, construc-

pad door het gebouw biedt bezoe-

tezamen met Mecanoo architecten

Tiel hiervoor vrij kon maken, was

‘war room’, waar ook DP6 aanschoof.

ties en bouwkunde van ABT vonden

kers een blik op de theateractiviteiten.

en installatieadviseur Deerns het hele

echter beperkt. ABT nam de uitdaging

Onder hoge druk en in voortdurend

samen een economische oplossing. De

Onder de opgetilde centrale kubus is

model uitgewerkt in een BIM-model.

aan, berekende een betaalbare

overleg werken zij aan parallelle trajec-

verbindingen in de dakliggers liggen op

ruimte voor publieke voorstellingen.

Inmiddels is de ruwbouw gereed en de

oplossing en voerde die uit. Een

ten, samenkomend in een BIM-model.

het nulpunt van de momentlijn. In deze

ABT tekent voor de engineering van

afbouw in volle gang. In de praktijk is

bedompte kelderruimte is omgetoverd

Dat model is gekoppeld aan een model

verbindingen wordt een aantal bouten

de façade. De bouw van de gevel

het precies zo gebouwd als de architect

tot een heldere werkplaats, denktank,

voor kostenraming en aan het bestek.

verwijderd. Dat verlaagt de capaciteit

is inmiddels gestart. Er is een grote

en adviseurs in het model bedacht

theorie- en presentatieruimte,

De gekozen werkwijze maakt de ambi-

voor neerwaartse krachten. Daardoor

mock-up gemaakt om op schaal te

hadden. De conclusie: BIM is een succes.

voorzien van veel daglicht en alle

tieuze planning haalbaar en leidt tot een

zal bij het bezwijken van de constructie


luchthaven. ABT adviseerde over de


Het Taipei Performing Arts Center om-

kijken of de voorgestelde detaillering

hedendaagse (installatie) technieken.

architectonisch en technisch optimaal

ook de resterende bout breken. Het dak

werkt. De mock-up wordt ook gebruikt

Het hele proces nam minder dan een

gebouw. Tussentijdse controles voorko-

zal bezwijken zonder de brandwand

om afspraken te maken over toelaat-

jaar in beslag. De officiële opening

men straks fouten bij de bouw. Voor de

mee te trekken. De nieuw aangebrach-

bare toleranties en om de toegepaste

vond op donderdag 2 oktober 2014

volgende kerstfilm naar Nijmegen!

te kolommen in de brandwand dragen

materialen goed te kunnen keuren. De

plaats. De ingenieurs van de toekomst

vervolgens het dak van het aangren-

opening staat gepland in 2015.

zijn enthousiast over het eindresultaat.

zende brandcompartiment.

Dynamisch Cultuurhuis in Winschoten

16

17

Op 15 oktober opende poppodium Grenswerk in Venlo de deuren. Met een robuust interieur, prachtige doorkijken en schitterende verlichting is de poptempel niet alleen uitermate functioneel, maar ook bijzonder sfeervol. Architectenbureau van

Eind 2014 leggen de aannemers de laatste hand aan het nieuwe Cultuurhuis De Klinker

pand, ABT trad op als constructief en geotechnisch adviseur.

KUNST EN CULTUUR

muziek- en dansschool, de lokale omroep en een theatercafé. Atelier PRO ontwierp het

KUNST EN CULTUUR

van Winschoten. Het gebouw huisvest een theater met foyer, een vlakke vloerzaal, een

Grensverleggend in pop

Dongen-Koschuch tekende voor het ontwerp, ABT adviseerde over de constructie, de geotechniek, de installatie en de kosten.

In Grenswerk komen alle genres tot

Geluiduitstraling

hun recht. De programmeurs dagen

Het beperken van geluiduitstraling

de bezoekers uit nieuwe muziek te

naar binnen en naar buiten heeft vanaf

ontdekken en hun eigen grenzen te

het begin speciale aandacht gekre-

verleggen. Het poppodium biedt plaats

gen. Naar buiten, omdat het gebouw in de binnenstad pal naast nieuw te

aan 550 bezoekers in de grote zaal. Daarnaast zijn er nog een pop(eet)café,

van Dongen-Koschuch

bouwen woningen komt te liggen.

oefenstudio’s, twee foyers, backstage

En naar binnen, waar de verschillen-

lounges, kleed- en kantoorruimten.

de functies geen hinder van elkaar

Doos-in-doos

moesten hebben. Dat leidde tot tal van geluidsisolerende maatregelen en ook

Het compacte gebouw is een

bouwkundige oplossingen: de toiletten

constructief hoogstandje, met een

en vluchttrappen zijn bijvoorbeeld zo

opgetilde muziekzaal en veel vides. De

gesitueerd, dat ze een extra geluidbuf-

positie van de zaal is allesbepalend in

fer vormen.

het ontwerp: door de muziekzaal op te

afstemming met de architect en

Cultuurhuis De Klinker dynamiek

prettig bereikbaar is.

installatieadviseur bepaald. Door het

uit. De grote ramen geven daarbij

metselwerk als gelijmde steenstrips op


onder alle weersomstandigheden


Met zijn golvende gevel drukt het

tillen, ontstaat er ruimte op de begane

Ook was het belangrijk om de geluid-

grond voor oefenstudio’s en wordt

uitstraling van de warmtepomp en

een open, transparante ruimte op de

luchtbehandelingskasten te beper-

begane grond gerealiseerd, die voor

ken. Om esthetische redenen was het

aansluiting met het stedelijke weefsel

niet toegestaan om installaties in het

zorgt. Grote vensters op elke etage

zicht te hebben. De oplossing was om

leggen contact tussen binnen en buiten.

alle installatiecomponenten in een technische ruimte op de derde ver-

De muziekzaal heeft een ‘doos-in-doos

dieping te plaatsen. Het ontwerp met

constructie’. De buitendoos bestaat

de vides en zalen maakte het niet

uit een breedplaatvloer, een wand van

eenvoudig om vanuit deze techni-

zichtbeton met een latstructuur en een

sche ruimte de verschillende ruimten

dak van massieve prefab dakplaten.

te voorzien van ventilatie, warmte,

De binnendoos bestaat uit een verend

koude, data en elektra.

opgelegde in het werk gestorte vloer met daarop prefab betonnen

Door al in de ontwerpfase na te denken

elementen, die aan de bovenzijde

over alle aspecten van geluiddemping

een wijds beeld op de stad. Aan de

De foyer is voorzien van vides. In

een prefab betonnen achterblad toe te

momentvast zijn gekoppeld door

en door het effectief positioneren van

voorzijde van het gebouw kragen

combinatie met de uitkragingen aan

passen, konden de elementen kant-

stalen liggers om het geheel stabiel te

de verschillende installaties, konden

de eerste en tweede verdieping zo’n

de voorzijde stelde dit de constructeur

en-klaar worden aangevoerd en direct

maken. Aan de prefab elementen zijn

deze en andere maatregelen ook

vijf meter uit. Hierdoor ontstaat een

voor een lastige opgave: waar konden

gemonteerd. Dit bekortte de bouwtijd.

uitkragende stalen liggers bevestigd

esthetisch ingepast worden in het pop-

droogloop op de begane grond waar-

kolommen worden geplaatst voor

De gemeente Winschoten kan in 2015

voor de balkons. Kolommen onder de

podium. Zo is Grenswerk in meerdere

door de hoofdentree van het gebouw

de krachtsafdracht? Dit is in nauwe

met de inhuizing beginnen.

zaal dragen de krachten af.

opzichten grensverleggend geworden.

