Boe kS t a r t EnVerder 6 www.boekstar t.nl
lezen, luisteren, kijken, spelen met baby’s en peuters in bibliotheek en kinderopvang
De Blauwe Druifjes van Partou Kinderopvang, locatie Zonnedauw in Landsmeer.
Pedagogisch medewerker Marlous Verdam-Veldt: ‘Interactief voorlezen is dat de kinderen kans krijgen om hun eigen verhaal te vertellen.’
Wil jij in de volgende BoekStartEnVerder met je groep op de foto? Mail naar Marijke Bos, Stichting Lezen:
[email protected]. Er komt een fotograaf bij je langs.
2
IN HET NIEUWS Tussenresultaten onderzoek BoekStart positief
Vanaf voorjaar 2010 wordt er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van BoekStart door de Universiteit Leiden. Hoofddoel van het onderzoek is testen of het ‘loont’ om baby's voor te lezen. De eerste tussenresultaten van de vergelijking tussen BoekStartkinderen en kinderen die nog niet met BoekStart hebben kennisgemaakt wijzen op een duidelijk positief effect van BoekStart. Lees meer en bekijk het filmpje op http://bit.ly/MIRpwO.
(Inter)Actief voorlezen
Kinderen leren door actief mee te denken tijdens het voorlezen. Dat stelt Myrte Gosen in haar promotieonderzoek. Zij keek met name hoe dat leren zichtbaar wordt in de interactie met de voorlezer en tussen de kinderen onderling. Het proefschrift is te downloaden via de website van de RU Groningen: http://bit.ly/MjZg02.
Leespluim
Iedere maand wordt er een prentenboek bekroond met de Leespluim. De bekroonde boeken herken je in kinderboekwinkels aan de Leespluiminsteker. In bibliotheken vallen ze op door de Leespluim-sticker. Alle juryrapporten zijn te vinden op www.leesplein.nl (Laten lezen / Achtergronden en links / Bekroningen). Deze boeken zijn bekroond tussen april en oktober 2012: Het muizenhuis: Sam & Julia. Karina Schaapman (tekst & illustraties). Rubinstein Vast. Oliver Jeffers (tekst & illustraties). Pimento Spinnie schittert!. Frank Pollet (tekst) & Moniek Vermeulen (illustraties). De Eenhoorn Vicks: De eerste stap, duik en grom van het liefste ijsbeertje van de hele wereld. Mack (tekst & illustraties). Clavis Neushoorns eten geen pannenkoeken. Anna Kemp (tekst) & Sara Ogilvie (illustraties). Lemniscaat Kleine Ezel en het zwarte schaapje. Rindert Kromhout (tekst) & Annemarie van Haeringen (illustraties). Leopold Bij ons in de straat. Koos Meinderts (tekst) & Annette Fienieg (illustraties). Lemniscaat
3
BOEKSTART: Leesplezier van nul tot vier
Het is belangrijk dat kinderen al op jonge leeftijd in aanraking komen met boeken. Zo merken ze dat boeken erbij horen, ze leren er van jongs af aan mee omgaan en ervaren al vroeg het plezier in samen lezen. Aandacht voor boeken en voorlezen in de kinderopvang is dan ook van grote betekenis. Het leesbevorderingsprogramma BoekStart in de kinderopvang heeft als doel kinderen van nul tot vier jaar in aanraking te brengen met boeken en voorlezen. De relatie tussen de kinderopvang en de openbare bibliotheek wordt versterkt en het voorleesklimaat op de kinderopvang verbeterd. De openbare bibliotheek kan pedagogisch medewerkers die graag voorlezen en hierin een centrale rol willen spelen in hun instelling opleiden tot voorleescoördinator. De training Voorleescoördinator biedt basiskennis van jeugdliteratuur voor kinderen van 0-4 jaar. Pedagogisch medewerkers leren hoe ze het voorlezen een vaste plaats kunnen geven in het dagritme van de groepen. Ze kunnen hun collega’s enthousiast maken om met boeken te werken en houden het voorlezen levend. Ook ouders informeren hoort erbij. Daarnaast is het belangrijk dat (voor)lezen wordt opgenomen in het beleid van de kinderopvanginstelling. De voorleescoördinator maakt samen met de leidinggevende een voorleesplan om ervoor te zorgen dat er blijvend aandacht is voor voorlezen. Een voorleesplan kan worden opgenomen in het pedagogisch beleidsplan. Ook dat komt in de training aan bod. Verder is er aandacht voor het opzetten van een samenwerkingsverband met de bibliotheek en andere cultureel-educatieve instellingen in de eigen regio.
☞
Inmiddels zijn er al ruim honderd voorleescoördinatoren opgeleid. Kijk op www.boekstartpro.nl voor de mogelijkheden van BoekStart in de kinderopvang of vraag ernaar in de openbare bibliotheek.
4
BABYBOEKJES Baby’s ontdekken een boekje op hun eigen manier: door te voelen, te sabbelen, ermee te gooien. Een babyboek moet hier tegen kunnen. Met ongeveer tien maanden ontdekt een kindje hoe een boek ‘werkt’. Het raakt meer gericht op de inhoud en slaat bladzijden om. Soms vijf tegelijk, maar dat geeft niet. Het gaat om het ontdekken en samen met het boekje bezig zijn.
