Boe kS t a r t EnVerder 4 www.boekstar t.nl
lezen, luisteren, kijken, spelen met baby’s en peuters in bibliotheek en kinderopvang
De driejarigen van kinderdagverblijf 2 Span in Den Haag.
Wil jij in de volgende BoekStartEnVerder met je groep op de foto? Mail naar Marijke Bos, Stichting Lezen:
[email protected]. Er komt een fotograaf bij je langs.
❛ Er moet ruimte blijven voor boeken in een drukke samenleving. In een maatschappij waar Internet, Wii-spelletjes, Nintendo DS en Playstation om je oren vliegen, biedt het samen lezen een rustig moment, in de kinderopvang, maar ook thuis voor ouder en kind. 2
❜
IN HET NIEUWS
Kind van lezende ouder doet het beter op school
Uit onderzoek is gebleken dat de manier waarop ouders hun kinderen leren omgaan met boeken en televisie een leven lang effect heeft. Kinderen van ouders die veel lezen, behalen een hoger opleidingsniveau. Onderzoekster Natascha Notten promoveerde op dit onderzoek. Haar proefschrift (in het Engels) is te downloaden via: www.nnotten.nl (dissertation/proefschrift).
TOLK, praten met je kind
De taal van kinderen ontwikkelt zich in het gesprek van alledag en doordat ouders liedjes zingen, voorlezen, rijmen en verhalen vertellen. TOLK wil daarom het taalaanbod van ouders rijker en gevarieerder maken. Daartoe zijn films ontwikkeld en worden workshops gegeven. Informatie is te vinden op www.tolkinfo.nl.
Leespluim
Iedere maand wordt er een prentenboek bekroond met de Leespluim. De bekroonde boeken herken je in kinderboekwinkels aan de Leespluiminsteker. In bibliotheken vallen ze op door de Leespluim-sticker. Alle juryrapporten zijn te vinden op www.leesplein.nl (Laten lezen / Achtergronden en links / Bekroningen). Deze boeken zijn bekroond tussen april en november 2011: Poten omhoog!. Catharina Valckx (tekst & illustraties). Gottmer Bezoek voor Beer. Bonny Becker (tekst) & Kady MacDonald Denton (illustraties). Hoogland & Van Klaveren En?. Kitty Crowther (tekst & illustraties). De Eenhoorn Kwijt Weg Foetsie. Lisa Boersen (tekst) & Jort van der Jagt (illustraties). Gottmer Hoe Paul (per ongeluk) de poot van Piet brak. Jonathan van het Reve (tekst) & Marion de Man (illustraties). Pimento Nog 100 nachtjes slapen. Milja Praagman (tekst & illustraties). Leopold Hop, hop, paardje. Truusje Vrooland-Löb (samenstelling) & Ceseli Josephus Jitta (illustraties). Ploegsma Kleine Ezel en Sinterklaas. Rindert Kromhout (tekst) & Annemarie van Haeringen (illustraties). Leopold 3
BOEKSTART: Baby’s houden van boeken BoekStart gaat door!
Onlangs werd bekend dat het kabinet tot 2016 jaarlijks bijna drie miljoen euro beschikbaar stelt voor een nieuw actieplan Kunst van Lezen, waarvan BoekStart deel uitmaakt. Dat betekent dat BoekStart de komende vier jaar doorgaat! Al vanaf 2008 laat BoekStart baby’s en hun ouders kennismaken met het boek en hen ervaren hoe leuk samen lezen is. Het programma wordt landelijk gecoördineerd door Stichting Lezen en Sectorinstituut Openbare Bibliotheken. Het wordt uitgevoerd door de Openbare Bibliotheek. BoekStart in de kinderopvang
Dit jaar is ook de kinderopvang actief betrokken Leporello BoekStart
bij BoekStart. In drie provincies werden proeven
gedaan met het inrichten van een leeshoek, het trainen van pedagogisch medewerkers en het opstellen van voorleesplannen. Verschillende bibliotheken en 48 kinderopvanglocaties deden mee, zowel kinderdagverblijven als peuterspeelzalen. Net als BoekStart voor baby’s is het een enorm succes. Daarom krijgt BoekStart in de kinderopvang dit najaar een vervolg in alle provincies. BoekStart voor alle kinderen
BoekStart wil iedereen laten delen in het nut en plezier van boeken. Ook, en juist, jonge kinderen die daar niet vanzelfsprekend mee in aanraking komen. Omdat hun ouders niet van lezen houden, dat misschien niet kunnen of omdat zij anderstalig zijn. Daarom is er dit keer een speciale BoekStartEnVerder met tips en boeken om juist deze kinderen en hun ouders te bereiken en te betrekken bij al het moois wat boeken te bieden hebben. Leporello
Speciaal voor laaggeletterde ouders is er nu een leporello: een fotostrip die laat zien wat BoekStart inhoudt. Maar ook voor anderen is deze publicatie leuk en bruikbaar. Voor ouders die geen Nederlands spreken bijvoorbeeld. Vraag ernaar in de bibliotheek.
☞ ☞ 4
Kijk op www.boekstart.nl > Bibliotheek > Boeken en baby’s > Boekentips / Boekenideeën. Kijk voor babyboekjes, dreumes- en peuterboeken op www.voorleesplein.nl > Boeken zoeken >
Op onderwerp > Kies dan: # Babyboekjes, # Dreumesboeken, of # Peuterboeken.
ZACHTE BABYBOEKJES Voor een baby rond een half jaar is er nog geen verschil tussen een boek of speelgoed: hij wil het op zijn eigen manier ontdekken. Door te voelen, te sabbelen, ermee te gooien. Een babyboek moet hier tegen kunnen.
