2008-2009 BLAUWE ZAAL
Jordi Savall & Nederlands Blazers Ensemble wo 13 mei 2009
2008-2009 / CROSSOVER zo 7 sep 2008 Muzsikás & Levente Kende vr 19 sep 2008 Chris Joris Quartet vr 17 okt 2008 Bang on a Can All-Stars & Iva Bittová do 30, vr 31 okt 2008 Madiha Figuigui & Band wo 21 jan 2009 Aquarius & Garrett List Ensemble olv. Garrett List wo 13 mei 2009 Jordi Savall & Nederlands Blazers Ensemble
inleidend gesprek met Jordi Savall en Jerry Aerts, 19.15 uur, foyer de kunsthaven begin concert 20.00 uur einde omstreeks 21.30 uur er is geen pauze teksten programmaboekje NBE coördinatie programmaboekje deSingel
Nederlands Blazers Ensemble Jordi Savall rebab Driss El-Maloumi ud Dimitri Psonis santur Pedro Estevan percussie Danza del Viento
gelieve uw GSM uit te schakelen
De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze.
reageer & win
Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be
foyer de kunsthaven enkel open bij avondvoorstellingen in rode en/of blauwe zaal open vanaf 18.40 uur kleine koude of warme gerechten te bestellen vóór 19.20 uur broodjes tot net vóór aanvang van de voorstellingen en tijdens pauzes Hotel Ramada Plaza Antwerp (Desguinlei 94, achterzijde torengebouw ING) Restaurant HUGO’s at Ramada Plaza Antwerp open van 18.30 tot 22.30 uur Gozo-bar open van 10 uur tot 1 uur, uitgebreide snacks tot 23 uur deSingelaanbod: tweede drankje gratis bij afgifte van uw toegangsticket
Reclamepanelen omringen de bouwwerf van deSingel. De plaatsing van deze panelen levert extra middelen op om de bouwkosten te financieren. De toelating voor het plaatsen van de advertentiepanelen geldt voor de periode van de bouwwerken. Wij hopen op uw begrip.
Danza del Viento (Sefardisch/Berber traditional uit Algerije) arrangement: Dimitris Andrikopoulos Danse de l’âme (traditional uit Marokko) Valle E Lezhës (traditional uit Albanië) arrangement: Ivana Kiş Alba (traditional uit Castellon de la Plana, Spanje) Istampitta: Saltarello (Italië, 13e eeuw) arrangement: Dimitris Andrikopoulos Papa Georges (François Rabbath, 1931) arrangement: Ivana Kiş Chahamezrab (traditional uit Perzië/Iran) Berevsân (Turkije, 17e eeuw) Duo de Sipsi (traditional uit Turkije) Rast ‘Murassa’ (traditional uit Turkije) arrangement: Evrim Demirel Garod Akh Garod (traditional uit Armenië) Poucha Dass (François Rabbath, 1931) Danza de las Espadas (Galicië, Spanje, 13e eeuw) Nastaran (traditional uit Afghanistan) arrangement: Reza Namavar Έβγα Μάνα Μου (traditional uit Griekenland) arrangement: Calliope Tsoupaki Husidl (traditional uit Israël) Istampitta: Lamento di Tristiano (Italië, 13e eeuw) L’ol’i Ruza (traditional uit Hongarije) Saltarello: Cantigas 77-119 (Alfonso X el Sabio, 1221-1284) arrangement: Calliope Tsoupaki Gergelytánc (traditional uit Transsylvanië) arrangement: Ivana Kiş Kavaklar (traditional uit Turkije) arrangement: Evrim Demirel Danza del Viento (Sefardisch/Berber traditional uit Algerije) arrangement: Dimitris Andrikopoulos
Danza del Viento In dit avontuurlijke programma dobbert het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) op de Middellandse en de Zwarte Zee. Aan het roer staat de Catalaanse gambaspeler en oude muziekspecialist Jordi Savall. Hij volgt de routes van de duizenden vluchtelingen en gelukszoekers die ten tijde van de middeleeuwen en renaissance hun heil zochten aan nieuwe kusten. Onderweg monsteren zij aan in plaatsen vol prachtige mengelmoesmuziek van Spanjaarden, moren, joden, Grieken, Turken, Perzen, Armeniërs, Italianen en Balkanbewoners. Af en toe plaatst het NBE deze dolende reis in een hedendaags perspectief. Want het verhaal over de medemens op drift is nog lang niet ten einde. Op 2 januari 1492 viel Granada, het laatste moorse bolwerk van het Iberisch Schiereiland, in katholieke handen. Moegestreden overhandigde koning Boabdil