Spannend op het spoor

UNStudio ontwierp een architectonisch hoogstandje dat ruimte biedt aan de verwachte, toekomstige reizigersgroei. Het heeft geleid tot een van de meest uitdagende en complexe bouwwerken die op dit moment in aanbouw zijn in ons land.

UNStudio

scheepshuid zich binnen bevindt en de

omtrent het plooien van dergelijke

verstijvende ribben aan de buitenzijde

complexe, dubbelgekromde staalcon-

zijn aangebracht. De onderaannemer

structies niet in het Bouwbesluit zijn

voor het dak is CIG uit Groningen.

opgenomen, moest er worden gezocht

CIG is van huis uit een scheepsbouw-

naar nieuwe rekenmethodieken. ABT

onderneming met veel ervaring in het

heeft de bouwers bij deze zoektocht

werken met gekromde stalen platen

geholpen en meegedacht in de te

met verstijvingsribben. Om de stap

kiezen berekeningswijze. Daarnaast

van scheepsbouw naar stationshal

maakt ABT, als onafhankelijk toetser,

te kunnen maken, zal de omgekeer-

ook hiervan een eigen rekenmodel om

de scheepshuid moeten voldoen aan

de berekeningen van de bouwcombi-

het Bouwbesluit. Omdat rekenregels

natie te beoordelen.

19

INFRASTRUCTUUR

spoorwegennet. Dagelijks stappen hier honderdduizenden mensen in, uit of over.

INFRASTRUCTUUR

Station Arnhem is één van de belangrijkste knooppunten in het Nederlandse

18

Leidsche Rijn Historische materialen voor nieuwe Markthal Op het toekomstige Berlijnplein in de wijk Leidsche Rijn komt een markthal van dertig bij dertig meter. De markthal is opgebouwd uit hergebruikte, 19e-eeuwse perronoverkappingen van station Utrecht Centraal. Op de kap komt het bord ‘Perron 9’ te hangen, verwijzend naar de oorpronkelijke locatie. De toepassing van oude materialen vroeg om speciale berekeningen en restauratie.

Kenmerkend voor het spannende ontwerp zijn de grote dubbelgekromde gebouwonderdelen die zijn samengesmeed tot één vloeiend geheel. Deze glooiende, golvende, haast futuristische vormen maken het gebouw tot een uitdaging voor de aannemerscombinatie BAM en Ballast Nedam die ook verantwoordelijk

opdracht van deze aannemerscombinatie. Om de complexe berekeningen van de bouwcombinatie te controleren, maakt ABT veelvuldig gebruik van eigen schaduwmodellen. Zo is er een 3D-rekenmodel van het gehele dak gemaakt om de hoofdkrachtswerking van de dakconstructie te berekenen. Met de uitkomsten van dit reken-


de rol van toetsend constructeur in


is voor de engineering. ABT vervult

Hans Roggen

De perronoverkappingen bestaan uit

bros. ABT heeft de nieuwe opstelling

Beschadigde delen zijn hersteld en uit

gietijzeren kolommen en geklinkna-

van de spanten constructief doorgere-

bestaande langsliggers zijn nieuwe

gelde stalen boogspanten en langslig-

kend en de fundering eronder ontwor-

overstekken aan de kopse zijden van de

gers. De spanten vormen een grid van

pen. Daarbij moest ABT er rekening

hal gemaakt die inregenen voorkomen.

drie bogen naast elkaar en vijf achter

mee houden dat de markthal op het

Complex was de reparatie van enkele

elkaar. Zou de constructie voldoende

dak van de A2-tunnel komt te staan.

gietijzeren kolommen die bij de

sterk zijn? Dat hing af van de kwaliteit

Maar het is gelukt: de constructie

sloop van het oude station gebroken

van de materialen, de wijze van opstel-

voldoet aan de huidige eisen.

waren. In theorie zou het materiaal

ling en de fundering. Opdrachtgever

lasbaar moeten zijn als het voldoende

Bureau NegenTien schakelde voor de

Complexe restauratie

Gemeente Utrecht ABT in.

Wel moest er nog het nodige werk

wees anders uit: de lassen waren de

Materiaalonderzoek liet zien dat het

verzet worden om de oude materialen

volgende dag al spontaan gebroken!

staal kwalitatief vergelijkbaar is met

te herstellen en de constructie te

Dus werd er een nieuwe, dikwandige

De bouwcombinatie heeft ervoor

huidig constructiestaal (S235). Het

conserveren. Dit gebeurde door

staalkolom in de holle gietijzeren

gekozen het dak van de terminal

gietijzer heeft daarentegen een zeer

aannemer Van Wijk Nieuwegein, die de

kolom opgenomen. Deze kolom levert

uit te voeren als een omgekeerde

hoge druksterkte, maar een vrij lage

Markthal ook bouwt. ABT adviseerde

de draagkracht, de oude kolom streelt

scheepshuid. Omgekeerd, omdat de

treksterkte. Het is ook nog eens zeer

over herstel en conservering.

het oog.

model zijn de rekenmodellen van de aannemer gecontroleerd. Scheepsbouw

werd voorverwarmd. De praktijk

NS-stationshal. De stationshal en het eerste deel van de kelder van het stadskantoor zijn inmiddels opgeleverd. Nu is de bouw van het stadskantoor in volle gang. Het

21

INFRASTRUCTUUR

Delft krijgt een nieuwe Spoorzone. Onderdeel daarvan zijn een stadskantoor en de

20

INFRASTRUCTUUR

Spoorzone Delft Samen sterk bij stationshal en stadskantoor

project is complex in vormgeving en techniek. Ook het werken in een binnenstedelijk gebied op een zeer kleine bouwplaats is een uitdaging.

Huib Nederhof

directievoering, het toezicht en het

maar vier centimeter speling hebben:

is een complex en veelomvattend

raakvlak- en contractmanagement.

er mogen geen grote kieren ontstaan

project. De gemeente Delft en ProRail

ABT werkt daarbij nauw samen met

rond de gevelelementen van het

hebben, samen met NS Stations, het

Mecanoo Architecten en Deerns.

gebouw. ABT bepleitte daarom een

Ontwikkelingsbedrijf Spoorzone Delft

maatvoering tot op 15 millimeter


De bouw van de nieuwe Spoorzone


De Jong Luchtfotografie

ter plaatse van het stadhuis door te

BAM Utiliteitsbouw haalt op afroep

ABT gebruik van VISI, een moderne

voeren tot maar liefst -32m NAP.

materiaal uit een goederendepot net

softwaretool die mede door ABT is

buiten Delft. Na aflevering van mate-

ontwikkeld als open standaard voor de

rialen, nemen de chauffeurs afval en

bouw. De tool helpt de faalkosten fors

Om de duurzaamheid te verhogen

overbodige goederen mee terug. Dat

te beperken en legt genomen besluiten

zijn innoverende bouwmanagement-

voorkomt verkeersoverlast en redu-

eenduidig vast, waardoor ze later

Duurzaam werken

BV opdracht gegeven dit project aan

Constructieve uitdaging

te sturen. Ook ABT is nauw betrokken.

