Bouwen aan de toekomst van gezondheid

Onderzoek en Onderwijs Publieksjaarverslag 2014 Universitair Medisch Centrum Groningen

‘Bouwen aan de toekomst van gezondheid’ Publieksjaarverslag 2014 | | 1

Inhoud

Voorwoord Hoofdstuk 1 Onderzoek: de prestaties

4

Hoofdstuk 2 Onderzoek: subsidies en prijzen

11

Hoofdstuk 3 Onderwijs

21

Hoofdstuk 4 Financiën

29

Publieksjaarverslag 2014 | 2

VOORWOORD Bouwen aan de toekomst van gezondheid. Dat is de missie van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Healthy Ageing is sinds 2006 ons speerpunt in onderzoek, onderwijs en zorg. Onze onderzoekers zoeken samen met andere kennisinstellingen, organisaties en met regionale en (inter-)nationale bedrijven naar antwoorden op de vraag hoe we gezond en actief ouder kunnen worden. Onze studenten, de dokters, tandartsen en bewegingswetenschappers van de toekomst, worden door onze docenten voorbereid op de uitdagingen die gepaard gaan met een verouderende samenleving. En in de kliniek staat dagelijks de vraag centraal hoe we de kwaliteit van leven van onze patiënten kunnen optimaliseren zodat zij zo lang mogelijk in goede gezondheid kunnen leven. Healthy Ageing betreft de gehele levensloop. Niet alleen de genezing van ziekten, ook het voorkomen daarvan en functiebehoud staan centraal. Die levensloopbenadering is uniek. Het vormt in het UMCG niet alleen de basis voor fundamenteel, translationeel en klinisch onderzoek maar ook voor het wetenschappelijke onderwijs. ‘Europa’ heeft de levensloopbenadering inmiddels omarmd. Dat blijkt bijvoorbeeld uit Horizon 2020, het grootste onderzoeksprogramma ter wereld dat de EU heeft ingesteld om innovatie en onderzoek te stimuleren. In het verslag dat voor u ligt, leest u over excellent onderzoek en onderwijs dat plaatsvindt in het UMCG. Het verslag geeft een beeld van de prestaties en financiën in 2014 met betrekking tot de kerntaken onderzoek en onderwijs. Wij kijken met trots terug op het jaar 2014 en hopen dat dit document u inspireert.

Prof. dr. Folkert Kuipers Decaan/Vicevoorzitter Raad van Bestuur UMCG

Publieksjaarverslag 2014 |

3

1. ONDERZOEK: DE PRESTATIES

Publieksjaarverslag 2014 | ONDERZOEK: DE PRESTATIES | 4

De prestaties De kwaliteit van onderzoeksprestaties kan op verschillende manieren gemeten worden. Gebruikte indicatoren zijn: • het aantal publicaties in internationaal erkende, ‘peer-reviewed’ wetenschappelijke tijdschriften; (paragraaf 1.1) • het aantal artikelen in de hoogst aangeschreven van deze tijdschriften in verschillende onderzoeksvelden; (paragraaf 1.2) • de kwaliteit van onderzoek op basis van de CWTS-analyse 2014; (paragraaf 1.3) • het aantal promoties; (paragraaf 1.4) • de werfkracht, d.w.z. de omvang van de uit externe bronnen gefinancierde onderzoeksprojecten. (paragraaf 1.5)

1.1

Stijging aantal publicaties

Het totale aantal publicaties in internationaal erkende wetenschappelijke tijdschriften komt voor het UMCG in 2014 uit op 2405. Dit zijn er ruim honderd meer ten opzichte van 2013. De stijging betekent dat de eerder ingezette trend van vergroting van onze wetenschappelijke productie doorzet en dat is een positieve constatering, met name omdat het overgrote deel van de publicaties (ong. 80 %) is verschenen in ‘journals’ in het bovenste kwartiel van de verschillende onderzoeksvelden. Totaal aantal publicaties Jaar

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Aantal

1766

2088

2036

2241

2294

2405


1.2

Artikelen in toptijdschriften

Het UMCG was in 2014 goed voor liefst 30 artikelen in de belangrijkste internationaal erkende tijdschriften; een lichte daling ten opzichte van het topjaar 2013, maar nog steeds een fraai aantal. De meeste artikelen stonden evenals voorgaande jaren in Nature Genetics. Opvallend is de sterke toename van het aantal artikelen in Nature. Daarnaast publiceerden UMCG onderzoekers in hoog gewaardeerde tijdschriften als JAMA (Journal of the American Medical Association) en Nature Medicine.

Tijdschriften

2010

2011

2012

2013

2014

Nature

1

4

4

0

6

Nature Genetics

15

7

16

17

11

Science

0

1

2

1

2

Lancet

5

5

6

6

4

New England Journal Of Medicine

10

5

9

6

6

Cell

1

0

0

2

1

Totaal

32

22

37

32

30


1.3

Hoge kwaliteit onderzoek: CWTS rapportage 2014

87 % van het UMCG-onderzoek, gepubliceerd in de periode 2008-2013, viel in de categorie hoog, zo blijkt uit de in november 2014 uitgebrachte CWTS-analyse. In de onderstaande figuur wordt de kwaliteit van het onderzoek van het UMCG (binnen de internationaal -WoS- gedefinieerde wetenschapsgebieden) in het tijdvak 2008-2012/1213 weergegeven ten opzichte van het wereldgemiddelde (1,00).

Toelichting: Op de verticale as staan de wetenschapsgebieden (‘Field’) aangegeven op volgorde van grootte binnen het UMCG (uitgedrukt als percentage van het totaal aan UMCG wetenschappelijke publicaties met de grootste bijdrage bovenin). Het percentage (‘Share of the output’) staat op de horizontale as aangegeven en is ook, in zwart, geprint op de staven van het, op de verticale as weergegeven, staafdiagram. De bij het wetenschapsgebied behaalde kwaliteit (gemeten als “mean normalized citation score” (MNCS)) staat tussen haakjes aangegeven achter de op de verticale as aangegeven wetenschapsgebieden. Ook is deze, grofmazig, af te lezen aan de hand van de kleur van de staven. Lichtoranje is laag (NB er is geen onderzoek van lage kwaliteit aanwezig in het UMCG), oranje is gemiddeld (NB 7 wetenschapsgebieden, representerend 13% van de wetenschappelijke output vallen in deze categorie) en lichtblauw is hoog kwalitatief (NB 26 wetenschapsgebieden) ten opzichte van de rest van de wereld in hetzelfde wetenschapsveld. De wetenschapsvelden zijn in veel gevallen breed en afdelingsoverstijgend.

