Literatuur
Adolphe, M. en M. Hélie, Théorie du Code Pénal, deel 4, Paris, 1887 Aller, H.B. van, De vrijheid van meningsuiting en het onschendbaar beledigen; rechterlijke afweging van de vrijheid van meningsuiting en de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer binnen het Koninkrijk der Nederlanden, Oranjestad, 1994 Asscher, B.E. en D. Simons, Het nieuwe Wetboek van Strafrecht vergeleken met de Code Pénal, ’s-Gravenhage, 1886 Asser-Venema-Verdam, Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht; deel 5: van bewijs; 5e dr., Zwolle, 1953 Aubel, C.P., Persoon en pers; over onrechtmatige aantasting van persoonsbelangen door perspublikaties, Deventer, 1968 (diss. Leiden) Bailly, M.C. le, Verbale belediging jegens het Hof van Holland: rond de zaak Claes de Jager (1464), in: Leidschrift 12 (1996), nr. 2 Bakker, F.C., Valsheid in geschrift, Arnhem, 1985 (diss. Groningen) Bastert, D., Beschimping van afgestorvenen, Utrecht, 1886 (diss. Utrecht) Beccaria, C., Over misdaden en straffen; ingeleid, van aantekeningen voorzien en vertaald door J.M. Michiels, Antwerpen etc., 1982 (oorspr. uitg.: 1764) Begheyn, J.Th., De Veluwse vloekverboden, in: Rechtsgeleerd Magazijn Themis 1988, p. 467 e.v. Bellekom, Th.L., Het Hof voor de Rechten van de Mens en de beperkingsclausules van het EVRM, in: Veertig jaar Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens; opstellen en ontwikkelingen van het EVRM in Straatsburg en in Nederland 1950-1990, Leiden, 1990 Bemmelen, J.M. van, De bescherming van de openbare orde, in: Weekblad van het Recht 12701 Bemmelen, J.M. van, Belediging en de vrijheid van meningsuiting, in: Nederlands Juristenblad 1969, p. 433 e.v. Bemmelen, J.M. van, Strafbare belediging, Ontwerp van wet 11249, in: Rechtsgeleerd Magazijn Themis 1971, p. 212 e.v. Bemmelen, J.M. van, Positieve criteria voor strafbaarstelling, in: Speculum Langemeijer; 31 rechtsgeleerde opstellen (J.F. Glastra van Loon et al., red.), Zwolle, 1973 Bemmelen, J.M. van en W.F.C. van Hattum, Hand- en leerboek van het Nederlandsche strafrecht; deel II: Bijzondere delicten, door J.M. van Bemmelen, ’s-Gravenhage etc., 1954 Bemmelen, J.M. van/Th.W. van Veen, Ons strafrecht I; het materiële strafrecht (algemeen deel); 12e dr.; bew. door G. Knigge en D.H. de Jong, Arnhem, 1995 Bemmelen, J.M. van/Th.W. van Veen, Ons strafrecht III (bijzondere delicten); 8e dr., Alphen aan den Rijn, 1990 Bemmelen, J.M.van/Th.W. van Veen, Ons strafrecht; deel IV (het strafprocesrecht); 12e dr., bew. door D.H. de Jong en G. Knigge, Alphen aan den Rijn, 1992 Berents, D.A., Het werk van de vos; samenleving en criminaliteit in de late middeleeuwen, Zutphen, 1985 Beije, M.M., Onttrekking aan het verkeer, Groningen, 1994 (diss. Groningen) Binding, K., Grundriss des deutschen Strafrechts, Algemeiner Teil, 7e dr., Leipzig, 1907 Binnerts, H., Smaad en smaadschrift, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1911, p. 327
413
Blécourt, A.S. de, Kort begrip van het oud-vaderlandsch burgerlijk recht, 5e dr., Groningen, 1939 Blécourt, W. de, ’Schelm, hoer en kenaille’; schelden in achttiende-eeuws Kolderveen, in: Schimpen en schelden; eer en belediging in Nederland, ca. 1600-ca.1850 (A. Keunen et al., red.), Amsterdam, 1992, p. 389 e.v. Bles, A.E., Iets over het volkenrecht en het Wetboek van Strafrecht, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1894, p. 228 e.v. Bloch, M., Feudal society, London, 1982 Bloch, R.H., Medieval French literature and law, Berkeley etc., 1977 Blok, A.J. en L.Ch. Besier, Het Nederlandsche strafproces; deel 2, Haarlem, 1925 Blok, A., Eer en de fysieke persoon, in: Tijdschrift voor sociale geschiedenis, 1980 Bock, R. de, Hoge Raad over perspublikaties: van belangenafweging naar grondrechtenbotsing, in: Mediaforum 1996, nr. 4, p.56 e.v. Boon, G.J., Parlementaire geschiedenis van de nieuwe regeling van het bewijsrecht in burgerlijke zaken; parlementaire stukken systematisch gerangschikt (G.R. Rutgers en R.J.C. Flach, red.), Deventer, 1988 Borms, A., De betekenis van het arrest-De Haes en Gijsels voor de kritische gerechtsjournalisitiek, in: NJCM-bulletin 1997, p. 893 e.v. Bosch, A.G., Het ontstaan van het Wetboek van Strafrecht, Zwolle, 1965 (diss. Leiden) Bosch Kemper, J. de, Het Wetboek van Strafvordering, naar deszelfs beginselen ontwikkeld, en in verband gebragt