In de dierentuin. Tanja Louwers (illustraties) ImageBooks Factory (2012) 4 blz. (ISBN 9789461441706) € 7,95
In dit vrolijk gekleurde stoffen knisperboekje zijn zes ‘wilde’ dieren te ontdekken, van de olijk kijkende slang tot en met de trotse zebra. Baby’s zullen graag naar het boekje kijken en er al gauw naar grijpen. Ook verscheen het vergelijkbare Op de boerderij. AB (3 mnd+)
Jouw beschermengel. Natascha Rosenberg (illustraties) De Vier Windstreken (2012) 8 blz. (ISBN 9789051162349) € 12,95
Tussen twee grote ronde stoffen pagina’s zit een vierkant boekje. Daarin vertelt een beschermengel een kindje goed in de gaten te houden. Door te voelen en te luisteren naar het geknisper van de bladzijden worden de zintuigen gestimuleerd. AB (1+)
Nijntje welterusten. Dick Bruna (illustraties) Mercis Publishing (2012) 8 blz. (ISBN 9789056475406) € 12,50
Stoffen boek met een gebreid omslag over het bedritueel: kleertjes uit, fijn in bad, tandjes poetsen en pyjama aan. En natuurlijk eerst nog samen een verhaaltje lezen voor het kindje slapen gaat! AB (1+)
Woezel en Pip buggyboekje. Dromenjager (2011) 6 blz. (ISBN 8713291080522) € 10,99
Stoffen buggyboekje over de bekende hondjes Woezel en Pip, gemaakt naar een ontwerp van Guusje Nederhorst. Tussen een aantal pagina’s is knispermateriaal verwerkt en er zit een piepertje in. Ook voor baby’s: Woezel en Pip activiteitenboekje (van stof) en Woezel en Pip badboekje. AB (6 mnd+)
5
BOEKIDEE 0–2 JAAR: Kleine Rosalie speelt binnen DOOR: ELLY VAN DER LINDEN
Wat een feest voor een dreumes als hij eenmaal zelfstandig naar de speelhoek kan dribbelen en zelf speelgoed kan pakken. Net als kleine Rosalie in dit boek. Als je naar haar oogjes kijkt, zie je hoe leuk ze de spelletjes vindt die ze doet: ‘Ga je mee pop?’ Parmantig rijdt Rosalie rond met de poppenwagen waar ze zelf ook nog houvast aan heeft. En ‘boink’, waar springt de grote bal op de grond naartoe? ‘Mmm’, knuffelen met de grote beer voelt het fijnste met je oogjes dicht. Zes spelletjes zien we afgebeeld in dit kleine kartonboekje, roze aan de buitenkant. Over een meisje inderdaad, maar een dreumesjongetje zal zich daar niets van aantrekken. Het is een fijn boekje over binnen spelen, herkenbaar voor álle kleintjes. 6
Leestip
Een dreumes begrijpt nog geen verhaaltje, dus het maakt niet uit waar je in het boekje begint of eindigt. Bladeren is een fijn spelletje: het boekje valt open en er is iets leuks te zien. Links staat het speelgoed, rechts zien we hoe Rosalie ermee speelt. Wat een dreumes wél kan, is het verband leggen tussen deze beide afbeeldingen: ‘Dit is de trommel’ en ‘Wat doet Rosalie met de trommel?’ Als je in eigen woorden vertelt – en misschien kan de dreumes zelf ook al wat benoemen – komen er vanzelf zelfstandige naamwoorden aan bod: de pop, het wagentje, de bal, de beer, het boekje en de trommel. Door te praten over wat Rosalie doet, hoort het kind werkwoorden: flesje geven, wagentje duwen, de bal gooien, de bal botst, kijken in een boekje, trommelen. Als je daarnaast ook nog de tekst leest, hoort het kind niet alleen spreektaal maar ook nog eens boekentaal. Dat zijn totaal heel wat verschillende woorden! Idee: zelf spelen
Het kan niet missen of de dreumes is meteen gespitst of het speelgoed in het boekje ook te vinden is in de eigen vertrouwde ruimte: ‘Hé, waar ligt onze bal? Hebben wij ook zo’n grote knuffelbeer? Nee, wij hebben een olifant! Daar kun je ook zo fijn mee knuffelen.’ Dit kan het sein zijn voor het kind om zelf in actie te komen en de olifant te gaan omhelzen. Je volgt dan de initiatieven van het kind. Als het samen lezen genoeg is geweest, kun je nog zorgen voor verrijking door te gaan spelen: ‘Daar staat onze trommel in de kast. Die gaan we halen en wij gaan ook trommelen, net als Rosalie in het boek.’ Idee: eigen boekje maken
Maak eens een eigen boekje voor je groep of voor kinderen individueel. Maak foto’s van speelgoed en het spel en stop die naast elkaar in een fotoboekje. Laat extra verschillende spelmogelijkheden zien door meerdere foto’s van hetzelfde speelgoed: ‘Want wat doen wij allemaal met onze blokken? Wat met de verschillende muziekinstrumentjes? En dit zijn al onze poppen en knuffels!’
