Informatief
VEILIG SAMEN Honden, baby’s en peuters Tekst en foto’s: Valerie Jonckheer-Sheehy (tekst bewerkt door Maartje Smetsers). Note: de baby en kind settings zijn voor de foto’s volledig geënsceneerd. Introfoto: Compasso Media BV
Jonge dieren en jonge mensjes vertederen het meest. Trotse (groot)ouders delen op social media filmpjes over hoe - leuk - kind en hond met elkaar omgaan. Reacties eronder variëren van: ‘Schattig!’ tot ‘Arme hond’ en ‘Wat een geluk dat de hond niet bijt’. Sommigen mensen zien het gevaar niet, anderen vertrouwen blind op de goedheid van hun hond. Valerie Jonckeer-Sheehy, veterinair gedragstherapeut, heeft nuttige adviezen voor het veilig samen opgroeien van hond en kind.
Hond en kind voelen zich vaak tot elkaar aangetrokken. Buitensluiten is wel het laatste dat we willen.
N
atuurlijk zijn we ons allemaal bewust van de vele positieve invloeden die honden op onze kinderen kunnen hebben. Kinderen, inclusief peuters, leren verantwoordelijkheid en hun gevoel van eigenwaarde wordt versterkt.
peuters worden vaak in hun gezicht gebeten. Oudere kinderen worden meestal in hun armen en benen gebeten. Bijtwonden zijn vreselijk voor alle de betrokkenen maar vooral voor het slachtoffer. Het kan tot permanente littekens, psychologische beschadiging en in het ergste geval – hoewel het niet vaak voorkomt – tot de dood leiden.
Los hiervan hebben honden veel meer heilzame effecten op de gezondheid van mensen van alle leeftijden. Toch zijn kinderen de meest frequent gemelde slachtoffers van bijtincidenen door honden. Jonge kinderen zoals baby’s en
WAAROM ZOU EEN GEZINSHOND EEN BABY OF EEN PEUTER WILLEN BIJTEN? Bij een pasgeboren baby is het mogelijk dat prooivangstgedrag geprikkeld wordt. Ineens is er een baby in het leven van de hond. Als een hond niet aan baby’s gewend is, is het mogelijk dat hij het
16 HONDENMANIEREN
Informatief kind als prooidier ziet. Baby’s maken geluiden die vanuit het perspectief van de hond afkomstig zouden kunnen zijn van dieren. Mogelijk heeft de hond in het verleden dezelfde geluiden gehoord bij eekhoorns of andere diersoorten waarop hij gejaagd heeft en ‘piep speeltjes’ waarmee hij gespeeld heeft. Het mysterieuze ding (de baby) verschijnt op een dag uit het niets. De hond kan het niet goed zien, hij mag het niet onderzoeken en het beweegt en klinkt als een jong dier. Dit kan tot frustratie leiden bij de hond. Ook is het mogelijk dat de hond de baby eng vindt of dat hij zich erdoor bedreigd voelt. Als een hele jonge baby in een wipstoel zit dan is het mogelijk dat deze onbewust naar de hond staart/kijkt. Voor sommige honden kan dit zeer intimiderend overkomen. Er zijn meerdere incidenten bekend waarbij honden baby’s in een wipstoel hebben aangevallen – ogenschijnlijk uit het niets -, óók in de aanwezigheid van volwassenen. Ook peuters en oudere kinderen kunnen prooivangstgedrag stimuleren. Ze rennen rond en gillen, waardoor ze lijken op geweldig speelgoed! Ook als een hond achter hen aan rent om met hen te spelen wordt deze extra aangemoedigd omdat het kind, dat bang wordt, nog harder gaat gillen en bewegen tot het punt waarop de hond zo opgewonden raakt dat het mogelijk bijt. Hoewel bij heel jonge baby’s prooivangstgedrag vaak als oorzaak aan te wijzen is, speelt bij peuters angst vaak mee, ‘Hoe kan dat nou?’, vraag je je af, want de hond was goed gewend aan volwassenen en oudere kinderen. Dit is waarschijnlijk te verklaren doordat de hond tijdens zijn socialisatieperiode een positieve associatie heeft opgebouwd met mensen van deze leeftijd. Als de hond echter tijdens deze periode niet in aanraking is gekomen met baby’s en jonge kinderen geldt deze associatie niet voor hen.