Nijntje en de wilde dieren. Dick Bruna (illustraties) Mercis (2011) 6 blz. (ISBN 9789056475147) € 11,50
In dit tekstloze stoffen boekje popt tussen elke dubbele pagina een met zacht materiaal gevuld dier op. Zo is Nijntje te zien – dik ingepakt op haar slee – bij de pinguïns en een ijsbeer. Het boekje leent zich goed om samen lekker woeste (dieren)geluiden bij te maken en om de dieren te leren benoemen. AP (9 mnd+)
Muis’ bedtijd knuffelboek. Lucy Cousins (tekst & illustraties) Leopold (2011) 6 blz. (ISBN 9789025858292) € 11,95
Kees de krokodil heeft zijn pyjama al aan, Kora poetst haar tanden, eekhoorn Eddie drinkt zijn melk, Panda krijgt nog een knuffeltje en als Oscar de olifant een verhaaltje heeft voorgelezen, is Muis dan eindelijk zover om samen met Panda in bed te kruipen. Een leuke introductie op de wereld van Muis! AP (6 mnd+)
Dag Pluk!. Annie M.G. Schmidt (tekst) & Fiep Westendorp (illustraties) Querido (2011) 6 blz. (ISBN 9789045111216) € 6,95
Pluk, Aagje, vader Stamper en de zes Stampertjes: ook de allerkleinsten kunnen met dit stoffen boekjes alvast kennismaken met de beroemde personages uit Pluk van de Petteflet! De tekst onder de bekende afbeeldingen vormt steeds een groet aan de verhaalfiguren: Dag Pluk, Dag Aagje.... Verscheen tegelijk met Welterusten Pluk! AP (9 mnd+)
Hallo, kleine beer!. Andrea Schraml (tekst) & Émile Jadoul (illustraties) De Vier Windstreken (2011) 6 blz. (ISBN 9789051161786) € 12,95
Aan dit stoffen boekje met voelelementen is met een lintje een klein pluchen beertje bevestigd. Het kleine beertje is de hoofdpersoon in dit korte verhaaltje: samen met grote beer gaat kleine beer zwemmen; ze verlekkeren zich aan de honing en gaan daarna fijn slapen! AP (9 mnd+)
5
BOEKIDEE 0–2 JAAR: Kindje hier, kindje daar, allemaal kindjes bij elkaar! DOOR: ELLY VAN DER LINDEN
Stel je eens voor hoe de portretjes zouden zijn van de volgende vier kindjes? ‘Kindje dik tevreden’ (1), ‘kindje heeft verdriet’ (2), ‘kindje zoet en lief’ (3), ‘kindje! Mag toch niet!’ (4). Kijk dan eens in dit boekje. Je ziet daar het ‘dik tevreden kindje’ met een big smile. Het verdrietige kindje wil je zo op schoot nemen om te troosten en ook het ‘kindje zoet en lief’ wil je een aaitje over de wang geven. Het vierde kindje heeft een zak meel opengescheurd en zit ondeugend te kijken. Nog veel meer foto’s van kindjes staan er in dit stevige kartonboekje. Allerlei baby’s en dreumesen! Je slaat een bladzijde om en ze kijken je aan. Behalve op de laatste bladzijde. Daar kijk je jezelf aan! Kindjes kijken
Met dit boekje kun je heerlijk kindjes kijken! Dat is precies in de roos bij baby’s en dreumesen. Het is frappant met hoeveel belangstelling jonge kinderen kijken naar foto’s van andere kinderen. En juist zwart-witfoto’s spreken heel erg aan. 6
Over ieder kindje is iets te vertellen en het kindje op je schoot zal het herkennen: natte haartjes, een zachte handdoek om je heen, helemaal onder geknoeid met eten, lekker slapen, beetje huilen, bloot of aangekleed, beetje verlegen en blij. Het spiegeltje op de laatste bladzijde is een verrassing. Wie is dat kindje? Leestip
Bij de foto’s staat tekst. Een paar woordjes maar. Ze rijmen soms met de woorden op de pagina ernaast, maar soms komt het rijmwoord pas op de volgende bladzijde. Je kind zal kriskras door het boek bladeren. Het is graag ‘de baas over het boek’ en dat is ook het leukste natuurlijk. Misschien lukt het om voor te lezen wat er staat. Zo’n kort zinnetje heb je in één oogopslag gezien. Soms moet je dan zelf een bladzijde omslaan om de zinnetjes te laten rijmen. Dat klinkt het leukste! Wel even oefenen hoe je de tekst het beste kunt lezen. Het klinkt prachtig als het je goed lukt. Idee: foto’s van de kindjes om je heen
Wanneer je kind het fotoboekje bekijkt, zul je merken hoe graag het de kindjes op de foto’s wil pakken, aaien of zelfs kusjes geven. Het wil niet alleen kijken, maar ook aanraken. Met foto’s op een computerscherm kan dat niet zo goed. Met een papieren of kartonnen boekje wel. Maak zelf eens een fotoboekje van kinderen die je kind kent. Verzamel portretjes of foto’s waarop een kindje helemaal te zien is en waar het alleen op staat. Kies voor neefjes en nichtjes, kinderen van vrienden, kinderen uit de groep op het kinderdagverblijf. Of je maakt een boekje met foto’s van iedereen in het gezin en van vertrouwde familieleden. Weet je kind naar wie het moet zoeken als je vraagt: waar is …?
Kindje hier, kindje daar, allemaal kindjes bij elkaar!
