Bewijslastverdeling in het Nederlandse en Belgische arbeidsrecht
Mr. C. Bosse
KLUWER Deventer - 2003
INHOUDSOPGAVE
Voorwoord
V
Lijst van afkortingen
XIII
1
Inleiding
1
1.1 1.2 1.3 1.4
Achtergrond van het onderzoek 1 Recente ontwikkelingen 3 Probleemstelling 4 Opzet en afbakening van het onderzoek
5
2
Bewijslastverdeling in civiele procedures
9
2.1 2.2 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.3 2.4 2.4.1 2.4.2 2.4.3 2.5 2.6 2.6.1 2.6.2 2.6.3 2.6.3.1 2.6.3.2 2.6.3.3 2.6.3.4
Inleiding 9 Enkele begrippen 11 Inleiding 11 Bewijs en bewijzen 12 Stelplicht en bewijslast 13 Bewijslastverdeling 15 Uitgangspunt en rechtvaardiging 16 Achtergrond van de Nederlandse regeling van de bewijslast Inleiding 19 Objectiefrechtelijke theorie 20 Billijkheidsleer 22 Belgische regeling van de bewijslast 24 Bewijslastverdeling door de rechter 26 Inleiding 26 Artikell50Rv 27 Processuele mededelingsplichten 28 Begrip en samenhang 28 Nederland 30 Belgie 33 Tussenstand inzake mededelingsplichten 35
19
vn
INHOUDSOPGAVE
2.6.4 2.7 2.7.1 2.7.2 2.7.3 2.7.4 2.8 2.8.1 2.8.2 2.8.3
Rechterlijke vermoedens 36 Bewijslastverdeling door dewetgever 37 Inleiding 37 Bijzondere regels van bewijslastverdeling 39 Wettelijke mededelingsplichten 39 Wettelijke vermoedens 40 Argumenten vooreen afwijkende bewijslastverdeling Inleiding 41 Argumenten 42 Afsluitende beschouwingen 43
3
Bestaan van een arbeidsovereenkomst
3.1 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3 3.2.4 3.2.5 3.2.6 3.3 3.3.1 3.3.2 3.3.3 3.3.3.1 3.3.3.2 3.3.3.3 3.3.3.4 3.3.3.5 3.3.4 3.4 3.4.1 3.4.2 3.4.3 3.4.4 3.5 3.5.1
Inleiding 47 Benoemde overeenkomsten en flexibele arbeidsrelaties 49 Inleiding 49 Kenmerken van de arbeidsovereenkomst 50 Zelfstandige arbeid 53 Flexibele arbeidsrelaties 54 Belgie: werklieden, bedienden en zelfstandigen 58 Grondslagen van het arbeidsrecht 63 Indicatorenbenadering 66 Inleiding 66 Bedoeling versus realiteit 69 Indicatoren voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst 71 Gezag en ondergeschiktheid 72 Loon 74 Duurelement 75 Arbeid 76 Persoonlijke arbeidsverrichting 77 Besluit 78 Wettelijke informatieplicht 79 Inleiding 79 Informatieplicht in Nederland 79 Informatieplicht in Belgie 84 Tussenstand 87 Rechtsvermoedens 88 Inleiding 88
vm
41
47
INHOUDSOPGAVE
3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.6
Rechtsvermoedens in Nederland 89 Rechtsvermoedens in Belgie 91 Tussenstand 95 Evaluatie 98
3.7
Checklist voor het bestaan van een arbeidsovereenkomst
4
Gelijke behandeling
4.1 4.2 4.2.1 4.2.2 4.2.3 4.2.4 4.2.5 4.3 4.3.1 4.3.2 4.3.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8
Inleiding 105 Gelijke behandeling m/v 107 Inleiding 107 Directe of indirecte discriminatie 109 Europese rechtspraak 111 Brunnhofer-zaak 114 Nederlandse rechtspraak 117 Richtlijn 97/80/EG 122 Inleiding 122 Vermoeden van discriminatie 123 Overige bewijsrechtelijke aspecten 125 Overige vormen van discriminatie 128 Rechtsleer gelijke behandeling 130 Commissie Gelijke Behandeling 135 Gelijke behandeling in Belgie 137 Besluit 140
5
Loon, bereidheid en doorbetaling bij ziekte
5.1 5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3 5.2.4 5.2.5 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3
Inleiding 143 Loon 145 Inleiding 145 Schriftelijke opgave en loonopgave 145 Bewijslast bij loonsverlaging 148 Vertragingsrente 149 Variabele beloningsvormen 150 Overuren en vakantie 153 Inleiding 153 Overuren 153 Vakantie 155
101
105
143
DC
INHOUDSOPGAVE
5.4 5.5 5.5.1 5.5.2 5.5.3 5.5.4 5.6 5.6.1 5.6.2 5.6.3 5.6.4 5.6.5 5.6.6 5.7