met de algemeene regtsgeleerdheid; delen I-III, Amsterdam, 1838-1840 Bovens, M.A.P., Verantwoordelijkheid en organisatie; beschouwingen over aansprakelijkheid, institutioneel burgerschap en ambtelijke organisatie. Zwolle, 1990 (diss. Leiden) Brants, C.H. en R. de Lange, Strafvervolging van overheden, Deventer, 1996 Braithwaite, J., Crime, shame and reintegration, Cambridge, 1989 Bremmer, R., Schelden doet zeer; verbaal kwetsen in laat-middeleeuws Friesland, in: Leidschrift 12 (1996), nr. 2 Brink, H. van den, Van de Vos Reynaerde: recht en macht, in: Samenwinninge (H. van den Brink et a l . , r e d . ) , Z w o l l e , 1977, p. 75 e.v. Broek, J.L. van der, Opsporing van klachtdelicten, in: Tijdschrift voor de Politie 1990, p. 450 e.v. Broers, E.J.F.M.C., Van Tafel 8 tot Boek 6; de belediging in rechtshistorisch perspectief, in: Schimpen en schelden; eer en belediging in Nederland, ca. 1600-ca.1850 (A. Keunen et al., red.), Amsterdam, 1992, p. 296 Broers, E.J., ’Vrij onbeschaamt en zeer oneerbiedig’; de civiele rechtspraak in Brabantse beledigingszaken in de zeventiende en achttiende eeuw, in: Leidschrift 1996, nr. 2 Bronnen van de Nederlandse codificatie sinds 1798, deel I (O. Moorman van Kappen, red.), Zutphen, 1982. Brouns, P.J.H.M., Opzet in het wetboek van strafrecht, Arnhem, 1988 (diss. Groningen) Brucken Fock, E.P. von, De gerechtigden tot het indienen of intrekken van een klacht; in: Naar eer en geweten (Ch.J. Enschede et al., red.), Arnhem, 1987, p. 81 e.v. Brunner, R.J. en D.B.A. Franken, Het Wetboek van Militair Strafrecht verklaard, ’sGravenhage, 1948 Caeneghem, J.C. van, Geschiedenis van het strafrecht van Vlaanderen van de XIe-XIVe eeuw. Brussel, 1954 Clarenbeek, Th.J., Door militairen buiten Nederland gepleegde strafbare feiten, in: Militair Rechtelijk Tijdschrift 1981, p. 278 e.v. Cohen, J.H.G., Beleediging door caricaturen, Zwolle, 1896 (diss. Amsterdam) Cohen Tervaert, H.M., Noodweer, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1892, p. 134 e.v.
414
Coolen, G.L., De wet Oorlogsstrafrecht: een wet met gebreken, in: Delikt en Delinkwent 1996, p. 43 e.v. Corpus Iuris Civilis; tekst en vertaling, deel I, Instituten; vert. door J.E. Spruit en K.E.M. Bongenaar, Zutphen etc., 1993 Corstens, G.J.M., Het tweegevecht, in: Een rariteitenkabinet; opvallende bepalingen in de strafwetgeving (A.van Woensel et al., red.), Nijmegen, 1993, p. 23 e.v. Corstens, G.J.M., Het Nederlandse strafprocesrecht, 2e dr., Arnhem, 1995 Corstens, G.J.M., Waarborgen rondom het vervolgingsbeleid, IJmuiden, 1981 (diss. Amsterdam) Cottino, A., Peasant conflicts in the Italian countryside at the beginning of the twentieth century, in: Journal of Legal Pluralism 1986, p. 87 e.v. Cottino, A., Honor as property, in: Journal of Legal Pluralism 1993, p. 33 e.v. Council of Europe, Measures to be taken against incitement to racial, national and religious hatred, Straatsburg, 1996 Cramer, N., De lof der zotheid; over de politieke caricatuur in Nederland, in: Staatkundig Jaarboek 1986 (A.W. Heringa et al., red.), Nijmegen, 1985, p. 235 e.v. A cultural history of gesture; from antiquity to the present day (J. Bremmer et al., red.), Oxford, 1991 Davis, N.Z., The reasons of misrule, in: Society and culture in early modern France; eight essays, London, 1975 Deinse, A.J. van, De algemeene beginselen van strafregt, ontwikkeld en in verband beschouwd met de algemeende bepalingen der Nederlandsche strafwetgeving; 2e dr., Middelburg Demeersseman, H.A., De autonomie van het materiële strafrecht, Arnhem, 1985 (diss. Amsterdam) Doek, J.E., Recht en antisemitisme; is de strafwet een papieren tijger?, in: Gelijkheid, gelijkwaardigheid en het recht (P.L. Dijk, red.), Amsterdam, 1985, p. 135 Domela Nieuwenhuis, J., opmerkingen betreffende de strafbaarheid van het tweegevecht (duel), in: Tijdschrift voor Strafrecht 1918, p. 461 Dommering, E.J., Beeldenstorm: de vrijheid en onvrijheid van de beeldende kunst, in: Hoe vrij is kunst; onderdrukking, censuur en andere beperkingen aan de vrijheid van kunst (T. Pronk et al., red.), Amsterdam, 1992, p. 22 Doomen, J., Opinies over journalistiek gedrag; de uitspraken van de Raad voor de Journalistiek voor de jaren 1960-1987, Arnhem, 1987 Dorst, A.J.A. van, Vervolgingsbeletselen, Zwolle, 1989 Drion, H., Kunstwerk en rechtsbeslissing, in: Het