David Ellwand (tekst en foto’s) Ploegsma (ISBN 978902166758) € 9,95
7
KARTONNEN BABYBOEKJES Met ongeveer tien maanden ontdekt een baby hoe een boek ‘werkt’. Hij raakt meer gericht op de inhoud en slaat bladzijden om. Soms vijf tegelijk, maar dat geeft niet. Het gaat om het ontdekken en samen met het boekje bezig zijn.
Plons. Émile Jadoul (tekst en illustraties) Casterman (2011) 16 blz. (ISBN 9789030365266) € 4,50
In een grote badkuip springt onder luid gejuich een hondje, dat al snel gevolgd wordt door een muis en een eend met haar kuikentje. Ook het varkentje kan er nog wel bij, maar dan komt er een grote olifant aangelopen. De dieren kijken verschrikt op. Maar de olifant zorgt voor een spetterende verrassing! Lees en bekijk ook de andere deeltjes in de reeks ‘Pief paf poef’: Au, Zoef en Smak. AP (1,5+)
Kindjes!. Leen van Durme (tekst & illustraties) Clavis (2011) 12 blz. (ISBN 9789044815528) € 7,95
Het kleine eendje – bekend uit de eerder verschenen kartonboekjes Kwak!, Honger!, Kunstjes! en Thuis! – is dit keer op zoek naar de kinderen van verschillende mama’s. Achter flapjes zitten de kindertjes van de kangoeroe, de kikker, de giraf, de beer en de pinguïn verscholen. Maar: waar is het kindje van mama eend gebleven? Op dezelfde manier uitgevoerd: Welterusten!. AP (1+)
Papa’s met kleintjes. Guido van Genechten (tekst & illustraties) Clavis (2011) 20 blz. (ISBN 9789044815016) € 10,95
Ook dierenkinderen hebben een papa. Het kikkertje hoort bij papa kikker, het vogeltje bij papa vogel, en zo zijn er nog acht kleintjes met hun papa. In het vergelijkbare boekje Mama’s met kleintjes zijn er ook wat ‘moeilijkere gevallen’: de kip met het kuikentje, het schaap met het lammetje en het paard met het veulentje. De plaatjes in deze hardkartonnen boekjes zien eruit alsof ze met wit krijt op een zwart schoolbord zijn getekend. AP (1+)
❛ Maak kinderen zo vroeg mogelijk lid van de bibliotheek: want er is niks leukers dan lezen.❜ 8
DREUMESBOEKEN (1-2 JAAR) Een dreumes rond 1 jaar gaat herkennen wat er op de plaatjes staat. Foto’s of duidelijke tekeningen van dieren doen het erg goed. Het liefst niet meer dan één per plaatje. Vertel er iets bij. Het geeft niets als de kleine dreumes in het midden van het boek wil beginnen. Het is toch nog niet toe aan een echt verhaal.
Dribbel houdt van boeken. Eric Hill (tekst & illustraties) Van Holkema & Warendorf (2011) 12 blz. (ISBN 9789047520696) € 7,99
Het bekende hondje Dribbel gaat met mama naar de bibliotheek. Het is daar leuk. Al zijn vriendjes zijn er en er wordt voorgelezen. En natuurlijk zoekt hij leuke boeken uit om mee naar huis te nemen. Kartonnen uitgave met twee afgeronde hoeken. AP (1,5+)
Waar?. Guido van Genechten (tekst & illustraties) Clavis (2011) 14 blz. (ISBN 9789044816150) € 10,95
Waar brengt mama vogel haar wormen naartoe? Waar doet de hond stiekem een plasje? Vrolijk flappenboek met raadspelletjes voor dreumesen. De uitklappagina laat het antwoord zien. Ook is er Wat? met nog meer raadsels en verrassingen, een tikje moeilijker omdat ze minder voor de hand liggen. AP (1,5+)
Wat eet jij vandaag?. Kathleen Amant (tekst & illustraties) Clavis (2011) 12 blz. (ISBN 9789044815566) € 9,95
In deze stevige uitgave laten zes, heel verschillende kinderen zien wat zij die dag eten. Bij het openklappen van de flap is het bordje gevuld met voor peuters lekker eten. Dat varieert van spaghetti, tot fruit, kip met appelmoes, tomatensoep, een boterham met chocopasta, en… een stuk taart, want het laatste kindje is jarig! AP (1,5+)
❛ Het klinkt natuurlijk gek om baby’s voor te lezen, maar uit onderzoek blijkt dat zij hier later echt profijt van hebben. Hoe vroeger het kind wordt voorgelezen, hoe beter.
❜
9
BOEKENTIPS Boeken zonder woorden Tekstloze prentenboeken nodigen uit om te praten over wat er allemaal op de illustraties te zien is. Een uitkomst voor ouders die de Nederlandse taal (nog) onvoldoende machtig zijn. Praten en vertellen in je eigen taal!
De vrolijke vier seizoenen. Kijk- en zoekboek. Rotraut Susanne
Berner (illustraties) Lannoo (2010) 66 blz. (ISBN 9789020990515) € 22,95
Bij grote kijk- en zoekplaten kan verteld worden over de vier seizoenen. De gedetailleerde, zorgvuldig getekende illustraties nodigen uit om samen eindeloos te bekijken en er een verhaal bij te fantaseren. Een boek dat het hele jaar meegaat! AP (3+)
Tips en suggesties
• Introduceer het boek en stel dan vragen: vind jij het fijn als: de zon schijnt, de wind waait, er sneeuw ligt, de bladeren aan de bomen komen? • Wat vind je het leukst: met je badpak in de zon of met je kaplaarzen in de regen? • Hoe denk je dat de mooie zomerboom er over een poosje uitziet? • Laat de werking van de wind zien door tegen een licht voorwerp (pluis van een paardenbloem of veertje) te (laten) blazen. Of blaas over de oppervlakte van een bak water. • Teken een ‘seizoengebonden’ voorwerp na en laat het inkleuren.