Kleine Rosalie speelt binnen
Linne Bie (tekst & illustraties) Linne Bie & Co. (2012) 14 blz. (ISBN 9789079601004) € 6,95 www.linnebie.com
7
BOEKENTIPS ‘Goud van oud’ Sommige boeken gaan vele generaties mee. En iedere keer genieten kleintjes van de aansprekende illustraties, de vaak eenvoudige tekst en de onderwerpen die elk kindje herkent. Oud, maar nog lang niet ouderwets!
Het babyboek van alle dingen. Janet & Allan Ahlberg (tekst &
illustraties) Lannoo (2012) 34 blz. (ISBN 9789401401340) € 9,95
Kartonnen ‘baby-encyclopedie’: rond elk onderwerp zijn knusse, grappige tekeningetjes gegroepeerd met voor peuters herkenbare situaties. Verscheen in 1983 met als titel: Alles op een rijtje. AP (2+)
Dag Dag, Dag Nacht. Margaret Wise Brown (tekst) & Clement Hurd
(illustraties) Lemniscaat (2003) 32 blz. (ISBN 9789056375300) € 13,95
Mooi prentenboekje uit 1947 over een konijntje dat, voor het slapengaan, de voorwerpen en kledingstukken in de kamer welterusten zegt. AP (2+)
Doen jullie mee?. Shirley Hughes (tekst & illustraties) De Vries Brouwers (2004) 58 blz. (ISBN 9789059271722) € 19,-
Vier verhalen over een klein meisje en haar babybroertje. Alle verhalen zijn eerder als apart prentenboek verschenen: Verstoppen, Geven, Kletsen en Stuiteren. AP (1+)
Moemin: Het kleine boek vol tegenstellingen. Tove Jansson
(tekst & illustraties) Clavis (2011) 14 blz. (ISBN 9789044815788) € 7,95
Dit is een deeltje van een serie van vijf kartonboekjes over Moemin en zijn trollenfamilie, die in de jaren veertig van de vorige eeuw voor het eerst opdoken in de boeken van de Finse schrijfster en illustratrice. AP (2+)
8
DREUMESBOEKEN (1,5 JAAR) Een dreumes rond een jaar gaat herkennen wat er op de plaatjes staat. Foto’s of duidelijke tekeningen van dieren doen het erg goed. Het liefst niet meer dan één per plaatje. Vertel er iets bij. Het geeft niets als de kleine dreumes in het midden van het boek wil beginnen. Hij is toch nog niet toe aan een echt verhaal.
Hup!. Liesbet Slegers (tekst & illustraties) Clavis (2012) 14 blz. (ISBN 9789044816754) € 8,95
Een aapje zit stil achter een blad, een vis verstopt zich achter zeewier, en zo zijn er nog vier dieren die zich verstoppen of stilhouden. Bij het optillen van een flap komen de dieren elk op hun eigen manier in beweging. Ook is er Piep! met dieren en hun kleintjes. AP (1,5+)
Kleuren. Orla Kiely (tekst & illustraties) Gottmer (2012) 22 blz. (ISBN 9789025751395) € 9,95
Met dit fraai uitgevoerde, vierkante, kartonnen boekje worden tien voorwerpen benoemd en kleuren geleerd. In eenzelfde mooie uitvoering met patronen is er Cijfers. AP (1,5+)
Wat bouw jij?. Yusuke Yonezu (tekst & illustraties) De Vier Windstreken (2011) 24 blz. (ISBN 9789051161908) € 7,95
Met kleurige blokken worden verschillende vervoermiddelen gebouwd. Door de uitsparingen in de stevige, hardkartonnen bladzijden kunnen die geraden worden. En daarna aan de slag met de eigen blokkendoos! AP (2+)
is leuk, gezellig en ook nog heel leerzaam. ❛ Voorlezen Voor kinderen, maar ook voor de pm-ers! ❜ 9
BOEKENTIPS Aanwijzen en benoemen Al op jonge leeftijd zijn kinderen dol op aanwijzen en benoemen. Er zijn dan ook veel aanwijsboeken voor kleintjes, al vanaf een jaar. De aanwijsboeken voor grotere kinderen hebben vaak iets extra’s als een verhaaltje of een zoekspel, of ze zijn samengesteld rond thema’s. Aanwijsboeken zijn leerzaam en geven veel plezier!
Het grote boek van woorden en plaatjes.
Ole Könnecke (tekst & illustraties) Gottmer (2011) 22 blz. (ISBN 9789025749392) € 12,95
In dit grote boek heeft de hele peuterwereld een plaatsje gekregen: van zaken in huis, kleding, de tuin, dieren, vervoermiddelen, muziekinstrumenten, sportattributen tot de speeltuin en het circus. Ook cijfers, letters en vormen zijn erin te vinden. AP (2+)
Tips en suggesties
• Laat zelf een plaat uitzoeken in het grote boek. • Vertel wat daarop te zien is, terwijl je aanwijst en benoemt. • Geef zoekopdrachten en laat daarbij zelf aanwijzen en benoemen. • Voor al iets oudere kinderen: verzin samen een verhaaltje bij wat er op de plaat te zien is. • Zoek samen de voorwerpen ‘in het echt’.