conservatieve hart en andere essays. Amsterdam, 1966, p. 167 Drion, H., Het rechterlijk verbod en de vrijheid van meningsuiting, in: Op de grenzen van komend recht; opstellen aangeboden aan prof. mr. J.H. Beekhuis, Zwolle, 1969, p. 91 e.v. Drion, H., Ontmoetingen tussen recht en literatuur, in: Ars Aequi (1984), p. 669 e.v. Duk, W., Preadvies over de strafrechtelijke bescherming van eer of goede naam in Nederland, Zwolle, 1972 Dijk, Chr. van en J.M.J. Keltjens, Computercriminaliteit, Zwolle, 1995 Dijk, P. van en G.J.H. van Hoof, De Europese Conventie in theorie en praktijk; 3e dr., Nijmegen, 1990 Dijkstra, A. en N. Keijzer, Enkele honderd jaar oude strafbepalingen in verband gebracht met moderne gegevensverwerkingstechnieken, in: Gedenkboek Honderd jaar Wetboek van Strafrecht, Arnhem, 1986, p. 453 e.v. Eckstein, J., Die Ehre in Philosophie und Recht, Leipzig, 1889; Elias, N., Die höfische Gesellschaft, Neuwied etc., 1969 Elzinga D.J., P.H.S. van Rest en J. de Valk, Het Nederlandse politierecht, Zwolle, 1995
415
Ensink, T., Jenninger: de ontvangst van een Duitse rede in Nederland; een tekstwetenschappelijke en communicatiewetenschappelijke analyse, Amsterdam, 1992 Ethiek in de journalistiek (M.L. Snijders et al., red.), Amsterdam, 1995 Evers, H.J., Journalistiek en ethiek; een onderzoek naar de regelgeving in de uitspraken van de Raad voor de Journalistiek 1960-1985, Delft, 1987 (diss. Amsterdam) Feltz, A.A. van der, Is wijziging van onze (strafwetgeving en burgerlijke) wetgeving ten aanzien van beleediging gewenscht? Pre-advies Nederlandsche Juristen-Vereniging, 45e jaargang, ’sGravenhage, 1915; Finaly, R.A.R.S., Grondrechtsbescherming van rechtspersonen, in: NJCM Bulletin 1991, p. 105 e.v. Finaly, R.A.R.S., Grondrechten voor publiekrechtelijke rechtspersonen; een beschouwing naar aanleiding van het arrest Rost van Tonningen,, in: NJCM-Bulletin 1994, p. 612 e.v. Fokkens, J.W., Bewijzen in het strafprocesrecht; 2e dr., Zwolle, 1984 Frevert, U., Ehrenmänner, Das Duell in der bürgerlichen Gesellschaft, München, 1991 Garraud, R., Traité theoretique et pratique du Droit Pénal, tome 6, Paris, 1935 Gerbrandy, S., Vrijheid van meningsuiting en het burgerlijk recht, in: Rechtsgeleerd Magazijn Themis 1969, p. 97 e.v. Gericke, W.L.F., Laster, Amsterdam, 1881 (diss. Amsterdam) Gras, E., Kracht en gezag van gewijsde; de rechtskracht van einduitspraken van de burgerlijke rechter, Arnhem, 1994 (diss. Amsterdam) Grinten, W.C.L. van der, Vertegenwoordiging en rechtspersoon (Asser-serie), Zwolle, 1991 Groen, H.A., De reikwijdte van fundamentele rechten in burgerlijke zaken, (Preadvies Nederlandse Juristen-Vereniging), Zwolle, 1995, p. 168 Groenendijk, C.A., Belediging van bevriende staatshoofden (art. 117 Wetboek van Strafrecht), in: Rechtsgeleerd Magazijn Themis 1966, p. 2 e.v. Groenhuijsen, M., Criteria voor strafbaarstelling, in: Delikt en Delinkwent 1993, p. 1 e.v. Groenhuijsen, M.S. en F.P.E. Wiemans, Van electriciteit naar computercriminaliteit, Arnhem, 1989 Grotius, H., Inleidinge tot de Hollandsche rechts-geleerdheid (uitgegeven en van aantekeningen voorzien door F. Dovring et al.), Leiden, 1965 Hamel, G.A. van, Verspreide opstellen, Leiden, 1912 Harris, D.J., M. O’Boyle en C. Warbrick, Law of the European Convention on Human Rights, London etc., 1995 Hart, A.C. ’t, Rechtspersonen als slachtoffer, in: De meerwaarde van het strafrecht; essays en annotaties, ’s-Gravenhage, 1997, p. 139 e.v. Harteveld, A.E., B.F. Keulen en H.G.M. Krabbe, Het EVRM en het Nederlandse strafprocesrecht, 2e dr., Groningen, 1996 Harteveld, A.E. en J.L. van der Neut, Internet-providers in de strafrechtelijke gevarenzone, in: Delikt en Delinkwent 1996, p. 426 e.v. Hartog, Anita den, Artikel 6 EVRM; grenzen aan het streven de straf eerder op de daad te doen volgen, Antwerpen etc., 1992 (diss. Groningen) Hazelhoff, K., Th. Heemskerk en B.J. Polenaar, Het Wetboek van Strafrecht; in doorloopende aanteekeningen verklaard, Amsterdam, 1885 Hazendonk, P., De aanranding van de eer of goeden naam. ’s-Gravenhage, 1946, p. 34 e.v. (diss. Leiden) Hazewinkel-Suringa, D., Inleiding tot de studie van het Nederlandse strafrecht; 15e dr., bew. door J. Remmelink, Arnhem, 1996 Helten, H.W.M. van, Verdediging van lijf en goed in het Nederlandsche en Duitsche recht, in: Rechtsgeleerd Magazijn, 1905, p. 551 e.v.