Andere boeken zonder woorden Een dagje bij de vriendjes. Kathleen Amant (illustraties) Clavis (2010) 22 blz. (ISBN 9789044814309) € 10,95 AP (2+)
Monkie. Dieter Schubert (illustraties) Lemniscaat (2007) 22 blz. (ISBN 9789060696408) € 12,95 AP (3+)
Een toren vol muziek. Kristien Aertssen (illustraties) De Eenhoorn (2010) 16 blz. (ISBN 9789058386366) € 14,95 AP (3+)
☞ 10
Een overzicht van tekstloze prentenboeken staat op www.voorleesplein.nl > Boeken zoeken > Op onderwerp
BOEKENTIPS Boeken in andere talen Van een aantal boeken zijn vertalingen gemaakt, die gebruikt kunnen worden in een multiculturele groep of thuis. Uitgangspunt is dat kinderen eerst een verhaal leren kennen in hun thuistaal. Dat biedt houvast bij de kennismaking met datzelfde verhaal in de Nederlandse versie.
Nijntje vliegt. Dick Bruna (tekst & illustraties) Mercis (2007) 26 blz. (ISBN 9789073991859) € 5,95
Van dit eenvoudige verhaaltje over Nijntje, die een reis maakt in een tweepersoons vliegtuigje, zijn onder meer vertalingen verschenen in het Arabisch en Turks. Eenmaal beluisterd in de thuistaal zal een kind minder moeite hebben met het begrijpen van de Nederlandstalige tekst. Lezen is leren! AP (2+)
Tips en suggesties
• Op Leesplein is een databank van boeken in andere talen te vinden. Gekozen is voor een aantal (migranten)talen: Arabisch, Chinees, Farsi, Marokkaans, Papiamento, Papiamentu en Turks. Ook zijn er tweetalige en Friese uitgaven opgenomen. • De internationale internetboekhandel Mantra Lingua (www.mantralingua.com) is gespecialiseerd in boeken, cd’s en posters voor kinderen, uitgebracht in een groot aantal verschillende Europese, Aziatische, Afrikaanse en Amerikaanse talen. • Friese boeken zijn te koop bij de uitgevers Afûk (www.afuk.nl) en Bornmeer (www.bornmeer.nl). • Bij sommige titels zijn extra materialen beschikbaar. Zo is er bij Nijntje vliegt een Speelontdekboek gemaakt.
☞
Kijk op www.latenlezen.nl > Achtergronden en links > Meertalig materiaal
❛ Het gaat niet zozeer om het verhaal, maar om het vertrouwd raken met boeken en om het plezier van op schoot zitten en samen lezen.
❜ 11
BOEKIDEE 1-3: Tien vinger tjes en tien teentjes DOOR: LEA KESSELS
Een boek vol baby’s en dreumesen, met donkere of blonde haartjes, krullen of pieken, roodharig of een beetje kaal. Zoveel kindjes, allemaal anders. Met een donker velletje, een beetje geel of blank, maar allemaal hebben ze tien vingertjes en tien teentjes. Ergens op de wereld worden ze geboren, de meisjes en jongetjes. Wie lijkt het meest op jou?
De aandoenlijke illustraties van Helen Oxenbury zorgen voor veel herkenning. Het is dan ook een boek dat je altijd in de buurt moet hebben. Kleintjes zijn zich al snel bewust van hun eigen lichaam, en het benoemen ervan is een leuk spelletje. Je kunt het thema verdiepen door er dit boek bij te pakken waarin de kleintjes op een speelse en aansprekende manier de revue passeren. Voor de allerkleinsten
Veel van de platen in het boek zijn geschikt om apart, los van het verhaal, met kleintjes te bekijken. Leg het boek op tafel of zet het rechtop (eventueel met elastiekjes eromheen, zodat de bladzijden niet omvallen). Een paar kindjes in de kinderstoel kunnen er gelijktijdig naar kijken en erop reageren. Wijs de kindjes aan, benoem haartjes, tenen enzovoort. En waar zijn jouw haartjes, teentjes? Voorlezen
Iets oudere kindjes willen meer, zijn nieuwsgierig naar de volgende bladzijde en de volgende. Het maakt nog niet zoveel uit of je de volgorde van het boek precies aanhoudt, zolang de kindjes geboeid blijven. Benoem wat je ziet, laat kindjes reageren en volg waar ze naar kijken. Het is belangrijk om steeds de relatie met de eigen situatie te leggen. Het kindje dat verkouden is, kan een herinnering oproepen: ik had ook snot! 12
Sorteren
Het is leuk om eens te kijken naar hoe verschillend kindjes zijn: welke kleren dragen ze? Hebben ze donker haar of blond? Ga uit van een kindje in de groep met bijvoorbeeld donkere krullen. Wie heeft er nog meer donkere krullen? Ga in het boek op zoek naar kindjes met donkere krullen. Je kunt dit eindeloos herhalen met andere kenmerken. Spelletjes
Er zijn veel spelletjes die je met handen, voeten en andere lichaamsdelen kunt doen. Liedjes en versjes zijn te vinden in een van de vele boeken of cd’s die ongetwijfeld in de kast staan. Hieronder een aantal suggesties: • ‘Duimelot was in het water gevallen’ of ‘Naar bed, naar bed, zei Duimelot’ • ‘Dit zijn mijn wangetjes’ • ‘Hoofd, schouders, knie en teen’ • In Hop, hop, paardje van Truusje Vrooland-Löb staat een hoofdstuk vol met vinger- en teenspelletjes
Tien vingertjes en tien teentjes
Mem Fox (tekst) en Helen Oxenbury (illustraties) Gottmer (ISBN 9789025746445) € 12,95
Verder kindjes kijken: Emoties. Estella Snellen (foto’s) Pimento (2010) 27 blz. (ISBN 9789049923990) € 14,95 AP (2,5+)
Kijk mij nou!. David Salariya (tekst); foto’s anoniem Biblion (2011) 16 blz. (ISBN 9789054839675) € 9,95 AP (1+)
Zie je mij? Liesbeth Bernaerts (foto’s) & Elly van den Linden (tekst) Clavis (2010) 12 blz. (ISBN 9789044813722) € 6,95 AP (1+)
❛ Door samen plaatjes te kijken, te praten of te zingen krijg je goed contact met de baby of het kindje. Dat is niet alleen gezellig, juist het samenspel is heel goed voor de taalontwikkeling.