Andere aanwijsboeken Het Nijntje plaatjesboek. Dick Bruna (tekst & illustraties) Mercis (2011) 26 blz. (ISBN 9789056475062) € 12,50 AP (1+)
In en om het huis. Moni Port (tekst & illustraties) Gottmer (2010) 24 blz. (ISBN 9789025749309) € 5,- AP (2,5)
Woordenschat. Natalie Boyd e.a. (samenstelling) Van Goor (2011) 12 blz. (ISBN 9789047516781) € 9,99 AP (2+)
Woordjes leren. Kathleen Amant (tekst & illustraties) Standaard (2011) 43 blz. (ISBN 9789002243158) € 9,95 AP (1,5+)
☞ 10
Op www.voorleesplein.nl staat de themalijst ‘Aanwijsboeken’, met nog veel meer titelsuggesties (> Boeken op onderwerp).
BOEKENTIPS Boeken over boeken Zien lezen doet lezen! En daarbij helpen – naast het goede voorbeeld geven – boekjes waarin boeken lezen centraal staat. Er zijn leuke voorbeelden, over een bezoekje aan de bibliotheek of een voorleessessie.
Het is een boekje. Lane Smith (tekst & illustraties) Lemniscaat (2012) 20 blz. (ISBN 9789047704300) € 8,95
Aap zit rustig met een boekje. Ezeltje wil graag weten wat Aap in zijn pootjes heeft en wat je ermee kunt doen: kun je erop kauwen, het op je hoofd zetten of ermee e-mailen? Steeds is het antwoord ‘Nee’. Wat kan dan wel? AP (2+)
Tips en suggesties
• Bekijk en lees samen het boekje en doe de dieren na: boekje op je hoofd, het laten ‘vliegen’, ermee ‘telefoneren’ et cetera. • Breng samen een bezoekje aan de boekenhoek of de bibliotheek. • Lees het versje ‘Lezen’ van Mieke van Hooft uit Oppasdag (ook in: Holland rijmt en Leesletters).
Andere boeken over boeken Bibi gaat naar de bieb. Anna MacQuinn (tekst) & Rosalind Beardshaw (illustraties) Luister (2010) 24 blz. (ISBN 9789077867457) € 13,95 AP (2+)
Dribbel houdt van boeken. Eric Hill (tekst & illustraties) Van Holkema & Warendorf (2011) 14 blz. (ISBN 9789047520696) € 7,99 AP (2+)
Karel gaat naar de bibliotheek. Liesbet Slegers (tekst & illustraties) Clavis (2009) 32 blz. (ISBN 9789044811407) € 12,95 AP (2,5+)
☞
Op www.voorleesplein.nl staat de themalijst ‘Boeken over boeken’, met nog veel meer titelsuggesties (> Boeken op onderwerp). 11
BOEKIDEE 2+: Springversjes & tuimelgedichten DOOR: LEA KESSELS
Dieren doen het altijd goed in boeken voor jonge kinderen. In dit stevige kartonboekje worden de eigenschappen van dieren in fantasiespelletjes verwoord. Dit gebeurt in de rijke taal van de versjes die de kindjes bovendien uitnodigen om in beweging te komen. Tip
Door van tevoren de versjes hardop voor jezelf voor te lezen, krijg je het gevoel voor de woorden en het ritme te pakken, zodat het voorlezen soepeler gaat. Lees de versjes vervolgens meerdere malen voor zodat de kinderen de klanken herkennen die bij een bepaald plaatje of dier horen. Leg het boekje op een plaats neer waar de kinderen het zelf kunnen pakken. 12
Bewegen
Peuters zijn de hele dag in beweging. Daag ze uit om net als slang te ‘kronkelkruipen’ of als kangoeroe te ‘huppelhoppen’. Zeg dan het betreffende versje op en laat de kleintjes de zinnen afmaken. Raden
Doe zelf de bewegingen na en laat de kinderen raden welk dier je bent: ‘Ja, ik ben de rups en ik schuifel fluisterstil, ritsel, ritsel door het gras…’ De kinderen gaan onmiddellijk meedoen. Knuffels
Zoek knuffels bij elkaar die in het boek voorkomen en geef ieder kind er een: ‘Hee, wat doet de aap? Zit hij op je rug? Hij maakt ook veel kabaal.’ Krabben, krabbelen, klimmen en klauteren. De kinderen gaan het vanzelf nadoen met of zonder de knuffels. Ezel
De ezel is een grappig dier. Hij maakt een gek geluid, heeft lange oren en houdt ervan om te springen. Het kindje op de tekening is ‘verkleed’ als ezel. Maak de oren na van papier en de staart van een stuk touw. Springen maar! Andere boeken
Zoek – eventueel samen met de kinderen – boeken uit je eigen collectie of in de bibliotheek. Rupsje Nooitgenoeg, Kleine Ezel, Kleine Kangoeroe, Kleine Beer enzovoort. Garantie voor heel veel lees- en speelplezier.