416
Hempel, H., Die Freiheit der Kunst; eine Darstellung des schweizerischen, deutschen und amerikanischen Rechts, Zürich, 1991, p. 27 e.v. Hennekens, H.Ph.J.A.M., Handhaving van de openbare orde; taken en bevoegdheden van de burgemeester, ’s-Gravenhage, 1990 Hermans, H.L.C., Het verbeurde recht; het verbeuren van recht als gevolg van strafbare feiten of van niet-strafbare, door de wet als onrechtmatig beschouwde gedragingen, Arnhem, 1986 (diss. Amsterdam) Herwaarden, J. van, Opgelegde bedevaarten, een studie over de praktijk van opleggen van bedevaarten (met name in de stedelijke rechtspraak in de Nederlanden gedurende de late middeleeuwen ca. 1300-1550), Assen etc., 1978 Herziening van het Wetboek van Strafrecht, delen I-II; ontwerp van Wet tot wijziging en aanvulling van het Wetboek van Strafrecht, ’s-Gravenhage, 1900-1904 Hins, W., Uitingsvrijheid voor de staat, in: Mediaforum 1993, p. 37 Hirsch, H.J., Ehre und Beleidigung, Karlsruhe, 1967 Hirsch Ballin, E.M.H., Uit het videocircuit: een nieuw gezichtspunt inzake de vrijheid van meningsuiting, in: NJCM-bulletin 1998, p. 49 e.v. Hoeven, J. van der, Dient de uitoefening van de grondrechten welke meningsvorming, meningsuiting en informatie betreffen, grondwettelijk nader te worden geregeld? Preadvies Nederlandse Juristen-vereniging, 1969, Zwolle, 1969 Hooff, A.J.L. van, Zelfdoding in de antieke wereld; van autothanasia tot suïcide, Nijmegen, 1990 Hubmann, H., Das Persönlichkeitsrecht, Köln, 1967 Hughes, G.E., Swearing; a social history of foul language, oaths and profanity in England, Oxford, 1991 Huisman, W., Culturele delicten, in: Proces 1995, p. 80 e.v. Huizinga, J., Herfsttij der middeleeuwen, Groningen, 1986 (oorspr. 1919) Hullu, J. de, Strafrecht en literatuur, in: Ars Aequi 1994, p. 752 e.v. Hullu, J. de, Strafrechtelijke en sociaal-wetenschappelijke gronden voor strafbaarstelling van pornografie, Arnhem, 1984 Hullu, J. de, Wetenschap en voorwaardelijk opzet, in: Ars Aequi 1993, p. 490 e.v. Hullu, J. de en J.L.van der Neut, Zedelijkheidswetgeving in beweging, Nijmegen, 1985 Huydecoper S. en R. van Esch, Geschriften en handtekeningen: een achterhaald concept?, in: Nationaal Programma voor Informatietechnologie en Recht (Iter-reeks, nr. 7), Alphen aan den Rijn, 1997, p. 75 e.v. Ittersum, F.A.R.A. van, Onderzoek naar het schuldbegrip bij beleediging, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1888, p. 327 e.v. Jacoby, F.J., Van den Vos Reynaerde, legal elements in a netherlands epic of the thirteenth century, München, 1970 Janssens, F., ’... Ik zal jelui wel donderen ...’; het begrip ’belediging’ in de Code Pénal, vergeleken met het huidige Wetboek van Strafrecht, in: Groninger Opmerkingen en Mededelingen, 1992, p. 37 e.v. Janssens, F., Beledigende uitlatingen in de media; opmerkingen naar aanleiding van EHRM 23-9-1994, Series A 289 (Jersild v. Denemarken), in: NJCM-bulletin 1995, p. 124 e.v. Jesserun d’Oliveira, H.U., Literaire belediging, in: Plus est en vous; opstellen over recht en cultuur (J.A. Ankum et al., red.), Haarlem, 1970, p. 233 e.v. Jong, D.H. de, De macht van de telastelegging in het strafproces, Arnhem, 1981 (diss. Groningen) Jong, D.H. de, De tenlastelegging, in: Leerstukken van strafprocesrecht (G. Knigge, red.), 3e dr., Groningen, 1995, p. 41 e.v.
417
Jong, D.H. de, en J.L. van der Neut, De bescherming in cassatie van de vrijspraak en het ontslag van alle rechtsvervolging, in: Rechtsgeleerd Magazijn Themis 1992, p. 231 Jörg, N.D., De belediging van het hoofd van een bevriende staat, in: Delikt en Delinkwent 1971, p. 565 e.v. Kaaden, J.J. van der, De strafbare belediging, ’s-Gravenhage, 1979 Kakebeeke-Van der Put, M.A., Leugen en waarheid in het privaatrecht, Deventer, 1970 (oratie Leiden) Kann, H.E., Overzigt der hedendaagsche Nederlandsche wetgeving in zake van laster, hoon en beleediging, ’s-Gravenhage, 1886 (diss. Leiden) Kaspersen, H.W.K., Strafbaarstelling van computermisbruik, Antwerpen etc., 1990 (diss. VU Amsterdam) Kastner, K., Freiheit der Literatur und Persönlichkeitsrecht, in: Neue Juristische Wochenschrift, 1982, p. 601 e.v. Kemper, J.M., Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland, met eene inleiding en aanmerkingen, Amsterdam, 1809 Keulen, B.F., Bankbreuk, ons strafrechtelijk faillissementsrecht, Arnhem, 1990 (diss. Groningen) Keulen, B.F. en W. Wedzinga, Discriminatie op grond van ras, geslacht of seksuele gerichtheid: enkele kanttekeningen bij wetsontwerp 20 239, in: Nederlands Juristenblad 1988, p. 1228 Keijzer, N., Double incrimination; artikel 5 lid 1 sub 2° Sr, in: Beginselen; opstellen over strafrecht aangeboden aan G.E. Mulder (J.W. Fokkens, et al., red.), Arnhem, 1981, p. 143 e.v. Kiernan, V.G., The duel in European history; honour and the reign of aristocracy, Oxford, 1988 Knigge, G., Het subsociale en de structuur van het strafbare feit, in: Naar eer en geweten (Ch.J. Enschedé et al., red.), Arnhem, 