Field (MNCS)

Figure 5b: Output and normalized impact per field (2008-2012/2013) Cardiac & Cardiovascular Systems (1,42) Oncology (1,4 ) Psychiatry (1,88) Genetics & Heredity (2,46) Surgery (1,34) Radiology, Nuclear Medicine & Medical Imaging (1,44) Clinical Neurology (1,22) Medicine, General & Internal (4,94) Neurosciences (1,49) Multidiciplinairy Sciences (2,2 ) Pediatrics (1,13) Pharmacology & Pharmacy (1,02) Hematology (1,34) Endocrinology & Metabolism (1,05) Urology & Nephrology (1,83) Biochemistry & Molecular Biology (1,2 ) Dentistry/Oral Surgery & Medicine (1,21) Public, Environmental & Occupational Health (1,21) Peripheral Vascular Disease (1,15) Gastroenterology & Hepatology (1,55) Immunology (1,4 ) Respiratory System (1,59) Rehabilitation (1,33) Rheumatology (1,58) Psychology, Multidisciplinary (1,54) Obstetrics & Gynecology (1,21) Sport Sciences (1,29) Medicine, Research & Experimental (1,12) Microbiology (1,4 ) Cell Biology (1,33) Transplantation (1,27) Health Care Sciences & Services (1,02) Orthopedics (1.01) Dermatology (1,41)

Low (<0,8)

Average

6 5,3 4,2 3,9 3,4 3,1 3 3 3 2,8 2,6 2,6 2,5 2,4 2,3 2,3 2,3 2,3 2,2 2,1 2,1 2 2 1,9 1,8 1,7 1,3 1,2 1,1 1 1 1 1 1

0 1 2 3 4 5 6 of the output (%) High (<1,2)


1.4

Aantal promoties stijgt

Het aantal promoties steeg van 181 in 2013 naar 197 in 2014. Hiermee overtrof het UMCG ruim de prestatieafspraken die met de Rijksuniversiteit Groningen in 2010 zijn gemaakt, namelijk 180 promoties in 2015. Prof. dr. Rudi Dierckx, hoofd van de afdeling Nucleaire Geneeskunde & Moleculaire Beeldvorming had de meeste promovendi (dit waren er vijf). Prof. dr. Liesbeth de Vries, afdelingshoofd Medische Oncologie, behaalde op 30 juni 2014 een bijzondere mijlpaal: zij leverde die dag haar 100e promovendus af. Rudi Dierckx

Liesbeth de Vries


1.5

Toename werfkracht

De omzet van extern gefinancierde projecten in 2014 steeg ten opzichte van 2013 en kwam zeer dicht in de buurt van de omzet in het topjaar 2012. De figuur laat zien uit welke bronnen (tweede, derde of vierde geldstroom) de financiering afkomstig is1.

Ontwikkeling omzet 2e, 3e en 4e geldstroom 2007 t/m 2014 exclusief Lifelines en contractonderwijs 70.000.000 DIV

60.000.000

TOP OOI

50.000.000

LOH

40.000.000

CEU MIN

30.000.000

STI

20.000.000

COL BDR

10.000.000

TGS

0 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Gebruikte afkortingen: Tweede Geldstroom (TGS), Bedrijven (BDR), Collectebusfondsen (COL), Stichtingen en verenigingen (STI), Ministerie en landelijke overheden (MIN), Commissie Europese Unie (CEU), Lagere overheden (gemeenten, provincies e.d.) (LOH), Onderwijs- en onderzoeksinstellingen (OOI), Diversen (DIV), Grootschalige Onderzoeksinitiatieven / Topinstituten (TOP). 1


De afdeling met het grootste aandeel in de totale ‘omzet’ van extern gefinancierde projecten was Kindergenees kunde. De afdeling Verouderingsbiologie groeide qua omzet het hardst. Een stijging is ook zichtbaar bij de afdelingen Oncologie en Psychiatrie.

1

Afdeling

%1 2013

% 2014

Kindergeneeskunde

8.4%

9.0%

Verouderingsbiologie

4.4

7.2

Oncologie

5.7

6.8

Psychiatrie

5.3

6.6

Cardiologie & Thoraxchirurgie

5.1

5.2

Pathologie & Lab. Geneeskunde –Medische Biologie

5.9

5.1

Inwendige Geneeskunde Algemeen

5.7

5.1

Genetica

5.0

5.0

Gezondheidswetenschappen

5.7

4.9

Medische Microbiologie

5.8

4.8

Epidemiologie en Bio-informatica

5.7

4.4

Percentage ten opzichte van de totale UMCG omzet extern gefinancierde projecten.


2. ONDERZOEK: SUBSIDIES EN PRIJZEN

Publieksjaarverslag 2014 | ONDERZOEK: SUBSIDIES EN PRIJZEN | 11

Subsidies en prijzen In 2014 werd een aanzienlijk aantal persoonsgebonden subsidies en programmasubsidies toegekend aan onderzoekers van het UMCG. Ook werden onderzoekers in het zonnetje gezet voor hun bijzondere verdiensten. Enkele succesverhalen.

2.1

Lude Franke

Persoonsgebonden subsidies

Lude Franke krijgt Starting Grant van European Research Council Lude Franke (Genetica) ontving in 2014 een Starting Grant van 1.500.000 euro van de European Research Council (ERC). Deze prestigieuze grant geeft jonge, talentvolle wetenschappers de mogelijkheid om een eigen onderzoekteam op te richten om hun onderzoekrichting verder te ontwikkelen. Veni-beurzen voor Hanneke Wigman en Marie-José van Tol Onderzoekers Hanneke Wigman (Psychiatrie) en Marie-José van Tol (Neurowetenschappen), kregen ieder een Veni-beurs van 250.000 euro uit de Vernieuwingsimpuls van NWO. De Veni-beurs is één van de persoonsgebonden financieringsvormen van het NWO om wetenschappelijk talent te stimuleren. Wigman krijgt de beurs voor haar onderzoek naar de achtergronden van het ontstaan naar psychoses en Van Tol voor haar onderzoek naar depressie.