Springversjes & tuimelgedichten
Siska Goeminne (tekst) & Lieve Baeten (illustraties) De Eenhoorn (2011) 20 blz. (ISBN 9789058387158) € 11,50
13
PEUTERBOEKEN 2+ Een peuter van een jaar of twee is toe aan een echt verhaaltje. Over een meisje of een jongetje dat iets beleeft wat het kind herkent. Ook dieren spreken erg aan. De platen moeten duidelijk laten zien wat er in het verhaal gebeurt. Aanwijsboeken zijn nu ook heel leuk.
Fiep op wielen. Fiep Westendorp (illustraties) Querido (2012) 32 blz. (ISBN 9789045113265) € 7,50
Treinen, auto’s – van een vuilniswagen tot en met een jeep – fietsen, een ouderwetse melkkar, een bakfiets vol rommel, een draaiorgel: een stevig kartonnen boekje vol voertuigen. Ook is er De dieren van Fiep. AP (2,5+)
De vrolijke tweeling. Bette Westera (tekst) & Linda de Haan (illustraties) Gottmer (2012) 23 blz. (ISBN 9789025751098) € 10,95
Elin en Isa, een tweeling, lijken precies hetzelfde, maar toch zijn ze heel verschillend. Dat is te zien op de vrolijke illustraties van dit hardkartonnen boek waarop overeenkomsten en verschillen aangewezen kunnen worden. De eenvoudige, rijmende tekst vertelt een verhaaltje. AP (2+)
Waar is de blauwe auto?. Joachim Krause (tekst & illustraties) Holland (2012) 16 blz. (ISBN 9789025111854) € 9,95
Stevig, groot kartonboek met zoekplaten van een bouwplaats, stadsdrukte, de snelweg, de garage… Op elke bladzijde is het zoeken naar de blauwe auto. Ook is er onder meer het sprookjesachtige Waar is de kleine eenhoorn?. AP (2,5+)
Wat is het mooi donker. Emiri Hayashi (tekst & illustraties) Clavis (2012) 14 blz. (ISBN 9789044817867) € 16,95
In de pikdonkere nacht valt heel wat te ontdekken met het zwarte katje van zachte stof dat je op elke bladzijde kunt voelen. De glimmende, zilveren wolken en de fluorescerende rozerode maan maken het extra geheimzinnig. Stevig hardkartonnen boek dat ook uitnodigt om te tellen. AP (2+)
14
UIT DE PRAKTIJK VAN… Elly van der Linden Regelmatig komt op Voorleesplein, dé website over boeken voor kinderen tot zes jaar, een deskundige aan het woord die een kijkje geeft in de dagelijkse praktijk. Elly van der Linden werkt vanuit haar Bureau Leesbevordering & Taalstimulering 0-7 jaar als ontwikkelaar van leesbevorderingsprogramma’s en aan wat zoal met voorlezen en boeken te maken heeft. Zij ontwikkelt en geeft ook trainingen en workshops. Als ontwikkelaar van Boekenpret ontstond haar specialisme op het gebied van lezen met de allerjongsten: baby’s, dreumesen en peuters. Nu gebruikt zij haar expertise onder meer voor de ontwikkeling van trainingen voor BoekStart. Quote van Elly
‘Ik vind het prachtig hoe baby’s boekjes met al hun zintuigen ontdekken. Het moment dat ze gaan begrijpen wat ze zien en dat gaan benoemen is indrukwekkend. Als ze iets ouder zijn ontdekken ze dat plaatjes met elkaar te maken hebben. Het gaat om veel meer dan begrip en taal. Je ziet bij zo´n kindje direct de emotionele beleving naar aanleiding van de plaatjes.’
☞
Kijk op www.voorleesplein > Leestips > Aan het woord (januari 2012). 15
PRENTENBOEKEN (3+) Eenmaal drie, hoeft een boek niet meer per se te gaan over een figuurtje waarin het kind zichzelf ziet. Het wil nu ook een beeld krijgen van wat andere kinderen overkomt en wat zij doen. Een verhaal moet naast herkenbare elementen iets nieuws bevatten.
Big gaat logeren. Pauline Oud (tekst & illustraties) Clavis (2012) 28 blz. (ISBN 9789044817768) € 14,95
Big gaat fijn bij Schaap logeren. Schaap doet enorm haar best om het Big naar de zin te maken. Maar alles is daar zo anders dat Big toch liever bij zichzelf gaat logeren! Met Schaap natuurlijk. Ook is er Big gaat zwemmen. AP (3+)
Ik doe het lekker toch!. Milja Praagman (tekst & illustraties) Leopold (2012) 32 blz. (ISBN 9789025860714) € 13,95
Kleine Leeuw doet lekker alles wat niet mag. In zijn pyjama naar buiten, door de modder rollen… ’s Avonds mag hij van mama niet zijn bord leeg eten en niet op tijd naar bed. Dus wat doet Kleine Leeuw…? AP (3+)
Vriendjes. Mies van Hout (tekst & illustraties) Lemniscaat (2012) 26 blz. (ISBN 9789047704799) € 14,95
Twee monstertjes zijn echte vriendjes. Dus ze knuffelen en lachen met elkaar, maar kunnen ook samen klieren, vechten en huilen. Om het dan weer goed te maken natuurlijk. AP (3+)
Wie heeft de dikste billen?. Marijke ten Cate (tekst & illustraties) Lemniscaat (2012) 32 blz. (ISBN 9789047704720) € 12,95
‘Wie heeft de puntigste neus?’, ‘Wie heeft de grootste bek?’ en ‘Wie heeft de dikste billen?’. Aan de hand van deze vragen kun je kijken naar de grote illustraties, waarop mens en dier zich opmaken voor een circusvoorstelling. AP (3+) 16
VOORLEZEN Fijn om bij de hand te hebben is zo’n dikke verhalenbundel. Er kan steeds weer een ander verhaaltje gekozen worden. Of juist keer op keer die ene favoriet!