De stalen spanten van het

de enorme overspanningen zonder

technieken toegepast. In het archi-

ceert de CO2-uitstoot. Bovendien blijft

snel terug te vinden zijn. Bijkomende

Vrijwel alle disciplines van ABT dragen

stadskantoor kragen op sommige

gatspeling bij de boutverbindingen

tectonisch ontwerp zijn bijvoorbeeld

de bouwplaats zo heel compact.

voordelen zijn dat VISI bijdraagt aan

bij aan de totstandkoming van de

plekken wel twintig meter uit en

gebouwd en onder voorspanning

Greencalc+ berekeningen gemaakt.

Spoorzone. Zo adviseert ABT over de

buigen door bij elke belasting die

geplaatst. De consequentie van de

Ook wordt warmte-koude opslag

Visie

constructie, de geotechniek en de

er tijdens de bouw aan toe wordt

plaatsing van het stadskantoor op de

toegepast. Bij de uitvoering is het Just

Voor de communicatie en het

vloeren. Daarnaast verzorgt ABT de

gevoegd. Toch mag de staalconstructie

tunnel was om de diepwandpanelen

In Time-principe leidend. Aannemer

vastleggen van besluiten maakt

nauwkeurig. Om dat te bereiken zijn

papierbesparing en goed aansluit bij Het Nieuwe Werken op de bouwplaats.

Spiders op dun glas

22

23


Gezondheidscentrum De Hertog in Franeker heeft een acht meter hoge glazen gevel

Station Gouda krijgt een indrukwekkende luifel. De luifel overkapt het plein aan de

gekregen. Een zeer ranke glasconstructie, die mogelijk werd door rekenwerk van ABT.

noordzijde van het station. In de entreepassage, ontworpen door de associatie van

De glasmontage en –leverancier was Alverre Techniglas.

Sander Architecten en IAA Architecten, wordt op speelse wijze 300 ton staal en GLAS

GLAS

770 m2 glas verwerkt. In opdracht van hoofdaannemer Buiting in Almelo verzorgde ABT de constructieve advisering.

Het glas is bijzonder dun uitgevoerd: de

Sinds 2010 wordt het gebied rond het

– 50 meter lang, 15 meter breed en

geïsoleerde ruiten van 2 x 4 m2 hebben

station in Gouda geheel heringericht.

9 meter hoog – van start.

een binnenruit met een samengestelde

Er komen winkels, kantoren en een

dikte van slechts 18 mm. Dit is moge-

bioscoop. Het station krijgt een nieuwe

De luifel bestaat uit twaalf stalen, in

lijk door een bijzondere constructie. De

entree-passage. In november 2014 ging

hoogte verlopende kolommen en zes

gevel is voorzien van een geoptimali-

de bouw van de indrukwekkende luifel

gigantische stalen liggers. De liggers

seerde trekstaaf- en glasconstructie. Roestvrijstalen trekstaven met een doorsnee van 14 mm werken samen als een soort balk achter het glas, waardoor de constructie aanzienlijk meer windbelasting kan opnemen. Spiders De trekstaven zijn verbonden met vierpotige handjes, zogeheten spiders. De spiders, die een beetje op spinnen lijken, bestaan uit vier massieve stalen ‘pootjes’ met een diameter van 35 mm. In het dak is hetzelfde constructieprincipe toegepast. Het dakglas heeft

Sander/IAA architecten



zijn opgebouwd uit staalplaten van liefst 40 millimeter dik. Doordat de kolommen waarop de overkapping rust niet in een rechte lijn achter elkaar staan, en er een schaduwvoeg in de kolommen is aangebracht, krijgt de luifel een licht en speels karakter. De dakplaten zijn uitgevoerd in gelaagd glas. Voor het glas is geen regelwerk

hierdoor dezelfde dikte gekregen als

structie mogelijk is. De spiders en

het gevelglas. De constructie vormt zo

trekstangen kunnen ook op veel gro-

tussen de liggers. Daardoor heeft het

een esthetisch samenhangend geheel.

tere schaal worden toegepast. Nauwe

glas niet alleen een bouwkundige, maar

afstemming tussen de glasleverancier

ook een constructieve functie. ABT

en de constructief ontwerper is nood-

werkte zowel het glas als het staal uit

De Hertog laat zien dat met relatief

zakelijk. Hiervoor heeft ABT de juiste

van hoofdontwerp tot en met de detail-

weinig staal een zeer ranke glascon-

contacten en rekenmethodes.

lering. Eind 2014 is de luifel gereed.

Grotere schaal Alverre Techniglas

hebben een V-vormige doorsnede en

toegepast: er ligt dus uitsluitend glas

25




24

Kerkrade krijgt een spannend nieuw museumkwartier: C-City. Naast het bestaande techniekmuseum Discovery Center Continium openen straks ook designmuseum Cube en earth theater Columbus de deuren voor bezoekers. De drie gebouwen zijn verbonden door een ondergronds landschap.

goed uitgewerkt DO+ aangeleverd, waarop het project is aanbesteed,

Windpark Hartel II Op goede voet Tussen het Hartelkanaal en de snelweg A15 in Rotterdam verrijst windpark Hartel II: acht windturbines met een ashoogte van 90 meter en een vermogen van drie MW per stuk. De fundering van Hartel II is een uitdaging, want de beschikbare ruimte is bijzonder beperkt. Een bestaande damwand vormt een andere complicatie. ABT heeft een speciaal funderingsontwerp ontwikkeld en verzorgt het kwaliteitstoezicht tijdens de bouw.

dat aan de wensen van de architect, Discovery Center Continium, de Provincie Limburg en de gemeente Kerkrade voldoet en het project financieel haalbaar maakt. Aannemer Mertens Bouwbedrijf verzorgt de gehele uitwerking en definitieve engineering. Het gebouw dient in juli 2015 opgeleverd te worden waarmee de bouwtijd onder druk staat. ABT vervult in deze uitvoeringsfase een toetsende rol op het ontwerp en de uitgangspunten voor de opdrachtShift architecture urbanism ontwierp

de grond. Dit deel is uitgevoerd in rood

gever. ABT bewaakt dat het ontwerp

een stedenbouwkundig ensemble

beton, voor een ‘aardse’ uitstraling.

wordt gerealiseerd zoals het is ont-

van duidelijk herkenbare en onderling

worpen. Daar waar nodig en indien

verbonden volumes. De drie musea

Korte doorloop- en bouwtijd

gewenst verzorgt ABT de technische

De locatie maakte een traditionele

tijdelijk werkplateau gebouwd voor

vullen elkaar aan. Continium is een

ABT is verantwoordelijk voor het con-

uitwerking van constructieve on-

fundering op palen onmogelijk. Daarom

de boorstelling. Deze boorstelling is

ontdekcentrum voor wetenschap en

structieve en geotechnische ontwerp

derdelen, zoals bijvoorbeeld de diepe

koos ABT voor een palenwand. Schroef-

met een telekraan op zijn plek gehesen.

techniek. Cube biedt onderdak aan

van C-City. In zeer korte tijd is er een

kelder onder het earth theater.

gebruik gemaakt van speciaal voor

heeft een ‘earth theater’ in de vorm

gedraagt als één grote betonnen paal.

dit project aangelegde – onderheide

van een ‘omgekeerd’ planetarium en

Bovenop die wand komt een massief

– kraanstempelplaatsen. Ook voor

een National Geographic 3D-theater.

betonnen funderingsblok, dat aan de

wat betreft de verankering van de

wand wordt gekoppeld. De verankering

windturbine in de fundatie, de bekisting

van de toren wordt ingebouwd in het

en de groutvoeg is maatwerk geleverd.