Hanneke Wigman

Marie-José van Tol

Jingyuan Yang-Fu en Lude Franke ontvangen Vidi-beurs UMCG’ers Jingyuan Yang-Fu en Lude Franke, beiden van de afdeling Genetica, ontvingen ieder een Vidi-beurs van 800.000 euro uit de Vernieuwingsimpuls van NWO. De onderzoekers krijgen dankzij deze beurzen de kans om een eigen onderzoekslijn te ontwikkelen en een eigen onderzoeksgroep op te bouwen. Fu onderzoekt hoe darmbacteriën de vetstofwisseling beïnvloeden en welke rol genetische variatie daarin speelt. Franke doet onderzoek naar genetische risicofactoren van ziekten met behulp van ‘big data analyse’.

Jingyuang-Fu


Klinisch Fellowship voor Jan-Stephan Sanders ZonMW kende aan internist-nefroloog Jan-Stephan Sanders een persoonsgebonden klinische fellow beurs

Jan-Stephan Sanders

Marco de Bruyn

Tom van Meerten

Bianca Brundel

Jan-Reinier Moonen

van 160.000 euro toe voor zijn onderzoek naar het gedrag van B-cellen bij kleine-vaten-vasculitis.

Bas Mulder Award gaat naar Marco de Bruyn en Tom van Meerten De Bas Mulder Award van KWF Kankerbestrijding en Alpe d’Huzes ging in 2014 naar UMCG’ers Marco de Bruyn (Obstetrie & Gynaecologie) en Ton van Meerten (Interne geneeskunde en Hematologie). Met deze onderzoeksprijs worden jonge talentvolle onderzoekers gestimuleerd om baanbrekend kankeronderzoek te verrichten. Het onderzoek van De Bruyn richt zich op heractivatie van onderdrukte afweercellen in tumoren. Van Meerten doet onderzoek naar de reactie van patiënten met lymfklierkanker op immuuntherapie. De onderzoekers ontvingen elk een subsidie van ruim 600.000 euro.

Dekkersbeurs Hartstichting voor Bianca Brundel en Jan-Reinier Moonen Bianca Brundel (Klinische Farmacie en Farmacologie) en Jan-Reinier Moonen (Kindergeneeskunde) ontvingen een Dekkersbeurs van de Nederlandse Hartstichting. Brundel kreeg de hoogste persoonsgebonden beurs die de Hartstichting kent, een Established-Investigator-beurs van 550.000 euro. Daarmee gaat ze gedurende vijf jaar onderzoek doen naar boezemfibrilleren. Moonen ontving een beurs van 150.000 euro voor zijn onderzoek naar een mogelijke therapie voor patiënten met pulmonale arteriële hypertensie (een verhoogde bloeddruk in de longen) waarmee hij twee jaar onderzoek kan doen.


2.2

Programmasubsidies

In 2014 werden naast persoonsgebonden subsidies ook veel programmasubsidies binnengehaald. Een selectie. BBMRI-NL2 krijgt 10 miljoen van NWO In het kader van de Nationale Roadmap Grootschalige onderzoeksfaciliteiten van het NWO heeft BBMRI-NL2 (Biobanking & Biomolecular Resources Research Infrastructure Nederland) een subsidie van 10 miljoen euro ontvangen. Onder de vlag van BBMRI-NL2 werken ruim 200 Nederlandse biobanken samen met de European Population Infrastructure (EPI2) van het Translational Research IT project van het Center for Translational Molecular Medicine (CTMM). BBMRI-NL2 staat onder leiding van Cisca Wijmenga (Genetica). Het streven is om alle voor biomedisch onderzoek belangrijke informatie op een uniforme manier op te slaan, zodat die optimaal bruikbaar is voor onderzoek. Staatssecretaris Sander Dekker van OCW en NWO-Directeur Jos Engelen reikten de cheque uit. Uiterst links Jos Engelen, in het midden Cisca Wijmenga en uiterst rechts Sander Dekker.

Ruim twee miljoen voor onderzoek GRIAC Drie onderzoeksprojecten van het onderzoeksprogramma Groningen Research Institute of Asthma and COPD (GRIAC, onderdeel van het onderzoeksinstituut GUIDE) hebben van het Longfonds samen 2,2 miljoen euro subsidie gekregen voor onderzoek naar het ontstaan van astma en longweefselherstel. De onderzoeken worden uitgevoerd door drie consortia van kennisinstellingen onder leiding van respectievelijk Gerard Koppelman (Kindergeneeskunde) en Martijn Nawijn (Medische Biologie) van het UMCG en Reinoud Gosens van de afdeling Farmacie van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen. Koppelman richt zich op de omgevingsfactoren die invloed hebben op het ontstaan van astma, Nawijn onderzoekt ontstaan van astma bij jonge kinderen en Reinoud Gosens richt zich op de ‘WNT-signaleringsroute’. Dit is een proces dat onder andere zorgt voor longontwikkeling bij de foetus en voor herstel bij volwassenen na een longontsteking. Deze signalering blijkt bij COPD-patiënten niet goed meer te werken en de onderzoekers willen deze reactiveren. Het Longfonds honoreerde in totaal vier onderzoeksprojecten waarvan er in 2014 dus drie voor het GRIAC.