1987, p. 289 e.v. Knigge, G., Bespreking van: G.A.M. Strijards, Revisie, in: Rechtsgeleerd Magazijn Themis 1991, p. 189 e.v. Knigge, G., Strafuitsluitingsgronden en de structuur van het strafbare feit (preadvies t.b.v. de Vereniging voor de vergelijkende studie van het recht van België en Nederland), ’s-Gravenhage, 1993 Knigge, G., Doen en laten; enkele opmerkingen over daderschap, in: Delikt en Delinkwent 1992, p. 128 e.v. Knigge, G., Onrechtmatig verkregen bewijs en de overtuigende kracht van bewijsmiddelen, in: Leerstukken van strafprocesrecht; 3e dr., (G. Knigge, red.), Groningen, 1995, p. 145 e.v. Koopmans, T., Lof der onbestemdheid, in: Rechtsgeleerd Magazijn Themis 1991, nr. 5, p. 209 e.v. Kortmann, C.A.J.M., Vrijheid van meningsuiting voor de regering?, in: Nederlands Juristenblad 1993, p. 333 e.v. Kousbroek, R., Het recht op woede, in: Het Oostindisch kampsyndroom, Amsterdam, 1992, p. 295 e.v. Kuitenbrouwer, F., Grenzen en mogelijkheden van de Raad voor de Journalistiek, in: Grenzen en mogelijkheden, opstellen over en rondom de strafrechtspleging (C. Kelk et al., red.), Nijmegen, 1984, p. 248 e.v. Labov, W., Rules for ritual insults, in: Studies in social interaction (D. Sudnow, ed.), New York etc., 1972, p. 120 e.v. Labuschagne, B.C., Godsdienstvrijheid en niet-gevestigde religies; een grondrechtelijkrechtsfilosofische studie naar de betekenis en grenzen van religieuze tolerantie (diss. Groningen), Groningen, 1994 Lamsweerde, J.W.A.M., Beleediging van eene collectieve eenheid, Den Bosch, 1894 (diss. Amsterdam)
418
Langemeijer, G.E., Enkele opmerkingen over rechtspersonen, in: Opstellen over hedendaagsch recht, Leiden, 1946, p. 180 Leuker, M.Th., Schelmen, hoeren, eerdieven en lastertongen, in: Schimpen en schelden; eer en belediging in Nederland, ca. 1600-ca.1850 (A. Keunen et al., red.), Amsterdam, 1992, p. 325 e.v. Limburg, J., De strafbare opruiing, Den Haag, 1890 (diss. Leiden) Linden, J. van der, De ware pleiter, [’s-Gravenhage, 1965], oorspr. 1827 Locher, H., Das Recht der Bildende Kunst, München, 1970 Louter, J. de, De beperkingen der rechtsbevoegdheid ten gevolge van vermindering der burgerlijke eer, Utrecht, 1869 (diss. Utrecht) Maarse, J., Een psychologische en zedekundige studie over de begrippen eer en eergevoel, Amsterdam, 1936 Maarseveen, H. van, Dolle anti-discriminatie: nieuw 137e Sr, in: Nederlands Juristenblad 1990, p. 1311 Machielse, A.J.M., Noodweer in het strafrecht, Amsterdam, 1986 (diss. Amsterdam) Machielse, A.J.M., De nieuwe zedendelikten, in: Delikt en Delinkwent 22(1992), p. 719 e.v. Maes, L.Th., Vijf eeuwen stedelijk strafrecht, Antwerpen etc., 1947 Matthaeus, A., On crimes; a commentary on Books XLVII and XLVIII of the Digest; ed. by M.L. Hewitt et al. Cape Town etc., 1987 Maurer, F., ’Tugend’ und ’Ehre’, in: Dichtung und Sprache des Mittelalters; gesammelte Aufsätze, Bern etc., 1973 McAleer, K., Dueling: the cult of honor in fin-de-siecle Germany, Princeton, 1994 Merlen, B.C. van, Eenige opmerkingen over art. 266 Strafrecht, Utrecht, 1890 (diss. Utrecht) Merry, S.E., Rethinking gossip and scandal, in: Towards a general theory of social control (D. Black, red.), Orlando, 1984, p. 271 e.v. Meulen, J.D. van der, De belediging van hoofden van bevriende staten (preadvies uitgebracht voor de Nederlandse Vereniging voor Rechtsvergelijking, nr. 4); Deventer, 1970 Meij, J.M. de, Vrijheid en verantwoordelijkheid van de pers (diss. Utrecht), Utrecht, 1975 Meij, J.M, de, Uitingsvrijheid; de vrije informatiestroom in grondwettelijk perspectief; 2e dr., Amsterdam, 1996 Meijers, L.C.M., Rechtsvormende taak van de rechter bij implementatie van Straatsburgse rechtspraak, in: 45 jaar Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (A.W. Heringa en E. Myjer, red.), Leiden, 1996, p. 117 e.v. Michiels van Kessenich-Hoogendam, I.P., De gegriefde mens in het burgerlijk recht, in: Met eerbiedigende werking; opstellen aangeboden aan Prof. mr. L.J. Hijmans van den Bergh, Deventer, 1971, p. 171 e.v. Mill, J.S., Over vrijheid, Meppel, 1978 Modderman, A.E.J., De hervorming onzer strafwetgeving; kritische beschouwing der Wet van 29 juni 1854, (Staatsblad n° 102) ’houdende eenige veranderingen in de straffen op misdrijven gesteld’, ’s-Gravenhage, 1863 Moons, J.M.A.V., Het rapport van de werkgroep inzake art. 117 Sr (CommissieLangemeijer) over het voorgestelde tweede lid van art. 266 Sr, in: Tijdschrift voor Strafrecht, 1969, p. 301 e.v. Mourik, M.J.A. van, De essentialia van het notarisambt, in: Nederlands Juristenblad 1995, p. 734 e.v. Mulder, A., Aantasting van de openbare orde, in: Gedenkboek honderd jaar Wetboek van Strafrecht (J.P. Balkema et al., red.), Arnhem, 1986, p. 373 Mulder, G.E., Van bewijs van goed zedelijk gedrag tot verklaring omtrent het gedrag, 1955 (diss. Groningen) Mulder, G.E., De toepassing van strafbepalingen, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1969, p. 254 e.v.