Hij pikt het tot een ‘breekpunt’ en dan plots, ‘uit het niets’ wordt het kind gebeten! Ook is het mogelijk dat de hond gefrustreerd raakt omdat de nieuwe baby plots alle de aandacht krijgt. Dit is ook eenvoudig te voorkomen. Leer je kinderen omgaan met honden, de signalen van angst bij honden herkennen en zorg dat je hond het fijn vindt om bij kinderen te zijn en niet louter hun aanwezigheid tolereert.
HERKEN DE SIGNALEN Veel ongelukken gebeuren gewoon onder het ‘toeziend oog’ van de ouders. De reden hiervoor is dat veel ouders/hondeneigenaren te weinig kennis van hondengedrag hebben. Grommen, lip optrekken en uitvallen herkent iedereen. Veel honden geven op subtielere wijze aan niet op hun gemak te zijn, o.a. door: te verstarren, tong kort uitsteken, gapen, hijgen (als het niet warm is), de kop wegdraaien, wegkijken, eigen bek/lippen likken, krabben, trillen, voorpootje heffen, uitschudden, niezen, zichzelf likken en/of uit te rekken. Het tijdig (h)erkennen van deze signalen kan veel ongelukken voorkomen.
Voor de hond is een baby of een peuter namelijk geen mini-mens maar een heel ander iets, en is dus vreemd en onbekend voor de hond. Als de baby heel jong is, kan de hond ervoor kiezen uit de buurt van de baby te blijven, maar op een dag begint de baby te kruipen en hem bij zijn kop te pakken en aan zijn oren en staart te trekken. Als de hond echt pech heeft, gaat het kind ook nog in zijn mandje kruipen en boven op hem klimmen! Nu voelt de hond zich in de hoek gedreven door de baby/peuter! Waarom gaat de hond dan niet weg? Soms zijn ze te bang om zich te realiseren dat ze weg kunnen of ze zijn zo bang dat ze niet durven te bewegen. Als ze wel gaan grommen, hun lip optrekken of hun tanden laten zien (conflict vermijdend gedrag) dan negeert het kind deze signalen en krijgt de hond op zijn kop van ons voor het laten zien van ogenschijnlijk agressief gedrag. Hierdoor wordt de hond nog angstiger! Uiteindelijk heeft de hond geen keus meer en voelt zich gedwongen te gaan bijten. Zelfs als de hond niet bang is voor kinderen dan is het goed voor te stellen dat wanneer hij alsmaar gestoord wordt door het kind terwijl hij bijvoorbeeld probeert te slapen of te eten, hij dit op een gegeven moment zat wordt. Toch lijken veel honden deze stoorzender te accpeteren. Dan denkt men: ‘Oh mijn hond gaat prima om met kinderen, hij laat alles toe en heeft helemaal geen last van kinderen’. Dát is de hond die bij mij op de gedragspoli komt. De hond die door kinderen gepest wordt zonder dat de ouders hier iets aan doen. Word wakker, dit kan niet! Laat je kind niet zomaar alles met de hond doen, hem continue lastig vallen, zijn eten afpakken, op hem klimmen enzovoorts.
Laat het kind niet met zijn gezichtje dicht bij de hond - laat staan er naar toe kruipen en er over heen hangen.