Bijna 2,5 miljoen euro voor onderzoek naar kanker De medisch oncologen An Reyners, Carolien Schröder, (beiden medische oncologie) en kinderoncoloog Wim Tissing ontvingen een Alpe d’Huzes-subsidie. Reyners kreeg 1,4 miljoen euro voor onderzoek naar een zeldzame kankersoort die zich voordoet in het maag-darmkanaal. In het kader van dit onderzoek wordt samengewerkt met andere UMC’s en wordt een biobank opgericht om behandelstudies mogelijk te maken. Ook Schröder ontving 500.000 euro voor onderzoek naar inflammatoir mammacarcinoom, een zeldzame vorm van borstkanker die vooral jonge vrouwen treft. Met het Erasmus MC, het Nederlands Kanker Instituut en de Borstkanker Onderzoek Groep (BOOG) zal een biobank worden opgezet. Tissing kreeg 400.000 euro om richtlijnen te ontwikkelen voor een ondersteunende therapie voor kinderen met kanker. De bijwerkingen van een behandeling zijn vaak zo ingrijpend dat een ondersteunende therapie noodzakelijk is. Hiervoor bestaan echter nog geen eenduidige richtlijnen. KWF kent bijna 3 miljoen euro aan subsidie toe Diverse afdelingen van het UMCG ontvingen een subsidie van KWF Kankerbestrijding. De afdeling Pathologie (Anke van den Berg, Arjan Diepstra, en Lydia Visser) ontving 550.000 euro subsidie voor onderzoek naar het ontstaan van Hodgkin-lymfoom. Aan de afdeling Chirurgie (Translationele Chirurgische Oncologie) werd 500.000 euro subsidie toegekend. Wijnand Helfrich, Edwin Bremer en Robert van Ginkel kunnen hiermee hun onderzoek voortzetten naar het versterken van de natuurlijke afweerreactie tegen kankercellen. Ook onderzoekers van de afdelingen Medische Oncologie en Hematologie ontvingen van KWF Kankerbestrijding een subsidie van ieder ruim 500.000 euro. De onderzoekers van de afdeling Medische Oncologie (Steven de Jong, Jourik Gietema en Marcel van Vugt) gaan hiermee onderzoek doen naar zaadbalkanker. Jan Jacob Schuringa, Vincent van den Boom en Edo Vellenga van de afdeling Hematologie kregen 570.000 euro voor hun onderzoek naar nieuwe methoden om patiënten met leukemie te behandelen. 1 miljoen dollar voor onderzoek naar diabetes type 1 De Juvenile Diabetes Research Foundation Nederland verleende een subsidie van 1 miljoen dollar aan de afdeling Interne Geneeskunde (Endocrinologie en Diabeter, het nationaal behandelcentrum voor diabetes bij kinderen en jongvolwassenen) voor het onderzoek naar de verscheidenheid in oorzaak en uitingsvorm van type 1 diabetes. Het uiteindelijke doel van dit onderzoek is om de behandeling beter te laten aansluiten bij de individuele patiënt (‘precision medicine’).


Gezondheidswetenschappen krijgt 6,5 ton subsidie Drie onderzoekers van de afdeling Gezondheidswetenschappen (Danielle Jansen, Anja Holwerda en Menno Reijneveld) ontvingen van het Instituut GAK een subsidie van 640.000 euro voor onderzoek naar de effectiviteit van een interventie bij multiprobleemgezinnen. De interventie is een combinatie van (onderdelen van) reeds bestaande interventies waarvan de effectiviteit nog niet is vastgesteld of ontbreekt. Doel is om de gezinnen te helpen hun problemen op te lossen en hun participatie en zelfredzaamheid te vergroten. Het onderzoek vindt de komende vijf jaar plaats in zes gemeenten. Subsidie van ruim 7 miljoen euro voor Europees consortium Onderzoekers van het UMCG en het RadboudUMC maken deel uit van een Europees consortium dat 7,3 miljoen euro subsidie heeft ontvangen uit het Europese subsidieprogramma FP7 Rare Diseases. De subsidie is voor een internationaal onderzoek (BetaCure) onder kinderen met aangeboren hyperinsulinisme. Het project wordt geleid door nucleair geneeskundige Martin Gotthardt (RadboudUMC) en chirurg Go van Dam (UMCG). Vanuit het UMCG zijn meerdere onderzoekers betrokken. Het consortium zal in samenwerking met centra in Duitsland, Zwitserland en Groot-Brittannië de contrastmiddelen gaan produceren bij de afdeling Nucleaire Geneeskunde en Moleculaire Beeldvorming en de GMP-faciliteit van de afdeling Klinische Farmacie & Farmacologie van het UMCG.


2.3

Prijzen

In 2014 vielen meerdere UMCG’ers in de prijzen voor hun bijzondere verdiensten. Onderzoeker Lude Franke (Genetica) kreeg de UMCG Onderzoeksprijs 2014, vanwege excellente wetenschap pelijke prestaties in 2014 en het verwerven van twee prestigieuze, persoonsgebonden subsidies. Hij kreeg een ERC Starting Grant en een NWO Vidi-beurs.

Lude Franke

Tom van Meerten

Jelmer Prins

Op 31 oktober 2014 ontving Liesbeth de Vries uit handen van prinses Beatrix de Professor Muntendamprijs van KWF Kankerbestrijding. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan iemand die zich bijzonder verdienstelijk heeft gemaakt op het gebied van Kankerbestrijding in Nederland. De prijs, bestaande uit een oorkonde, een bronzen penning en een bedrag van 50.000 euro voor onderzoek naar kankerbestrijding, werd uitgereikt tijdens het 65-jarig jubileum van KWF Kankerbestrijding.

Rechts naast prinses Beatrix: Liesbeth de Vries In 2014 kende het UMCG vier Mandema Stipendia toe: aan Tom van Meerten (arts-assistent Interne Geneeskunde), Jelmer Prins, arts-assistent (Obstetrie & Gynaecologie), Anton Terwisscha van Scheltinga (ziekenhuisapotheker in opleiding) en Vladimir Tichelaar (Hematologie). Het Mandema Stipendium is een persoonsgebonden stimuleringssubsidie die jonge, gepromoveerde arts-onderzoekers van het UMCG tijdens hun opleiding de kans geeft een eigen onderzoekslijn op te bouwen.