❜
13
PEUTERBOEKEN 2+ Een peuter van een jaar of twee is toe aan een echt verhaaltje. Over een meisje of een jongetje dat iets beleeft wat het kind herkent. Ook dieren doen het erg goed. De platen moeten duidelijk laten zien wat er in het verhaal gebeurt.
Bibi en haar babybroertje. Anna McQuinn (tekst) & Rosalind
Beardshaw (illustraties) Luister (2011) 26 blz. (ISBN 9789077867471) € 13,95
Peuter Bibi houdt erg van lezen. Dat bleek al in Bibi gaat naar de bieb en Bibi is dol op boeken. Dus als haar nieuwe babybroertje geboren is, is het eerste wat ze doet: hem voorlezen! En hoe druk papa en mama het ook met hem hebben, gelukkig is er elke avond tijd om ook Bibi voor te lezen. AP (2+)
Spetter is een super slimme hond. Lauren Child (tekst & illustraties) Van Goor (2011) 12 blz. (ISBN 9789047519928) € 7,99
Charlies kleine zus Lola is dol op Spetter, de hond van Mark. Volgens haar kan Spetter echt alles, zo slim is hij. Maar Charlie weet wel wat Spetter het allerbeste kan. Hardkartonnen boek met vingerpopje. Er zijn ook boekjes over Charlie en Lola voor dreumesen, bijvoorbeeld Tegenstellingen en Vormen. AP (2+)
Wat hoort konijn?. Milja Praagman (tekst & illustraties) Leopold (2011) 16 blz. (ISBN 9789025858391) € 8,95
Konijn zit in zijn holletje en ziet niet welke dieren er boven de grond langskomen. Maar horen kan hij ze wel. Met een repeteerrijmpje kan de peuter mee raden en de dierengeluiden nabootsen. Ook de begrippen ‘onder’ en ‘boven’ worden duidelijk in dit leuke hardkartonnen boek. AP (2+)
❛ Voorlezen op jonge leeftijd is goed voor de taalontwikkeling van het kind, het versterkt de band tussen ouder en kind, en kinderen hebben op school een voorsprong. 14
❜
BOEKENTIPS Een spiegel van een multiculturele samenleving Sommige kinderen zijn dik, andere dun; sommige zijn lang, andere juist weer klein. En lang niet iedereen heeft dezelfde huidskleur. Daar hoeft niet eens de nadruk op worden gelegd.
Twaalf kleine peuters. Elly van der Linden (tekst) & Suzanne Diederen (illustraties) Clavis (2008) 26 blz. (ISBN 9789044808094) € 10,95
Chen en Yuk gaan voor het eerst naar ‘school’. De vrolijk gekleurde illustraties laten een multiculturele groep zien. Zelfs de twee juffen zijn van verschillende nationaliteiten! Zo kan elk kind zich identificeren met wie het maar wil. AP (2,5+)
Tips en suggesties
• Blader het boek samen met het kind door. Ga in op reacties. Lees dan de tekst en wijs op de platen aan wie Chen en Yuk zijn en wie juf Sofie en juf Wydia. • Vergelijk de situaties en gebeurtenissen uit het boek met die op de peuterspeelzaal of in de kinderopvang. Wat is hetzelfde of wat gaat er anders? • Alle peuters in het verhaal worden met naam genoemd en zijn herkenbaar getekend. Laat een kind bijvoorbeeld een kindje met zwarte vlechtjes zoeken en ga samen na wie dat is. Of neem een kindje als uitgangspunt en kijk wat dat in het boek doet.
Andere boeken Billen buikje benen. Betty Sluyzer (tekst) & Pauline Oud (illustraties) Mercis Publishing-Kimio (2008) 24 blz. (ISBN 9789056476588) € 9,95 AP (1+)
Kom erbij! Versjes voor jou en mij. Nannie Kuiper (tekst) & Philip Hopman (illustraties) Leopold (2010) 37 blz. (ISBN 9789025855673) € 14,95 AJ Nederlands 875 (3+)
De snoepjes van Aisha. Elly van der Linden (tekst) & Suzanne Diederen (illustraties) Clavis (2010) 26 blz. (ISBN 9789044807592) € 10,95 AP (2+)
15
PRENTENBOEKEN (3+) Eenmaal drie, hoeft een boek niet meer per se te gaan over een figuurtje waarin het kind zichzelf ziet. Het wil nu ook een beeld krijgen van wat andere kinderen overkomt en wat zij doen. Een verhaal moet naast herkenbare elementen ook iets nieuws bevatten.