de sleutel van de stadspoort aan de ‘katholieke vorsten’ Ferdinand en Isabella. El ultimo suspiro del Moro, ‘de laatste zucht van de Moor’ - zo heet het uitkijkpunt vanwaar Boabdil een afscheidsblik wierp op zijn geliefde stad. Het verhaal gaat dat zijn moeder hem daarbij spottend toevoegde: “Huil als een vrouw om wat je als man niet kon verdedigen.” Met de val van het moorse Granada kwam een einde aan een 800 jaar durende beschaving die plaats had geboden aan moren, christenen en joden. Nog altijd wordt die periode in verschillende talen en toonaarden bezongen. Door mondelinge overleveringen leeft de herinnering aan de Spaanse middeleeuwen bijvoorbeeld voort in de arabo-andalusische muziek van de Maghreb. Deze muziek combineert Arabische, Perzische en Byzantijnse toonsystemen met Berberritmes en tekstuele verwijzingen naar Europese troubadourlyriek. Zo worden in de muwashshah - een vocale vorm die ontstond in het middeleeuwse Andalusië - de in het Arabisch gezongen coupletten soms nog afgewisseld met refreinen in het oud-Spaans. Andere muzikale getuigenissen van het middeleeuwse Spanje duiken op in de mondeling overgeleverde balladen en romanzas van Sefardische joden. Veel van deze liederen, gezongen in het Ladino, vertonen treffende overeenkomsten met de melodieën en lyriek van Spaanse en Catalaanse troubadours, maar dragen evengoed sporen van een levendige interactie met de moorse cultuur. Tegenwoordig wordt het middeleeuwse Spanje vaak opgevoerd als een harmoniemodel waarin de drie monotheïstisch hoofdreligies elkaar de hand reikten. Natuurlijk was de werkelijkheid een stuk weerbarstiger: Spanjaarden en moren vlogen elkaar geregeld in de haren, joden werden in toenemende mate gestigmatiseerd. Wel is het een feit dat sommige © Hans Speekenbrink
machthebbers een ruimdenkendheid aan de dag legden waar velen nu een voorbeeld aan zouden kunnen nemen. Een fraai muzikaal voorbeeld danken we aan Koning Alfonso X van Castilië (1221-1284), die een lange reeks lofzangen op de heilige moeder liet bundelen onder de titel ‘Cantigas de Santa Maria’. In het rijk verluchtigde manuscript staan muzikanten afgebeeld met vedels, luiten, hakkeborden en ramshoorns. Hun kledij en instrumenten verraden duidelijk hun respectievelijke christelijke, moorse en joodse identiteit. Kennelijk was verschil in cultuur en religie binnen de muziek geen bezwaar; integendeel zelfs. Geen wonder dat Alfonso X de bijnaam El Sabio (‘de Wijze’) kreeg. Aan dit soort culturele kruisbestuivingen maakte de reconquista van de katholieke vorsten rigoureus een einde. Hoewel Ferdinand en Isabella hadden toegezegd dat zij de moorse en joodse bevolking ongemoeid zouden laten, tekenden zij al drie maanden na hun inname van Granada een edict waarin beide bevolkingsgroepen voor de keuze werden gesteld: onmiddellijk bekeren tot het christendom of de biezen pakken. De meeste kozen voor het laatste. Van de vluchtende joden wordt het aantal geschat tussen de 160.000 en 400.000. In het kielzog van de moren trokken de armste joden overzee naar NoordAfrika, wat een buitengewoon riskante onderneming was; niet zelden vielen de bootvluchtelingen ten prooi aan plunderende piraten. De meer bemiddelde joden zochten hun heil in Portugal, niet wetende dat ze daar al snel in de klauwen van de inquisitie zouden vallen. Een verschrikkelijk lot wachtte de achterblijvers die zich lieten bekeren tot het christendom maar toch in het geheim bleven vasthouden aan het eigen geloof. De inquisiteurs wisten hen overal te vinden, tot in de nieuwe wereld toe, die in hetzelfde cruciale jaar 1492 door Christoffel Columbus per abuis was ontdekt. Nieuwe perspectieven openden zich voor de joden die oostwaarts trokken. Velen vestigden zich in Venetië, Salonika (het huidige Thessaloniki), Sarajevo, Constantinopel (Istanbul) of