Anton Terwisscha van Scheltinga

Vladimir Tichelaar


2.4

Nieuws uit 2014

Nieuwe research code In 2014 stond het thema Wetenschappelijke Integriteit hoog op de agenda. Op 26 juni werd een symposium rond dit thema georganiseerd en werd tegelijkertijd de vernieuwde researchcode gelanceerd met daarin de uitgangspunten voor het op integere wijze doen van wetenschappelijk onderzoek in het UMCG. De interactieve film ‘Integrity Factor’ ging tijdens het symposium in première. Deze is gemaakt door UMCG-docent Ethiek Els Maeckelberghe. http://integrityfactor.nl/movie Els Maeckelberghe

Eredoctoraat voor Ronald M. Evans Ronald M. Evans, PhD, Directeur van het Salk Institute’s Gene Expression Laboratory & Howard Hughes Medical Institute Investigator (USA) kreeg op 13 juni 2014 een eredoctoraat van RUG/UMCG ter gelegenheid van de lustrumviering 400 jaar Rijksuniversiteit Groningen vanwege zijn buitengewone bijdrage aan de medische wetenschap. “Ronald Evans’ work, specifically the discovery of the superfamily of nuclear receptors which are activated by hormones, vitamins, dietary fatty acids and sterols, but also by specific drugs, and which convert these signals into specific gene expression programs, has caused a revolution in the field of Endocrinology and our understanding of the regulation of our metabolism. This knowledge has led to the development of novel therapeutic strategies and drugs for the treatment of cancer, diabetes and heart disease”, aldus decaan Folkert Kuipers in zijn toespraak.

Ronald Evans en laudator prof. dr. Bert Groen tijdens de uitreiking van het eredoctoraat


Bezoek Chinese ambassadeur Op 11 december bracht de Chinese Ambassadeur Chen Xu een bezoek aan het UMCG om te zien en te horen wat het UMCG doet op het gebied van Healthy Ageing. Met meer dan 50 Chinese promovendi, 270 Chinese studenten en vijf visiting professors in China bestaat er inmiddels een stevige band tussen UMCG, de stad Groningen, de Chinese metropool Tjanjin en de vier universiteiten in deze miljoenenstad ten oosten van Peking.

Chinese delegatie op bezoek

Miljoenendeal UMCG en Siemens UMCG en Siemens kondigden in september 2014 een unieke samenwerking aan: PUSH (Partnership UMCG Siemens for building the future of Health). Dit is een samenwerking voor vijftien jaar. Siemens stelt de nieuwste medische beeldvormingssystemen in de vorm van een lease constructie ter beschikking en verzorgt het beheer en onderhoud hiervan. Daarnaast is er een fonds beschikbaar om gezamenlijke projecten op dit gebied te starten. Het onderzoeksprogramma zal zich richten op ziektebeelden met een chronisch karakter en/of een hoog sterftecijfer, zoals cardiovasculaire ziekten, chronische longziekten, kanker en dementie. Onderdeel hiervan is ook het opzetten van een studie in LifeLines, het grote, driegeneratie cohort in Noord-Nederland.

De ondertekening van de PUSH-samenwerking


LifeLines naar onafhankelijke positie LifeLines is sinds februari 2014 overgegaan naar een BV waarvan het UMCG 100% aandeelhouder is. Hiermee heeft LifeLines een onafhankelijke positie gekregen in het contact met onderzoekers en onderzoeksinstellingen in binnen- en buitenland. Eind 2013 werd het streefaantal van ruim 167.000 deelnemers voor de eerste ronde van screening bereikt. De kracht van LifeLines zit in de vervolgmetingen. Daarom is er vanaf januari 2014 een tweede screening gestart. Dit betekent dat alle deelnemers in de komende jaren uitgenodigd worden voor een tweede onderzoeks ronde. Twee miljard voor consortium Innolife Eind 2014 werd Innolife, een consortium van meer dan 140 Europese onderzoeksinstituten, bedrijven en universiteiten, geselecteerd door het European Institute of Innovation and Technology (EIT) als Knowledge and Innovation Community (KIC) voor EIT Health. Het UMCG is partner in dit Europees consortium voor Healthy Ageing. Met een totaal bedrag van 2,1 miljard euro is Innolife wereldwijd één van de grootste publiekprivaatgefinancierde initiatieven op het gebied van gezondheidszorg. De projecten van het consortium richten zich o.a. op big data, health literacy, healthy ageing at work, ageing brain, oncologie en het verbeteren van gezondheidssystemen. De activiteiten van EIT Health starten medio 2015. Research Register ingevoerd In 2014 is het UMCG Research Register ingevoerd. Alle onderzoekers moeten hun mensgebonden onderzoek en de risicoklasse waarin het onderzoek valt in dit Research Register invoeren. Het register maakt inzichtelijk welke studies de meeste risico’s hebben met betrekking tot de patiëntveiligheid en maakt deze risico’s beter beheersbaar. Het UMCG Research Register is onderdeel van een nieuw kwaliteitssysteem voor mensgebonden onderzoek, dat wordt ingevoerd onder de naam PROFIT. Hiervoor is inmiddels ook een toolbox beschikbaar. Het kwaliteitssysteem moet bijdragen aan het behalen van het ISO 9001-certificaat voor onderzoek eind 2015.


3. ONDERWIJS

Publieksjaarverslag 2014 | ONDERWIJS | 21

Onderwijs Het UMCG is één van de grootste aanbieders van initieel wetenschappelijk onderwijs in de medische wetenschappen in Nederland. Er zijn ruim 3700 ingeschreven studenten Geneeskunde, Tandheelkunde en Bewegingswetenschappen. Daarnaast is het UMCG penvoerder van een tweetal (research)masteropleidingen op het gebied van de Life & Health Sciences. De opleiding Geneeskunde is met een jaarlijkse instroom van ruim 410 eerstejaars studenten en 45 zij-instromers de grootste medische opleiding van Nederland. In 2014 is binnen deze opleiding gestart met een nieuwe vorm van onderwijs, namelijk het geven van onderwijs in ‘learning communities’ (zie 3.4). Het UMCG draagt ook in sterke mate bij aan het onderwijs van een aantal interfacultaire universitaire opleidingen op het gebied van de biomedische wetenschappen en biomedische technologie. 400 jarig bestaan van de Rijksuniversiteit Groningen In 2014 bestond de Rijksuniversiteit Groningen 400 jaar. Een maand lang, van 15 mei t/m 15 juni, werd Groningen ondergedompeld in een feestelijk programma rondom het RUG400-thema For Infinity (4∞). Vele studenten, medewerkers en alumni van het UMCG namen actief deel aan lustrumactiviteiten. Er werd feestgevierd en gesport, maar ook kennis en cultuur gedeeld met stadjers, andere inwoners van het noorden, (oud-)studenten, (oud-)medewerkers, (internationale) collega-instellingen, overheden, bedrijven en een ieder die de RUG een warm hart toedraagt.