GRATIS CONSULT TOEKOMSTIGE OUDER Mw. drs. Jonckheer-Sheehy heeft een gratis consult aangeboden voor een van onze gelukkige lezers. Ben je toekomstige ouder? Stuur dan een mail met je naam, telefoonnummer en de datum waarop jij of je vrouw/vriendin is uitgerekend naar
[email protected]. De winnaar krijgt een gratis preventie consult. Dit consult is bedoeld om toekomstige ouders inzicht te geven in de omgang met een hond en een nieuwe baby. Adviezen zullen specifiek worden gemaakt voor jouw hond en je woon- en gezinssituatie.
Dit is vragen om moeilijkheden. Ja, de hond ‘accepteert’ het. HONDENMANIEREN 17
Informatief
3.
Laat de hond met rust als hij in zijn bench zit… De bench moet zijn veilige ‘hol’ zijn.
DE NIEUWE BABY! Een nieuwe baby brengt veel vreugde en geluk voor de familie maar voor je hond brengt het toch wat ongevraagde veranderingen met zich mee. Plan vooruit en zorg dat het ook een leuke tijd wordt voor je hond. Enkele tips: 1. Routine: Bedenk een goede routine voor je hond. Als de baby komt: wanneer ga je hem eten geven, uitlaten, borstelen en aandacht geven? Het zou best kunnen dat dit schema er nu heel anders uit ziet dan wanneer de baby geboren is. Als je je hond nu vast laat wennen aan een realistische routine dan is het minder verwarrend en storend voor hem als de baby komt. Zo voorkom je teveel veranderingen tegelijkertijd. Probeer dagelijks minstens 5 minuten aandacht aan je hond te besteden, op een vast tijdstip. Als de baby komt regel dan dat iemand anders de baby overneemt als je bezig bent met je hond. Hierdoor zorg je dat de aanwezigheid of het geluid van je baby voor de hond niet betekent dat jij weggaat. 2. Opvoeding: Zorg dat je hond de basis gehoorzaamheidsoefeningen zoals ‘zit’, ‘blijf’ en ‘af’ goed kent. Leer je hond ook de commando’s ‘los’ en ‘afblijven’ als hij deze nog niet kent. Nu heb je nog tijd om het met hem te oefenen. Als de baby komt wil je een hond die naar je luistert. Heb je hierbij hulp nodig? Vraag dan een goede trainer of gedragstherapeut om je te helpen. Ben je van plan om je hond altijd mee te nemen met de baby? Zorg dan dat hij niet aan de lijn trekt, omdat dit gevaarlijk kan zijn en veel problemen kan opleveren als je op stap bent met de hond en een kinderwagen. Gebruik je een slipketting, prikband, schokband of iets dergelijks? Nu is het tijd om over te stappen 18 HONDENMANIEREN
4.
5.
6.
7.
naar het gebruik van iets diervriendelijk zoals een diervriendelijk anti-trektuig of een gentle leader. Vraag hulp van een hondengedragstherapeut, trainer of dierenarts en koop nooit zomaar wat in de winkel. Het is namelijk zeer belangrijk dat deze hulpmiddelen diervriendelijk zijn, de juiste maat hebben voor jouw hond, correct zijn ingesteld en op de juiste manier gebruikt worden. Creëer een veilige plek voor je hond: Je weet nooit van te voren hoe je hond op de nieuwe baby gaat reageren. Gebruik bijvoorbeeld traphekjes om een veilige plek voor je hond te af te bakenen. Wen de hond aan deze plek voordat de baby komt. Dit doe je door hem daarheen te lokken met lekkere dingen of speelgoed. Als je hond angstig of agressief is in de buurt van de baby zorg dan dat hij bij zijn veilige plek kan komen en scherm het af. Gebruik deze