Resterende bewijsproblemen 157 Bereidheid en geschiktheid 161 Inleiding 161 Hoofdregel art. 7:628 BW 162 Vermoedens 164 Arbeidsongeschiktheid 166 Bewijs bij ziekte 169 Inleiding 169 Rechtspositie van zieke werknemers in Nederland 170 Bewijsrechtelijke situatie in Nederland 171 Rechtspositie van zieke werknemers in Belgie 173 Bewijsrechtelijke situatie in Belgie 175 Tussenstand inzake ziektegeschillen 176 Besluit 177
6
Arbeidsongevallen en beroepsziekten
6.1 6.2 6.3 6.3.1 6.3.2 6.3.3 6.3.4 6.4 6.5 6.5.1 6.5.2 6.5.3 6.5.4 6.5.4.1 6.5.4.2 6.6 6.6.1 6.6.2 6.6.3 6.6.4 6.7
Inleiding 179 Verzwaring van de zorgplicht 180 Tegemoetkoming in de bewijslast 183 Inleiding 183 Uitgangspunt voor de bewijslastverdeling 184 Verzwaarde stel- of motiveringsplicht 185 Rechterlijke vermoedens 187 Beperking van het beroep op eigen schuld 188 Werkgeversaansprakelijkheidsinds 1997 190 Inleiding 190 Zorgplicht in het nieuw BW 191 Schade in de uitoefening van de werkzaamheden 194 Stelplicht en bewijslastverdeling 199 Stelplicht en bewijslast van de werknemer 201 Stelplicht en bewijslast van de werkgever 203 Arbeidsongevallen en beroepsziekten in Belgie 206 Inleiding 206 Arbeidsongevallen 206 Beroepsziekten 208 Civiele aansprakelijkheid 210 Besluit 211
X
179
INHOUDSOPGAVE
7
Beeindiging van de arbeidsovereenkomst
215
7.1 Inleiding 215 7.2 Beeindiging met wederzijds goedvinden 216 7.2.1 Inleiding 216 7.2.2 Materieelrechtelijke aspecten 217 7.2.3 Bewijslastverdeling 219 7.3 Opzegging 222 7.3.1 Inleiding 222 7.3.2 Achtergrond van de ontslagtoetsing in Nederland 224 7.3.3 Redelijkheidstoetsing en bewijslastverdeling 228 7.3.3.1 Preventieve redelijkheidstoets 228 7.3.3.2 Repressieve redelijkheidstoets 232 7.3.4 Redelijkheidstoetsing in Belgie 236 7.3.5 ILO-Conventie 158 239 7.3.6 Bewijslastverdeling bij opzegging tijdens zwangerschap 7.4 Ontbinding 245 7.4.1 Inleiding 245 7.4.2 Materieelrechtelijke aspecten 247 7.4.3 Bewijslastverdeling 249 7.5 Ontslag op staande voet 254 7.5.1 Inleiding 254 7.5.2 Bewijslast van de dringende reden in Nederland 255 7.5.2.1 Uitgangspunt voor de bewijslastverdeling 255 7.5.2.2 Bestanddelen van de bewijslast 256 7.5.2.3 Rechtvaardigingsgronden 257 7.5.3 Bewijslast van de dringende reden in Belgie 260 7.6 Besluit 261
243
8
Samenvatting en conclusie
265
8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.5.1 8.5.2
Inleiding 265 Samenwerking van partijen 267 Belang van de bewijslast 268 Schematisch overzicht van de onderzoeksresultaten 269 Bewijslast in het Nederlands arbeidsrecht 274 Formulering van het arbeidsrecht 274 Bijzondere regels van bewijslastverdeling in het arbeidsrecht 275 XI
INHOUDSOPGAVE
8.5.3 8.5.4 8.5.5 8.5.6 8.5.7 8.6 8.6.1 8.6.2 8.6.3 8.6.4 8.6.5 8.7
Arbeidsrechtelijke mededelingsplichten 277 Verzwaarde stelplicht in arbeidszaken 279 Arbeidsrechtelijke rechtsvermoedens 281 Bewijsrecht in ontbindingszaken 282 Conclusie 283 Bewijslast in het Belgische arbeidsrecht 285 Inleiding 285 Bijzondere regels van bewijslastverdeling in het arbeidsrecht Arbeidsrechtelijke mededelingsplichten 288 Arbeidsrechtelijke rechtsvermoedens 290 Conclusie 291 Besluit 292
9
Herverdeling van de bewijslast in het arbeidsrecht?
9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 9.6
Inleiding 295 Bewijslastverdeling in civiele procedures 296 Bewijslastverdeling in arbeidsrechtelijke procedures 297 Argumenten voor een bijzondere regel van bewijslastverdeling 301 Voorstel voor een bijzondere regel van bewijslastverdeling 304 Afrondende beschouwingen 305
Summary
309
Lijst van verkorte aangehaalde literatuur Trefwoordenregister
xn
343
315
286
295