Naast tentoonstellingsruimtes biedt C-City ook faciliteiten voor conferenties, evenementen en educatie. Sterke volumes De nieuwbouw kenmerkt zich door een compositie van sterke, solitaire volumes: een bol, een balk en een kubus. Elk gebouw heeft een specifieke gevelaf-


De telekraan heeft daarbij dankbaar

een massieve wand te vormen, die zich


palen worden in elkaar gedraaid om

designexposities en -labs. Columbus

funderingsblok. Een gecompliceerd ontwerp, waarbij zich veel interacties voor-

Organisatie

doen. Om daarvan een zo realistisch

ABT ontwierp niet alleen het windtur-

mogelijk beeld te krijgen, maakte ABT

binefundament, maar trad ook op als

een integraal 3D-model met PLAXIS.

adviseur tijdens de aanbestedingsfase

Maatwerk

van de civiele werken. De werkzaamheden besloegen contractadvies,

Voordat de fundatie gebouwd kon

aannemersselectie, kostentechnisch

worden, moest de verankering van

advies en gunningsadvies. Tijdens de

de bestaande combiwand aangepast

bouw monitort ABT de kwaliteit van

wereldbol. Cube krijgt een reflecterende

worden. Ankers zijn verwijderd en

het werk. De kwaliteitsinspecteur en

gordijngevel van gepolijst aluminium.

hun functie is overgenomen door

de engineer werken in deze fase nauw

De balk krijgt een zwarte cassettegevel

nieuwe groutankers in combinatie

samen. Dat heeft als groot voordeel

met uitstekende ribben. Een aanzienlijk

met verstijving. Vervolgens werd

dat er snel kan worden ingespeeld op

de palenwand geplaatst. Gezien de

eventuele problemen. Vanaf 2015 is

beperkt beschikbare ruimte is een

Hartel II operationeel.

werking. Columbus krijgt een witte naadloze koepel van spuitbeton, voorzien van een grafische weergave van de

deel van het 7.500 m2 grote nieuwbouwprogramma bevindt zich onder

Shift architecture urbanism

Standaard composietbruggen Alleen maar voordelen

26

27

Efficiënte oplossing voor trillende brug Is een voetgangersbrug die hevig trilt als er een jogger passeert wel veilig? Dat vroeg een gemeente zich af. ABT controleerde de veiligheid en presenteerde een betaalbare oplossing voor de trillingshinder. De ontwikkelde programmatuur is ook geschikt



voor vergelijkbare situaties, waardoor ABT snel een analyse kan maken en met een oplossing kon komen.

Een voetgangersbrug uit de jaren ‘80

frequentie waarmee de brug gaat tril-

om te beoordelen of de brug veilig

trilde hevig als joggers passeerden.

len als ze vanuit een evenwichtspositie

was en of ze voldeed aan de eisen. De

Dat leidde tot de vraag of de brug nog

wordt bewogen en losgelaten. Daarna

veiligheid van de brug was niet in het

wel veilig was. ABT bestudeerde de

voerde ABT metingen uit bij belasting

geding, maar bij belasting volgens een

tekeningen en berekende de ‘eigenfre-

van de brug door springende perso-

bepaalde frequentie – die waarmee

quentie’ van de brug, dat wil zeggen de

nen. De uitkomsten werden gebruikt

joggers over de brug rennen – voldeed de brug niet aan de comforteisen van de Eurocode.

Romein Beton en ABT ontwikkelen samen standaard composietbetonnen bruggen

Belasten

voor fietsers en voetgangers. Door de standaardisatie combineren de bruggen een

Meting

Vrij trillen (uit laten trillen)

Efficiënte oplossing Vervolgens kwam ABT met een relatief eenvoudige oplossing om trillingshin-

extreem lage ‘total cost of ownership’ met een lange levensduur, een slank ontwerp en

der in de toekomst te voorkomen: een ‘tuned mass damper’, een zware massa

een snelle realisatie. De bruggen zijn bovendien gemakkelijk verplaatsbaar.

die met veren aan de onderzijde van de brug wordt bevestigd. Mits op de

Composietbeton is opgebouwd uit

juiste frequentie afgestemd, gaat deze

verschillende componenten. Naast

demper de trillingen tegen. Traject waarover parameters worden bepaald

de bekende grondstoffen bevat het

De programmatuur die ABT voor deze

zeer fijne vulstoffen en staalvezels,

brug ontwikkelde, maakt een snelle

waardoor het beton een hoge druk- en

analyse en aanpak mogelijk. De aanpak

treksterkte krijgt en erg taai wordt.

voorkomt dat gemeenten onnodig

Het materiaal kan zeer grote spanning

overgaan tot het vervangen van brug-

opnemen. Dit maakt het mogelijk

Analyse (rood) volgt exact de meetresultaten

waarschuwend karakter: het kan

is en de constructie een stuk lichter

kunnen weer worden vervoerd met

aanzienlijke vervormingen hebben

blijft. Een composietbetonbrug met

lichtere transportmiddelen.

voordat het bezwijkt.

minder dan een vergelijkbare brug in

Dicht van structuur

Standaard composietbruggen

traditioneel beton. Daardoor kan ook

Composietbeton is enorm dicht van

Romein Beton is specialist in innovatief

de fundatie weer eenvoudiger en lichter

structuur. Dit biedt veel voordelen.

beton voor GWW en industrie. Het

Zo is de waterabsorptie zeer laag en

bedrijf realiseert complexe en unieke

is de carbonatatie minder dan een

projecten. ABT heeft veel kennis

millimeter. Ook is het beton uitstekend

van wapening. De kennis die ABT

bestand tegen vorst-dooicycli, heeft

ontwikkelde voor onder andere het

het een hoge slijtweerstand en is er

rekenen aan hybride beton, kan ook

door de lage porositeit geen indringing

gebruikt worden voor berekeningen

van chloriden en sulfaten en nagenoeg

aan composietbeton. Samen

geen vuilaanhechting mogelijk. Deze

ontwikkelden de bedrijven standaard

eigenschappen maken composietbeton

composietbruggen. Momenteel

ook nog eens enorm duurzaam.

worden er dergelijke composietbruggen

Daarnaast heeft het materiaal een

geplaatst in Deventer.

een lengte van 12 m weegt circa 50%

Inmiddels heeft ABT al bij verschillende vergelijkbare voetgangersbruggen het trillingsonderzoek uitgevoerd.

Reductie maximale versnelling

worden uitgevoerd. Lichtere elementen


waardoor er minder materiaal nodig


de constructie slank te ontwerpen,

gen, wat uiteraard veel kosten bespaart.