plek nooit als strafplek! De babykamer en de babyspulletjes: Als de hond toegang tot de babykamer zal gaan hebben, wen hem daar dan nu alvast aan. Laat de hond van te voren wennen aan de spulletjes van de baby, met name piepend speelgoed, grote knuffels en kleding. Laat de spullen aan de hond zien en laat hem eraan ruiken. Ook mag de hond de spullen zachtjes aanraken met zijn poten. Beloon hem voor het niet opeten of vernielen van de babyspulletjes. Laat de hond niet in de wieg of kinderwagen slapen en ook niet op andere babymeubels. Deze plekken zijn uitsluitend voor je toekomstige baby. Laat je hond vast wennen aan babygeluiden voor je baby komt. Hiervoor zijn Cd’s verkrijgbaar met opnames van specifieke babygeluiden (huilen, lachen, pruttelen, koeren). Speel ze eerst zachtjes af om te voorkomen dat je hond er angstig van wordt. Beloon je hond met spel of lekkers tijdens het afspelen van de CD. Speelgoed: Als je hond knuffels als speelgoed heeft kan hij deze verwarren met die van de baby. Wil je dat je hond het verschil kent tussen zijn speelgoed en dat van de baby? Dan kan je een specifieke geur koppelen aan zijn speelgoed. Er zijn speciale producten op de markt om honden te helpen dingen te identificeren door er een geur aan te geven. Je kunt natuurlijk ook zelf iets verzinnen door bijvoorbeeld gebruik te maken van essentiële oliën zoals kaneel, klaver of rozemarijn. Aandacht: Besteed niet overdreven veel aandacht aan je hond voordat de baby komt. Doe je dit wel dan legt je hond mogelijk de link tussen het komen van de baby en het krijgen van minder aandacht.
Laat de hond met rust als hij in zijn mand ligt… (de jonge Golden Retriever is op dit moment nog relaxt, maar dat kan snel veranderen als hij pijn of schrik ervaart, of ouder wordt)
Informatief
Laat de hond met rust als hij aan het eten is… (haal ook voerbakken en kluiven weg als hij er niet naar omkijkt)
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Babygeur: wen de hond aan de verschillende geuren die passen bij baby’s zoals baby olie, baby shampoo of babypoeder. Strooi of sprenkel deze over het kleed of de mand van je hond. Als de baby geboren is probeer dan een ongewassen rompertje, handdoek of dekentje van de baby aan je hond te presenteren voordat de baby thuiskomt of hij de baby voor het eerst ziet. Als je hond dit nieuwe object negeert dan is er niks aan de hand. Dit gedrag mag je dan ook belonen. Om de hond aan de geur te laten wennen kun je ook een aantal van deze artikelen her en der in huis neerleggen. Plaats je hond niet uit huis als het eindelijk zo ver is. Zorg dat een bekende van de hond in huis komt om voor hem te zorgen. Zo hoeft hij niet aan een nieuwe omgeving te wennen en voorkom je ook dat hij terug komt in zijn huis waar ineens een nieuwe baby aanwezig is. Zorg dat er minstens twee volwassenen aanwezig zijn als je thuis komt met de baby of de baby voor het eerst aan de hond laat zien. Laat één van hen de baby vasthouden en voor hem zorgen. Zorg dat je zelf je handen vrij hebt om aandacht te besteden aan je hond en begroet hem rustig zoals normaal. Het voorstellen van de baby aan je hond: Dit kan waarschijnlijk al plaatsvinden 10-20 minuten nadat je thuis bent gekomen met je