Kleine Hugo. Marjolein Varekamp (tekst & illustraties) Van Goor (2011) 32 blz. (ISBN 9789047515449) € 14,99
Eerst raakt muisje Hugo zijn brilletje kwijt en, omdat hij niets ziet, daarna zijn mama. Gelukkig zijn er op de boerderij genoeg dieren om hem te helpen zoeken. Hij komt weer veilig thuis en speurteckel Topdog vindt de bril. Fris prentenboek waarin veel te zien valt. AP (3+)
Pip en Posy en het kleine plasje. Nosy Crow (tekst) & Axel Scheffler
(illustraties) Gottmer (2011) 26 blz. (ISBN 9789025749910) € 8,95
Konijn Pip is fijn bij muis Posy aan het spelen, ze zijn heerlijk bezig. Daar krijg je dorst van! Gretig drinkt Pip zijn beker leeg en dan ligt er opeens een plasje op de grond… Maar de tweede keer lukt het hem wel het potje te gebruiken! Over Pip en Posy verscheen ook Pip en Posy en de superstep. AP (2,5+)
Vrolijk. Mies van Hout (tekst & illustraties) Lemniscaat (2011) 42 blz. (ISBN 9789047703815) € 14,95
Een boek vol kleurige vissen. De een is benieuwd, de ander zenuwachtig, er is er een dapper, verlegen, verwonderd, verliefd… Zo zijn er twintig in totaal, die allemaal een emotie uitdragen. Fijn samen bladeren, benoemen en praten met peuters. AP (3+)
is een heel goed project. Samen lezen is een manier ❛omBoekStart te communiceren met jonge kinderen. Daarnaast kun je ze goed voorbereiden op het basisonderwijs.❜ 16
VOORLEZEN Fijn om bij de hand te hebben is zo’n dikke verhalenbundel. Er kan steeds weer een ander verhaaltje gekozen worden. Of juist keer op keer die ene favoriet!
Het dubbeldikke voorleesboek van Dikkie Dik. Jet Boeke
(tekeningen) en Arthur van Norden (tekst) Gottmer (2011) 187 blz. (ISBN 9789025746780) € 14,95
Lekker dikke voorleesbundel met dertig dicht-bij-huis avonturen over de beroemde rode, ondeugende kater. De platen zijn extra groot, zodat het boek goed te gebruiken is om voor te lezen in groepjes. Met dvd met 24 geanimeerde verhaaltjes en 12 raadspelletjes. AP (2+)
Het grote voorleesboek voor peuters. Simone Kortsmit en
anderen (tekst) & Leen Van Durme en anderen (illustraties) Mercis Publishing-Kimio (2011) 237 blz. (ISBN 9789056477479) € 24,95
Fijne, dikke verzamelbundel vol verhalen en versjes voor peuters. Bij elk verhaal is de leeftijd aangegeven en de thema’s, die goed aansluiten bij de belevingswereld van jonge kinderen. Om vaak uit voor te lezen en de kleurige illustraties samen te bekijken. AP (2+)
Hoera voor Kleine Ezel. Rindert Kromhout (tekst) & Annemarie van
Haeringen (illustraties) Leopold (2011) 87 blz. (ISBN 9789025858339) € 15,-
Drie voorleesverhalen over Kleine Ezel, die zichzelf al geweldig groot voelt. Als hij op pad gaat, hoeft mamma Ezel niet mee en een oppas heeft hij ook niet meer nodig. Maar met de bus naar pappa, dat doet hij nog niet alleen. Herkenning en plezier voor al wat grotere peuters. AK (3+)
Door voor te lezen kunnen kinderen ❛ hun fantasie de vrije loop laten en ze kunnen zich inleven in andere situaties.
❜ 17
BOEKIDEE 2+: Een dagje bij de vriendjes DOOR: JULIENNE VAN DEN HEUVEL
Een dag in de kinderopvang. Bij het brengen blijven de moeders nog even een kopje koffie drinken. Dan wordt er gezongen in de kring met acht kindertjes van verschillende huidskleur en leeftijd en twee juffen. Verven, kleuren, kleien en puzzelen met de vijf ‘groten’, lekker samen binnen- en buitenspelen. En de vaste momenten waarop gegeten wordt, luiers verschoond en naar de wc gegaan, en voor het middagslaapje. Een verjaardag vieren; wat hebben ze een fijne dag. Daar zijn de eerste papa’s al om hun kinderen te halen.