Hier is Fiep. Tingue Dongelmans (tekst) & Ingeborg Vriends-van der
Steijn (illustraties) Dongelmans (2012) 42 blz. (ISBN 9789461908636) € 10,-
Tien korte voorleesverhaaltjes (oorspronkelijk geschreven voor Sesamstraat) over de ondernemende Fiep en haar knuffel Tum. Fiep smeert zich in met mama’s lippenstift en springt in plassen, maar ze kan ook heel lief zijn. Het boek is te bestellen bij
[email protected]. A (2,5+)
Ik kan alles lekker zelf. Diverse auteurs en illustratoren Pimento (2012) 128 blz. (ISBN 9789049925413) € 15,95
Alles doe je een keer voor het eerst, of het nu gaat om veters strikken, naar de tandarts gaan of kamperen. Spannend of soms zelfs een beetje eng. Deze bundel biedt ruggensteuntjes. De bestaande en nieuwe verhalen, versjes en kleurige afbeeldingen zijn van bekende auteurs en illustratoren. A (3+)
Lieve liedjes & verhaaltjes voor peuters en kleuters.
Marianne Busser en Ron Schröder (tekst) & Dagmar Stam (illustraties) The House of Books (2012) 41 blz. (ISBN 9789044335583) € 16,95
Tien verhalen op rijm, dicht bij de belevingswereld van peuters en kleuters. Met toepasselijke liedjes die te beluisteren zijn op de bijbehorende cd. AJ Nederlands 788.2 (3+)
voorlezen leren kinderen onder woorden brengen ❛ Door interactief wat ze beleven bij het verhaal of wat ze kennen uit eigen ervaringen of omgeving.❜ 17
BOEKIDEE 3+: Nog 100 nachtjes slapen DOOR: JULIENNE VAN DEN HEUVEL
Jonge kinderen kunnen weken toeleven naar hun verjaardag. Het is ook lastig, als je nog geen besef hebt van tijd. Zo ook Dorus uit dit prentenboek, die net tot tien kan tellen, maar nog honderd nachtjes moet slapen voordat ze jarig is. Dat duurt haar allemaal veel te lang; ze wil nú feestvieren. Om haar af te leiden geeft mama haar een lap stof, waar ze in mag knippen. Dorus heeft de smaak te pakken en knipt driehoeken uit alle stoffen die ze tegenkomt, ook al zijn het kostuums aan de waslijn... Dat ze dat niet zomaar lukraak doet, blijkt op de laatste illustraties. En dat feest komt er sneller dan mama dacht! Lezen en kijken
Lees en bekijk het boek rustig met een groepje kinderen. Geef ze de kans te reageren op wat er op de platen te zien is. Dat is namelijk meer dan de tekst vertelt. Lok reacties uit door vragen te stellen: ‘Waar zet Dorus daar haar schaar in? Bedoelde mama dat?’, en ‘Hé, dat jurkje van dat meisje hebben we eerder gezien. De broek van de clown ook. Waar was dat?’ 18
Zoeken
Bekijk samen de eerste plaat waarop de vlaggetjeslijn te zien is. Bekijk de vlaggetjes stuk voor stuk. Uit wiens kostuum is het eerste vlaggetje? Uit welke jurk het tweede? Zie je bij wie het derde vlaggetje hoort? Enzovoort. Niet alle vlaggetjes zijn te herleiden. Laat de kinderen fantaseren waar die vandaan komen. Stout of…?