419
Mulder, G.E., Vage normen; beschouwingen over het ’Lex Certa’ beginsel, in: Naar eer en geweten (Ch.J. Enschedé et al., red.), Arnhem, 1987, p. 409 e.v. Mulder, G.E., De wil in het opzet, in: De schets nader bekeken (M.S. Groenhuijsen et al., red.), Arnhem, 1992, p. 56 e.v. Mulder, G.E., Opmerkingen over de betekenis van de termen vrijspraak en ontslag van rechtsvervolging, in: Dynamisch strafrecht (J.P. Balkema et al., red.), Arnhem, 1995, p. 269 e.v. Nagel, W.H., Aantekeningen bij het delictum privatum, in: Nederlands Juristenblad 1980, p. 360 Neut, J.L. van der, Dient eenvoudige belediging strafbaar te blijven?, in: Delikt en Delinkwent 1981, p. 732 Neut, J.L. van der, Discriminatie en strafrecht, Arnhem, 1986 Nieboer, W., Schets materieel strafrecht, Arnhem, 1991 Niermeijer, J.F., De semantiek van honor en de oorsprong van het heerlijk gezag, in: Dancwerc; opstellen aangeboden aan prof. dr. D.Th. Enklaar, Groningen, 1959, p. 56 e.v. Nieuwenhuis, A.J., Over de grens van de uitingsvrijheid; een rechtsvergelijkende analyse van de regelgeving ten aanzien van pornografie en racistische uitlatingen, Nijmegen, 1997 Noorderwier, M.J., Nederduitsche regtsoudheden, Utrecht, 1853, p. 272-273 Notulen Staatscommissie voor de zamenstelling van een Wetboek van Strafregt (Commissie De Wal), (A.J.A. van Dorst et al., red.), Tilburg, 1976 Noyon, T.J., Het Wetboek van Strafrecht verklaard; 2e dr., Groningen, 1905 Noyon, T.J., Het Wetboek van Strafrecht, 6e dr., bew. door G.E. Langemeijer, Arnhem, 1954 Noyon-Langemeijer-Remmelink, Aantekeningen op het Wetboek van Strafrecht Onrechtmatige daad, hoofdstuk VII: Aantasting eer en goede naam en andere aantasting van de persoon (bew. door G.A.I. Schuijt), Deventer, 1995 Ontwerp van een Wetboek van Strafvordering met Memorie van Toelichting, ’s-Gravenhage, 1862 Oostrom, F.P. van, Het woord van eer; literatuur aan het Hollandse Hof omstreeks 1400, Amsterdam, 1988 Peters, J.A., Het primaat van de vrijheid van meningsuiting, Nijmegen, 1981 (diss. Leiden) Pinto, A. de, Over het misdrijf van lasterlijke aanbrenging (dénonciation calomnieuse), in: Themis 1850, p. 58 e.v. Pinto, A.A. de, Leemten in het wetboek van Strafrecht?, in: Weekblad van het Recht 6308 en 6311 Pinto, A.A. de, Misdrijven door middel van de drukpers gepleegd, in: Themis 1885, p. 112 e.v. Pol, L.C. van der, Prostitutie en de Amsterdamse burgerij: eerbegrippen in een vroegmoderne stedelijke samenleving, in: Cultuur en maatschappij in Nederland 1500-1850; een historischantropologisch perspectief (P. te Boekhorst et al.), Meppel etc., 1992, p. 179 e.v. Politoff, S. en F.A.J. Koopmans, Schuld; 2e dr., Arnhem, 1991 Posthumus Meyjes, L.P., Art. 261 al. 3 Wetboek van Strafrecht, Amsterdam, 1887 Prins, C.J., Artikel 268 Wetboek van Strafrecht, Leiden, 1887 (diss. Leiden) Ranchod, B., Foundations of the South African law of defamation, Leiden, 1972 (diss. Leiden) Rapport van de werkgroep artikel 117 van het Wetboek van Strafrecht, ’s-Gravenhage, 1969 Remmelink, J., Artikel 51 Wetboek van Strafrecht, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1963, p. 119 e.v. Remmelink, J., Die Strafbarkeit der Rassendiskriminierung in den Niederlanden, in: Festschrift fur HansHeinrich Jescheck zum 70. Geburtstag (Th. Vogler, red.), Berlin, 1985, p. 613 e.v. Rest, P.H.S. van, Het ambtelijk bevel als strafuitsluitingsgrond; beschouwingen over art. 43 Sr, Arn hem, 1991 (diss. Groningen) Rimanque, K., en F. Reyntjens, Kunst en de vrijheid van expressie en haar beperkingen, in: Kunst en recht (K. Rimanque, red.), Antwerpen, 1985, p. 22 e.v.
420
Roo, E.J. de, Godslastering; rechtsvergelijkende studie over blasfemie en andere religiedelicten, Deventer, 1970 (diss. Groningen) Roo, E.J. de, Smaad en openbaar belang, in: RM Themis 1975, p. 7 e.v. Roodenburg, H., De notaris en de erehandel; beledigingen voor het Amsterdamse notariaat, 1700-1710, in: Schimpen en schelden; eer en belediging in Nederland, ca. 1600-ca.1850 (A. Keunen et al., red.), Amsterdam, 1992, p. 367 e.v. Roos, N.H.M., Straffen als eer, in: Met hoofd en hart; opstellen aangeboden aan prof.mr J.C.M. Leijten (J. Remmelink et al., red.), Zwolle, 1991, p. 235 e.v. Roos, Th.A. de, Juridische (on)mogelijkheden bij het optreden tegenover gemeenteraadsleden van de CD en de CP, in: Recht en Kritiek 16 (1990) 3, p. 228 e.v. Roos, Th.A. de, Journalist, strafrecht en algemeen belang, in: Mediaforum 1995, p. 56 e.v. Roos, Th.A. de, G. Schuijt en L. Wissink, Smaad, laster, discriminatie en porno op het Internet, Alphen aan den Rijn, 1996 Rosier, Th., Discriminerende belediging; waarom het Palestina-comité, de Goerees en Theo van Gogh niet veroordeeld hadden mogen worden, in: Recht en Kritiek 1996, p. 305 e.v. Rosier, Th., Is de vrijheid van meningsuiting een grondrecht?, in: Nederlands Tijdschrift voor rechtsfilsofie en rechtstheorie 1997, p. 9 e.v. Rosier, T., Vrijheid van meningsuiting en discriminatie in Nederland en Amerika, Nijmegen, 1997 (diss. Amsterdam) Rossum J. van en J. Hoogendoorn, Eerwraak: een ’uitheems’ delict in de Nederlandse rechtspraak, in: Proces 1997, p. 144 e.v. Rozemond, K., De algemene strafbaarstelling van voorbereidingshandelingen