De kartonnen uitgave met twee afgeronde hoeken laat de gang van zaken zien en wat er zoal gebeurt op zo’n dag. Leuk, bruikbaar boek om kleintjes die voor het eerst naar het kinderdagverblijf of de peuterspeelzaal gaan voor te bereiden. Of om samen ervaringen te bespreken. Vertellen
Bij de grote platen over steeds twee pagina’s met zwart omlijnde, duidelijke figuren, in felle kleuren kan naar hartenlust verteld worden. Installeer je gezellig met een groepje peuters in de voorleeshoek. Kies een plaat uit die je aanspreekt, of laat een van de kinderen (om de beurt) dat doen. Zorg dat ze allemaal de afbeelding goed kunnen zien. Een boekenstandaard is daarbij handig. Let bij 18
het praten over de plaat goed op de reacties en speel daarop in. En let op je tempo. Niet te snel: bij kleintjes duurt het vaak even voordat er een reactie komt. Geef ze de kans! Zoeken en tellen
Kies weer (samen) een plaat uit. Geef zoekopdrachten waarbij je de overeenkomsten en verschillen tussen de getekende kindjes naar voren haalt. Zien jullie de moeder met het bruine haar? Zien jullie ook een kindje met bruin haar? En die zwarte krullenkop? Wie zou zijn moeder zijn? Welke kindjes lijken op elkaar? Hoe komt dat? Tellen kan ook: hoeveel kindjes zitten er in de kring? Hoeveel hebben er een roze trui aan? Eigen verhaaltje maken
Kies samen een van de figuurtjes uit op de eerste plaat. Zullen we eens gaan kijken wat hij/zij allemaal gaat doen vandaag? Laat steeds het betreffende figuurtje op de volgende plaat opzoeken. Om de beurt mogen de kinderen vertellen waar hij/zij mee bezig is. Zingen
In het boek wordt een van de kinderen twee jaar. Misschien is er toevallig een jarige in de groep die toegezongen kan worden met ‘Lang zal ze leven’, ‘Er is er één jarig’ of ‘Hanky panky’. Bekijk samen de andere platen. Wie kent ergens een liedje bij? Bijvoorbeeld bij de plaat waar de kinderen gaan eten: ‘Knor knor knor’, ‘Smakelijk eten’ of ‘Appel peertje en banaan’. Aan het werk
Leg een uitgerolde rol behang op de grond met de onderkant boven. Een voor een mogen de kinderen er languit op gaan liggen, op hun rug. Trek met een dikke stift het kind om. Knip ‘de kinderen’ uit. Nu mag iedereen zichzelf met verf inkleuren en/of versieren met gekleurd papier of lapjes stof. Met wol kan ‘echt’ haar gemaakt worden. Geef de papieren kinderen een plekje aan de muur in de klas of de gang.
Een dagje bij de vriendjes
Kathleen Amant (illustraties) Clavis (ISBN 9789044814309) € 10,95
19
INSTRUCTIEF Kleintjes vinden het heel gezellig om lekker samen bezig te zijn. Of iets moois te maken, waar ze dan echt trots op kunnen zijn. Laat ze (binnen bepaalde grenzen) lekker hun gang gaan, dan ontstaat vaak het mooiste resultaat!
Leren met Muis. Lucy Cousins (tekst & illustraties) Leopold (2011) 42 blz. (ISBN 9789025858285) € 17,95
Leer met Muis onder meer de cijfers tot tien, de kleuren, vormen en de eerste letter van je naam. Met deze royale vierkante en fleurige uitgave gaat dat spelenderwijs. Muis heeft er zelf ook plezier in, dat straalt ervan af. Fijne uitgave voor dreumesen en peuters. AP (2+)
Mijn eerste woordenboek op rijm. Marianne Busser en Ron Schröder
(tekst) & Marijke Duffhauss (illustraties) The House of Books (2011) 26 blz. (ISBN 9789044329711) € 12,95
Aanwijswoordenboek met begrippen, die twee aan twee bij elkaar horen, begeleid door rijmende zinnetjes: ‘Dit is een emmer en dat is een schep, dit is een fietsje en dat is een step.’ Steeds sluit het rijmpje af met: ‘En hier zie je Jan (of Noortje) – …’ waarna een activiteit wordt genoemd. Jan en Noortje zijn bekend uit een aantal uitgaven met korte voorleesverhalen. Met kleine gekleurde tekeningetjes. Leuk en nuttig voor de taalontwikkeling. AP (2,5+)
Van top tot teen. Dagmar Geisler (tekst & illustraties) Cyclone (2011) 14 blz. (ISBN 9789058780652) € 9,90
Informatieve uitgave voor jonge kinderen over wat er allemaal aan en in je lichaam zit, met het accent op de functies daarvan: een lijfboek voor peuters. De informatie is aantrekkelijk gebracht met grappige illustraties met flapjes. Zo valt er veel te ontdekken: wat doe je met je mond, waarom hebben we oren en een neus, waar dienen handen voor, de huid, hoe zit dat met groeien. Met behulp van een spiegeltje kan de peuter zijn eigen specifieke kenmerken benoemen. AJ 600.5 (3+) 20
MULTIMEDIA Een luistercd of een dvd met daarop een paar verhaaltjes en liedjes doet het bij kleintjes ook altijd goed. Luister of kijk in kleine groepjes. Dat is gezelliger en je kunt dan samen praten over wat er te zien en te horen is.
Het is feest!. Dick Bruna (tekst & illustraties) Mercis (2011) 5x6 blz. + cd (ISBN 9789056475086) € 17,50
Cassette met vijf kartonboekjes en een luistercd met feestmuziek. De verhaaltjes gaan over feesten, zoals de verjaardag van Nijntje en het dansfeest van Knorretje. Om samen te bekijken, lezen en luisteren. AP (2+)
Pim & Pom Luistervriendjes. Mies Bouhuys (tekst) & Fiep Westendorp
(illustraties) Rubinstein (2011) 32 blz. + cd (ISBN 9789047612018) € 12,95
Pim en Pom zijn twee poezen die heel wat kattenkwaad uithalen. De inmiddels klassieke verhaaltjes over die twee worden voorgelezen door actrice Georgina Verbaan. Ook staan er liedjes op de cd die van de hand zijn van de schrijfster. AP (3+)
Een wereld vol liedjes. Nurlaila Karim (vertaling) & Loretta de Groot
(illustraties) De Vier Windstreken (2011) 26 blz. + cd (ISBN 9789051161960) € 16,95
Boek en cd, boordevol liedjes van over de hele wereld. De teksten zijn vertaald in het Nederlands. Met liedjes uit onder meer Suriname, Indonesië en Griekenland. AJ 788.2 (3+)
❛
Als de baby al iets groter is, kan hij plaatjes van voorwerpen uit zijn omgeving herkennen.
❜ 21
KIJKEN EN LUISTEREN Wie in de bibliotheek of in de kinderopvang eens iets speciaals wil doen, kan een voorstelling organiseren. Zelf met behulp van een verteltheatertje, maar er kan ook een voorleesvoorstelling worden gehuurd. Of laat een geschikte dvd zien!