Begin naar aanleiding van het verhaal met de kinderen een ‘morele discussie’. Is Dorus stout? Mama had gezegd dat ze mocht gaan knippen. Dus ze doet eigenlijk precies wat haar moeder zegt. Verzin meer voorbeelden, waarbij je een beroep doet op hun al opgebouwde vermogen om in te schatten wat wel en niet mag of kan: ‘En als ik nou zeg ‘je moet alles opeten’, wat doe je dan? Dat moeilijke begrip ‘tijd’
Dorus kan tot tien tellen. Laat de kinderen dat samen hardop doen. Tien nachtjes is al heel veel. Maak visueel hoeveel honderd nachtjes is. Laat de kinderen nogmaals tot tien tellen en zet daarbij streepjes op een groot vel papier. Laat ze nog eens tot tien tellen en zet daarbij streepjes in een andere kleur. Herhaal dit met steeds een andere kleur, totdat er in totaal honderd streepjes staan. Zoveel is honderd! Knutselen
Ga met de kinderen aan de slag en maak samen een mooie kleurige lapjesslinger. Het is leuk om die op te hangen, elke keer als er een jarige is in de groep. Kijk wanneer de eerstvolgende jarig is. Diegene mag een egeltje maken. Neem een grote aardappel en teken daar met dikke stift aan een van de uiteinden een gezichtje op. Tel het aantal nachtjes tot aan de verjaardag en geef dat aantal in luciferstokjes of cocktailprikkertjes aan de toekomstige jarige. Die mag ze in de aardappel steken en zo wordt de aardappel een… egeltje. Het egeltje mag mee naar huis om er elke dag een stokje uit te trekken. Natuurlijk mogen ook de andere kinderen zo’n twee weken voor hun verjaardag een egeltje maken.
Nog 100 nachtjes slapen
Milja Praagman (tekst & illustraties) Leopold (2011) 26 blz. (ISBN 9789025857127) € 13,95
19
INSTRUCTIEF Lezen is leuk én lezen is leren. Met instructieve boeken steekt het jonge kind ongemerkt heel wat op. Samen voorwerpen benoemen, kleuren leren, tellen, dieren kijken. Zo wordt niet alleen de woordenschat, maar ook de kennis van de wereld vergroot.
Dieren tellen. Petr Horáček (tekst & illustraties) De Vier Windstreken (2012) 20 blz. (ISBN 9789051162554) € 13,95
Tien dieren uit de dierentuin poppen omhoog bij het omslaan van flappen op de stevige, dunkartonnen bladzijden: één giraf, twee zebra’s, via zes kameleons en zeven toekans, tot en met tien kleurige vissen. AP (2+)
Kaatje Kat en Kiekeboe. Lucy Cousins (tekst & illustraties) Leopold (2012) 22 blz. (ISBN 9789025860608) € 14,95
Kiekeboe is het kleine vogelvriendje van Kaatje Kat. Hij zit verscholen achter een flapje. Telkens wordt er een vraag gesteld, waarbij achter het flapje met het goede antwoord Kiekeboe tevoorschijn komt. Al doende leert een peuter onder meer iets over kleuren, dieren, geluiden, kleding, eten en patronen. AP (2,5+)
Lekker zoet: het grote zintuigenboek van Karel. Liesbet Slegers
(tekst & illustraties) Clavis (2012) 50 blz. (ISBN 9789044816785) € 16,95
Karel kan zien met zijn ogen, horen met zijn oren en ruiken met zijn neus. Voelen doet hij met zijn handen en proeven met zijn mond. In dit grote boek met kleurige platen laat Karel in herkenbare situaties zien hoe hij met zijn zintuigen de wereld om hem heen ontdekt. AP (2,5+)
❛
Gewoon het kindje volgen. Kleintjes ‘lezen’ een boek nog niet van links naar rechts maar zien gewoon wat zij interessant vinden.
❜
20
MULTIMEDIA Een luister-cd of een dvd met daarop een paar verhaaltjes en liedjes doen het bij kleintjes altijd goed. Luister of kijk in kleine groepjes. Dat is gezelliger en je kunt dan samen praten over wat er te zien en te horen is.
Kids box. Just4kids (2012), dvd € 14,99
Verzamelbox met drie animatiefilms voor peuters en kleuters. Centraal staan Pim & Pom (Mies Bouhuys & Fiep Westendorp), Kikker (Max Velthuijs) en Rupsje Nooitgenoeg en andere verhalen van Eric Carle. AP (3+)
Walla kristalla. Saartje Van Camp Rubinstein (2012), cd € 15,99
Op deze cd zingen mensen van over de hele wereld de lievelingsliedjes uit hun kindertijd. Met vrolijke muziek van Spinvis. J 788.2 (3+)
Woezel en Pip: liedjes uit de tovertuin. Just4kids (2012), cd € 19,95
Leuke muziek-cd van Woezel en Pip, de twee hondenvriendjes. De liedjes zijn gecomponeerd en geproduceerd door Dinand Woesthoff en Reyn Ouwehand. Naar de boeken van Guusje Nederhorst. AP (3+)
❛
Voorlezen kan een goed onderdeel zijn van een ritueel, iets wat voor kinderen zo belangrijk is. Een boekje voor het slapen gaan, een boekje samen met papa of mama op het kinderdagverblijf voordat er afscheid wordt genomen.
❜
21
KIJKEN EN LUISTEREN Wie in de bibliotheek of in de kinderopvang eens iets speciaals wil doen, kan een voorstelling organiseren. Zelf, met behulp van een verteltheatertje, maar er kan ook een voorleesvoorstelling worden gehuurd. Of laat een geschikte dvd zien!