baby en je de hond begroet hebt. Doe dit alleen als de hond rustig is. Jij kunt je hond in de gaten houden terwijl iemand anders de baby vasthoudt. Houd de hond wel aangelijnd. We verwachten natuurlijk niet dat hij plots de baby zal aanvallen, maar het is het toch handig voor de zekerheid. Laat je hond rustig aan de aanwezigheid van je baby wennen. Hou de baby in het begin weg van je hond zodat hij er niet bij kan. Beloon hem als hij braaf is. Laat hem rustig zitten of liggen en beloon hem als hij gehoorzaamd. Als de hond zich goed gedraagt dan mag hij aan de baby ruiken. Probeert hij op je te springen, wordt hij druk of gaat hij janken of piepen dan draai je om en wacht je tot hij weer rustig is, daarna kan je hem belonen. Houdt de baby nooit onbeschermd voor de hond, dit kan ertoe leiden dat de hond aanvalt! Als alles goed gaat, laat de hond dan rustig aan de baby snuffelen. Laat de hond niet aan de baby likken. Eén lik is misschien ok maar meer niet. Is de hond bang voor de baby, probeer hem dan te troosten met een kalmerende, rustige stem. Masseer de hond maar aai hem niet, want dit kan tot opwinding leiden. Dwing de hond nooit om dichterbij de baby te komen. Indien de angst of opwinding verergert, stop met de introductie en vraag advies van een gedragstherapeut of dierenarts. Is de hond agressief door bijvoorbeeld te grommen, snauwen of happen naar de baby? Troost hem dan niet. Zet hem apart in een andere kamer en laat hem niet in contact komen met de baby. Raadpleeg een gedragstherapeut of dierenarts voor je verder gaat met de introductie. Negeer de hond zo veel mogelijk als de baby afwezig is. Is de baby in de buurt? Beloon hem dan voor gewenst gedrag zoals rustig zitten of liggen in de buurt van de baby. Zo leert hij dat de aanwezigheid van baby leuke of lekkere dingen voor hem zal opleveren als hij braaf en rustig is. Zo ontwikkelt hij de gewoonte om zich rustig en beheerst te gedragen in de buurt van baby en leert hij dat de aanwezigheid van de baby niet betekent dat hij geen aandacht krijgt. Sommige honden vinden het geluid van een huilende baby erg
angstaanjagend. Heeft jouw hond hier last van? Laat hem dan lekker naar zijn veilige plek gaan. 14. Ben je alleenstaande mama of papa of is je echtgenoot overdag veel weg? Zorg dat de hond gedurende de eerste 3 weken altijd begrensd is door hem bijvoorbeeld in een bench te doen, aan de riem vast aan een muur of meubel te leggen, achter een traphek of in een andere kamer te plaatsen. Het is niet altijd mogelijk om een incident te voorkomen als de hond los loopt en u bijvoorbeeld op de bank zit met de baby of de voordeur even open doet als de baby in de wipstoel zit. 15. Als je gebruik wilt maken van traphekjes, benches of aparte kamers, zorg dan dat de hond er van te voren aan gewend is. Het aanleren van een positieve associatie met deze dingen op de juiste manier is cruciaal. 16. Zorg dat je de verschillende rollen afwisselt met je partner (of andere volwassene die je hierbij helpt) zodat de hond leert dat in aanwezigheid van de baby niet alleen jij met hem bezig bent. Kinderen kunnen onder toezicht de hond eten geven – mits de hond daar oké mee is. Zo leren honden kinderen te associëren met leuke dingen.