3.1

Prestatieafspraken

Eind oktober 2012 heeft de RUG prestatieafspraken gemaakt met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OC&W). Voor wat betreft het onderwijs zijn er streefgetallen gedefinieerd met betrekking tot: • deelname aan excellentietrajecten • instellingsuitval na jaar 1 • opleiding-switch binnen de onderwijsinstelling • bachelorrendement • het percentage docenten dat beschikt over een Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) • Onderwijsintensiteit (aantal uren face to face-contact). Voor het UMCG zijn de (afgeleide) afspraken als volgt: Indicator Excellentie Instellingsuitval jaar 1 Switch binnen instelling Bachelorrendement na 4 jaar BKO Onderwijsintensiteit

Prestatieafspraak UMCG Minimaal 7% Maximaal 7% Maximaal 7% Minimaal 76,5% Minimaal 80% >12 u p/w

De streefgetallen moeten in 2015 zijn gerealiseerd, maar aan sommige afspraken werd in 2014 al voldaan. De streefcijfers voor deelname aan excellentietrajecten en voor de onderwijsintensiteit werden bijvoorbeeld al ruimschoots gerealiseerd. De belangstelling onder studenten voor het volgen van een excellentietraject, Bachelor Honours en het voortzetten hiervan in een MD/PhD-traject was groot. In het academisch jaar 2013/2014 begonnen 35 studenten aan een Honours Bachelor-traject en vijf studenten aan een Honours Master-traject. Van de 52 aanvragen voor een MD/PhD-traject in 2014 werden er 36 gehonoreerd.


Ook de afspraak een bachelorrendement van 76,5% na vier jaar, zal worden gehaald. Het gemiddelde bachelorrendement van de opleidingen Bewegingswetenschappen, Tandheelkunde en Geneeskunde bedraagt samen 82% (cohort 2010), ruim vijf procent boven de prestatieafspraak voor 2015. Voor docenten met een substantiële rol in het onderwijs is de afspraak gemaakt dat 80% op 1 januari 2015 over een BKO-certificaat dient te beschikken. Dit betreft circa 180 docenten. Ultimo 2014 waren er al 213 BKO gecertificeerde docenten: een fraaie score die laat zien dat onze docenten ook officieel aan alle kwalificatie-eisen voldoen. 3.2

Prijzen

Onderwijsprijs voor Jaap de Vries De UMCG Onderwijs- en Opleidingsprijs 2014 ging naar chirurg, oncoloog en universitair hoofddocent Jaap de Vries. Hij kreeg de prijs voor zijn vele jaren van intensieve betrokkenheid bij de ontwikkeling en het verzorgen van het geneeskundig onderwijs in de opeenvolgende curricula C2000, G2010 en G2020 en vanwege zijn grote bijdrage aan de succesvolle ontwikkeling van de Summerschool Oncology.

Jaap de Vries

Hans Burgerhof

Rob Withagen

Eric Meisberger

Docenten van het jaar Rob Withagen, Hans Burgerhof en Eric Meisberger werden tot docent van het jaar gekozen voor respectievelijk de opleidingen Bewegingswetenschappen, Geneeskunde en Tandheelkunde. Uit deze drie werd Rob Withagen tijdens de UMCG O&O-dag gekozen tot docent van het jaar en werd daarmee de UMCG-vertegenwoordiger op de Docent van het jaar-verkiezing van de RUG.


3.3

Rankings

RUG in top 100 belangrijkse rankings In 2014 stond de Rijksuniversiteit Groningen voor het tweede jaar in de top 100 van twee belangrijke rankings: de Academic Ranking of World Universities (ARWU; ook vaak Shanghai-ranking genoemd) en de QS World University Ranking. De RUG is in de ARWU 2014 gestegen van de 92e naar de 82e positie. Dit is het tweede achtereenvolgende jaar waarin de RUG een grote sprong maakt in de ARWU, die wordt beschouwd als de meest betrouwbare kwaliteitsmeter van universiteiten wereldwijd. De onderwijs- en onderzoekinspanningen van het UMCG hebben hier substantieel aan bijgedragen. Het vakgebied Clinical Medicine/Pharmacy behoort tot de beste 100 in de ARWU (76-100). De scores geven een goede impuls aan de gezamenlijke ambitie van de RUG en het UMCG om het inter nationale karakter van de academische gemeenschap in Groningen te versterken. Het is een stimulans voor aspirant-studenten en stafleden om naar het Noorden van Nederland te komen. De scores helpen bovendien om de internationale positie van het UMCG te versterken. Hiermee kan het UMCG sneller, meer en intensievere samenwerkingsverbanden aangaan met partners op het gebied van onderzoek, onderwijs en kennisvalorisatie. Geneeskunde, Bewegingswetenschappen en Tandheelkunde nummer één Volgens de Elsevier-enquête ‘De beste studies’ is de bacheloropleiding Geneeskunde van de RUG en het UMCG de (gedeelde) beste van Nederland. Ook de master Geneeskunde van het UMCG staat op 1. De bachelor- en masteropleiding Sport Sciences en Human Movement Sciences van Bewegingsweten schappen werd in de enquête uitgeroepen tot de beste in haar categorie. In de Nationale Studenten Enquête 2014 en de Keuzegids 2014 Hoger Onderwijs scoorden de bachelor- en masteropleidingen wederom goed: 70-74% van de studenten is tevreden tot zeer tevreden. De master Tandheelkunde van het UMCG behaalde samen met de master van de Radboud Universiteit in Nijmegen een gedeelde eerste plaats in de Elsevier-enquête. De bachelor Tandheelkunde behaalde een tweede plaats.