The Base, Schiphol Houten diagrid voor bijzonder atrium

28

29

Early Childhood Center Wassenaar Puzzelen met hout

Stephenson en Studio Ni3 ontwierpen een atrium met een bijzondere houtconstructie.

Center voor 250 kinderen van 3-6 jaar. Architectenbureau Kraaijvanger ontwierp

ABT trad op als constructief adviseur en voerde kwaliteitsinspecties uit.

een pand dat niet alleen duurzaam is, maar duurzaamheid ook inzichtelijk maakt

The Base is de nieuwe naam voor het

uitgevoerd met dezelfde liggers en is

door de constructie zelf naar de kelder

voormalige Triport op Schiphol. De

zelfdragend: het eigen gewicht van

afgedragen. Daarvoor zijn wel twee

naam verwijst naar de nieuwe functie

de gevel en de houtconstructie wordt

nieuwe kolommen geplaatst.

HOUT

De American School of The Hague bouwde in Wassenaar een Early Childhood HOUT

Schiphol Real Estate heeft drie kantoren samengevoegd tot één geheel. Greig &

voor peuters en kleuters. Hout is daarvoor de sleutel.

van het gebouw. In het gebouw zijn alle basisvoorzieningen voor Schiphol CBD (Centrum) ondergebracht, van kantoren en horeca tot een business center, sportvoorzieningen en een 24/7 kinderdagverblijf. Een nieuw atrium vormt het hart van The Base. Aan drie zijden wordt dit atrium omringd door kantoren, aan de westzijde krijgt het atrium een nieuwe gevel. Het dak is uitgevoerd in een houten diagrid, dat doorloopt in de gevel. Sterrenhemel Het atriumdak bestaat uit houten gelamineerde liggers, die in een diagonaal patroon de ruimte tussen de twee lage vleugels overspannen. De overspanning bedraagt 21,6 meter en de kap heeft een boogvorm met een toog van 3,4 meter. De houten liggers worden onderling gekoppeld door middel van stalen verbindingselementen. Per knoop komen

Ronald Tilleman photography

telkens zes liggers bijeen. In de ronde

van een sterrenhemel ontstaat. Thermische spanning De oplegpunten van het atrium bevinden zich boven de gevelkolommen van het bestaande gebouw. Bij de detaillering van de oplegging vormden thermische spanningen in de kap een belangrijk aandachtspunt. De combinatie van de grote overspanning met de mogelijke opwarming van de dakconstructie kan


verlichting, waardoor bij avond het beeld


buis in het hart van de knoop komt

In het ontwerp is een kleine

warmte-koude-opslag en led-ver-

in het achterhuis is van licht bamboe-

17-eeuwse hoeve ingepast. Om de

lichting. Maar er is ook een bijzondere

parket. Het resultaat is een overweldi-

hoeve heen zijn onder andere twaalf

rol weggelegd voor hout. De speels

gende ervaring van hout; de kinderen

leslokalen, een multifunctionele

vormgegeven huid van de nieuwbouw,

kunnen het zelfs ruiken.

ruimte, een kinderdagverblijf, gymzaal,

de entree en de buitenkozijnen zijn

lunchruimte en kantoren gebouwd.

van onbehandeld Accoya. Accoya is

Nominatie Houtprijs

Door de klaslokalen deels te verdiepen

FSC-gecertificeerd en heeft de Cradle

De school is genomineerd voor de

en dwars op de as van het gebouw te

to Cradle Gold Standard. Er zijn vuren

Houtprijs 2014. De jury oordeelde

plaatsen, verdrinkt de boerderij niet in

kolommen, liggers en dakspanten en

dat het Early Childhood Center

de massa van het complex.

Lignatur verdiepingsvloeren. Bam-

prachtig laat zien hoe tal van

boeparket loopt via de trap omhoog.

houttoepassingen samensmelten en

Voor de entree ligt een terras van

een warme, geborgen sfeer creëren.

namelijk leiden tot grote uitzetting van

Hout ruiken

de kap, met alle gevolgen van dien.

De school wilde een gebouw dat

Bagkirai, de meubels zijn van hout

ABT tekende voor het ontwerp van

Door de kap glijdend op de bestaande

zowel duurzaam is, als duurzaamheid

en de muren van plaatmateriaal. In

de draagconstructie waaronder de

gebouwen te monteren, kan de

voelt. Dat betekent onder andere

de oude boerderij is deels een Lariks

vele houtconstructies. Het pand is

vervorming worden opgenomen. De

dat er zonnepanelen en mos-sedum

vloer aangebracht. Historische houten

een aanwinst voor de Nederlandse

gevel van het atrium van The Base is

op de daken zijn toegepast, naast

spanten zijn behouden en in de vloer

houtarchitectuur.

Worden wie je bent in het Geert Groote College

30

31

Bèta Campus Leiden krijgt vorm Beroemde natuur- en wiskundigen als Kamerlingh Onnes, Huygens en Lorentz verbonden hun naam aan de Faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen in

1933, maar het huidige schoolgebouw dateert uit de jaren ‘80. Het pand heeft een

bouwt ze aan de toekomst.

bijzondere architectuur, waarin veel ideeën over onderwijs en de ontwikkeling van jonge mensen zijn verwerkt. Dat geldt ook voor de recente uitbreiding die SeARCH ontwierp. ABT adviseerde over de installaties en de bouwfysica.

ONDERWIJS

Leiden. Maar de faculteit heeft niet alleen historie: met een nieuwe Bèta Campus ONDERWIJS

Het Geert Groote College Amsterdam is een Vrije School. De school ontstond in

Bart van Hoek fotografie

TL-verlichting toegepast en wordt

erachter. De nieuwbouw is gebouwd

zoveel mogelijk gewerkt met daglicht.

zich aan aan het gebruiksdoel. De

op een V-vormige staalconstruc-

Grote ramen resulteren echter niet

lokalen hebben gevarieerde vormen

tie, die aan de ene zijde binnen het

alleen in veel daglicht, maar ook in

en maten, die ruimte bieden voor

gevelvlak is geplaatst, maar aan de

warmte. En in geluid, aangezien de

variabele lesvormen. Er kan altijd op

straatkant buiten de oudbouw staat.

school direct langs de A10 ligt. ABT

meerdere plaatsen in kleine groepen

De footprint is onveranderd gebleven.

vond de oplossing in hoogwaardi-

worden gewerkt en er is volop ruimte

Er is heel compact gebouwd: de extra

ge beglazing en buitenzonwering,

voor praktijkonderwijs. Ook beelden-

ruimte is zoveel mogelijk benut voor

geen sinecure gezien de vorm van

de kunst en muziek krijgen de ruimte.

lokalen. De installaties zijn daarom

de gevels. Ook is er gespeeld met de

Zo helpt het college de leerlingen te

voor de helft ondergebracht in de

situering van de ramen en zijn er hoge

‘worden wie ze zijn’, het motto van de

kelder van de bestaande bouw. Ook

eisen gesteld aan de ventilatie. Dat

school.

de verwevenheid van de beide panden

de school veel aandacht heeft voor

leidde tot maatwerk bij het inpassen

muzikale vorming vroeg bovendien

van de installaties.

extra voorzieningen op het gebied van

Compacte bouw Architectenbureau SeARCH ont-

geluid en akoestiek.

wierp een uitbreiding die zich over

Antroposofisch karakter

het bestaande pand heen vouwt. De

Om het antroposofisch karakter van

zorgt ervoor dat de school ‘s avonds

gevel is bekleed met hout en heeft een

de school te respecteren, is geen

gedeeltelijk toegankelijk is.