HONDENMANIEREN 19
DE 7 GOUDEN REGELS: WAT MOGEN KINDEREN NIET, EN WAT WEL? Het kan zo leuk zijn, maar soms valt het niet mee. Dan lijkt het alsof je de hele dag alleen maar ‘Niet doen, laat ‘m met rust’, tegen je kind aan het zeggen bent. Om de hond niet alleen een ‘Nee-object’ te laten zijn, mogen kinderen ook bepaalde dingen wel. ‘Verboden vruchten’ worden immers juist aantrekkelijker, en ‘negatieve aandacht’ is ook aandacht, daarom is alleen verbieden opvoedkundig gezien niet handig. De juiste interactie houdt het fijn voor hond én kind. WAT KINDEREN NIET MOGEN:
WAT KINDEREN WEL MOGEN:
1 Laat kinderen honden niet knuffelen, kussen of dichtbij het gezicht van de hond komen. Dit kan bedreigend voor de hond zijn en is een van de redenen dat kruipende baby’s en peuters vaak rechtsreeks in hun gezicht gebeten worden. Hoewel honden het mogelijk accepteren, fijn vinden zij het doorgaans niet. Vind je foto’s van kinderen die een hond bij zijn kop pakt of een kus op zijn neus geeft schattig? Dat is het niet, het is gevaarlijk en onverantwoord! 2 Stoor honden die aan het slapen of uitrusten zijn niet. Laat kinderen, en mensen in het algemeen, je hond niet storen als hij in zijn mand, bench of slaapplek ligt. Hierdoor kunnen honden schrikken of geïrriteerd raken en daardoor bijten. Wij vinden het ook niet leuk als iemand ons plots wakker maakt. 3 Laat baby’s en kinderen nooit alleen met honden. Dit adviseer ik niet omdat honden van nature agressief zijn tegen kinderen maar omdat jonge kinderen zich niet kunnen verdedigen tegen een hond die teveel met ze ‘knuffelt’ of met ze wil spelen. Kinderen kunnen niet alleen gelaten worden met een hond tot zij 10-12 jaar oud zijn. De verantwoordelijkheid ligt niet bij hen. 4 Laat kinderen de hond nooit storen als hij aan het eten is en laat ze nooit zijn eten afpakken. Dat vinden wij ook niet fijn!
1 Leer kinderen de hond op een plezierige manier te kussen. Dit doe je door hun te leren hun eigen hand te kussen en dan de rug van de hond te aaien met hun hand. Zo vervult het kind zijn behoefte om de hond te kussen (en dat is een vrij sterke behoefte bij kinderen) en is het veel minder bedreigend en mogelijk zelfs leuk voor de hond.
5 Laat kinderen speelgoed of andere voorwerpen nooit van de hond afpakken. Zo leert de hond dat kinderen niet te vertrouwen zijn. 6 Laat kinderen niet gillen of druk spelen met honden. Hierdoor kan de hond bang, agressief of opgewonden worden.
7 Laat kinderen nooit op de hond klimmen of aan zijn oren zitten, hem slaan, trappen of zijn staart trekken of anderszins plagen of pijn doen.
20 HONDENMANIEREN
2 Als je hond toch gewekt moet worden, roep dan zachtjes zijn naam van een afstand en beloon hem als hij wakker wordt en naar je toe komt.
3 Moet je toch het kind heel even alleen laten? Zet de hond achter een traphek of in zijn bench en de baby of peuter in de box, zodat het kind niet in direct contact kan komen met de hond. Houd altijd actief toezicht over je kind en je hond als ze samen zijn. Een ongeluk zit in een klein hoekje!
4 Het is mogelijk om kinderen te leren eten aan een hond geven mits de hond goed onder appel staat, geen voernijd heeft en je er continu toezicht over kunt houden.Indien er in zo’n situatie sprake is van angst of agressie bij de hond, laat hem dan met rust en houd kinderen dan uit zijn buurt. 5 Leer de hond het commando ‘los’, beloon loslaten altijd, en voorkom dat hij aan het speelgoed van de kinderen kan komen door alles netjes op te ruimen. 6 Leer kinderen lief en beleefd zijn voor honden. Leer ze op een gepaste manier spelletjes met de hond zoals apporteren en verstoppertje spelen. Oefen de prinsesjeshouding voor wanneer de hond te druk wordt tijdens het spelen. Vraag hen om hun armen te kruisen en hun handen op hun schouders te leggen. Ze moeten naar rechtsboven kijken met hun neus in de lucht net zoals een verwend prinsesje. Ook mogen ze niet praten. Als de hond stopt met het ongewenste gedrag dan kunnen ze hun aandacht weer op de hond richten. 7 Leer je hond om kinderen te associëren met leuke dingen zoals gewenste aandacht of het krijgen van snoepjes. Zo zal hij veel meer accepteren als je kind toch op een ongepaste manier met hem omgaat. ■