Rupsje Nooitgenoeg
Begin 2013 toert het EB-Theater door het land met de voorstelling Rupsje Nooitgenoeg, gebaseerd op de klassieker van Eric Carle. Maar ook Kleine Wolk en de Kakelbonte Kameleon zullen te zien zijn tijdens deze voorstelling voor 2+. Informatie is te vinden op www.voorleesplein > Wat is er te doen? > Theater.
Actie: De Nationale Voorleesdagen
Tijdens de Nationale Voorleesdagen staat het boek Nog 100 nachtjes slapen van auteur en illustrator Milja Praagman centraal. In de actieperiode (23 januari t/m 2 februari) is voor € 5,- een mini-editie te koop, inclusief dvd, waarop het verhaal verteld wordt aan de hand van bewegende beelden.
Bezoek van een schrijver of illustrator
Schrijvers School Samenleving (SSS) bemiddelt bij het organiseren van een themamiddag rond boeken, ook op de peuterspeelzaal en in het kinderdagverblijf. Op de website is informatie te vinden over hoe dit het best kan worden aangepakt. Met les- en spelsuggesties en voorleestips. Kijk op: www.sss.nl/peuterspeelzalen.htm.
❛
Voorlezen is goed voor de taalontwikkeling, het verhaalbegrip en de woordenschat van de kinderen wordt ermee gestimuleerd.
❜
22
PEUTERBOEKENEXPERT: LIESBET SLEGERS Ze maakt badboekjes, kartonboekjes en peuterboeken. Heel bekend zijn Karel en Kaatje, de twee peuters over wie ze afzonderlijk maar ook samen verschillende boekjes maakte: Liesbet Slegers is illustrator en auteur, maar vooral peuterboekenexpert!
Kaatje op de fiets. Liesbet Slegers (tekst & illustraties) Clavis (2012) 26 blz. (ISBN 9789044817140) € 12,95
Kaatje is heel blij met haar oranjerode fiets, compleet met een mandje voor haar knuffel. Ook heeft ze een stoere helm en een knalgeel veiligheidsvestje. Samen met papa fietst ze (veilig op de stoep!) naar oma. AP (2,5+)
Tips en suggesties
• Bekijk/lees samen het verhaal. • Benoem de onderdelen van de fiets. • Sta stil bij de verkeersregels die in het boekje genoemd worden. • Ook verkrijgbaar: Anna in het verkeer met tekst en illustraties van Kathleen Amant (ISBN 9789044810783; € 12,95). Losse vertelplaten € 25,-.
Andere boeken van Liesbet Slegers Gekke oren. Liesbet Slegers (tekst en illustraties) Clavis (2010) 16 blz. (ISBN 9789044813272) € 9,95
AP (1,5+)
Karel gaat naar school. Liesbet Slegers (tekst en illustraties) Clavis (2011) 32 blz. (ISBN 9789044805871) € 12,95
AP (2,5+)
Rik op stap. Zoekboek. Liesbet Slegers (tekst en illustraties) Standaard (2010) 26 blz. (ISBN 9789002238864) € 9,95
AP (2,5+)
23
LINKS
BoekStart www.boekstart.nl
BoekStart is een speciaal programma dat bedoeld is om ouders van baby’s te stimuleren samen met hun kind te lezen. Het programma wordt aangeboden door de openbare bibliotheek. Daar kunnen de medewerkers adviseren over geschikte boekjes en worden activiteiten voor ouders en jonge kinderen georganiseerd. BoekStart in de kinderopvang brengt ook dreumesen en peuters in aanraking met boeken en voorlezen. Ook hierbij speelt de bibliotheek een belangrijke rol. Voorleesplein www.voorleesplein.nl
Voorleesplein is dé verzamelplek van informatie over boeken voor kinderen van nul tot zes jaar. Met wekelijks een voorleestip, nieuwtjes, een overzicht van theaterproducties en tentoonstellingen, en speciale BoekStartonderwerpen. Voorleesplein is onderdeel van Leesplein (www.leesplein.nl). Jaar van het Voorlezen 2013
www.jaarvanhetvoorlezen.nl De Nationale Voorleesdagen bestaan in 2013 tien jaar en BoekStart vijf jaar. Reden er een feestelijk jaar van te maken. Samen met partners uit de boekenbranche en de bibliotheekwereld zal Stichting Lezen het themajaar vormgeven. Het motto luidt: Wij gaan voorlezen.
De AJ-nummers na sommige annotaties verwijzen naar de SISO-indeling in de openbare bibliotheek; AB betekent geschikt voor baby’s; AP is voor peuters, AK betekent geschikt voor kleuters (4–6 jaar), A betekent voorleesboek. COLOFON Julienne van den Heuvel & Wilma van der Pennen Janiek Dam omslag; Jørgen Koopmanschap p. 2, 3 (boven); Richard Tennekes p. 3, 15; met dank aan Bibliotheek Veldhoven p. 6 VORMGEVING Lijn 1, Haarlem DRUK Verhagen Communicatie BV
SAMENSTELLING EN REDACTIE FOTOGRAFIE
BoekStart is ontwikkeld door Stichting Lezen en Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, is onderdeel van het programma Kunst van Lezen en wordt gefinancierd door OCW. www.kunstvanlezen.nl www.boekstart.nl www.boekstartpro.nl