3.4

Nieuws uit 2014

Geneeskunde Nieuw curriculum G2020 van start In september is gestart met het nieuwe geneeskunde curriculum G2020. G2020 is een ambitieus, patiëntgericht curriculum. Een belangrijk kenmerk van het curriculum is dat alle betrokkenen (docenten en studenten) gedeeld eigenaar van de opleiding zijn. Actief meedoen is de norm. De lijnen tussen studenten en docenten zijn kort en de interactie is groot, waardoor binding en intrinsieke motivatie worden verhoogd. In G2020 wordt een groep van ca. 400 studenten verdeeld over vier gemeenschappen of Learning Communities (LC’s): Global Health, Duurzame Zorg, Intramurale Zorg en Molecular Medicine. Iedere LC heeft een eigen inhoudelijke focus, profiel-dean en docentencorps. Tijdens de selectie voor de opleiding kiezen studenten voor één van de LCs. Na de toelating doorlopen zij hun gehele bachelor-opleiding binnen die LC. Binding met elkaar en de community ontstaan door het profiel, de kleinschaligheid en het directe contact met een beperkte groep docenten. Martini Ziekenhuis en Wilhelmina Ziekenhuis sluiten overeenkomst met UMCG In 2014 sloten het Wilhelmina Ziekenhuis Assen (WZA) en het Martini Ziekenhuis Groningen een overeenkomst met het UMCG om coassistenten op te leiden. Beide ziekenhuizen begeleiden in totaal 128 geneeskundestudenten. Daarmee zijn ze de grootste partner van het UMCG als het gaat om M1-coschappen. Het Martini Ziekenhuis is al meer dan 40 jaar een affiliatieziekenhuis van het UMCG, het WZA komt daar nu bij. Eerste grensoverschrijdende geneeskundeopleiding In 2012 zijn de Rijksuniversiteit Groningen, het UMCG en de Carl van Ossietzky Universiteit in Oldenburg (Duitsland) begonnen met een gezamenlijke grensoverschrijdende opleiding Geneeskunde. De ‘European Medical School’ is de eerste grensoverschrijdende geneeskunde-opleiding in Europa. In Oldenburg starten jaarlijks 40 Duitse studenten met de opleiding, die is gebaseerd op het Groningse curriculum. In het kader van de uitwisseling deden afgelopen jaar zeker 15 Groningse studenten hun coschappen in Oldenburg. Enkele Oldenburgse studenten volgden in het UMCG een deel van hun bacheloropleiding. De komende jaren zal dit aantal groeien.


Bewegingswetenschappen Nieuwe eenjarige masteropleiding in de maak De voorbereidingen voor de invoering van de nieuwe eenjarige masteropleiding zijn gestart. Deze gaat op 1 september 2016 van start. Er wordt onder andere gewerkt aan naamgeving, indiening van de macrodoelmatigheidsaanvraag en de aanvraag van de Toets Nieuwe Opleiding. De twee huidige tweejarige masteropleidingen worden selectieve (top)masters.

Onderwijsproject van studenten Bewegingswetenschappen

Tandheelkunde Nieuw skillslab Tandheelkunde en Mondzorgkunde geopend In februari is het nieuwe skillslab van het centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde geopend door Oene Hokwerda, emeritus hoogleraar Tandheelkundige Ergonomie. Het nieuwe skillslab bevat de modernste apparatuur en de werkplekken zijn ergonomisch flink verbeterd. Zo zijn de behandelunits voor tandartsen-in-spé verstelbaar en geschikt voor links- en rechtshandigen.

De nieuwe werkplekken zijn instelbaar voor ieder postuur.


Curriculum T2020 in de maak Binnen de opleiding Tandheelkunde is een projectgroep onder leiding van Henny Meijer gestart met het ontwikkelen van een nieuw curriculum T2020. T2020 zal worden gebaseerd op dezelfde uitgangspunten als die van het curriculum G2020. Research- en Topmaster De researchmaster Behavioral and Cognitive Neurosciences (BCN) en de Topmaster Medical Pharmaceutical Drug Innovation (MPDI) hebben het predicaat topopleiding gekregen in de Keuzegids Masters 2014. De opleidingen kregen “een karrenvracht aan complimenten van de studenten”, aldus de gids. Innovatie en Onderzoek van Medisch Onderwijs Debbie Jaarsma (1973) is per 1 april 2014 benoemd tot hoogleraar Innovatie en Onderzoek van Medisch Onderwijs. Ze houdt zich in het bijzonder bezig met toegepast onderzoek op het gebied van onderwijs in het brede domein van de medische onderwijskunde. Hiervoor werkte ze als hoogleraar Evidence-Based Education in het AMC-UvA.

Debbie Jaarsma


4. FINANCIËN

€ Publieksjaarverslag 2014 | FINANCIËEN | 29

Financiën Het UMCG had in 2014 in totaal een omzet van ruim een miljard euro. Het grootste deel daarvan heeft direct te maken met de zorgactiviteiten. Circa 30% is direct toe te schrijven aan de kerntaken onderwijs en onderzoek. 4.1.

Waar gaat de O&O-begroting over?

De O&O-begroting en -verantwoording heeft betrekking op zowel de ‘reguliere’ als de ‘projectmatige’ activiteiten. De reguliere activiteiten betreffen de wettelijke onderwijs- en onderzoekstaken die vrijwel geheel door de rijksoverheid (via de RUG) worden gefinancierd. Bij projectmatige activiteiten gaat het om middelen die voor een bepaalde activiteit en tijd geworven en dus eindig zijn; veruit het grootste deel daarvan heeft betrekking op onderzoek. Naast deze O&O-financiën heeft het UMCG bijzondere inkomstenbronnen die te maken hebben met de UMCstatus: de ‘Werkplaatsfunctie’ (in 2014 85 miljoen euro) van het Ministerie van Onderwijs voor het faciliteren van medisch onderwijs en onderzoek in de kliniek en de ‘Academische Component’ (in 2014 90 miljoen euro) van het Ministerie van Volksgezondheid voor de topreferentiefunctie in de zorg en voor ontwikkeling en innovatie. Die financiën moeten afzonderlijk verantwoord worden. 4.2.

Hoe wordt de O&O-begroting vastgesteld?