Theater: Nijntje
Muziekvoorstelling rond Nijntje en de andere leden van de familie Pluis. Ze beleven van alles: verkleedpartijtjes, een dagje naar het strand en een gezellig verjaardagsfeest. Gebaseerd op de verhalen van Dick Bruna met liedteksten van Ivo de Wijs en muziek van Joop Stokkermans. Informatie over deze en andere voorstellingen is te vinden op www.voorleesplein.nl (zie: Wat is er te doen? / Theater).
Actie: De Nationale Voorleesdagen
Tijdens De Nationale Voorleesdagen staat het boek Mama kwijt van Chris Haughton centraal. In de actieperiode (19 t/m 29 januari) is voor € 5,- een speciale editie te koop inclusief dvd, waarop het verhaal verteld wordt aan de hand van bewegende beelden. Kijk in BoekStartEnVerder 3 op bladzijde 18 en 19 voor een Boekidee.
Tentoonstelling: Kikker
In het Kinderboekenmuseum in Den Haag is een permanente tentoonstelling met Kikker van Max Velthuijs als stralend middelpunt. Er is voor peuters en kleuters heel wat te zien en te doen! Informatie over deze en andere tentoonstellingen is te vinden op www.voorleesplein.nl (zie: Wat is er te doen? / Tentoonstellingen).
❛
Je wist het misschien nog niet, maar de bibliotheek is er ook voor baby’s! 22
❜
PEUTERBOEKENEXPERT: MYLO FREEMAN In de prentenboeken van Mylo Freeman komt een zwarte prinses voor, met haar vier vriendinnen van verschillende nationaliteiten, en heeft de donkergekleurde Zaza een hoofd vol rastavlechtjes. In de prentenboekenwereld is er nog genoeg ruimte voor boeken met kinderen van een andere etnische achtergrond, vindt Freeman. In haar prentenboeken spelen dan ook vooral niet-blanke kinderen de hoofdrol.
Ieder meisje een prinses. Mylo Freeman (tekst & illustraties) Clavis (2010) 32 blz. (ISBN 9789044812688) € 14,95
Daar staan ze dan: Naomi, Isabel, Adinda, Rosalina en Ushi, vijf prinsesjes van verschillende nationaliteit. Ze hebben allemaal hun eigen lievelingsdier en allemaal een ander kroontje. Die kroontjes zitten verstopt achter flapjes. Op zoek dus, naar het juiste kroontje bij iedere prinses. AP (2,5+)
Tips en suggesties
• Het boek leent zich om interactief bezig te zijn. Er wordt verteld hoe het kroontje van een prinses eruit ziet. De peuter moet uitzoeken welk kroontje bij welke prinses past door het optillen van een flapje. • Steeds blijft er een kroontje over. Voor wie dat is, blijkt op de laatste pagina: in een ronde spiegel kijkt de laatste ‘prinses’ de peuter aan... • Liedje: ‘Moriaantje’ of ‘Een, twee, drie, vier, hoedje (zing: ‘kroontje’) van papier’.
Andere boeken van Mylo Freeman Potje!. Mylo Freeman (tekst & illustraties) Gottmer (2011) 24 blz. (ISBN 9789025749194) € 9,95 AP (2+)
Sem, de kleine witte tijger. Mylo Freeman (tekst & illustraties) Leopold (2008) 28 blz. (ISBN 9789025851682) € 13,95 AK (3,5+)
Zaza. Mylo Freeman (tekst & illustraties) Clavis (2008-2010) 4x18 blz. € 10,95 per stuk AP (2+) 23
LINKS
BoekStart www.boekstart.nl
BoekStart is een speciaal programma dat bedoeld is om ouders van baby’s te stimuleren samen met hun kind te lezen. Het programma wordt aangeboden door de Openbare Bibliotheek. Daar kunnen de medewerkers adviseren over geschikte boekjes en worden activiteiten voor ouders en jonge kinderen georganiseerd.
Voorleesplein www.voorleesplein.nl
Voorleesplein is dé verzamelplek van informatie over boeken voor kinderen tussen 0 en 6 jaar. Met wekelijks een voorleestip, nieuwtjes, een overzicht van theaterproducties en tentoonstellingen, tips om voor te lezen en nog veel meer. Voorleesplein is onderdeel van Leesplein (www.leesplein.nl).
Vijftig wereldboeken www.vijftigwereldboeken.nl
Website met onder meer besprekingen en lijsten van kinderboeken rondom een aantal thema’s, waaronder de multiculturele samenleving. De site is gemaakt bij Vijftig wereldboeken voor peuters en kleuters, waarin vijftig interculturele peuteren kleuterboeken besproken worden en praktische tips worden gegeven. De site wordt regelmatig geactualiseerd.
De AJ-nummers na sommige annotaties verwijzen naar de SISO-indeling in de Openbare Bibliotheek; AP betekent geschikt voor peuters (0–4 jaar), AK betekent geschikt voor kleuters (4–6 jaar).
COLOFON Julienne van den Heuvel & Wilma van der Pennen Daan van der Pennen, omslag, p. 2; Jørgen Koopmanschap, p. 6, p. 18 VORMGEVING Lijn 1, Haarlem DRUK Verhagen Communicatie BV
SAMENSTELLING EN REDACTIE FOTOGRAFIE
BoekStart is ontwikkeld door Stichting Lezen en Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, is onderdeel van het programma Kunst van Lezen en wordt gefinancierd door OCW. www.kunstvanlezen.nl www.boekstart.nl