Smyrna (Izmir). In de eeuwen die volgden lieten ze hun eigen cultuur deels vermengen met die van hun nieuwe omgeving. De sporen hiervan zijn duidelijk terug te horen in het sefardische repertoire. Zo bestaan er van één en hetzelfde lied vaak verschillende versies, bijvoorbeeld een Griekse, een Turkse, een Israëlische en een Marokkaanse. De havensteden aan de oostelijke Middellandse Zeekust waren voor muzikanten uit oost en west een ‘mer à boire’. Plaats van ontmoeting en samenspel waren theehuizen, hasjtenten en wijnlokalen. Hier vervloeiden Arabische maqams met Byzantijnse en westerse toonsystemen, hier vermengden springerige ritmes van de Balkan zich met een rijke improvisatie- en versieringskunst. Een populair genre werd bijvoorbeeld de amanedes, een klaagzang waarin iedere zanger zijn eigen hartenkreet kon kanaliseren, ongeacht hij een Turk, Griek, Armeniër, jood of Arabier was. De roep ‘Amán!’, wat zoveel betekent als ‘Wee, mij!’, spreekt immers
voor iedereen boekdelen. Was 1492 een beslissend jaar voor Granada, 1453 was dat voor Constantinopel, de toenmalige hoofdstad van het Byzantijnse keizerrijk. Net als bij de val van Granada scheidden zich hier toen de oosterse van de westerse wereld, alleen waren het niet de islamieten, maar de Griekse christenen die het onderspit moesten delven. Hun lot wordt nog altijd beweend in sommige volksliederen van Thracië, het gebied waar veel Klein-aziatische Grieken naartoe uitweken. In een mum van tijd transformeerde het verarmde Constantinopel tot een Turks-islamitische metropool. De leeggelopen stadswijken vulden zich hoofdzakelijk met Turken, maar ook met Armeniërs en uit Spanje gevluchte joden. Sultan Mehmet II toonde zich coulant tegenover andere religies, gaf ruimte aan de Griekse patriarch en liet zelfs de bijbel in het Turks vertalen. Aan zijn hof verzamelden zich filosofen, humanisten en kunstenaars van heinde en verre. Door aanstellingen van musici uit de Arabische, Turkse en Perzische gebieden groeide de Ottomaanse hofmuziek uit tot een panmiddenoosters genre. In de regel werd deze muziek mondeling overgeleverd. Uitzondering op die regel was de in 1673 geboren Moldavische prins Dimitri Cantemir, die als krijgsgevangene twintig jaren doorbracht aan het Ottomaanse hof. Hij maakte diepgaand studie van de hofmuziek en legde deze vast in een zelfontworpen notatiesysteem, waarin hij ook eigen composities optekende. Zo zijn er liefst 350 Ottomaanse composities overgeleverd, gebundeld in het Kantemiroglu Edvari, vrij vertaald als de ‘Verhandeling van Cantemir’. Tot slot: Middellandse Zee-muziek die heel ontvankelijk is voor allerhande oost-west-hypotheses zijn de instrumentale dansen uit het Italiaanse Trecento (14e eeuw). Voor wie het wil horen, vertonen de grillige melodieën en ritmes van de Istampittas en Saltarellos een verrassende overeenkomst met instrumentale muziek van het nabije oosten. De verklaring hiervoor kan ondermeer worden gezocht in Venetië. Deze florerende kustplaats was niet alleen een venster was op het Byzantijnse keizerrijk, maar onderhield ook intensieve handelscontacten met Caïro en Damascus. Bovendien werd Venetië in de loop van de 14e eeuw begin- en sluitpost van de zijderoute, met alle muzikale gevolgen van dien. Dat deze wilde Italiaanse dansen en improvisaties door een anonieme hand aan het perkament zijn toevertrouwd mag trouwens een wonder heten; instrumentale muziek gold in het Trecento immers nog als inferieure vorm van vermaakskunst. Mogelijk gedroegen de toenmalige bespelers van fluiten, luiten, vedels en trommels zich daar ook naar. Maar dat deze dansen één en al vernuft zijn op ritmisch en melodisch gebied, valt niet te ontkennen. Saskia Törnqvist