Een geavanceerd toegangsbeheer


zeshoekig patroon met een rode folie

organische architectuur: de vorm past


Het Geert Groote College heeft een

Veel gebouwen van de Faculteit der

Geotechniek

Betoncasco

Wiskunde en Natuurwetenschappen

De bouw, verzorgt door aannemer

Ook bij het constructief ontwerp

in Leiden voldoen niet langer aan de

Heijmans, verloopt in drie fasen. De

speelden de gevoelige metingen een

technische eisen. Bovendien is de ma-

eerste fase vormt, met circa 43.000 m2,

rol: het gebouw moet voldoende

nier waarop onderzoek en onderwijs

bijna de helft van het totale program-

stijf zijn. Een veelheid aan installaties

plaatsvinden de afgelopen decennia

ma. Hier komen de meest uiteenlopen-

moet worden ingepast en er moet

veranderd. Ook is het huidige ruimte-

de onderzoeks- en onderwijsfaciliteiten.

een aantrekkelijke verbinding tussen

gebruik inefficiënt en het energiever-

De bestaande faculteitsgebouwen wor-

de onderzoeksafdelingen komen. Die

bruik extreem hoog. Dus besloot de

den op termijn vervangen, maar blijven

doelstellingen worden bereikt met een

Universiteit Leiden een geheel nieuwe

tijdens de nieuwbouw grotendeels

omvangrijk betoncasco en een staal-

Bèta Campus te bouwen. Inbo en JHK

in gebruik. Zo moeten onder andere

constructie in het meer open atrium-

Architecten ontwierpen een weten-

gevoelige metingen tijdens de bouw

gedeelte. ABT berekende en wapende

schapstempel van vijf verdiepingen,

door kunnen gaan. Het ontwerp en de

het betoncasco met geavanceerde

met een centrale as vol loopbruggen die

uitvoering van de bouwput en funde-

rekentechnieken.

vijf parallelle gebouwen verbindt. Onder

ring staken dus nauw voor de geotech-

het gebouw komt een parkeerkelder.

nisch adviseurs van ABT. Zij betrokken

Tenslotte is ABT betrokken bij de

ABT adviseert over de geotechniek,

ook de constructieve ontwerpers van

risicobeheersing voor de ruwbouw

het constructief ontwerp en de risi-

de bovenbouw erbij om scheurvorming

en, als coördinerend constructeur, bij

cobeheersing.

in de kelder te voorkomen.

de realisatie.

Groen gebouw in groene omgeving een dubbele breedtesporthal, een beachsporthal, een turnhal, diverse kleinere sporthallen en lesruimten voor de Haagse Hogeschool en ROC Mondriaan. FaulknerBrowns Architects ontwierp in opdracht van gemeente Den Haag een bijzonder en duurzaam

33

BESTAANDE GEBOUWEN

binnenkort Sportcampus Zuiderpark. Het gebouw omvat onder andere een topsporthal,

SPORT EN RECREATIE

Op de plaats van het voormalige voetbalstadion van ADO Den Haag verrijst zeer

32

Schitterend wonen in kantoor Molenwerf Wat doe je met een kantoorgebouw dat niet meer rendabel is? Soms blijkt transformatie tot appartementencomplex mogelijk. Dat is bijvoorbeeld het geval in Amsterdam, waar Syntrus Achmea Real Estate & Finance het kantoorgebouw Molenwerf nieuw leven inblies met 185 appartementen.

complex van 200 x 150 m. ABT is verantwoordelijk voor het constructieve en

Pas tien jaar oud, maar toe aan een

de buitenrand. Een stalen buis vormt

geotechnische ontwerp en de bouwkundige ontwerpcoördinatie en uitwerking.

tweede leven: kantoorgebouw

de hefboom die het gewicht van het

Molenwerf, dichtbij station Sloterdijk,

balkon in evenwicht brengt met de

kreeg een nieuwe kans als apparte-

achterliggende kanaalplaatvloer.

mentencomplex. Het pand leende zich er ook voor, met zijn metselwerk gevel,

Durf en kennis

In hoofdlijnen bestaat het gebouw uit

raampartijen en dakterrassen. 185

Inmiddels is de transformatie een feit.

drie verschillende zones, verbonden door

appartementen zijn ingepast in het

Molenwerf biedt een ruime keuze aan

één stalen dak. Dat enorme dak van

acht lagen tellende gebouw, verdeeld

appartementen met terras of balkon en

ruim 20.000 m helt vanaf de hoofden-

over vier torens en een centrale as. Wat

parkeergarage. De grote raampartijen

tree omhoog naar de sportveldzijde. Het

betekende dat voor de constructie?

bieden veel lichtinval. Dat de trans-

bereikt een maximale hoogte van 25

Was het verantwoord om ingrijpende

formatie niet mogelijk was geweest

meter, waarmee het goed in de parkom-

verbouwingen door te voeren?

zonder veel kennis van constructies en

geving past. ABT ontwierp voor dit dak

Het ontwerpteam bracht, met behulp

de kunst van betrokken partijen om te

een constructie met vakwerken voor de

van de gemeente en de oorspronkelijke

zoeken naar innovatieve oplossingen, is

grote overspanningen, gecombineerd

hoofdconstructeur, de bestaande con-

bij de bewoners veelal onbekend.

2

met IPE of HE-liggers. Daarbij hield ABT rekening met alle installaties, sportvoor-

structie in kaart. Om de constructieve samenhang van de verschillende bouw-

FaulknerBrowns Architects

zieningen en flexibele scheidingswanden

delen te analyseren, werd een deel van

die aan het dak worden gehangen.

de constructie opnieuw gemodelleerd

Duurzaam

en scheefstand over de stabiliserende

maatregelen, aan bij dat het

in BIM. Dit model werd ook de basis

elementen. Het dak krijgt een mos-

sportcomplex CO2-neutraal zal zijn.

voor de technische tekeningen voor de

zoveel mogelijk beperkt. Daartoe

zonnepanelen en zonnecollectoren.