in het licht van de pogingsjurisprudentie van de Hoge Raad, in: Delikt en Delinkwent 1994, p. 651 e.v. Rozemond, K., De morele grenzen van het strafrecht, in: Nederlands Juristenblad 1993, p. 375 e.v. Sachsenspiegel; Land- und lehnrecht (K.A. Eckhardt, red.), Hannover, 1933 Schaffmeister D. en A. Heijder, Concretisering van de wederrechtelijkheid in het strafrecht, in: Bij deze stand van zaken; bundel opstellen aangeboden aan A.L. Melai (E. André de la Porte et al., red.), Arnhem, 1984, p. 522 Schalken, T., Pornografie en strafrecht, Amsterdam, 1972 (diss. Amsterdam) Scheltema, H.J., Nederlandsch burgerlijk bewijsrecht; Zwolle, 1939, p. 189-190 Schepper, J.M.J. de, Het begrip ’ambtenaar’ in de strafwet, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1934, p.103 e.v. Schilfgaarde, P. van, Over de verhouding tussen de goede trouw van het handelen en de goede trouw van het niet weten, in: Goed en trouw; opstellen aangeboden aan W.C.L. van der Grinten (J.J.M. Maeijer et al., red.), Zwolle, 1984, p. 59; Asser’s Zakenrecht, deel II, Goederenrecht, 13e dr., bew. door F.H.K. Mijnssen en P. de Haan, Zwolle, 1992, p. 110 e.v. Schimmel-Bonder, W.G., Wetgeving inzake verbod van discriminatie, in: Ars Aequi 1992, p. 414 e.v. Schönfeld, H.I., Klachtdelicten; eene vergelijking tusschen het Nederlandsche en het Duitsche Strafrecht, Groningen, 1886 (diss. Groningen) Schokkenbroek, J.G.C., Commerciële informatie, margin of appreciation en de vrijheid van meningsuiting, in: NJCM-bulletin 1990, p. 85 e.v. Schokkenbroek, J.G.C., De margin of appreciation-doctrine in de jurisprudentie van het Euro pese Hof, in: Veertig jaar Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens; opstellen over de ontwikkelingen van het EVRM in Straatsburg en in Nederland 1950-1990 (A.W. Heringa et al., red.), Leiden, 1990, p. 41 e.v. Schokkenbroek, J.G.C., Toetsing aan de vrijheidsrechten van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens, Zwolle, 1996 (diss. Leiden)
421
Schönke, A. en H. Schröder, Strafgesetzbuch; Kommentar; 24., neuarbeitete Auflage, München, 1991; Schuijt, G.A.I., Werkers van het woord; media en arbeidsverhoudingen in de journalistiek, Deventer, 1987 (diss. Leiden) Schuijt, G.A.I., Is de Hoge Raad bang voor de uitingsvrijheid?, in: Informatierecht/AMI 1990, p. 83 e.v. Schuijt, G.A.I., Hinderlijk volgen ofwel: hoge bomen vangen veel wind, in: Recht in de kijker; het recht en de media (red. P.B. Hugenholz et al.), Zwolle, 1990, p. 99 Schuijt, G.A.I., Dichters liegen de waarheid ofwel: staan schrijvers boven de wet?, in: Hoe vrij is kunst? Onderdrukking, censuur en andere beperkingen aan de vrijheid van expressie (T. Pronk et al., red.), Amsterdam, 1992, p.43 e.v. Schuijt, G.A.I., Thorgeir Thorgeirson, in: Ars Aequi 1993, p. 687 e.v. Schuijt, G.A.I., Hoge Raad niet meer bang voor de uitingsvrijheid?, in: Informatierecht/AMI 1996, p.23 e.v. Schuijt, G.A.I., Reality tv, nieuwe kost voor de privacy bescherming in het portretrecht, in: Nederlands Juristenblad 1996, p. 341 e.v. Schuijt, G.A.I., Wet computercriminaliteit: van uitgever en drukker naar tussenpersoon, in: Mediaforum 1998, p. 70 e.v. Schutte, J.J.E., Nieuwe regelen betreffende strafbare belediging, in: Ars Aequi 1978, p. 506 e.v. Shadid, W.A.R. en P.S. van Koningsveld, Moslims in Nederland; minderheden en religie in een multiculturele samenleving; 2e dr., Houten etc., 1997 Simons, D., De vrijheid van drukpers in verband met het Wetboek van Strafrecht, ’s-Gravenhage, 1885 (diss.Leiden) Simons, D., Bespreking van dissertatie J.H.G. Cohen, in: Tijdschrift voor Strafrecht, 1898, p. 440 e.v. Simons, D., Is wijziging van onze (strafwetgeving en burgerlijke) wetgeving ten aanzien van beleediging gewenscht? Pre-advies Nederlandsche Juristen-Vereniging, 45e jaargang, ’s-Gravenhage, 1915 Simons, D., Leerboek van het Nederlandsche strafrecht; 2e deel; bijzondere delicten; 6e dr.; bew. door W.P.J. Pompe, Groningen, 1937 Simons, D., Twee vragen naar aanleiding van art. 261, lid 3, Wetboek van Strafrecht, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1900, p. 105 e.v. Smidt, H.J. en J.W. Smidt, Geschiedenis van het Wetboek van Strafrecht; volledige verzameling van regeringsontwerpen, gewisselde stukken, gevoerde beraadslagingen, enz.; bijeengebracht en gerangschikt door H.J. Smidt; 2e dr. herzien en aangevuld met de wijzigingen door J.W. Smidt; delen I-VI. Haarlem, 1891-1901 Soeteman, A., Rechtsfilosofische notities rond ’discriminatie’, in: Gelijkheid, gelijkwaardigheid, discriminatie en het recht (P.L. Dijk, red.), Amsterdam, 1985 Stolk, B. van, Eigenwaarde als groepsbelang; sociologische studies naar de dynamiek van zelfwaardering, Houten etc., 1991 (diss. Amsterdam) Stokvis, B., Het tweegevecht, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1930, p. 270 Strien, A.L.J. van, De rechtspersoon in het strafproces; een onderzoek naar de procesrechtelijke aspecten van de strafbaarheid van rechtspersonen, ’s-Gravenhage, 1996 (diss. Leiden) Strijards, G.A.M., Strafmachtsrecht, Arnhem, 1986 Strijards, G.A.M., Revisie; inbreuken en executiegeschillen betreffende het strafgewijsde, Arnhem, 1989 Suyver, J.J.H., Politie in de rechtsorde; 2e dr., Zwolle, 1994 Suyling, J.P., Inleiding tot het burgerlijk recht; 2e dr. Haarlem, 1928