Nederlands Blazers Ensemble Opgericht in 1959, wordt het Nederlands Blazers Ensemble van de eenentwintigste eeuw gevormd door soloblazers uit het Koninklijk Concertgebouworkest, het Rotterdams Philharmonisch Orkest, de radioorkesten, het Residentie Orkest en het Holland Symfonia (het Nederlands Ballet- en Symfonieorkest). De Blazers komen ongeveer vijftig keer per jaar bij elkaar om bijzondere programma’s te spelen in binnen- en buitenland. Ze spelen graag het klassieke repertoire, maar ook de grote componisten van de twintigste en eenentwintigste eeuw. Het Nederlands Blazers Ensemble is altijd op zoek naar nieuwe componisten en nieuwe ideeën en zoekt regelmatig het avontuur door programma’s te maken met kinderen, met jazzmusici, musici uit de wereldmuziek, met dansers, dj’s, vj’s en producers. Het ensemble heeft eigen concertseries in Amsterdam, in het Concertgebouw en het Muziekgebouw aan ’t IJ. Het NBE verzorgt elk jaar het spraakmakende Nieuwjaarsconcert dat door de Vara op tv wordt uitgezonden. De Blazers maken twee buitenlandse concertreizen per seizoen en hebben nagenoeg over de hele wereld opgetreden. Het NBE zoekt graag de samenwerking met kinderen en jongeren. Jaarlijks ontwikkelen middelbare scholieren voorprogramma’s die aansluiten op de thematiek van NBE-concerten. Vooruitlopend op het Nieuwjaarsconcert speelt het NBE kindercomposities in het kader van de landelijke compositiewedstrijd. Ook is er een jong-NBE opgericht, bestaande uit veelbelovende jonge musici. Het NBE maakte opnamen voor Philips en het Engelse label Chandos. Onder het motto “voor wie erbij was of erbij had willen zijn” startte het NBE in november 1999 een eigen cd-label, NBELive. NBELive brengt elk jaar twee à drie live-registraties uit van bijzondere projecten van het NBE. In 2007 werd de cd ‘GranPartita’ bekroond met de Edison Publieksprijs. Jordi Savall Jordi Savall werd geboren in 1941 in Igualada (Barcelona). Zijn muzikale carrière begon erg vroeg, op zesjarige leeftijd zong hij in het kinderkoor van zijn geboortestad. In 1965 startte hij met cellostudies aan het conservatorium van Barcelona. Later studeerde hij nog aan de Scola Cantorum Basiliensis, waar hij in 1973 zijn leermeester August Wenziger opvolgde. Vanaf 1970 nam hij als solist en als dirigent meesterwerken van de viola da gamba op. Hij richtte verschillende ensembles op waarmee hij het repertoire voor zijn instrument van de middeleeuwen tot aan de negentiende eeuw exploreerde. In 1974 richtte hij samen met sopraan Montserrat Figueras, Hopkinson Smith en Lorenzo Alpert Hesperion XX op (sinds 2002 Hesperion XXI), in 1987 La Capella Reial de Catalunya en in 1989 Le Concert des Nations. Jordi Savall geldt thans als één van de meest vooraanstaande viola da gamba spelers. Daarnaast ontwikkelde hij activiteiten als violist, pedagoog en onderzoeker. Hij werkte mee
aan de film ‘Tous les matins du monde’ van Alain Corneau, die het gambarepertoire bij een groot en jong publiek introduceerde. Verder verleende hij zijn medewerking aan de films ‘Jeanne la Pucelle’ van Jacques Rivette, ‘El pajaro de la felicidad’ van Pilar Miro en ‘Marquise’ van Vera Belmont. Hij kreeg tijdens zijn lange loopbaan verscheidene onderscheidingen en prijzen, onder meer een doctor honoris causa aan de KUL. In 2006 verkreeg hij de titel van doctor honoris causa aan de Universiteit van Barcelona. Voor zijn cd-opnamen kreeg hij meer dan dertig prijzen. Sinds 1998 geeft hij zijn cd’s uit op zijn eigen label Alia Vox. Zijn opname ‘Diáspora Sefardí’ met Montserrat Figueras en leden van Hesperion XXI werd genomineerd met de Grammy Award 2001. In 2008 werd Savall aangeduid als ambassadeur van de Europese Unie voor interculturele dialoog. Savall en zijn vrouw Montserrat Figueras werden in juni 2008 door Unesco tot “artists for peace” benoemd. Dimitris Psonis Dimitris Psonis (Athene,°1961) studeerde muziekanalyse en Byzantijnse muziek in Athene en leerde