Maximale ontwerpvrijheid

optimaliseerde ABT de vorm van de

Dit draagt er, samen met een warmte-

Bij het ontwerp van de constructie

vakwerken. Windliggers verdelen per

koude-opslag en tal van warmte-,

werkte ABT vroegtijdig intensief samen

constructiedeel de krachten uit wind

water- en energiebesparende

met de architect, waardoor deze maximale vrijheid kreeg bij het ontwerp van het beeldbepalende lint. En de, op de gymnastische sport geïnspireerde, met metalen shingles bedekte verdiepingsgevel, die met verlopende uitkragingen en schuinstanden het complete gebouw op dynamische wijze omvat. Ter plaatse van het bruggebouw bij de patio met hoofdentree klapt het lint als het ware om naar het dak, zodat er

transformatie.


sedum afwerking en zo’n 5.000 m2 aan


De hoeveelheid staal in het dak is

Draagstructuur en belasting Veel hing af van het type draagstructuur en de gerekende belasting. Oorspronkelijk waren de kanaalplaatvloeren zonder druklaag berekend op een veranderlijke vloerbelasting van 400 kg/m2. De restcapaciteit bleek voldoende om een zwaarder vloerpakket en een groter aandeel scheidingswanden te dragen én op de zesde bouwlaag vier opbouwen te realiseren. Om de toekomstige bewoners de nodige buitenruimte te bieden, zijn balkons

ruimte ontstaat voor glasgevels bij de

aangebracht. Het gewicht mocht ge-

onderwijsfuncties. De nieuwe Haagse

middeld maximaal 300 kg/m2 bedragen.

sporttempel opent in het najaar van

Met architect KOW Concepts, Design

2016 de deuren.

& Development BV is gekozen voor een hoge sterkte balkonplaat variërend van 60 tot 90 mm dik, met trekstangen in

34

Vijzelen aan de Vijzelgracht

mogelijke schade. Hoewel Amsterdam alles uit de kast heeft gehaald om schade te voorkomen, deden zich bij de bouw van station Vijzelgracht toch verzakkingen voor.

BESTAANDE GEBOUWEN

De aanleg was niet onomstreden: tegenstanders wezen op hoge kosten, overlast en

BESTAANDE GEBOUWEN

Met de Noord/Zuidlijn breidt Amsterdam het metronet met bijna tien kilometer uit.

35

Eigentijds onderwijs in oorspronkelijk gebouw Het begon als een gevelrenovatie, maar werd een integrale restauratie en herindeling: Wessel de Jonge architecten transformeerde een door J.B. Ingwersen in de jaren ‘50 ontworpen Technische School tot het hedendaagse Cygnus Gymnasium. Het gebouw is ingrijpend aangepast aan actuele onderwijsinzichten en klimaateisen. ABT verzorgde bouwtechnische engineering, de constructieve advisering en de brandveiligheid.

Veilig en recht

zoveel mogelijk gehandhaafd of terug-

De 17e-eeuwse woningen, naar een

gebracht. Zo is het betonwerk volledig

ontwerp van de bekende architect

schoongemaakt en teruggebracht in

Philip Vingboons, hebben de rijksmo-

de oorspronkelijke kleurstelling.

numentale status. Ze moesten constructief weer veilig gemaakt worden

Aanpassingen

en de ontstane scheefstand moest

Het pand is ook aangepast. Zo zijn er

worden hersteld. In opdracht van het

onder andere een science lab en een

Schadebureau Noord/Zuidlijn verzorgt

fitnessruimte in het pand ondergebracht.

ABT de technische begeleiding van het

De mediatheek en de sportzaal kunnen,

funderingsherstel. Daarvoor heeft ABT

dankzij een creatieve oplossing, ook als schooltheater worden gebruikt.

onder andere een vijzelconstructie en de funderingsconstructie ontworpen,

Ook de brandveiligheidseisen vroegen

Raoul Suermondt

om een slimme oplossing: een extra

een monitoringsplan uitgewerkt en

vluchttrap was ongewenst. Door de

een risicoanalyse gemaakt. Recent ging. Een nieuw klimaatconcept zorgt

750 scholieren en 45 docenten goed

aanvraagstukken te verzorgen en een

Amsterdamse Vrolikstraat/Wibautstraat

ervoor dat de schuiframen weer open

over het gebouw te spreiden, bieden

kostenraming en contractstukken voor

verkeerde in erbarmelijke toestand toen

kunnen: nieuw aangelegde kanalen,

de bestaande trappen voldoende

de aannemers te maken. Door een

de architect en de adviseur de handen

op natuurlijke wijze ingepast in de

capaciteit. Het resultaat mag er zijn:

integrale aanpak tussen de adviesgroe-

ineen sloegen. Het interieur was ver-

constructie, zorgen voor de aanvoer

het aantal gymnasiasten groeide fors

pen bouwkunde, constructies, civiele

kaveld in benauwde hokken, waarvan

van frisse lucht. De gang dient als

en alle gebruikers zijn enthousiast.

techniek en bouwmanagement kan

de ventilatieramen niet open konden

afzuigkanaal en op het dak is een

Het energieverbruik is enorm gedaald.

ABT dit in korte tijd doen.

vanwege de verkeersdrukte. Het be-

installatie verdekt opgesteld. Architect

Het project is bekroond met de

tonwerk binnen was overgeschilderd

en adviseur doken ook in de geschie-

gemeentelijke Geurt Brinkgreve Bokaal

in harde kleuren en de gevel vertoonde

denis. De historische elementen zijn

en de Gulden Feniks.

Inwendig heien Funderingsherstel en vijzelwerk zijn precisiewerk en niet vrij van risico’s. Het monitoringsplan en bewaking tijdens de uitvoering van de herstelwerkzaamheden moeten de kans op nieuwe schade minimaliseren. Door de keuze voor een inwendig geheid paalsysteem kan


Het rijksmonument aan de


kreeg ABT de opdracht om de bouw-

groot achterstallig onderhoud. Om nog maar te zwijgen van het enkele glas van de in beton gevatte ramen: koudebruggen die het energiegebruik tot grote hoogte opstuwden. Geschiedenis induiken

Tijdens het afgraven van de bouwput

Deuren klemden, ruiten sprongen en

een goede kwaliteitscontrole plaats-

voor station Vijzelgracht bleek dat

in de gevels ontstonden scheuren.

vinden. Dit vereist wel gespecialiseerd

de grondkeringen niet gronddicht

De panden zijn direct ontruimd en

uitvoeringstoezicht en monitoring van

waren. Op 18 juni 2008 ontstonden

voorzien van stutten om instorting te

trillingen. Tijdens het heien en vijzelen

tabel maken. De gevel is thermisch

lekkages. Daarbij spoelde ook buiten

voorkomen. Omdat de houten palen

worden vervormingen aan panden

geïsoleerd. De betonnen en hardhou-

de bouwput zand weg uit de laag

slechts een beperkte draagkracht

en belendingen nauwlettend gevolgd.

ten kozijnen zijn hersteld of nieuw

waarop de palen onder de panden

hadden, bleven de panden versneld

Voorjaar 2015 begint de aannemer met

gemaakt en van isolatieglas voorzien;

Vijzelgracht 24 en 26 zijn gefundeerd.

zakken. Compensation grouting nam

de uitvoering. Dan kan er weer gevijzeld

alleen al de bevestiging van het glas

Dit leidde tot een verzakking.

ook dit probleem weg.

worden aan de Vijzelstraat!

in het beton was een flinke uitda-

Wessel de Jonge architecten schakelde ABT in bij het vinden van oplossingen die het gebouw mooi en comfor-

Nationale Staalprijs 2014 naar Carnisselande

Het pand van ABT in Velp heeft zijn

36

37

KORT NIEUWS

Succesvolle proeven op glazen kolom

KORT NIEUWS

ABT zoekt de zon op

Frank Huijben promoveert op vacuumatics

Communicatiemast A2 wint Oasys GSA-prijs

vliesgevel vernieuwd. De oude naderde

‘In Weiter Ferne, So Nah’, een van 25

het eind van zijn technische levens-

kunstwerken in de buitenruimte van

duur en er traden lekkages op. De

Carnisselande, heeft de Nationale

Frank Huijben, constructeur bij

binnenzijde van het vliesgevelsysteem

Staalprijs 2014 gewonnen. Het

ABT, is gepromoveerd aan de TU

Colofon

kon gehandhaafd blijven, alleen de

kunstwerk van Next Architects is

Eindhoven op het onderwerp

Uitgave: ABT bv

buitenzijde is aangepakt. Ook zijn de

een eindeloze, cortensalen trap

‘Vacuumatics: 3D Formwork

ruiten vervangen door zonwerende

die de bezoeker verwart: boven

Systems’. Zijn onderzoek richtte

Redactie: Bureau Lorient

HR++-beglazing en de dichte panelen

wordt onder en dan weer boven.

zich op vacuümconstructies,

Communicatie en ABT Communicatie

beter geïsoleerd.