De O&O-begroting wordt jaarlijks in augustus opgesteld voorafgaand aan het begrotingsjaar. Vervolgens vindt overleg plaats tussen Raad van Bestuur van het UMCG en het College van Bestuur RUG in het Gemeenschappelijk Beleidsorgaan (GBO). Dit GBO stelt de begroting vast. Daarmee wordt de O&O-begroting van het UMCG tevens onderdeel van de RUG-begroting. Tijdens het lopende begrotingsjaar vindt bijstelling plaats op grond van de feitelijke ontwikkelingen. De laatste daarvan was eind 2014. 4.3.

Exploitatieoverzicht

In onderstaande cijfermatig overzicht worden achtereenvolgens weergegeven de aangepaste begroting, de realisatie 2014 en het verschil tussen begroting en realisatie op 31 december 2014. Afgesproken is, mede in verband met de zelfstandige positie van LifeLines, dat de begroting en realisatie van het onderdeel LifeLines apart wordt vermeld in het exploitatieoverzicht.

Publieksjaarverslag 2014 | FINANCIËEN | 30

Aangepaste begroting 2014 (d.d. nov.’14) excl. LifeLines

Exploitatieoverzicht 2014 Bedragen x 1.000 euro Reguliere activiteiten Algemene inkomsten Externe inkomsten Interne verrekeningen personeel Interne verrekeningen overige lasten Totaal Baten Personeelslasten Huisvestingslasten Overige lasten Totaal Lasten Resultaat regulier Projectmatige activiteiten Algemene inkomsten Externe inkomsten Interne verrekeningen personeel Interne verrekeningen overige lasten Totaal Baten Personeelslasten Huisvestingslasten Overige lasten Totaal Lasten Resultaat projectmatig

Realisatie 2014 excl. Lifelines

Verschil realisatie vs. begroting excl. LifeLines

Realisatie 2014 LifeLines

77.985,6 14.749,1 5.803,8 11.299,9 109.838,4 75.538,5 6.194,2 25.121,0 106.853,7 2.984,8

77.985,5 17.773,9 8.346,7 15.031,8 119.138,0 78.338,1 6.223,0 32.435,0 116.996,1 2.141,9

-0,1 3.024,8 2.542,9 3.731,9 9.299,6 2.799,6 28,9 7.314,0 10.142,5 -842,9

0,0 0,0 0,0

1.266,9 64.726,3 7.881,3 4.226,2 78.100,7 44.697,0 0,0 33.847,0 78.544,0 -443,3

1.267,2 76.221,8 10.785,9 3.441,4 91.716,3 50.505,1 227,5 40.687,0 91.419,6 296,7

0,3 11.495,6 2.904,6 -784,8 13.615,6 5.808,1 227,5 6.840,0 12.875,6 740,0

11.711,6 11.711,6 5.855,6 3.570,6 2.285,4 11.711,6 0,0


Totaal Algemene inkomsten Externe inkomsten Interne verrekeningen personeel Interne verrekeningen overige lasten Totaal Baten Personeelslasten Huisvestingslasten Overige lasten Totaal Lasten Resultaat Totaal

79.252,5 79.475,4 13.685,1 15.526,1 187.939,1 120.235,5 6.194,2 58.968,0 185.397,6 2.541,4

79.252,7 93.995,8 19.132,6 18.473,2 210.854,3 128.843,2 6.450,5 73.122,0 208.415,7 2.438,6

0,2 14.520,4 5.447,5 2.947,1 22.915,2 8.607,7 256,4 14.154,0 23.018,1 -102,9

0,0 11.711,6 0,0 0,0 11.711,6 5.855,6 3.570,6 2.285,4 11.711,6 0,0

Exploitatieresultaat Het exploitatieresultaat 2014 van UMCG-Onderwijs & Onderzoek is 2,4 miljoen euro positief. Hiervan heeft 2,1 miljoen euro betrekking op de reguliere exploitatie en 0,3 miljoen euro betrekking op de projectmatige activiteiten uit de eerste geldstroom. Het resultaat is 102.900 euro lager dan begroot (- 842.900 euro eerste geldstroom regulier en + 740.000 euro eerste geldstroom projecten). Reguliere exploitatie Binnen de reguliere exploitatie is 9,3 miljoen euro meer aan inkomsten gerealiseerd dan geprognosticeerd. De uitgaven zijn 10,1 miljoen euro hoger. Deze afwijking ten opzichte van de prognose is ondermeer het gevolg van meerinkomsten bij afdelingen, die vooral betrekking hebben op de afwikkeling van extern gefinancierde projecten en daarmee de overheveling van saldi naar de reguliere exploitatie. Dit leidde voor een deel ook weer tot uitgaven. Daarnaast hebben enkele dienstverlenende afdelingen (o.a. Genotypering) en faciliteiten (zoals de Centrale Dienst Proefdieren) meer activiteiten laten zien waar meer inkomsten en ook additionele uitgaven tegenover staan.


Exploitatie projecten Ook binnen de projectmatige activiteiten is er zowel in opbrengsten als in kosten een afwijking ten opzichte van de prognose. De inkomsten zijn 13,6 miljoen euro hoger dan begroot en voor de uitgaven is het verschil tussen realisatie en begroting 12,9 miljoen euro. Dit betekent dat de prognose achteraf gezien te laag is geweest. LifeLines De totale kosten van LifeLines 2014 bedragen 11,7 miljoen euro, waarvan 5,8 miljoen euro personele lasten en 5,9 miljoen euro materiële lasten. De huisvestingskosten zijn incidenteel hoog (conform begroting) vanwege de bouwkosten Lifestore Eemspoort ad. 2,8 miljoen euro.


Colofon Het Publieksjaarverslag Onderwijs en Onderzoek 2014 is een uitgave van het Universitair Medisch Centrum Groningen, onderdeel van Rijksuniversiteit Groningen Redactie: Eindredactie: Opmaak: Fotografie:

Bert Schoenmaker, Chantal Bakker Helma Erkelens Letter & Lijn Antoinette Borchert (voorpagina, p4, p11) Gerhard Taatgen (p18) Elmer Spaargaren (p21), Bert Otten (p27 boven), Jeroen van Kooten (p27 onder) Henk Veenstra (p29)

Publieksjaarverslag 2014 |

34

Bouwen aan de toekomst van gezondheid

Recommend Documents