er verschillende oriëntaalse instrumenten bespelen zoals de santur, de ud en de tzuràs tamburà. Vanaf 1984 deed hij zijn vervolgstudie slagwerk en marimba aan het conservatorium van Madrid. Hij werkte met verschillende symfonieorkesten en oude muziekensembles maar ook met componisten, zangers en Spaanse en Griekse wereldmuziekgroepen. Dimitris Psonis is de vaste muzikale partner van de Catalaanse singer/songwriter Maria Mar Bonet en saxofonist Javier Paxarino. Hij speelt in het ensemble PAN-KU Percusión en werkt samen met verschillende oude muziekformaties. Al jaren speelt hij samen met Jordi Savall in diens ensemble Hespèrion XXI. Driss El Maloumi Driss El-Maloumi (Marokko, °1970) wordt beschouwd als één van de beste componisten, vernieuwers en spelers van de oriëntaalse luit of ud. Naast het traditionele repertoire bestudeert en speelt hij ook westerse muziekstijlen als barok en jazz. Zijn liefde voor literatuur - hij is afgestudeerd in Arabische literatuur - heeft veel invloed gehad op zijn opnamen van Soefimuziek, met haar dromerig en filosofisch karakter. Het bracht hem in contact met bekende musici als slagwerker Keyvan Chemirani, trompettist Paolo Fresu en Jordi Savall. In 2005 maakte hij de cd ‘Maroc - l’âme dansee’. Dat betekende zijn internationale doorbraak. Pedro Estevan Pedro Estevan is een Spaanse percussionist gespecialiseerd zowel in middeleeuwse en barokmuziek als wereldmuziek. Hij studeerde aan het conservatorium van Madrid, en in Aix-en-Provence bij Sylvio Gualda. Hij volgde ook lessen bij Doudou Ndiaye Rose en Glen Velez. Hij is stichtend
lid van de Percussiegroep Madrid en speelt regelmatig bij het Nationaal Orkest van Spanje, de symfonische orkesten van Madrid, Gulbenkian, het Orkest van de Achttiende Eeuw, Sacqueboutiers de Toulouse, Paul Winter Consort, Camerata Iberia, Anleut Música, Ensemble La Romanesca, Accentus, La Real Cámara, Ensemble Baroque de Limoges, Hespèrion XX, Le Concert des Nations, The Harp Consort, Grupo Círculo, Orquesta de las Nubes, PAN-KU Percusión. Estevan componeerde de muziek voor ‘Alesio et La Gran Sultana’ en de film ‘El milagro’ van P.Tinto. Hij is muziekdirecteur van El Caballero de Olmedo de Lluis Pasqual.
Nederlands Blazers Ensemble fluit Janneke Groesz hobo Bart Schneemann klarinet Harmen de Boer fagot Dorian Cooke Marieke Stordiau saxofoon Johan van der Linden hoorn Ron Schaaper trompet André Heuvelman bastrombone Brandt Attema contrabas Wilmar De Visser percussie Peter Prommel
volgend seizoen in desingel
purcell do 3 sep 2009 B’ROCK & INNSBRUCKER FESTIVALCHOR OLV. TIMOTHY BROWN Blow, Purcell, Clarke, Händel za 24 okt 2009 RICERCAR CONSORT OLV. PHILIPPE PIERLOT Purcell, Blow do 12 nov 2009 KOOR & ORKEST COLLEGIUM VOCALE GENT OLV. PHILIPPE HERREWEGHE Purcell wo 18 nov 2009 ACADEMY OF ANCIENT MUSIC OLV. RICHARD EGARR Purcell, Händel vr 22 jan 2010 B’ROCK, LOD & JEAN PAUL VAN BENDEGEM OLV. FRANK AGSTERIBBE Purcell, Locke wo 17 mrt 2010 AKADEMIE FÜR ALTE MUSIK BERLIN & VOCALCONSORT BERLIN Purcell, Blow + gratis bonus zo 6 sep 2009 Sint-Jansplein LOD & 10 ACCORDEONS OLV. PHILIPPE THURIOT Purcell / Van der Harst reserveer nu uw abonnement via www.desingel.be vanaf maandag 25 mei 2009 losse tickets via www.desingel.be
De kunstcampus groeit + 12.000 m2 Een bouwproject van de Vlaamse Gemeenschap en de Artesis Hogeschool Antwerpen voor deSingel internationale kunstcampus en het Conservatorium van de Hogeschool Antwerpen.
Permanente toelichting vestiaire deSingel wo>zo/14>18 uur & aansluitend bij voorstellingen/concerten
2008-2009 architectuur theater dans muziek deSingel Desguinlei 25 / B-2018 Antwerpen ma vr 10 19 uur / za 16 19 uur www.desingel.be
[email protected] T +32 (0)3 248 28 28 F +32 (0)3 248 28 00
deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van hoofdsponsor
mediasponsors