Het kunstwerk verheft zich op het

een onderwerp dat erg in

Maar ABT Building Envelope

hoogste punt zo’n negen meter

de belangstelling staat. Met

Engineering liet het niet bij deze

boven het laagste punt. De trap is

vacuumatics kunnen flexibele

technische verbeteringen: ook de

gedeeltelijk beloopbaar, zodat het

bekistingsvormen worden

De Communicatiemast A2 heeft de

Concept en ontwerp: LandofPlenty Drukwerk: Real Concepts

de inwoners van Carnisselande een

ontwikkeld voor de productie van

Oasys GSA Competition gewonnen

Niets uit deze uitgave mag worden

kolom van 200 x 660 mm in het eigen

mooi beeld biedt van de skyline van

de meest complexe geometrische

en is Project of the Year 2014. Met de

openbaar gemaakt en verveelvoudigd

wat de uitstraling van een oranjerie

hoofdkwartier door een kolom van

Rotterdam. ABT maakte met behulp

vormen en op maat gemaakte

prijs bekroont Oasys projecten waarbij

in iedere vorm van digitale

geeft. Te openen ramen maken

glas. De eerste proeven waren een

van 3D-rekenprogrammatuur een

oppervlaktetexturen in beton.

hun software op bijzondere wijze is

verspreiding, druk, fotokopieën en

natuurlijke ventilatie mogelijk. Door

succes! De glazen kolom is op druk

constructief haalbaar ontwerp van

Als promotoren traden op prof. Frans

ingezet. Architectenbureau Broekba-

welke andere wijze dan ook – zonder

in de beglazing aan de zuid- en

belast in een testopstelling bij de TU

zowel de stalen draagconstructie als

van Herwijnen (TU Eindhoven) en

kema ontwierp een getordeerde en

voorafgaande schriftelijke

zuidwestzijde zonnecellen (zogeheten

Delft, waarbij de belasting beetje bij

de fundering.

prof. Rob Nijsse (TU Delft). Tijdens

getailleerde mast. ABT maakte het

toestemming van ABT bv.

‘building integrated photovoltaics’)

beetje werd opgevoerd tot de kolom

de Dutch Design Week 2014 lieten

constructieve ontwerp. Daarbij zette

op te nemen, gaat de gevel ook

bezweek door uit te knikken. Het

ABT de methode van het parame-

elektrische energie leveren. Dat past

proefstuk had een lengte van 1,5 m

Eindhoven, Delft en Twente zien hoe

trisch ontwerpen in: wiskundige regels

bij ABT, dat niet voor niets begin dit

en bestond uit zeven verlijmde ronde

Melkwegbrug en Meubelplein Ekkersrijt onderscheiden

de technische universiteiten van technologie het leven kan verrijken,

beschrijven de vorm aan de hand van

jaar stap 4 op de CO2-prestatieladder

staven met een diameter van 22 mm.

De ‘Melkwegbrug’ in Purmerend en

onder andere met vacuumatics.

vooraf gedefinieerde variabelen.

haalde!

Met een totale diameter van 66 mm

Meubelplein Ekkersrijt bij Eindhoven

ABT bv

was deze dus in de kortste richting

zijn genomineerd voor de Nationale

Arnhemsestraatweg 358, 6881 NK Velp

al drie keer zo slank als de huidige

Staalprijs 2014. De Melkwegbrug

Postbus 82, 6800 AB Arnhem

betonnen kolom. Uiteindelijk bezweek

verbindt de wijk Weidevenne met het

T +31 (0)26 368 31 11

de kolom bij 330 kN, wat neerkomt op

historisch centrum van Purmerend.

het gewicht van zo’n 33 auto’s!

Het ontwerp is gemaakt door NEXT Architects in samenwerking met

Oude situatie

Rietveld Landscapes, ABT en IBA. De uitvoering was in handen van Volker Staal en Funderingen en KWS Infra. De brug bestaat uit twee delen die vloeiend in elkaar over gaan. Het hoge deel is voor voetgangers, het lage voor fietsers. Het Meubelplein is een spectaculair

Fotograaf

ontwerp van VVKH Architecten,


ABT vervangt een dragende, betonnen

is meer (zonwerend) glas opgenomen,


indeling van de gevel is aangepast. Er

© ABT bv Alle rechten voorbehouden.

VESTIGING VELP

[email protected] www.abt.eu VESTIGING DELFT

ABT bv Delftechpark 12, 2628 XH Delft Postbus 458, 2600 AL Delft T +31 (0)15 270 36 11 [email protected] www.abt.eu VESTIGING ANTWERPEN

waarvoor ABT het constructief ont-

ABT België nv

werp verzorgde. Het Meubelplein is

Kammenstraat 18, 2000 Antwerpen

45.000 m groot.

België

2

T +32( 0)3 205 37 11 Nieuwe situatie

[email protected] www.abt-belgie.eu

ABT Design Academy - Een krachtig platform Begin 2014 richtte ABT de ABT Design

deelnemende relaties, aan de hand van

trainingen. Ook de bijdrage van de jongere

Academy op. De Academy is een stimulerende

concrete cases. Mentoren zijn Rob Nijsse en

collega’s is inspirerend.

werkomgeving waar ABT’ers zich bekwamen

Walter Spangenberg.

In 2015 is de rest van ABT aan de beurt.

in het maken van integrale ontwerpen.

Ongeveer veertig ABT’ers beten in 2014 de

Medio 2016 zoekt de ABT Design

Binnen de ABT Design Academy staat

spits af. Ze reageerden enthousiast en vonden

Academy vervolgens de samenwerking

de samenwerking tussen alle disciplines

het interessant om met collega’s over hun

met architecten, andere adviesbureaus,

binnen ABT centraal, naast de wijze

mooie vak te discussiëren.

opleidingsinstituten en andere partners.

waarop die techniek geregisseerd moet

Er kwamen onorthodoxe ideeën en

Zo is de ABT Design Academy een krachtig

worden. ABT’ers leren van elkaar en van

prachtige presentaties voort uit de

platform voor onderlinge inspiratie.

bouwen Het nieuwe samenwerken Integrale advisering heeft de toekomst Nieuwbouw Erasmus Medisch Centrum Constructief glas in Gouda

Recommend Documents