422
Swart, A.J.H., Rassendiskriminatie en de Nederlandse strafwet, in: Delikt en Delinkwent 1970, p. 65 e.v. Swinderen, O.Q. van, Maakt een courantier, die geruchten, welke in eene plaats omtrent een bepaald persoon in omloop zijn, in zijne courant opneemt, zich schuldig aan laster?, in: Themis 1867, p. 311 e.v. Tekst en commentaar; de tekst van het Wetboek van Strafrecht en enkele aanverwante wetten voorzien van commentaar (C.P.M. Cleiren en J.F. Nijboer, red.), Deventer, 2e dr., 1997 Toch, M., Schimpfwörter im Dorf des spätmittelalters, in: Mitteilungen des Instituts für Österreichischen Geschichtsforschung 1993, p. 326 e.v. Tomesen, L., De strafvorderlijke inbeslagneming van gegevensdragers en de vrijheid van meningsuiting en drukpers in een internationaal en rechtsvergelijkend perspectief, Arnhem, 1995 (diss. Maastricht) Tresling, I.D., De objectieve zijde van het begrip belediging, Amsterdam, 1895 Van schelmen en schavuiten; laatmiddeleeuwse vagebondteksten, onder red. van H. Pleij, Amsterdam, 1986 Veen, Th.W. van, Smaad en belediging in het rapport van de Werkgroep art. 117 Wetboek van Strafrecht, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1969, p. 291 e.v. Veen, Th.W. van, Het stelsel der excepties, in: Honderd jaar Wetboek van Strafrecht (J.P. Balkema et al., red.), Arnhem, 1986, p. 349 e.v. Velaers, J., De beperking van de vrijheid van meningsuiting, Antwerpen etc., 1991 Velde, J van der, Het publieke debat en de vrijheid van meningsuiting, in: NJCM-bulletin 1993, p. 418 e.v. Vellinga-Schootstra, F., Het daderschap van de natuurlijke persoon, in: Daderschap en deelneming (J.L. van der Neut, red.); 3e dr., Arnhem, 1993, p.19 e.v. Vellinga-Schootstra, F., W.H. Vellinga en A.L.J. van Strien, Het daderschap van de rechtspersoon, in: Daderschap en deelneming (J.L. van der Neut, red.); 3e dr., Arnhem, 1993, p. 36 e.v. Vermeulen, B.P., De Goerees en de kardinaal, ofwel: vrijheid van godsdienst versus discriminatieverbod, in: Begrensde vrijheid; opstellen over mensenrechten aangeboden aan D.F. Scheltens, Zwolle, 1989, p. 278 Vermeulen, B.P., De vrijheid van geweten, een fundamenteel rechtsprobleem (diss. Rotterdam), Arnhem, 1989 Verrijn Stuart, H., Hypocrisie, cynisme en kwade trouw, in: Nemesis 1987, p. 278 e.v. Veth, C., Geschiedenis van de Nederlandsche caricatuur en van de scherts in de Nederlandsche beeldende kunst, Leiden, 1921, p. 257 e.v. Vlemminx, F.M.C., Grondrechten en moderne beeldende kunst, Zwolle, 1992 (diss. Tilburg) Vliet, L. van, Een gewogen afbeelding; een civielrechtelijk model voor het afwegen van belangen bij het openbaar maken van afbeeldingen, in: Ars Aequi 1995, p. 252 e.v. Voorduin, J.C., Geschiedenis en beginselen der Nederlandsche wetboeken volgens de beraadslagingen deswege gehouden bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal, Utrecht, 1838 Voorhoof, D., De vrijheid van expressie en informatie en de rechtspraak van de ECRM en het EHRM betreffende artikel 10 EVRM (1958-1994), in: Mediaforum 1994, p. 116 e.v. Voorhoof, D., Het Europese First Amendment; de vrijheid van expressie en informatie en de rechtspraak van het EHRM betreffende artikel 10 EVRM (1994-1995), in: Mediaforum 1995, p. 130 e.v. Voorhoof, D., Het Humo-arrest: scherpe kritiek op rechters geoorloofd, in: Mediaforum 1997, p. 68 e.v. Vos, L., Iniuria en de actio iniuriarum, Amsterdam, 1913 (diss. Amsterdam) Vrijheid van meningsuiting, racisme en revisionisme (G.A.I. Schuijt en D. Voorhoof (red.), Gent, 1995) Vuijsje, H., Vermoorde onschuld: etnisch verschil als Hollands taboe, Amsterdam, 1986
423
Waardt, H.J. de, Naar een geschiedenis van eer, in: Leidschrift 1996, p. 7 e.v. Weel, A.J. van, De wetgeving tegen het duel in de Republiek der Verenigde Nederlanden, in: Nederlands’ Archievenblad 1977, p. 282 e.v. Wedzinga, W., Openlijke geweldpleging, Arnhem, 1992 (diss. Groningen) Wetboek van Strafvordering (M.S. Groenhuijsen, red.), Deventer Wiarda, G.J., Drie typen van rechtsvinding; 3e herz. dr., Zwolle, 1988 Wiersma, K.W., en K. Wiersma, Bewijs door geschriften, Zwolle, 1988 Wiewel, P.G., Verlaat de Hoge Raad de grondslag(leer), in: Nederlands Juristenblad 1994, p. 715-716 Wiewel, P., Kan vervolging ter zake van belediging op zichzelf een inbreuk op het recht van vrije meningsuiting opleveren?, in: Mediaforum 1996, p. 113 e.v. Winter, R.E. de, De heersende leer; honderd jaar verspreidingsjurisprudentie 1892-1992 (diss. Limburg), ’s-Gravenhage, 1992 Wttewaal, G., Het opzet bij beleediging, in: Tijdschrift voor Strafrecht, 1910, p. 390 e.v. Wttewaal, G., Artikel 261, derde lid van het Wetboek van Strafrecht, in: Tijdschrift voor Strafrecht 1912, p. 302 e.v. Wopereis, L.W.M., Uitingsvrijheid voor de regering in relatie tot parlementaire onschendbaarheid en onrechtmatige overheidsdaad, in: NJCM-bulletin, 1995, p. 3 e.v. Wormhoudt, R.H., De culturele achtergronden van Turkse justitiabelen en de strafrechtspleging, in: Proces 1986, p. 163 e.v. Yes¸ilgo˝z, Y., Allah, Satan en het recht; communicatie met Turkse verdachten, Arnhem, 1996 (diss. Utrecht)
424
